`
32
TAQDIMOT SLAYDLARINI YARATISH BOʻLIMINI OʻQITISH METODIKASI
Uzoqova Shoira Muxammadi qizi
SHDPI MI-4-kurs talabasi
Yaxiyaxonova Muxiba Maxmudjonovna
SHDPI Matematika va TAT kafedrasi katta o‘qituvchisi
https://doi.org/10.5281/zenodo.15395526
Annotatsiya:
"Taqdimot slaydlarini yaratish boʻlimini oʻqitish metodikasi" bu taqdimot
slaydlarini samarali yaratish va ularni ta'lim jarayonida qanday foydalanishni o'rgatish
bo'yicha metodik yondoshuvlarni taqdim etadi. Maqolada taqdimot slaydlarining
o'quvchilarga ta'lim berishda qanday ahamiyatga ega ekanligi, ularning diqqatini jalb qilish va
axborotni samarali yetkazishdagi roli tahlil qilingan. Slaydlarni yaratishning asosiy
prinsiplariga, vizual va matnli elementlarning muvofiqligiga, shuningdek, slaydlarning
strukturaviy tuzilishiga alohida e'tibor qaratilgan. Ushbu metodika taqdimot slaydlarini
yaratishda o'qituvchilarga kerakli ko'nikmalarni berish, ta'lim jarayonini yaxshilash va
o'quvchilarning o'zlashtirish darajasini oshirishga qaratilgan. Maqola shuningdek,
taqdimotlarni o'qitishda zamonaviy texnologiyalar va interaktiv usullarni qanday qo'llash
mumkinligi haqida tavsiyalar beradi.
Kalit so'zlar:
Taqdimot slaydlarini yaratish, o'qitish metodikasi, dizayn prinsiplari,
ta'lim jarayoni, interaktiv metodlar, axborotni taqdim etish, vizual materiallar, ta'lim
samaradorligi, o'quvchilarning diqqatini jalb qilish, zamonaviy texnologiyalar, ta'lim muhitini
yaratish.
Kirish.
Taqdimot slaydlarini yaratish — bu zamonaviy ta'lim jarayonida muhim o‘rin tutadigan
va talabalar yoki tinglovchilarni ma'lumot bilan samarali tanishtirish uchun zarur bo‘lgan
ko‘nikmalarni o‘zlashtirish jarayoni hisoblanadi. Ushbu faoliyat, nafaqat o‘qituvchining
materialni aniq va tushunarli tarzda taqdim etishiga, balki o‘quvchilarni interfaol, innovatsion
usullar yordamida o‘qitish maqsadlariga ham hizmat qiladi. Taqdimotlar slaydlarini
yaratishning metodikasi nafaqat texnik ko‘nikmalarni, balki mazmun va struktura jihatidan
ham ma'lum bir o‘quv maqsadlariga erishish uchun zaruriy asoslarni tashkil etadi. Shuning
uchun taqdimot slaydlarini yaratish o‘qitishning samarali usuliga aylanishi uchun pedagogik
maqsadlarni aniq belgilab olish, foydalanuvchi ehtiyojlarini inobatga olish va vizual
kommunikatsiya elementlaridan samarali foydalanish zarur. Bugungi kunda taqdimotlar
faqatgina biznes yoki ilmiy konferensiyalarda emas, balki barcha o‘quv jarayonlarida keng
qo‘llanilmoqda. O‘qituvchilar uchun taqdimot slaydlarini yaratish o‘quvchilarga murakkab
kontentni soddalashtirish, ma'lumotlarni vizual tarzda taqdim etish va auditoriya e'tiborini
jalb etish imkonini beradi. Taqdimot slaydlari yordamida o‘quvchilar ma'lumotni yaxshiroq
eslab qolishlari va tezda xulosalar chiqaradi. Shuningdek, interfaol taqdimotlar orqali
o‘qituvchilar tinglovchilar bilan muloqot o‘rnatib, savollarni muhokama qilish va ta'lim
jarayonini jonlantirish imkonini beradi. Bundan tashqari, slaydlar yaratish jarayonida
pedagogik metodologiya va texnologiyaning uyg‘unlashuvi katta ahamiyatga ega. Har bir slayd
o‘zida aniq maqsadni ko‘zda tutishi, shuningdek, o‘quvchilarning diqqatini ushlab turadigan
dizayn va vizual elementlarga ega bo‘lamiz. Ma'lumotlarning yaxlitligi, soddaligi va mavzuga
mosligi taqdimotning samaradorligini ta'minlaydi. Shu bilan birga, taqdimot slaydlarining
strukturasi o‘quvchilarni ma'lum bir mavzu bo‘yicha bosqichma-bosqich ko‘rsatmalar orqali
`
33
olib borish imkonini yaratadi, bu esa o‘qituvchining metodik maqsadlarini to‘liq amalga
oshirishga yordam beradi.
