4
RAQAM TEXNOLOGIYALARNING QO’LLANISH SOHALARI
Qodirov Farrux Ergash o‘g‘li
Shahrisabz davlat pedagogika instituti
“Matematika va ta’limda axborot texnologiyasi” kafedrasi mudiri,
Ilmiy rahbar
Cho’lliyeva Mehriniso Begali qizi
Shahrisabz davlat pedagogika instituti
Matematika va Informatika yo’nalishi 2-bosqich talabasi
Negmatova Sevinch Ergash qizi
Qarshi davlat texnika universiteti
Raqamli iqtisodiyot yo‘nalishi 3-bosqich talabasi
https://doi. org/10.5281/zenodo.15074565
Annotatsiya:
Raqamli texnologiyalar hozirgi zamonaviy jamiyatning ajralmas qismiga
aylangan bo‘lib, turli sohalarda samaradorlikni oshirish, avtomatlashtirish va innovatsiyalarni
rivojlantirishda muhim rol o‘ynamoqda. Ularning qo‘llanilish sohasi juda keng bo‘lib,
quyidagilarni o‘z ichiga oladi:
1. Axborot texnologiyalari va kompyuter fanlari – Sun’iy intellekt, bulutli hisoblash,
kiberxavfsizlik va dasturiy ta’minot ishlab chiqish sohalarida faol qo‘llaniladi.
2. Tibbiyot – Telemeditsina, raqamli diagnostika, tibbiy robototexnika va genomika kabi
yo‘nalishlarda tibbiy xizmatlarning sifatini oshiradi.
3. Ta’lim – Onlayn ta’lim platformalari, virtual laboratoriyalar va sun’iy intellekt asosida
moslashtirilgan o‘qitish tizimlari orqali ta’lim jarayonini takomillashtiradi.
4. Moliya va bank ishi – Blokcheyn texnologiyalari, sun’iy intellektga asoslangan
moliyaviy tahlil va elektron to‘lov tizimlari orqali moliyaviy xizmatlarning tezligi va
xavfsizligini oshiradi.
5. Ishlab chiqarish va sanoat – "Industriya 4. 0" doirasida avtomatlashtirilgan tizimlar,
IoT (Internet of Things) va robototexnika yordamida samaradorlikni oshirishga xizmat qiladi.
6. Transport va logistika – Avtonom transport vositalari, aqlli yo‘l harakati boshqaruvi
va yetkazib berish zanjirlarini optimallashtirishda ishlatiladi.
7. Ommaviy axborot vositalari va ko‘ngilochar soha – Virtual va kengaytirilgan reallik,
sun’iy intellekt yordamida kontent yaratish va targ‘ibot tizimlarini takomillashtirishga imkon
beradi.
8. Qishloq xo‘jaligi – Dronlar, sun’iy intellekt asosida hosildorlikni bashorat qilish,
avtomatlashtirilgan sug‘orish tizimlari orqali hosildorlikni oshirishga yordam beradi.
9. Davlat boshqaruvi – Elektron hukumat tizimlari, raqamli hujjatlashtirish va fuqarolar
bilan onlayn muloqotni rivojlantirish orqali samaradorlikni oshiradi.
Kalit so‘zlar:
Axborot texnologiyalari: Sun’iy intellekt (AI), bulutli hisoblash,
kiberxavfsizlik, dasturiy ta’minot, Big Data, IoT (Internet of Things).
Tibbiyot: Telemeditsina, raqamli diagnostika, tibbiy robototexnika, genomika, aqlli
protezlar, bioinformatika.
Ta’lim: Onlayn ta’lim, virtual laboratoriyalar, sun’iy intellekt asosida o‘qitish, AR/VR,
masofaviy ta’lim.
Moliya va bank ishi: Blokcheyn, kriptovalyutalar, raqamli bank, elektron to‘lov tizimlari,
fintech, aqlli kontraktlar.
5
Sanoat va ishlab chiqarish: Avtomatlashtirish, robototexnika, Industriya 4. 0, aqlli
fabrikalar, 3D bosib chiqarish.
Transport va logistika: Avtonom avtomobillar, dronlar, aqlli transport tizimlari, GPS
monitoring, yetkazib berish zanjiri optimizatsiyasi.
