82
RAQAMLI TO‘LOV TIZIMLARINING IQTISODIY SAMARADORLIGI
Qodirov Farrux Ergash o‘g‘li
Shahrisabz davlat pedagogika instituti
"Informatika va uni oʻqitish metodikasi" kafedrasi mudiri, ilmiy raxbar
Sattorova Barno Alisher qizi
Shahrisabz davlat Pedagogika instituti 2-bosqich talabasi
https://doi.org/10.5281/zenodo.14500541
Annotatsiya:
Ushbu maqolada raqamli to‘lov tizimlarining iqtisodiyotdagi roli va
ularning samaradorligini oshirishdagi ahamiyati tahlil qilinadi. Raqamli to‘lov tizimlari
yordamida moliyaviy operatsiyalarning tezkorligi, shaffofligi va xavfsizligi ta'minlanib, naqd
pulga bo‘lgan ehtiyoj kamayadi. Bu jarayon iqtisodiy rivojlanishga ijobiy ta'sir ko‘rsatib, pul
aylanmasini tezlashtiradi va moliyaviy xizmatlarning ommabop bo‘lishiga yordam beradi.
Shuningdek, maqolada raqamli to‘lov tizimlarining joriy etilishi bilan bog‘liq muammolar va
ularni hal qilish yo‘llari ham ko‘rib chiqiladi.
Kalit so‘zlar:
raqamli to‘lov tizimlari, iqtisodiy samaradorlik, moliyaviy texnologiyalar,
naqd pulsiz iqtisodiyot, elektron savdo, innovatsiyalar, xavfsizlik, tezkorlik.
Аннoтация:
В этой статье анализируется роль цифровых платежных систем в
экономике и их значение для повышения эффективности. Благодаря цифровым
платежным системам обеспечивается скорость, прозрачность и безопасность
финансовых операций, а также снижается потребность в наличных деньгах. Этот
процесс положительно влияет на экономическое развитие, ускоряя денежный оборот и
способствуя популярности финансовых услуг. Также в статье будут рассмотрены
проблемы, связанные с внедрением цифровых платежных систем, и пути их решения.
Ключевые слова
: цифровые платежные системы, экономическая эффективность,
финансовые технологии, безналичная экономика, электронная коммерция, инновации,
безопасность, скорость.
Annotation:
This article analyzes the role of digital payment systems in the economy and
their importance in improving their efficiency. With the help of digital payment systems, the
speed, transparency and security of financial transactions are ensured, and the need for cash is
reduced. This process has a positive effect on economic development, accelerates the turnover
of money and contributes to the popularization of financial services. The article will also look
at the problems associated with the introduction of digital payment systems and ways to solve
them.
Keywords
: digital payment systems, economic efficiency, financial technology, cashless
economy, electronic commerce, innovation, security, agility.
Raqamli to‘lov tizimlarining iqtisodiy samaradorligi haqida tushuncha berishdan oldin,
avvalo, uning asosiy mohiyati va iqtisodiyotga ta’sirini ko‘rib chiqamiz. Raqamli to‘lov tizimlari
deganda nima tushuniladi? Raqamli to‘lov tizimlari bu – moliyaviy operatsiyalarni elektron
vositalar orqali amalga oshirish imkonini beruvchi texnologiyalar yig‘indisi. Ular quyidagi
shakllarda namoyon bo‘ladi: Internet orqali bank o‘tkazmalari; Mobil to‘lov tizimlari (Google
Pay, Apple Pay, Payme, Click va boshqalar); QR-kod asosida to‘lovlar; Elektron hamyonlar
(PayPal, Yandex.Money, WebMoney); Kriptovalyuta asosidagi to‘lovlar (Bitcoin va boshqalar).
Iqtisodiy samaradorlikka ta’siri
83
1.
Pul aylanishini tezlashtirish: Naqd pulsiz operatsiyalar tufayli vaqt va resurslar tejab
qolinadi. Bu iqtisodiyotda likvidlikni oshiradi.
2.
Xavfsizlik va shaffoflik: Raqamli to‘lov tizimlari orqali tranzaktsiyalar real vaqt rejimida
kuzatiladi, bu esa soxtalashtirish va firibgarlik xavfini kamaytiradi.
3.
Moliyaviy xizmatlarga kirish imkoniyati: Raqamli texnologiyalar chekka hududlardagi
aholi uchun bank xizmatlaridan foydalanishni osonlashtiradi.
4.
Xarajatlarning qisqarishi: Korxonalar va banklar uchun xizmat ko‘rsatish xarajatlari
kamayadi.