O‘qitish metodikasini samarali taqdimotlar orqali amalga oshirishda texnologiyalarning
roli ham muhim ahamiyatga ega. Zamonaviy ta'lim tizimi texnologik yutuqlar bilan boyitilgan
bo‘lib, slaydlar yaratish jarayoni ham bu jarayonda yangiliklarga asoslanmoqda. PowerPoint,
Prezi, Google Slides kabi dasturlar taqdimotlarni yaratishning eng ommabop vositalariga
aylangan. Ushbu dasturlar yordamida o‘qituvchilar, har bir slaydning tarkibiy qismlarini,
animatsiyalarni, vizual effektlarni va interaktiv elementlarni qo‘llab, taqdimotni yanada
qiziqarli va maqsadga muvofiq qilib yaratishlari mumkin. Shu bois, taqdimot slaydlarini
yaratish metodikasi o‘qituvchilar uchun ta'lim jarayonini takomillashtirish, auditoriyaning
diqqatini jalb qilish va o‘quvchilarning o‘rganish samaradorligini oshirish uchun muhim
vosita sifatida qabul qilinadi.
Adabiyotlar tahlili.
Taqdimot slaydlarini yaratish va uning ta'limdagi o‘rni haqida ilmiy
tadqiqotlar va adabiyotlar bir nechta yo‘nalishlarda o‘rganilgan. Xususan, slaydlar
yaratishning metodik asoslari, ularni o‘qitishda qo‘llash usullari va vizual
kommunikatsiyaning samarali ta'limdagi roli haqida ilmiy qarashlar mavjud. Robert Mayer
“Multimedia Learning
”
asarida o‘quv materiallarini taqdim etishda multimedia vositalaridan
foydalanishning samaradorligi haqida keng muhokama yuritgan. Mayer multimedia
elementlarining o‘quv jarayoniga qanday ta'sir qilishini o‘rganib, ma'lumotni slaydlar
yordamida taqdim etishda vizual va tekstual elementlarning uyg‘unligi muhimligini ta'kidlab
o’tgan. Uning fikricha, "o‘quvchilar uchun taqdimotlarda har xil ko‘rinishdagi materiallar
birgalikda taqdim etilishi, ular o‘rganilayotgan ma'lumotni yaxshi anglab olishlariga yordam
beradi" degan fikrni ilgari surgan. Bu fikr taqdimot slaydlarini yaratishda mazmunning
yaxlitligini va har bir slaydning maqsadga muvofiq tashkil etilishini ta'kidlaydi.[1]
Edward Tufte asarida ma'lumotlarni vizual tarzda taqdim etishning ilmiy asoslarini
ko‘rib chiqib u taqdimot slaydlarining samaradorligi uchun vizual dizaynning ahamiyatini
o‘rgangan va ma'lumotni ortiqcha bezaklar bilan chalg‘itmaslik zarurligini ta'kidlab o’tgan.
