77
ROBOTOTEXNIKADA ARDUINO UNO QURILAMALARINING
IMKONIAYATLARI VA QULAYLIKLARI
Qodirov Farrux Ergash o‘g‘li
Shahrisabz davlat pedagogika instituti
"Informatika va uni oʻqitish metodikasi" kafedrasi mudiri, ilmiy raxbar
Tolipova Sabina
Shahrisabz shahar pedagogika instituti
matematika va informatika yo’nalishining 2-bosqich talabasi
https://doi.org/10.5281/zenodo.14500530
Annotatsiya:
Bu maqola robot texnikani qanday ishlashi afzalliklari haqida qisqacha
ma’lumot berilgan. Arduino uno qurilamalarining imkoniayatlari haqida ham afzalliklari va
uning foydalari haqida tushinchalar bayon qilingan.
Kirish.
Bugungi kunda robototexnika va avtomatlashtirish tizimlari texnologiyaning eng
tez rivojlanayotgan sohalaridan biri bo‘lib, bu soha ko‘plab ilmiy, sanoat va ta’lim sohalarida
keng qo‘llanilmoqda. Robototexnikani yaratishda, asosan, elektronika, mexanika va
dasturlashdan foydalaniladi. Arduino Uno, o‘zining oddiyligi, qulayligi va kengaytirilgan
imkoniyatlari bilan robototexnikaning rivojlanishiga katta hissa qo‘shdi. Ushbu maqolada
Arduino Uno platasi va uning robototexnikada qo‘llanish imkoniyatlari, afzalliklari va
qulayliklari haqida so‘z yuritiladi.
Arduino Uno Qurilmasi: Umumiy Tushuncha
Arduino Uno — bu mikrokontrollerli rivojlantirish platasidir. U IT-korporatsiyalar va
o‘quvchilar orasida keng tarqalgan, chunki Arduino platformasi o‘zining ochiq manba kodi,
qulay interfeysi va yirik foydalanuvchi jamoasi bilan mashhur. Arduino Uno platasida
ATmega328P mikrokontrolleri ishlaydi, u o‘zining ko‘plab kirish-chiqish pinlari va yuqori
darajada moslashuvchanligi bilan robototexnika loyihalarini yaratish uchun juda qulaydir.
Arduino Uno o‘zining foydalanish qulayligi, dasturiy ta’minoti va kengaytirilgan apparat
modullar bilan moslashuvi tufayli robototexnikada keng qo‘llaniladi. Ushbu plataning
dasturlash tiliga Open Source (ochiq kodli) yondashuv yordamida nafaqat muhandislar, balki
yangi boshlovchilar ham arduino asosida robotlarni yaratishda qulaylikka ega.
Arduino Uno Qurilmasining Robototexnikada Qo‘llanilishi
Robototexnika sohasida Arduino Uno platasi turli xil robot tizimlarining ishlashini
ta’minlashda ishlatiladi. Ushbu platforma mexanik qismlar (motorlar, servo-motorlar,
sensorlar) va dasturiy ta’minot yordamida robotlarning harakatini boshqarishda, shuningdek,
ularga tashqi muhitdan olingan ma'lumotlarga asoslangan qarorlarni qabul qilish imkonini
beradi.
1.
Harakatni Boshqarish:
Arduino Uno platasining eng muhim imkoniyatlaridan biri bu
motorlarni boshqarishdir. Robototexnikada motorlar robotning harakatini ta'minlaydi, va
Arduino Uno bu motorlarni PWM (Pulse Width Modulation) yordamida boshqarish
imkoniyatini beradi. Bu esa robotni aniq va to‘g‘ri harakatlantirishni ta'minlaydi.
2.
Sensorlarni Integratsiya Qilish:
Arduino Uno orqali robotga turli xil sensorlar (masalan,
harorat, masofa, yorug'lik, harakat sensori) ulanishi mumkin. Sensorlar robotga tashqi muhitni
sezish imkonini beradi, masalan, masofa sensori yordamida robot oldida to‘siq borligini
aniqlash mumkin. Bu sensorlar yordamida robotning harakati avtomatik tarzda
optimallashtiriladi va tizimning yanada aqlli ishlashiga yordam beradi.
78
3.