Muammolar va yechimlar: Raqamli to‘lov tizimlari iqtisodiyotda ijobiy o‘zgarishlarni
keltirib chiqarsa-da, bir qancha muammolarni keltirib chiqarishi mumkin:
Xavfsizlik muammolari: Kiberxavfsizlik tizimlarini mustahkamlash talab qilinadi.
Texnologik infratuzilmaning yetishmasligi: Qishloq hududlarida internet aloqasi va
texnologiyalar rivojini jadallashtirish zarur. Moliyaviy savodxonlik darajasining pastligi: Aholi
orasida raqamli texnologiyalarni to‘g‘ri va samarali qo‘llashga oid bilimlarni oshirish kerak.
Raqamli to‘lov tizimlarining istiqboli Kelajakda raqamli to‘lov tizimlari iqtisodiy o‘sishning
muhim omillaridan biri bo‘lib qoladi.
Ular Innovatsion texnologiyalarni joriy etish orqali moliyaviy jarayonlarni
avtomatlashtiradi. Xalqaro savdoni yanada qulay va tezkor qiladi. Naqd pulsiz jamiyatni
shakllantirishga yordam beradi.
Kelajak istiqbollari: Naqd pulsiz jamiyat shakllanishi Ko‘plab davlatlar naqd puldan
foydalanishni qisqartirib, naqd pulsiz jamiyatga o‘tishga intilmoqda.
Sun’iy intellekt va blokcheyn texnologiyalari integratsiyasi
Kelajakda sun’iy intellekt va blokcheyn texnologiyalari yordamida xavfsizlikni oshirish va
operatsiyalarni avtomatlashtirish kutilmoqda.
Xalqaro integratsiya Xalqaro savdoda to‘lov tizimlarining unifikatsiyalashuvi
(birlashtirilishi) o‘zaro savdo jarayonlarini yanada osonlashtiradi.
Davlatlararo raqamli valyutalarMarkaziy banklar raqamli valyutalar yaratishni boshlab
yuborgan. Bu davlatlar o‘rtasidagi to‘lovlarni tezlashtiradi va tranzaktsion xarajatlarni
kamaytiradi. Raqamli to‘lov tizimlari, texnologiyalarning rivoji bilan, butun dunyo
iqtisodiyotida muhim o‘rin egallashni davom ettiradi. Ularning muvaffaqiyati esa infratuzilma,
xavfsizlik va aholi savodxonligiga bog‘liq.
Raqamli to‘lov tizimlari zamonaviy iqtisodiyotning ajralmas qismi bo‘lib, ularning joriy
etilishi nafaqat moliyaviy operatsiyalarni qulaylashtiradi, balki iqtisodiy samaradorlikni ham
sezilarli darajada oshiradi. Ushbu tizimlar yordamida: Moliyaviy operatsiyalarni tezkor va
shaffof amalga oshirish imkoniyati yaratiladi; Naqd pulga bo‘lgan ehtiyoj kamayib, naqd pulsiz
iqtisodiyot shakllanishi jadallashadi; Iqtisodiyotda pul oqimi va likvidlikni oshirish orqali
rivojlanishga hissa qo‘shiladi; Chekka hududlardagi aholining moliyaviy xizmatlarga kirish
imkoniyati kengayadi. Shu bilan birga, raqamli to‘lov tizimlarini muvaffaqiyatli rivojlantirish
uchun kiberxavfsizlikni mustahkamlash, texnologik infratuzilmani yaxshilash va aholini
moliyaviy savodxonlikka o‘rgatish muhimdir. Raqamli to‘lov tizimlari nafaqat iqtisodiy
jarayonlarni soddalashtiradi, balki innovatsiyalarni rivojlantirib, xalqaro savdoni ham yangi
bosqichga olib chiqadi. Shu sababli, raqamli to‘lov tizimlarini keng miqyosda joriy etish orqali
mamlakatlarning iqtisodiy barqarorligi va raqobatbardoshligi ortadi.
84
References:
1.
Sh, Mavlonov Sh, and F. B. Jurayeva. "ZAMONAVIY TEXNOLOGIYALAR YORDAMIDA
MINTAQALAR IQTISODIYOTINI RIVOJLANTIRISH." Экономика и социум 10 (125) (2024):
234-238.
2.
Aliqulov, Sh. "M. Yaxiyaxonova. Taʻlim samaradorligini oshirishda kreativ va zamonaviy
metodlarning ahamiyati. Raqamli ta’lim muhitida fanlararo integratsiyani Qoʻllashning ta’lim
samaradorligiga ta’siri: xalqaro Tajribalar va rivojlanish istiqbollari." (2024).