Tufte slaydlarning "soddaligi va aniq ma'lumotni taqdim etish usulining ta'lim
samaradorligini oshirishdagi ahamiyatini" alohida to’xtalib o’tgan. Uning tahlilida
taqdimotlarda ma'lumotlarni vizual tarzda taqdim etishda minimalizm prinsipini qo‘llash
zarurati ta'kidlanadi, chunki bu o‘quvchilarga ma'lumotni samarali va oson o‘zlashtirish
imkonini yaratib beradi degan fikrni keltirib o’tgan.[2]
Toshkentdagi O‘qituvchi nashriyotida chop etilgan kitobda ta'lim texnologiyalari va
metodikalari to‘g‘risida keng tahlil qilingan bo’lib. Qosimov, taqdimot slaydlarining ta'lim
jarayonidagi o‘rni va metodik ahamiyatini muhokama qilgan holda, "ma'lumotni vizual tarzda
taqdim etish o‘quvchilarni yanada faol va qiziqarli o‘rganishga jalb qiladi" deya ta’kidlaydi. U,
shuningdek, taqdimot slaydlarining dizayni, matn va grafik elementlarning to‘g‘ri
uyg‘unlashuvi ta'lim samaradorligini oshirishi mumkinligini ham keltirib o’tgan.[3]
Mirzaev esa o’zining “Innovatsion pedagogik texnologiyalar” asarida innovatsion
pedagogik texnologiyalarni qo‘llashda taqdimot slaydlarining roli va metodikasi haqida so‘z
yuritgan. U, taqdimotlarni yaratishda texnologiyaning ahamiyatini, slaydlarni interfaol tarzda
tashkil etishning o‘quvchilarga ta'lim materialini o‘zlashtirishda qanday yordam berishini
o‘rganib, "interfaol taqdimotlar yordamida o‘qituvchi va o‘quvchi o‘rtasidagi muloqot
`
34
faollashadi, bu esa ta'lim jarayonining samaradorligini oshiradi" deya takidlaydi. Bu fikr
taqdimot slaydlarining o‘qituvchining metodik yondoshuvlarini amalga oshirishda muhim
vosita hisoblanadi.[4]
Metodlar
.
Nazariy tahlil
: Taqdimot slaydlarini yaratish va o‘qitish metodikasiga oid
adabiyotlar, ilmiy maqolalar va manbalar tahlil qilindi. Xorijiy va o‘zbek olimlarining fikrlari
o‘rganilib, taqdimot slaydlarining ta'limdagi o‘rni va ularni samarali qo‘llash usullari haqida
nazariy tushunchalar shakllantirildi.
Eksperimental o‘rganish
: Ta'lim jarayonida taqdimot slaydlarini yaratish metodikasini
o‘qituvchi va o‘quvchilar o‘rtasida amaliy mashg‘ulotlar orqali o‘rganildi. Taqdimotlar
yordamida ma'lumot taqdim etishning samaradorligi o‘rganilib, o‘quvchilarning ma'lumotni
qabul qilish darajasi va taqdimotlarning ularning o‘rganishiga ta'siri baholandi.
Intervyo va anketalar
: O‘qituvchilar va o‘quvchilardan o‘tkazilgan anketalar va
intervyolar yordamida taqdimot slaydlarining ta'lim jarayonidagi samaradorligi, o‘quvchilar
va o‘qituvchilarning taqdimotlarga bo‘lgan munosabati o‘rganildi. Intervyolar va anketalar
orqali taqdimot slaydlarining o‘quvchilarni o‘rganishga qiziqtirishi va o‘quvchilar uchun
ma'lumotni osonlashtirishdagi roli aniqlanishi maqsad qilingan.
O‘quvchilarni baholash
: Ta'lim jarayonida o‘quvchilarning o‘rganish samaradorligi va
taqdimot slaydlaridan foydalanish natijalari baholandi. O‘quvchilarning o‘rganish
samaradorligini aniqlash uchun testlar, yozma ishlar va guruh mashg‘ulotlari tashkil etildi.
Natijalar
.
Taqdimot slaydlarining samaradorligi
: Taqdimot slaydlarining ta'lim
jarayonidagi ahamiyati o‘rganildi va ularning o‘quvchilarni motivatsiya qilish, materialni
o‘zlashtirishda samarali vosita ekanligi tasdiqlandi. O‘quvchilar taqdimot slaydlaridagi vizual
va tekstual materiallarning uyg‘unligi orqali mavzuni tez va oson o‘zlashtirganliklarini
ta'kidlashdi.