OAV va ko‘ngilochar soha: Virtual reallik (VR), kengaytirilgan reallik (AR), sun’iy
intellekt bilan kontent yaratish, raqamli media, striming xizmatlari.
Qishloq xo‘jaligi: Aqlli dehqonchilik, dronlar, avtomatlashtirilgan sug‘orish, hosildorlik
bashorati, IoT qishloq xo‘jaligida.
Davlat boshqaruvi: Elektron hukumat, raqamli hujjatlashtirish, elektron ovoz berish,
fuqarolar bilan onlayn muloqot, ma’lumotlar bazasi boshqaruvi.
Аннотация:
Цифровые технологии стали неотъемлемой частью современного
общества, играя ключевую роль в повышении эффективности, автоматизации и
развитии инноваций в различных сферах. Их применение охватывает широкий спектр
областей, включая:
1. Информационные технологии и компьютерные науки – Искусственный
интеллект, облачные вычисления, кибербезопасность и разработка программного
обеспечения.
2. Медицина – Телемедицина, цифровая диагностика, медицинская
робототехника и геномика улучшают качество медицинских услуг.
3. Образование – Онлайн-обучение, виртуальные лаборатории и адаптивные
системы обучения на основе искусственного интеллекта.
4. Финансы и банковское дело – Блокчейн-технологии, искусственный интеллект
в финансовой аналитике и электронные платежные системы.
5. Промышленность и производство – "Индустрия 4. 0", автоматизированные
системы, интернет вещей (IoT) и робототехника.
6. Транспорт и логистика – Автономные транспортные средства,
интеллектуальное управление дорожным движением и оптимизация цепочек
поставок.
7. Средства массовой информации и развлечения – Виртуальная и дополненная
реальность, искусственный интеллект в создании контента.
8. Сельское хозяйство – Дроны, прогнозирование урожайности на основе ИИ,
автоматизированные системы орошения.
9. Государственное управление – Электронное правительство, цифровой
документооборот и онлайн-коммуникация с гражданами
Ключевые слова:
Информационные технологии: Искусственный интеллек(ИИ),
облачные вычисления, кибербезопасность, программное обеспечение, большие данные
(Big Data), Интернет вещей (IoT).
Медицина: Телемедицина, цифровая диагностика, медицинская робототехника,
геномика, умные протезы, биоинформатика.
Образование: Онлайн-обучение, виртуальные лаборатории, обучение на основе
искусственного интеллекта, AR/VR, дистанционное обучение.
Финансы и банковское дело: Блокчейн, криптовалюты, цифровой банк,
электронные платежные системы, финтех, умные контракты.
6
Промышленность и производство: Автоматизация, робототехника, Индустрия 4. 0,
умные фабрики, 3D-печать.
Транспорт и логистика: Автономные автомобили, дроны, интеллектуальные
транспортные системы, GPS-мониторинг, оптимизация цепочек поставок.
СМИ и индустрия развлечений: Виртуальная реальность (VR), дополненная
реальность (AR), создание контента с использованием ИИ, цифровые медиа,
стриминговые сервисы.
Сельское хозяйство: Умное земледелие, дроны, автоматизированное орошение,
прогнозирование урожайности, IoT в сельском хозяйстве.
Государственное
управление:
Электронное
правительство,
цифровой
документооборот, электронное голосование, онлайн-коммуникация с гражданами,
управление базами данниих
Annotation:
Digital technologies have become an integral part of modern society,
playing a crucial role in increasing efficiency, automation, and innovation development across
various sectors. Their application covers a wide range of fields, including:
1. Information Technology and Computer Science – Artificial intelligence (AI), cloud
computing, cybersecurity, and software development.
2. Healthcare – Telemedicine, digital diagnostics, medical robotics, and genomics
improve the quality of medical services.
3. Education – Online learning platforms, virtual laboratories, and AI-based adaptive
learning systems.
4. Finance and Banking – Blockchain technology, AI-driven financial analysis, and
electronic payment systems.
5. Industry and Manufacturing – "Industry 4. 0" initiatives, automated systems, IoT
(Internet of Things), and robotics.
6. Transport and Logistics – Autonomous vehicles, intelligent traffic management, and
supply chain optimization.