3.
ShukurulloFayzullo o‘g‘li, Aliqulov. "TA ‘LIMDA MULTIMEDIYA TEXNOLOGIYALARINI QO
‘LLASH."
PEDAGOGS
50.2 (2024): 51-55.
4.
Shamsiddinov, G‘iyosjon, Barchin Ro‘ziqulova, and Laziza Inatillayeva. "BOSHLANG ‘ICH
TA’LIMDA
AXBOROT
TEXNOLOGIYALARIDAN
FOYDALANISH
USULLARI
VA
AFZALLIKLARI."
Педагогика и психология в современном мире: теоретические и
практические исследования
3.10 (2024): 39-41.
5.
Shamsiddinov, G‘iyosjon, Jasmina Murodulloyeva, and Umida Nurmaxmatova. "YASHIL
IQTISODIYOT VA YO ‘NALISHLARI BO ‘YICHA TA’LIM DASTURLARINI RIVOJLANTIRISH
MEXANIZMLARI."
Models and methods in modern science
3.5 (2024): 44-49.
6.
Shamsiddinov, G‘iyosjon, and Temurbek Zarifov. "GLOBAL TARMOQ QURISHDA TARMOQ
QURILMALARIDAN FOYDALANISH VA TARMOQ TOPOLOGIYALARINING O’RNI."
Science and
innovation in the education system
3.5 (2024): 50-60.
7.
Raxmatov Sherqo'zi Akbar Kodirov. “Ta'lim jarayonida bulutli texnalogiyalardan
foydalanishning samaradorligi” Pedagogis Internatsianal researcg ISSN:281-4027_SJIF:4.995.
2023/5/15
8.
F Qodirov. Aholiga tibbiy xizmatlar ko'rsatishning rivojlanishini iqtisodiy-matematik
modellashtirish. Scienceweb academic papers collection . 2023/1/1.
9.
F Qodirov. Zamonaviy to'lov tizimlari tahlili va elektron pul birliklari. Scienceweb
academic papers collection. 2023/1/1.
10.
Ergash o'g'li, Qodirov Farrux. "Аҳолига тиббий хизмат кўрсатиш соҳасининг келгуси
ҳолатини башоратлаш."
Сервис” илмий-амалий журнал
(2022): 56-59.
11.
Ergash o’g’li, Qodirov Farrux. "ECONOMETRIC MODELING OF THE DEVELOPMENT OF
MEDICAL SERVICES TO THE POPULATION OF THE REGION."
Berlin Studies Transnational
Journal of Science and Humanities
2.1.1 Economical sciences (2022).
12.
Ergash o’g’li, Qodirov Farrux. "CREATION OF ELECTRONIC MEDICAL BASE WITH THE
HELP
OF
SOFTWARE
PACKAGES
FOR
MEDICAL
SERVICES
IN
THE
REGIONS."
Conferencea
(2022): 128-130.
13.
Қодиров, Фаррух. "ПРОЦЕСС РАЗРАБОТКИ ИГРОВОГО ДВИЖКА UNITY." АХБОРОТ-
КОММУНИКАЦИЯ
ТЕХНОЛОГИЯЛАРИНИ
РИВОЖЛАНТИРИШ
ШАРОИТИДА
ИННОВАЦИЯЛАР мавзусидаги Республика илмий-амалий анжуман МАЪРУЗАЛАР
ТУПЛАМИ (2019).
14.
Qodirov, Farrux. "" AQLLI UY" TIZIMINING IMKONIYATLARI." Scienceweb academic
papers collection (2019).
15.
Qodirov, Farrux. "DESCRIPTION AND PERFORMANCE OF THE PROGRAM 3D MAX
85
STUDIO." АХБОРОТ-КОММУНИКАЦИЯ
ТЕХНОЛОГИЯЛАРИНИ
РИВОЖЛАНТИРИШ
ШАРОИТИДА ИННОВАЦИЯЛАР мавзусидаги Республика илмий-амалий анжуман
МАЪРУЗАЛАР ТУПЛАМИ (2019).
16.
Qodirov, Farrux. "GPON TEXNOLOGIYASI-OPTIK KIRISH TARMOG'I." АХБОРОТ-
КОММУНИКАЦИЯ
ТЕХНОЛОГИЯЛАРИНИНГ
РИВОЖЛАНИШ
ИСТИҚБОЛЛАРИ
мавзусидаги Республика илмий-амалий анжуман МАЪРУЗАЛАР ТЎПЛАМИ (2018).