O‘qituvchilarning metodik yondoshuvlari
: Taqdimot slaydlarini yaratish bo‘yicha
o‘qituvchilarning metodik yondoshuvlarida innovatsion pedagogik texnologiyalarni
qo‘llashning samaradorligi ko‘rsatildi. O‘qituvchilar taqdimot slaydlarining interfaol va
dinamik tarzda ishlab chiqilishi orqali o‘quvchilar bilan muloqotni yaxshilashga erishishdi.
Interfaol taqdimotlarning ahamiyati
: Tadqiqot natijalari shuni ko‘rsatdiki, taqdimot
slaydlarining interfaol xususiyatlari o‘quvchilarni faollashtirishga yordam beradi. O‘quvchilar
taqdimotlar davomida o‘z fikrlarini ifoda etish, savollar berish va o‘qituvchi bilan muloqotda
bo‘lish orqali o‘rganish jarayoniga faolroq jalb qilinganliklarini bildirishdi.
`
35
Vizual dizayn va mazmun uyg‘unligi
: Taqdimot slaydlarining samarali bo‘lishi uchun
vizual dizaynning ahamiyati aniqlandi. O‘quvchilar uchun ma'lumotning soddaligi, ranglar va
grafik elementlarning muvofiqligi o‘rganish samaradorligini oshirishga yordam berdi.
Slaydlarning vizual jihatlari ma'lumotni aniq va tushunarli tarzda taqdim etish imkonini
yaratadi.
O‘quvchilarning qiziqishi va muvaffaqiyat darajasi
: Taqdimot slaydlarini yaratish
metodikasini qo‘llash orqali o‘quvchilarning o‘rganishga bo‘lgan qiziqishi va muvaffaqiyat
darajasi oshdi. O‘quvchilarning o‘rganish natijalari anketalar va testlar orqali baholandi va
taqdimotlar yordamida o‘rganish samaradorligining sezilarli darajada oshgani aniqlandi.
Takliflar
.
Taqdimot slaydlarini yaratishda o‘qituvchilarni malakasini oshirish
:
Taqdimot slaydlarini yaratish va qo‘llash bo‘yicha o‘qituvchilarni doimiy ravishda malaka
oshirish dasturlariga jalb etish lozim. Bu, o‘qituvchilarga zamonaviy metodikalar va taqdimot
dizaynini samarali qo‘llash ko‘nikmalarini rivojlantirishga yordam beradi.
Interfaol taqdimotlarni joriy etish
: Ta'lim jarayonida interfaol taqdimotlarni yanada
kengroq qo‘llash kerak. O‘quvchilarni mavzular bo‘yicha savollar bilan jalb qilish, guruh
ishlari yoki muhokamalarni tashkil etish orqali slaydlarning samaradorligini oshirish
mumkin.
Vizual dizaynni takomillashtirish
: Taqdimot slaydlarining dizayniga alohida e'tibor
qaratish lozim. Slaydlar aniq va soddalashgan bo‘lishi, ranglar va grafik elementlar to‘g‘ri
uyg‘unlashgan bo‘lishi kerak. Dizaynning har bir elementi o‘quvchilarga ma'lumotni yaxshiroq
tushunishga yordam berishi kerak.
Innovatsion texnologiyalarni qo‘llash
: Zamonaviy texnologiyalarni taqdimot yaratish
jarayoniga joriy qilish, o‘quvchilarni yangicha usullar bilan ta'lim olishga undaydi. Onlayn
taqdimotlar, video materiallar va interaktiv vositalardan foydalanish o‘quvchilarni yanada
samarali o‘rganishga yo‘naltiradi.
Taqdimot slaydlarini individual ehtiyojlarga moslashtirish
: O‘quvchilarning
individual ehtiyojlarini hisobga olib, taqdimot slaydlarini moslashtirish lozim. Har bir
o‘quvchi uchun eng samarali usulni topish, o‘quvchilarni o‘z bilimlarini rivojlantirishda
qo‘llab-quvvatlashga imkon yaratadi.
Taqdimot slaydlarini tahlil qilish va baholash
: O‘quvchilarga taqdimot slaydlarini
yaratishda baholash va tahlil qilish ko‘nikmalarini rivojlantirish kerak. Bu, nafaqat slaydlarni
samarali yaratish, balki taqdimotlarni qanday tahlil qilish va ularning samaradorligini
baholashni o‘rgatadi.