Avtomatlashtirilgan Boshqaruv:
Arduino Uno robotlarni avtomatik boshqarish uchun
kerakli kodlarni yozishda juda qulay. Arduino mikrokontrolleri avtomatlashtirilgan boshqaruv
tizimlarini yaratishda yordam beradi, bu esa robototexnikada tajriba qilish uchun juda yaxshi
imkoniyat yaratadi. Misol uchun, Arduino Uno orqali robotlarni masofadan boshqarish, yo‘lni
kuzatish, va turli vazifalarni bajarishda foydalanish mumkin.
4.
Kommunikatsiya va Tarmoq:
Arduino Uno qurilmasi boshqa qurilmalar bilan oson
bog‘lanadi. Bluetooth moduli yoki Wi-Fi modulini Arduino Uno bilan bog‘lash orqali robotlar
masofadan boshqarish va boshqa qurilmalar bilan ma’lumot almashish imkoniyatiga ega
bo‘ladi. Bu imkoniyat robototexnikada tarmoq asosidagi tizimlarni yaratishda, masalan, ko‘p
robotli tizimlarni boshqarishda qo‘llaniladi.
Arduino Uno Qurilmasining Afzalliklari va Qulayliklari
1.
Arzonligi:
Arduino Uno o‘zining narxi bilan ham ajralib turadi. Uning narxi juda arzon, bu
esa uni o‘quvchilar, hobbiistlar va kichik loyihalarni amalga oshiruvchilar uchun juda mos
qiladi. Arzon narxga qaramasdan, Arduino Uno juda kuchli va samarali ishlaydi.
2.
Ochiligi va Moslashuvchanligi:
Arduino platformasi ochiq manba (open-source)
tizimiga asoslanadi, bu esa foydalanuvchilarga o‘z kodlarini yaratish va platformani
moslashtirish imkonini beradi. Shuningdek, Arduino Uno uchun ko‘plab modul va
kengaytmalar mavjud, bu esa uni turli xil robototexnika tizimlarida qo‘llash imkonini beradi.
3.
Keng Foydalanuvchi Jamoasi va Resurslar:
Arduino Uno juda katta foydalanuvchi
jamoasiga ega. Internetda Arduino Uno bo‘yicha keng ko‘lamli materiallar, darsliklar va video
qo‘llanmalar mavjud. Bu jamoa yangi boshlovchilarga va tajribali foydalanuvchilarga yordam
beradi.
4.
Oddiy Dasturlash:
Arduino Uno dasturlash tili o‘rganish uchun juda oson. U C/C++
tillariga asoslangan bo‘lib, ko‘plab foydalanuvchilar uchun tushunarli va qulaydir. Bunday
dasturlash tili robototexnikaga yangi boshlovchilar uchun juda yaxshi imkoniyat yaratadi
Arduino Uno Qurilmasi Nima?
Arduino Uno — bu mikrocontrollerga asoslangan ochiq
manbali (open-source) platforma bo‘lib, asosan elektronika va dasturlashni o‘rganish uchun
keng qo‘llaniladi. Arduino Uno platformasi o‘zi oddiy mikrokontrollerli platalardan tashkil
topgan bo‘lib, u orqali turli xil elektron qurilmalar va robotlarni boshqarish mumkin. Arduino
Uno ning asosi bo‘lgan mikrokontroller ATmega328P, bu mikrokontroller tizimli ravishda
kirish-chiqish pinlari, analog va raqamli signalni ishlov berish imkoniyatiga ega.
Arduino Uno ning ishlash prinsipi juda oddiy: foydalanuvchi plataga tegishli kodlarni
yozadi va uni kompyuter orqali Arduino Uno plata bilan ulaydi. Kodlar mikrokontrollerga
uzatilgach, Arduino Uno tegishli elektron qurilmalar (sensorlar, motorlar va boshqa
elementlar)ni boshqaradi.
Arduino Uno Qurilmasining Robototexnikadagi Imkoniyatlari
Arduino Uno ning robototexnikadagi imkoniyatlari juda keng. Ushbu plata yordamida har
qanday robotni yaratishda foydalanish mumkin, bunda uning apparat va dasturiy ta'minoti
hamda interfeysi juda mos keladi.
