84
INFORMATIKA FANINING RIVOJLANISH TARIXI
Qodirov Farrux Ergash o’g’li
Shahrisabz davlat pedagogika instituti “Matematika va ta’limda axborot texnologiyasi
kafedrasi mudiri, Ilmiy rahbar
Abdurahmonova Sevinch Olimjonovna
Shahrisabz davlat pedagogika instituti matematika va informatika yo’nalishi
2-bosqich MI 1-23 guruh talabasi
https://doi.org/10.5281/zenodo.15117802
Annotatsiya:
Mazkur maqolada informatika fanining rivojlanish tarixi, uning dastlabki
shakllanish bosqichlari, rivojlanish jarayonlari va zamonaviy texnologiyalar bilan
integratsiyasi tahlil qilinadi. Informatika fanining paydo bo‘lishi matematika, mantiq va
hisoblash texnikasining rivojlanishi bilan chambarchas bog‘liq bo‘lib, XX asrning ikkinchi
yarmida axborot texnologiyalarining taraqqiy etishi natijasida mustaqil fan sifatida
shakllangan. Maqolada informatikaning ilk rivojlanish bosqichlari, dasturiy va apparat
vositalarining evolyutsiyasi, algoritmik fikrlash va sun’iy intellektning ahamiyati yoritiladi.
Shuningdek, informatikaning bugungi kundagi holati, ta’lim tizimiga ta’siri va kelajakdagi
istiqbollari haqida ham fikr yuritiladi. Ushbu maqola informatika fanining tarixiy rivojlanish
bosqichlarini o‘rganish orqali kelajakdagi innovatsion yo‘nalishlarni aniqlashga xizmat qiladi,
informatika fanining nafaqat texnologik, balki ilmiy va ijtimoiy jihatdan ham muhim o‘rin
tutishini ko‘rsatadi.
Kalit so’zlar:
Informatika, hisoblash texnikasi, dasturlash, algoritmlar, sun’iy intellekt,
kompyuter ilmlari, axborot texnologiyalari, informatikaning tarixi, dasturiy ta’minot,
texnologik rivojlanish.
Kirish.
Informatika fani axborotlarni yig‘ish, saqlash, qayta ishlash va uzatish
jarayonlarini o‘rganadigan fan sohasi bo‘lib, uning shakllanishi va rivojlanishi insoniyatning
texnologik taraqqiyoti bilan chambarchas bog‘liq. Informatika nafaqat kompyuter texnikasi
yutuqlarini aks ettiradi, balki axborotni uzatish va qayta ishlash jarayonlarini ham o‘z ichiga
oladi. Bu fan axborot jarayonlaridagi qonuniyatlarni o‘rganish, inson faoliyatining turli
sohalarida axborot modellarini yaratish, axborot tizimlari va texnologiyalarini ishlab chiqish
bilan shug‘ullanadi. Informatika jamiyat hayotining turli jabhalarida muhim rol o‘ynaydi va
uning ta’siri ta’lim, tibbiyot, iqtisodiyot, madaniyat kabi sohalarda yaqqol seziladi.
Informatika fanining rivojlanishi hisoblash texnikasining taraqqiyoti bilan bog‘liq bo‘lib,
bugungi kunda u inson faoliyatining deyarli barcha sohalarida qo‘llanilmoqda. Axborot
texnologiyalarining jadal rivojlanishi tufayli ma’lumotlarni qayta ishlash va ulardan
foydalanish imkoniyatlari kengaydi. Hozirda informatika nafaqat ilmiy va muhandislik
sohasida, balki kundalik hayotda ham muhim o‘rin egallaydi. Ushbu fan orqali axborotni
samarali boshqarish va ishlatish imkoniyati yaratilgan bo‘lib, u global miqyosda iqtisodiy va
ijtimoiy taraqqiyotning muhim omiliga aylangan.
Informatika fani uzoq tarixga ega bo‘lib, uning dastlabki shakllari insoniyatning
axborotni saqlash va qayta ishlashga bo‘lgan ehtiyojidan kelib chiqqan. Qadim zamonlarda
odamlar ma’lumotlarni saqlash va hisob-kitob qilish uchun turli usullardan foydalanganlar.