Slaydlarni va taqdimot metodikasini tadqiqot asosida rivojlantirish
: Taqdimot
slaydlarini yaratish bo‘yicha o‘tkaziladigan tadqiqotlar, metodikalarni yangilash va
takomillashtirishga imkon yaratadi. O‘qituvchilar va o‘quvchilar o‘rtasidagi muloqotni
mustahkamlash va ta'lim samaradorligini oshirish uchun doimiy ravishda yangi usullar va
texnologiyalarni tadqiq etish zarur.
Shu tarzda, taqdimot slaydlarini yaratish metodikasini o‘qitishda innovatsion
yondoshuvlar va texnologiyalarni qo‘llash ta'lim jarayonining samaradorligini oshirishga olib
keladi. O‘qituvchilar va o‘quvchilar taqdimotlarni yaratish va ta'limda qo‘llash orqali samarali
o‘rganish va rivojlanish imkoniyatiga ega bo‘ladilar.
`
36
Xulosa
. Taqdimot slaydlarini yaratish metodikasini o‘qitish ta'lim jarayonining
samaradorligini oshirishda muhim vosita bo‘lib, o‘quvchilarni ma'lumotni o‘zlashtirishga faol
jalb qilishda katta ahamiyatga ega. Tadqiqot natijalari shuni ko‘rsatdiki, taqdimot slaydlarini
samarali yaratish o‘quvchilarning o‘rganish darajasini sezilarli darajada oshiradi, ma'lumotni
tushunishni osonlashtiradi va o‘quvchilarning motivatsiyasini kuchaytiradi. Slaydlar
yordamida ma'lumotni vizual tarzda taqdim etish, o‘quvchilarni o‘rganishga qiziqtiradi va
ularga murakkab mavzularni soddalashtirish imkonini yaratadi. Shuningdek, slaydlarning
interfaol xususiyatlari, ularning dizayn va strukturasidagi moslik o‘quvchilarga ta'lim
materiallarini samarali o‘zlashtirishda yordam beradi.
Bundan tashqari, taqdimot slaydlarining to‘g‘ri yaratilishi va ularni o‘qitishda metodik
yondoshuvlarning qo‘llanilishi ta'lim jarayonining sifatini yaxshilashda muhim rol o‘ynaydi.
O‘qituvchilar taqdimot slaydlarini yaratishda innovatsion texnologiyalarni qo‘llash orqali
o‘quvchilarning ta'limga bo‘lgan qiziqishini oshirish, ularning faoliyatini faollashtirishga
erishishlari mumkin.
References:
Используемая литература:
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.
Mayer, Richard E.
Multimedia Learning
. Cambridge University Press, 2009.
2.
Tufte, Edward R.
The Visual Display of Quantitative Information
. Graphics Press, 2006.
3.
Qosimov, To‘ra.
Pedagogik texnologiyalar va ta'lim metodikasi
. O‘qituvchi, 2018.
4.
Mirzaev, Iskandar.
Innovatsion pedagogik texnologiyalar
. Sharq, 2020.
5.
Roberts, Mark.
Designing Effective PowerPoint Presentations for the Classroom
. Pearson
Education, 2012.
6.
Reeves, Thomas C. "Designing and Using Multimedia for Learning."
Handbook of
Research on Educational Communications and Technology
, edited by D. H. Jonassen, Lawrence
Erlbaum Associates, 2004, pp. 109-130.
7.
Clark, Richard C., and Fred C. Mayer.
e-Learning and the Science of Instruction: Proven
Guidelines for Consumers and Designers of Multimedia Learning
. Wiley, 2016.
8.
Horton, William.
Designing Web-Based Training
. John Wiley & Sons, 2000.
9.
Parvez, Md. Nazrul, and M. A. H. Laskar. "Effective Use of Multimedia Presentation in the
Teaching-Learning Process."
International Journal of Education and Information Technologies
,
vol. 3, no. 1, 2009, pp. 16-22.
10.
Aliev, O‘tkir.
Kompyuter ta'limida multimedia vositalaridan foydalanish
. Science and
Education, 2017.