1. Harakatni Boshqarish va Motorlarni Ishlatish
Arduino Uning eng katta
afzalliklaridan biri uning motorlarni boshqarish imkoniyatidir. Motorlar robotlarning
harakatini ta’minlaydi, shuning uchun ular robototexnikada juda muhimdir. Arduino Uno
yordamida motorlarni boshqarish uchun bir necha xil texnologiyalarni qo‘llash mumkin:
PWM (Pulse Width Modulation)
yordamida motorlarning tezligini boshqarish;
79
H-Bridge (X-köprük)
orqali motorlarning ikki yo‘nalishdagi harakatini boshqarish.
Shuningdek, Arduino Uno turli xil motorlarni boshqarish uchun qo‘shimcha modullarni,
masalan, L298N motor drayverlarini qo‘llash mumkin. Bu modul yordamida ikki motorni yoki
ko‘p motorlarni bir vaqtning o‘zida boshqarish osonlashadi.
2. Sensorlarni Integratsiya Qilish
Arduino Uno ning yana bir muhim imkoniyati —
sensorlar bilan ishlashdir. Sensorlar robotga tashqi muhitni sezishga imkon beradi va bu
imkoniyat robotga aqlli xususiyatlar qo‘shish imkoniyatini beradi. Arduino Uno yordamida
quyidagi sensorlar bilan ishlash mumkin:
Masofa sensori
(masalan, ultratovushli sensorlar yoki infraqizil sensorlar) yordamida
robot to‘siqlarni aniqlaydi va ulardan o‘tkazib yuboradi.
Harorat va namlik sensori
yordamida robot muhiti haqidagi ma'lumotlarni yig‘adi.
Yorug‘lik sensori
yordamida robotning yorug‘lik sharoitlariga moslashuvi ta’minlanadi.
Arduino Uno ning sensorlar bilan ishlash imkoniyati robotlarni yanada aqlli qiladi va ular
o‘z faoliyatini o‘zgaruvchan sharoitlarda amalga oshira olishadi.
3. Avtomatlashtirilgan Boshqaruv
Arduino Uno ning dasturlash imkoniyatlari orqali
robotlar avtomatik boshqarish tizimlariga o‘tkazilishi mumkin. Avtomatlashtirish robotlarning
yanada samarali ishlashiga yordam beradi. Masalan, robot to‘siqni aniqlagach, avtomatik
ravishda yo‘naltirishni o‘zgartiradi yoki kerakli vazifani bajaradi. Arduino Uno ning dasturiy
ta'minoti juda moslashuvchan bo‘lib, foydalanuvchi o‘z ehtiyojlariga qarab kod yozishi mumkin.
Arduino Uno platformasining o‘ziga xosligi shundaki, u faqat mexanik elementlar bilan
cheklanmaydi, balki robototexnikaning murakkab algoritmlarini ham bajarishi mumkin.
Masalan, robotni avtomatik ravishda qaror qabul qilishga o‘rgatish mumkin.
4. Tarmoq va Kommunikatsiya
Arduino Uno boshqa qurilmalar bilan oson
integratsiyalashadi. Arduino Uno platasida Bluetooth, Wi-Fi yoki GSM kabi aloqalar uchun
modullarni ulash orqali masofaviy boshqaruv tizimlarini yaratish mumkin. Bu robotni
masofadan boshqarishga imkon beradi, masalan, robotni mobil telefon yoki kompyuter
yordamida boshqarish mumkin.
Bluetooth moduli
orqali robotni mobil telefon bilan masofadan boshqarish;
Wi-Fi moduli
orqali robotni internet orqali boshqarish;
GSM moduli
yordamida robotni SMS orqali boshqarish mumkin.
Bu imkoniyatlar robototexnikaning kelajagi uchun juda muhim, chunki ular ko‘p robotli
tizimlarni yaratish va ularga birgalikda ishlash imkonini beradi.
5. Ko‘p Funksiyali Loyihalarni Yaratish
Arduino Uno juda moslashuvchan va bir nechta
modullarni qo‘llab-quvvatlaydi, bu esa foydalanuvchilarga ko‘p funksiyali robotlarni yaratishda
yordam beradi. Masalan, Arduino Uno yordamida robotni harakatlantirish, sensorlarni
ishlatish, audio tizimni boshqarish va boshqa ko‘plab vazifalarni bir vaqtning o‘zida bajarish
mumkin.