Misol uchun, qadimgi misrliklar va bobililiklar hisob-kitoblar uchun maxsus belgilar tizimidan
foydalanganlar, Rim imperiyasida esa abak kabi mexanik hisoblash vositalari ishlatilgan. XVI-
XVII asrlarda Yevropada mexanik hisoblash qurilmalari paydo bo‘la boshladi.
85
1642-yilda fransuz olimi Blez Paskal oddiy arifmetik amallarni bajara oladigan mexanik
kalkulyator yaratdi. Keyinchalik, 1673-yilda nemis matematigi Gotfrid Leybnits bu qurilmani
takomillashtirdi va ko‘paytirish hamda bo‘lish amallarini bajaradigan mashinani ishlab chiqdi.
1830-yillarda ingliz matematigi Charlz Bebbij hisoblash mashinasini loyihaladi, bu qurilma
zamonaviy kompyuterlarning dastlabki modeli sifatida qaraladi. Bebbijning hamkori Ada
Lavleys ushbu mashina uchun dastur yaratgan ilk shaxs sifatida tarixga kirdi.
XX asrning o‘rtalariga kelib, kompyuter texnologiyalarida tub burilish yuz berdi. 1940-
yillarda dastlabki elektron hisoblash mashinalari – ENIAC (Electronic Numerical Integrator
and Computer) va UNIVAC (Universal Automatic Computer) yaratildi. Ushbu kompyuterlar
vakuum lampalar asosida ishlagan va katta hajmga ega bo‘lgan. 1950-1970-yillarda
tranzistorlar va integral sxemalar paydo bo‘ldi, bu esa kompyuterlarning hajmini kichraytirish
va ularning unumdorligini oshirish imkonini berdi. Shu davrda dasturlash tillari ham rivojlana
boshladi, FORTRAN va COBOL kabi dasturlash tillari ilmiy hisob-kitoblar va tijorat maqsadlari
uchun keng qo‘llanildi. 1970-1980-yillarda mikroprotsessorlarning yaratilishi shaxsiy
kompyuterlarning keng tarqalishiga sabab bo‘ldi. IBM, Apple kabi kompaniyalar shaxsiy
kompyuterlarni ishlab chiqara boshladilar. 1990-yillarga kelib, internet va global
tarmoqlarning rivojlanishi informatikaning yangi bosqichiga olib keldi.
Bugungi kunda informatika fani sun’iy intellekt, katta hajmdagi ma’lumotlar (Big Data),
kiberxavfsizlik, blokcheyn texnologiyalari, bulutli hisoblash va boshqa zamonaviy yo‘nalishlar
bilan kengayib bormoqda. Informatikaning rivojlanishi ijtimoiy hayotning deyarli barcha
jabhalariga ta’sir ko‘rsatmoqda va kelajakda ham uning ahamiyati ortib borishi kutilmoqda.
Mavzuga doir adabiyotlar tahlili.
Informatikaning tarixi va taraqqiyoti bo‘yicha
ko‘plab ilmiy ishlar olib borilgan. Tadqiqotlar informatikaning dastlabki shakllaridan tortib,
hozirgi zamonaviy yo‘nalishlarigacha bo‘lgan rivojlanish bosqichlarini o‘rganishga qaratilgan.
Ilmiy adabiyotlar shuni ko‘rsatadiki, informatika fani dastlab matematika va mexanik
hisoblash usullari bilan bog‘liq bo‘lib, keyinchalik elektron hisoblash mashinalari paydo
bo‘lishi bilan mustaqil fan sifatida shakllangan.
Ko‘pgina adabiyotlar Blez Paskal, Gotfrid Leybnits va Charlz Bebbijning hisoblash
mashinalariga bag‘ishlangan. Ushbu ishlar informatika fanining rivojlanishida muhim
bosqichlar bo‘lib, Bebbijning "Analitik mashina" loyihasi bugungi zamonaviy
kompyuterlarning asosini tashkil qilganini ta’kidlaydi.