7. Media and Entertainment – Virtual and augmented reality, AI-generated content, and
digital media platforms.
8. Agriculture – Drones, AI-driven yield prediction, and automated irrigation systems.
9. Government and Public Administration – E-government systems, digital
documentation, and online citizen services. ых.
Keywords:
Information Technology (IT): Artificial Intelligence (AI), cloud computing,
cybersecurity, software development, Big Data, Internet of Things (IoT). Healthcare:
Telemedicine, digital diagnostics, medical robotics, genomics, smart prosthetics,
bioinformatics.
Education: Online learning, virtual laboratories, AI-powered education, AR/VR, distance
learningFinance and Banking: Blockchain, cryptocurrencies, digital banking, electronic
payment systems, fintech, smart contracts.
Industry and Manufacturing: Automation, robotics, Industry 4. 0, smart factories, 3D
printing.
Transport and Logistics: Autonomous vehicles, drones, smart transportation systems,
GPS tracking, supply chain optimization.
7
Media and Entertainment: Virtual Reality (VR), Augmented Reality (AR), AI-generated
content, digital media, streaming services.
Agriculture: Smart farming, drones, automated irrigation, yield prediction, IoT in
agriculture.
Government and Public Administration: E-government, digital documentation, e-voting,
online citizen communication, database management.
Raqamli texnologiyalar dunyoni qanday o’zgartirayotgani haqida suxbatlashamiz. So’ngi
250 ming yilda 4 marta sanoat inqilobi yuz berdi. Ularning barchasi bug’ divigateli va
temiryo’llarning paydo bo’lishi bilan boshlandi. XIV asrning oxirida elektr energiya keng
ommalashdi. Konverdan toboro ko’p foydalanila boshlandi. XX asrning boshlarida pratativ
kompyuter hamda internet paydo bo’ldi. Hozirda biz 4-sanoat inqilobi davrida
yashamoqdamiz. Biz yashayotgan dunyoni raqamli texnologiyalar o’zgartirmoqda. Yaqin
yillarda 5G tarmog’i va internet mahsulotlari faol rivojlanishi kutilmoqda. Buning natijasida
deyarli barcha axborotlar o’z manziliga ega bo’ladi. Hozzir masofadan turib signalizatsiya
qurulmasi yoki kandensatr yoqish mumkin. Yana bir necha yillardan keyin deyarli barcha
texnik jixozlarni masofadan turib boshqarish imkonyati yaratiladi. Hozzirgi paytda barcha
texnik jihozlar internet tarmog’iga texnik jihatdan ulash imkonyati yaratilgan . Lekin bu katta
mablag’ talab qilmoqda. Raqamli texnologiyalarning rivojlanishi tufayli foydalanuvchining
nafaqat havfsizligi va qulayligi sog’ligi uchun g’amxo’rlik qila boshlaydi. Xarakat datchiklari
kameralar maxsus bilakuzuk insonning harorati yurak urishi xatto xulq atvori kabi
parametrlarni ham nazorat qilish mumkin. Yig’ilgan malumotlarni tizim taxlil qiladi va xavfli
holat yuzaga kelganda u o’z xo’jayniga tibbiy yordam ko’rsatish yoki yordamga shifokorlarni
chaqirishadi. Bunday tizim bilan nafaqat uylar va jamoat joylari maktab va bog’chalar butun
jixozlanishi mumkin. Buning yordamida har bir inson sog’ligi salomatligini nazorat qilish
imkonyati yaratiladi. Qayt etilgan inavatsiyalarning barchasi texnik jihatdan amalga
oshirilgan biz elektr energiyasidan samarali foydalangan holda pul miqdorida axborot
malumotlar uzatish katta hajmdagi malumotlarni saqlash shuningdek ular orasidan foydali