6. Yangi Texnologiyalarni Integratsiya Qilish
Arduino Uno platformasi yangilanib
turadigan texnologiyalarni qo‘llab-quvvatlaydi. Yangi sensorlar, motorlar va boshqa
texnologiyalar bo‘yicha modullar har yili yangilanadi va Arduino Uno bu yangiliklarni qo‘llab-
quvvatlash imkoniyatiga ega. Arduino platformasi yordamida foydalanuvchilar doimiy
ravishda yangi texnologiyalarni o‘rganishi va robototexnika sohasidagi yangiliklarga osongina
moslashishlari mumkin.
Arduino Uno Qurilmasining Afzalliklari
80
1.
Ochiligi va Moslashuvchanligi:
Arduino Uno ning dasturiy ta’minoti ochiq manbali
(open-source) bo‘lib, bu uning kengayishini va turli xil maqsadlarda foydalanilishini
ta’minlaydi. Foydalanuvchilar o‘z ehtiyojlariga mos ravishda kodlarni o‘zgartirishlari yoki yangi
xususiyatlarni yaratishlari mumkin.
2.
Oddiy Dasturlash Muhiti:
Arduino uchun mo‘ljallangan dasturlash muhitini o‘rganish
juda oson. Arduino IDE (Integrated Development Environment) foydalanuvchilarga qulay va
oddiy interfeysni taqdim etadi, bu esa yangi boshlovchilar uchun ham tushunarli.
3.
Keng Jamoa va Resurslar:
Arduino Uno ning yirik foydalanuvchi jamoasi mavjud. Bu
jamoa doimiy ravishda yangi darsliklar, videolar, forumlar va loyihalar yaratib, yangi
boshlovchilarni qo‘llab-quvvatlaydi.
4.
Ijtimoiy Ta’sir va Innovatsion Fikrlash:
Arduino Uno robototexnikaga qiziqqan
odamlarni o‘z ichiga olgan keng jamoaning rivojlanishiga yordam beradi. Bu innovatsion
fikrlashni rag‘batlantiradi va yangi avlodning robototexnika va elektronika sohasida faoliyat
yuritishiga yordam beradi.
Xulosa.
Arduino Uno robototexnikada juda keng qo‘llaniladigan va moslashuvchan
platformadir. Uning arzonligi, dasturlashning oddiyligi, kengaytirilgan imkoniyatlari va oson
interfeysi robototexnika tizimlarini yaratishda uni juda ommabop qiladi. Bu platforma nafaqat
tajribali muhandislar uchun, balki yangi boshlovchilar uchun ham robototexnikada samarali
tajriba orttirishga yordam beradi. Arduino Uno qurilmalari robototexnika sohasining
rivojlanishida katta rol o‘ynaydi va kelajakda ham innovatsion tizimlarni yaratishda muhim
vosita bo‘lib qoladi. Arduino Uno robototexnikada qulaylik va imkoniyatlarning keng doirasini
taqdim etadi. Bu platforma nafaqat yangi boshlovchilar, balki tajribali foydalanuvchilar uchun
ham samarali vositadir. U har qanday robotni yaratish, dasturlash va boshqarish
imkoniyatlarini taqdim etadi. Arduino Uno robototexnikada ishlab chiqarilgan ko‘plab
tizimlarning muvaffaqiyatli rivojlanishiga katta hissa qo‘shgan va bundan keyingi yillarda ham
robototexnika sohasidagi innovatsiyalarni davom ettirishga yordam berishda davom etadi.
References:
1.
Sh, Mavlonov Sh, and F. B. Jurayeva. "ZAMONAVIY TEXNOLOGIYALAR YORDAMIDA
MINTAQALAR IQTISODIYOTINI RIVOJLANTIRISH." Экономика и социум 10 (125) (2024):
234-238.
2.
Aliqulov, Sh. "M. Yaxiyaxonova. Taʻlim samaradorligini oshirishda kreativ va zamonaviy
metodlarning ahamiyati. Raqamli ta’lim muhitida fanlararo integratsiyani Qoʻllashning ta’lim
samaradorligiga ta’siri: xalqaro Tajribalar va rivojlanish istiqbollari." (2024).
3.
ShukurulloFayzullo o‘g‘li, Aliqulov. "TA ‘LIMDA MULTIMEDIYA TEXNOLOGIYALARINI QO
‘LLASH."