XX asrda informatika fanining rivojlanishi tranzistor va mikroprotsessorlarning paydo
bo‘lishi bilan bog‘liq. Tadqiqotchilar ushbu davrni hisoblash texnologiyalarining keskin
rivojlanish bosqichi sifatida baholaydilar. Shuningdek, dasturlash tillari, operatsion tizimlar
va ma’lumotlarni saqlash texnologiyalariga oid ilmiy maqolalar informatikaning mustahkam
ilmiy asoslarini yaratishga xizmat qilgan.
Internetning paydo bo‘lishi va axborot texnologiyalarining jadal rivojlanishi informatika
fani bo‘yicha ilmiy adabiyotlarda alohida o‘rganilgan. Tadqiqotchilar internetning jamiyatdagi
roli, bulutli texnologiyalar, kiberxavfsizlik, sun’iy intellekt va katta hajmdagi ma’lumotlarni
qayta ishlash usullari haqida keng ilmiy izlanishlar olib borganlar.
Informatika fanining rivojlanishida dasturlash tillarining paydo bo‘lishi muhim rol
o‘ynagan. Adabiyotlarda Fortran, COBOL, Lisp kabi dastlabki dasturlash tillari va ularning
zamonaviy variantlari (C, Java, Python) haqida keng ma’lumotlar keltirilgan. Tadqiqotchilar
86
algoritmik tafakkurning shakllanishi va dasturiy ta’minot arxitekturasining evolyutsiyasini
ham chuqur o‘rganishgan.
So‘nggi yillarda informatika fanida sun’iy intellekt (AI) va mashinani o‘rganish (ML)
bo‘yicha ko‘plab ilmiy ishlar chop etilgan. Ushbu texnologiyalar katta hajmdagi ma’lumotlarni
qayta ishlash, tahlil qilish va mustaqil qaror qabul qilish imkoniyatini yaratgan. Adabiyotlarda
AI va ML algoritmlarining sog‘liqni saqlash, moliya, ishlab chiqarish va ta’lim sohalariga ta’siri
keng yoritilgan.
Kiberxavfsizlik sohasida olib borilgan tadqiqotlar informatika fanining muhim
yo‘nalishlaridan biri hisoblanadi. Adabiyotlarda kriptografiya, tarmoqlar xavfsizligi, zararli
dasturlar (malware) va kiberhujumlarning oldini olish bo‘yicha ilmiy yondashuvlar
keltirilgan. Bugungi kunda blokcheyn texnologiyasi va kvant kriptografiyasi kabi ilg‘or
xavfsizlik tizimlari informatika fanining dolzarb mavzularidan biridir.
Axborot texnologiyalari rivojlanishi bilan bulutli hisoblash tizimlari va katta hajmdagi
ma’lumotlarni qayta ishlash usullari bo‘yicha ham ko‘plab ilmiy ishlar chop etilgan.
Tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, bulutli texnologiyalar ma’lumotlarni markazlashgan holda
saqlash va ulardan samarali foydalanish imkonini beradi. Big Data esa tibbiyot, marketing,
transport va boshqa sohalarda tahliliy imkoniyatlarni kengaytirib, muhim qarorlar qabul
qilishda katta rol o‘ynamoqda.
Adabiyotlar tahlili shuni ko‘rsatadiki, informatika fani doimiy rivojlanishda bo‘lib, u
matematik asoslar, mexanik hisoblash vositalari, elektron hisoblash texnologiyalari va
zamonaviy axborot tizimlari kabi bosqichlarni bosib o‘tgan. Hozirgi kunda informatika
fanining sun’iy intellekt, kiberxavfsizlik va ma’lumotlar bazasi texnologiyalari kabi
yo‘nalishlari bo‘yicha keng ko‘lamli ilmiy izlanishlar olib borilmoqda.
Natija va muhokama.
Tadqiqot natijalari shuni ko‘rsatadiki, informatika fani XX
asrning ikkinchi yarmidan boshlab jadal rivojlana boshladi va bugungi kunda deyarli barcha
sohalarga kirib bordi. Hozirda u nafaqat texnologiya va muhandislik yo‘nalishlariga, balki
tibbiyot, ta’lim, iqtisodiyot, ishlab chiqarish va hatto ijtimoiy fanlarga ham chuqur singib
ketgan. Axborot texnologiyalarining rivojlanishi natijasida inson hayotining barcha jabhalari
soddalashdi va avtomatlashtirildi.