axborotlarni aniqlash hamda ularni ajrata olishni o’rganishimiz lozim raqamli texnologiyasi
psixologik qulaylik yordamida g’amxo’rlik qilishga bo’lgan yondashuvlarni ham o’zgartirish
ehtimolidan yuqoriroq emas. Hozzirda chizilgan virtual voqelik yaratilgan bo’lib insonlarga
omma oldida nutq so’zlashligi ularni bartaraf etishga shuningdek jaraxotdan keyingi
terapiyani muammosiz p’tkazishga yordam beradi. Hozirda bunday mommolarni alohida
buyurtma yordamida qilish juda qimmat tushadi. Texnologiyalarning rivojlanishi tarkib va
qurilmalarni sarflanadigan harajatlani kamaytirish imkonini beradi. Demak muayyan vaqt
o’tkazish virtual voqelik arzonroq demak bir joydan boshqasiga ko’chirish uchun qulayroq
bo’lib qoladi. Shuningdek yaqin bir yil ichida inson yuzini tanish texnologiyasi faol rivojlanishi
kutilmoqda bu jarayon qanday amalga oshiriladi. Kompyuterning ko’rish tizimi inson yuzini
topadi so’ngra bu axborotni yuzning tuzilishiga asoslanadigan raqamli malumotlarga
aylantiradi va umumiy ma’lumotlar bazasi bilan solishtiradi. Yuzni tanish texnologiyalaridan
haridorlarning hatti harakatlari tahlil qilish yoki havsiz eletkron ovoz berish uchun
foydalanish mumkin. Hozzirgi kunda rabotlar zavodlarda dukon kassalarda insonlarning
o’rnini bosishi va jarroxlik amalyotlarini o’tkazishi mumkin. Ular faqat o’zlariga o’rnatilgan
dasturlarga asosan harakat qilishadi. Kelajakda ularning asosini suniy intelektli tizimlar
8
tashkil qiladi. Robotlar mustaqil harakatlanadi va holatning o’zgarishiga tez javob qaytaradi.
Shu bois ularga inson uchun eng havfli bo’lgan kasblarda ishlar topshiriladi. Raqamli
texnologiyalar orqali avtomobillar harakati havsizligini ham taminlash mumkin. Barcha avto
ishlab chiqaruvchilar hozzirda adabtiv qurish nazorati hamda uni tegishli joyga to’g’ri
to’xtatish hamda avtobilet funksiyalarni joriy qilishmoqda. Tez orada yo’llarda to’liq
avtomatlashtirilgan avtomobillar paydo bo’ladi. Raqamli texnologiyalarning rivojlanishi inson
hayotining barcha saxalariga tasir ko’rsatmoqda ehtimol 50 yildan keyin biz yashayotgan
olam mutloqo boshqacha tuzilishga ega bo’lar.
Foydalanilgan adabiyotlar/Используемая литература/References:
1.
Esanovna, D. B. "ELECTRONIC TEXTBOOK AS A BASIS FOR INNOVATIVE TEACHING. "
MAVZUSIDAGI XALQARO ILMIY-AMALIY ANJUMAN: 660.
2.
Zoxidov, J. B. , F. E. Qodirov, and I. J. Bozorova. "QUARTUS II PROJECT CONCEPT AND
ITS OPPORTUNITIES AND PROBLEMS. " АКТУАЛЬНЫЕ ПРОБЛЕМЫ ТЕХНИЧЕСКОГО И
ТЕХНОЛОГИЧЕСКОГО ОБЕСПЕЧЕНИЯ ИННОВАЦИОННОГО РАЗВИТИЯ. 2019.
3.
Bozorova, Irina Jumanazarovna, and Dilfuzaxon Mamasharipovna Karayeva. "Modern
programming technologies and their role. " интеллектуальный капитал xxi века. 2020.
4.
Bozorova, I. J. , et al. "COMPUTER VISION AND PATTERN RECOGNITION. "
СОВРЕМЕННЫЕ ПРОБЛЕМЫ И ПЕРСПЕКТИВНЫЕ НАПРАВЛЕНИЯ (2020): 23.
5.
Bozorova, I. J. "Methods of processing and analysis of bio signals in
electrocardiography. " проблемы современных интеграционных процессов и поиск
инновационных решений (2020): 97-99.
6.
Бозорова, Ирина. "Сущность, содержание и значение категории “цифровая
экономика”. " YASHIL IQTISODIYOT VA TARAQQIYOT 2. 9 (2024).
7.
Jumanazarovna, Bozorova Irina, and Кodirov Farruh Ergash O'G'Li. "Principle of
electrocardiographic work and its role in modern medicine. " Вопросы науки и образования
15 (99) (2020): 31-36.