PEDAGOGS
50.2 (2024): 51-55.
4.
Shamsiddinov, G‘iyosjon, Barchin Ro‘ziqulova, and Laziza Inatillayeva. "BOSHLANG ‘ICH
TA’LIMDA
AXBOROT
TEXNOLOGIYALARIDAN
FOYDALANISH
USULLARI
VA
AFZALLIKLARI."
Педагогика и психология в современном мире: теоретические и
практические исследования
3.10 (2024): 39-41.
5.
Shamsiddinov, G‘iyosjon, Jasmina Murodulloyeva, and Umida Nurmaxmatova. "YASHIL
IQTISODIYOT VA YO ‘NALISHLARI BO ‘YICHA TA’LIM DASTURLARINI RIVOJLANTIRISH
MEXANIZMLARI."
Models and methods in modern science
3.5 (2024): 44-49.
81
6.
Shamsiddinov, G‘iyosjon, and Temurbek Zarifov. "GLOBAL TARMOQ QURISHDA TARMOQ
QURILMALARIDAN FOYDALANISH VA TARMOQ TOPOLOGIYALARINING O’RNI."
Science and
innovation in the education system
3.5 (2024): 50-60.
7.
Raxmatov Sherqo'zi Akbar Kodirov. “Ta'lim jarayonida bulutli texnalogiyalardan
foydalanishning samaradorligi” Pedagogis Internatsianal researcg ISSN:281-4027_SJIF:4.995.
2023/5/15
8.
F Qodirov. Aholiga tibbiy xizmatlar ko'rsatishning rivojlanishini iqtisodiy-matematik
modellashtirish. Scienceweb academic papers collection . 2023/1/1.
9.
F Qodirov. Zamonaviy to'lov tizimlari tahlili va elektron pul birliklari. Scienceweb
academic papers collection. 2023/1/1.
10.
Ergash o'g'li, Qodirov Farrux. "Аҳолига тиббий хизмат кўрсатиш соҳасининг келгуси
ҳолатини башоратлаш."
Сервис” илмий-амалий журнал
(2022): 56-59.
11.
Ergash o’g’li, Qodirov Farrux. "ECONOMETRIC MODELING OF THE DEVELOPMENT OF
MEDICAL SERVICES TO THE POPULATION OF THE REGION."
Berlin Studies Transnational
Journal of Science and Humanities
2.1.1 Economical sciences (2022).
12.
Ergash o’g’li, Qodirov Farrux. "CREATION OF ELECTRONIC MEDICAL BASE WITH THE
HELP
OF
SOFTWARE
PACKAGES
FOR
MEDICAL
SERVICES
IN
THE
REGIONS."
Conferencea
(2022): 128-130.
13.
Қодиров, Фаррух. "ПРОЦЕСС РАЗРАБОТКИ ИГРОВОГО ДВИЖКА UNITY." АХБОРОТ-
КОММУНИКАЦИЯ
ТЕХНОЛОГИЯЛАРИНИ
РИВОЖЛАНТИРИШ
ШАРОИТИДА
ИННОВАЦИЯЛАР мавзусидаги Республика илмий-амалий анжуман МАЪРУЗАЛАР
ТУПЛАМИ (2019).
14.
Qodirov, Farrux. "" AQLLI UY" TIZIMINING IMKONIYATLARI." Scienceweb academic
papers collection (2019).
15.
Qodirov, Farrux. "DESCRIPTION AND PERFORMANCE OF THE PROGRAM 3D MAX
STUDIO." АХБОРОТ-КОММУНИКАЦИЯ
ТЕХНОЛОГИЯЛАРИНИ
РИВОЖЛАНТИРИШ
ШАРОИТИДА ИННОВАЦИЯЛАР мавзусидаги Республика илмий-амалий анжуман
МАЪРУЗАЛАР ТУПЛАМИ (2019).
16.
Qodirov, Farrux. "GPON TEXNOLOGIYASI-OPTIK KIRISH TARMOG'I." АХБОРОТ-
КОММУНИКАЦИЯ
ТЕХНОЛОГИЯЛАРИНИНГ
РИВОЖЛАНИШ
ИСТИҚБОЛЛАРИ
мавзусидаги Республика илмий-амалий анжуман МАЪРУЗАЛАР ТЎПЛАМИ (2018).