So‘nggi yillarda informatika sun’iy intellekt (AI) va mashinaviy o‘rganish (ML)
yo‘nalishlari bilan yaqin bog‘liq holda rivojlanmoqda. Tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, AI va ML
tibbiyotda kasalliklarni aniqlash, moliyaviy bozorlarni prognoz qilish, ta’lim sohasida
individual o‘quv dasturlarini yaratish va ishlab chiqarishda robototexnika tizimlarini
yaxshilash kabi ko‘plab muhim yo‘nalishlarda qo‘llanilmoqda. Sun’iy intellektning rivojlanishi
informatika fanining eng katta yutuqlaridan biri bo‘lib, uning qo‘llanilish doirasi tobora
kengayib bormoqda.
Texnologiyaning rivojlanishi bilan birga kiberxavfsizlik sohasida ham dolzarb
muammolar yuzaga kelmoqda. Bugungi kunda ma’lumotlarning himoyalanganligi,
kiberhujumlarning oldini olish va shaxsiy ma’lumotlarni saqlash muammosi global darajada
e’tibor markazida turibdi. Xususan, katta hajmdagi ma’lumotlarning tarmoqlarda uzatilishi va
bulutli texnologiyalar orqali boshqarilishi natijasida yangi xavfsizlik protokollari ishlab
chiqilmoqda.
Bulutli hisoblash tizimlari va katta hajmdagi ma’lumotlarni qayta ishlash zamonaviy
informatikaning muhim yo‘nalishlaridan biriga aylandi. Bulutli texnologiyalar turli sohalarda,
87
jumladan, biznes, sog‘liqni saqlash, ta’lim va davlat boshqaruvi tizimlarida samarali
qo‘llanilmoqda. Ushbu texnologiyalar ma’lumotlarni katta hajmda saqlash va ishlov berish
imkonini yaratib, tashkilotlarning samaradorligini oshirishga xizmat qilmoqda.
Informatika fani iqtisodiyotning yangi tarmoqlari — raqamli iqtisodiyot va elektron
tijorat rivojlanishida ham muhim o‘rin egallaydi. Tadqiqot natijalari shuni ko‘rsatadiki,
zamonaviy iqtisodiyotning asosiy qismi raqamli texnologiyalar asosida shakllanmoqda.
Elektron to‘lov tizimlari, blokcheyn texnologiyasi va kriptovalyutalar so‘nggi yillarda global
iqtisodiyotning ajralmas qismiga aylandi.
Ta’lim tizimida informatikaning ahamiyati ortib bormoqda. Dasturlash asoslarini
o‘rganish, onlayn ta’lim platformalarining rivojlanishi va sun’iy intellektdan foydalanish
natijasida o‘quv jarayonlari sezilarli darajada optimallashtirilmoqda. Ayniqsa, COVID-19
pandemiyasi davrida masofaviy ta’lim tizimining ahamiyati oshdi va bu informatika
sohasining ta’lim tizimidagi o‘rnini yanada mustahkamladi.
Olingan natijalar shuni ko‘rsatadiki, informatika fani nafaqat texnologik taraqqiyotga,
balki jamiyatning turli sohalariga ham katta ta’sir ko‘rsatmoqda. Uning rivojlanishi tufayli
inson faoliyatining deyarli barcha jabhalari optimallashtirilgan va samaradorlik oshgan. Shu
bilan birga, kiberxavfsizlik, ma’lumotlar maxfiyligi va AI tomonidan yuzaga kelishi mumkin
bo‘lgan axloqiy muammolar dolzarb masala bo‘lib qolmoqda.
Kelajakda informatika fanining yanada rivojlanishi va uning samarali qo‘llanilishi uchun
ilmiy tadqiqotlarni kengaytirish, zamonaviy texnologiyalarni yanada takomillashtirish va
ularning salbiy oqibatlarini minimallashtirish muhim hisoblanadi. Bundan tashqari,
informatika ta’limini yaxshilash, dasturlash va axborot xavfsizligi sohalarini chuqur o‘rganish
zamonaviy jamiyat uchun ustuvor yo‘nalishlardan biri bo‘lib qoladi.