8.
Бозорова, Ирина Жуманазаровна. "ИНФОРМАЦИОННО-КОММУНИКАЦИОННЫЕ
ТЕХНОЛОГИИ КАК ФАКТОР СОВЕРШЕНСТВОВАНИЯ ЭКОНОМИКИ В УСЛОВИЯХ
ИНФОРМАЦИОННОГО ОБЩЕСТВА. " Indexing 1. 1 (2024).
9.
Daminova, B. E. , et al. "METHODOLOGICAL ASPECTS OF THE USE OF INTERACTIVE
DIGITAL TECHNOLOGIES IN TEACHING A FOREIGN LANGUAGE. " Экономика и социум 5-1
(120) (2024): 237-240.
10.
Irina Bozorova. "ELECTRONIC EDUCATIONAL RESOURCE AS A MODERN DIDACTIC
LEARNING TOOL". Евразийский журнал математической теории и компьютерных наук.
2022/4/5. ст 26-30
11.
Ergash o’g’li, Qodirov Farrux, and Bozorova Irina Jumanazarovna. "METHODS OF
DISPLAYING MAIN MEMORY ON CACHE. " Ответственный редактор (2020): 6.
12.
Bozorova, I. J. , Mirzayeva F. Sh, and M. A. Rustamov. "NEURAL NETWORKS. NEURAL
NETWORKS: TYPES, PRINCIPLE OF OPERATION AND FIELDS OF APPLICATION. " РОЛЬ
ИННОВАЦИЙ В ТРАНСФОРМАЦИИ И УСТОЙЧИВОМ РАЗВИТИИ СОВРЕМЕННОЙ (2020):
130.
13.
Маматмурадова, М. У. , И. Ж. Бозорова, and Ф. Э. Кодиров. "СОЗДАНИЕ И
ЭФФЕКТИВНОЕ ИСПОЛЬЗОВАНИЕ ИННОВАЦИОННЫХ ТЕХНОЛОГИЙ И РЕСУРСОВ
9
ЭЛЕКТРОННОГО ОБУЧЕНИЯ В НЕПРЕРЫВНОМ ОБРАЗОВАНИИ. " Инновации в
технологиях и образовании. 2019.
14.
Маматмурадова, М. У. , И. Ж. Бозорова, and Ф. Э. Кодиров. "Проблемы
современных программных и компьютерно-инженерных технологий и современные
технологии создания программного обеспечения. " Инновации в технологиях и
образовании. 2019.
15.
Бозорова, Ирина Жуманазаровна. "Создание программного обеспечения
электронной библиотечной системы на основе QR-кодовой технологии. " Теория и
практика современной науки. 2020.
16.
Бозорова, Ирина Жуманазаровна. "Принцип работы электрокардиографа и его
роль в современной медицине. " научные достижения студентов и учащихся. 2020.
17.
Бозорова, Ирина Жуманазаровна, УМОТ ЗАПАСОВ, and INNOVATSION
IQTISODIYOTNI
SHAKLLANTIRISHDA
AXBOROT
KOMMUNIKATSIYA
TEXNOLOGIYALARINING. "TUTGAN O'RNI. -2023. "14. Shamsiddinov Gʼiyosjon and
Raxmatova
Gulandom
"MOLIYAVIY
TEXNOLOGIYALAR
(FINTECH)
VA
BANK
XIZMATLARINING RAQAMLASHTIRILISHI " Прикладные науки в современном мире:
проблемы и решения 3. 11 (2024): 33-37
18.
Shamsiddinov, G‘iyosjon, and Gulandom Raxmatova. "O‘ZBEKISTONDA AXBOROT
HAVFSIZLIGINI MA’NAVIY VA HUQUQIY ASOSLARI. " Solution of social problems in
management and economy 3. 4 (2024): 45-57.
19.
Shamsiddinov Gʼiyosjon and Raxmatova Gulandom " MOLIYAVIY TEXNOLOGIYALAR
(FINTECH) VA BANK XIZMATLARINING RAQAMLASHTIRILISHI " Прикладные науки в
современном мире: проблемы и решения 3. 11 (2024): 33-37