Xulosa va takliflar.
Xulosa o’rnida shuni aytish mumkinki, dastlab mexanik hisoblash
mashinalaridan boshlangan informatika rivojlanishi bugungi kunda sun’iy intellekt, bulutli
texnologiyalar, katta ma’lumotlarni qayta ishlash va kiberxavfsizlik kabi ilg‘or yo‘nalishlar
bilan davom etmoqda.
Informatika fani texnologik taraqqiyotga asos solib, inson hayotini soddalashtirish va
samaradorlikni oshirishga xizmat qilmoqda. Xususan, raqamli iqtisodiyot, onlayn ta’lim
tizimlari, elektron tijorat, tibbiyotda diagnostika tizimlari va ishlab chiqarish sohalarida
avtomatlashtirish informatika yutuqlarining muhim natijalaridir. Shu bilan birga,
kiberxavfsizlik, shaxsiy ma’lumotlarning himoyalanganligi va sun’iy intellekt bilan bog‘liq
axloqiy muammolar dolzarb bo‘lib qolmoqda. Bundan tashqari, informatika fanining
rivojlanishi ta’lim tizimiga ham sezilarli ta’sir ko‘rsatmoqda. Masofaviy ta’limning rivojlanishi,
zamonaviy dasturlash tillari va texnologik vositalarning o‘quv jarayoniga joriy etilishi ta’lim
sifatining oshishiga xizmat qilmoqda.
Kelajakda informatikaning yanada rivojlanishi uchun ilmiy izlanishlarni davom ettirish,
yangi texnologiyalarni yaratish va ulardan samarali foydalanish zarur. Shu bilan birga,
texnologik yutuqlarning jamiyatga ta’sirini o‘rganish va ularning salbiy oqibatlarini
minimallashtirish bo‘yicha choralar ko‘rish ham muhim hisoblanadi.
Quyidagilarni taklif qilish mumkin:
Informatika ta`limini kuchaytirish
88
- informatika fanini maktab va oliy ta`lim tizimida yanada rivojlantirish zarur, ayniqsa,
dasturlash tillari, sun`iy intellekt va kiberxavfsizlik bo’yicha chuqur bilim beradigan o`quv
dasturlarini ishlab chiqish lozim;
- o‘quvchilarning informatika bo‘yicha amaliy ko‘nikmalarini oshirish uchun
laboratoriyalar va virtual ta’lim platformalaridan foydalanish taklif etiladi.
Kiberxavfsizlikni mustahkamlash
- shaxsiy ma’lumotlarni himoya qilish va kiberxavfsizlik bo‘yicha maxsus qonunchilik
bazasini yanada takomillashtirish kerak;
- axborot xavfsizligi muammolarini hal qilish uchun davlat va xususiy sektor tomonidan
yangi himoya mexanizmlarini ishlab chiqish lozim.
Innovatsion texnologiyalarni rivojlantirish
- bulutli texnologiyalar va katta hajmdagi ma’lumotlarni qayta ishlash tizimlarini
takomillashtirishga e’tibor qaratish lozim;
- sun’iy intellekt va mashinaviy o‘rganish sohasida tadqiqotlarni kengaytirish va
ularning amaliy qo‘llanilishini oshirish zarur.
Axloqiy va huquqiy me`yorlarni belgilash
- sun’iy intellekt va boshqa ilg‘or texnologiyalarni joriy etishda axloqiy va huquqiy
me’yorlarga e’tibor qaratish lozim;
- raqamli sohadagi huquqiy nizolarni oldini olish va axborot maxfiyligini ta’minlash
uchun xalqaro standartlarni ishlab chiqish va qo‘llash kerak.
Informatika va biznes integratsiyasini kuchaytirish
- informatika va IT-texnologiyalarni turli sohalarga tatbiq etish orqali iqtisodiy
samaradorlikni oshirish lozim;
- startap va innovatsion loyihalarni qo‘llab-quvvatlash maqsadida davlat va xususiy
sektor o‘rtasidagi hamkorlikni kuchaytirish kerak.
Mazkur xulosa va takliflar informatika fanining hozirgi rivojlanish holatini tahlil qilish va
uning istiqbollarini belgilashda muhim ahamiyat kasb etadi. Informatikaning jadal rivojlanishi
jamiyatga ham ijobiy, ham salbiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin. Shu sababli, kelajakda bu sohaning
rivojlanishini tartibga solish, innovatsiyalarni qo‘llab-quvvatlash va axborot xavfsizligini
mustahkamlash muhim vazifa hisoblanadi. Informatikaning yanada rivojlanishi va texnologik
yutuqlarni samarali qo‘llash orqali jamiyatning turli sohalarida ilg‘or natijalarga erishish
mumkin. Shu boisdan, ushbu fanni chuqur o‘rganish va uni amaliyotga tatbiq etish uchun
ta’lim, huquqiy muhit va innovatsion infratuzilmani yanada rivojlantirish lozim.
Foydalanilgan adabiyotlar/Используемая литература/References:
1.
Ergash o’g’li, Qodirov Farrux, and Berdiyev Sardor Sobir o’g’li. "DEVELOPMENT OF
MATHEMATICAL APPLICATIONS IN THE PROGRAM OF EXISTING SCRIPT LANGUAGE."
2.
Qodirov, F. E., S. S. Jo'rayev, and V. N. Qalandarov. "INFORMATION ARCHITECTURE IN
SITE
DESIGN."
НАУКА
И
НАУЧНЫЙ
ПОТЕНЦИАЛ-ОСНОВА
УСТОЙЧИВОГО
ИННОВАЦИОННОГО РАЗВИТИЯ ОБЩЕСТВА
. 2019.
3.
Qodirov, F. E., et al. "FEATURES OF INTEL CORE i9 X-SERIES PROCESSORS AND ITS
ADVANTAGE FROM OTHER PROCESSORS."
ПУТИ ПОВЫШЕНИЯ РЕЗУЛЬТАТИВНОСТИ
СОВРЕМЕННЫХ НАУЧНЫХ ИССЛЕДОВАНИЙ
. 2019.
89
4.
Ergash o’g’li, Qodirov Farrux, and Bozorova Irina Jumanazarovna. "METHODS OF
DISPLAYING MAIN MEMORY ON CACHE."
Ответственный редактор
(2020): 6.
5.
Qodirov, F. E. "Methodological aspects and importance of development of medical
services through econometric modeling and forecasting options."
academy. uz/index. php/yo
.
6.
Ergash o’g’li, Qodirov Farrux. "Hududlarni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishda har bir
hududning о ‘ziga xos xususiyatlari."
Scientific Journal of Actuarial Finance and
Accounting
4.09 (2024): 178-183.
7.
Qodirov, F. E., O. D. Doniyorov, and H. Shokirov Sh. "Basic concepts of information
security in information systems. Wide threats and their consequences."
концепции
устойчивого развития науки в современных условиях
(2021): 153-155.
8.
Қодиров, Ф. "ЗАМОНАВИЙ КОМПЬЮ ТЕР УЙИНЛАРИ ВА УЛАРНИНГ
СИНФЛАНИШИ."
МУХАММАД
АЛ-ХОРАЗМИЙ
НОМИДАГИ
ТОШКЕНТ
АХБОРОТ
ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ УНИВЕРСИТЕТИ КАРШИ ФИЛИАЛИ
(2019).
9.
Qodirov, F. "YOSHLAR MA’NAVIYATINI YUKSALTIRISHDA MILLIY ONLAYN KITOB
DO’KONINI ISHLAB CHIQISH VA TADBIQ ETISH."
МУХАММАД АЛ-ХОРАЗМИЙ НОМИДАГИ
ТОШКЕНТ АХБОРОТ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ УНИВЕРСИТЕТИ КАРШИ ФИЛИАЛИ
(2019).
10.
Qodirov,
F.
"MASOFAVIY
TA’LIMDA
O’QISHNING
QULAYLIKLARI
VA
KAMCHILIKLARI."
МУҲАММАД
АЛ-ХОРАЗМИЙ
НОМИДАГИ
ТОШКЕНТ
АХБОРОТ
ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ УНИВЕРСИТЕТИ ҚАРШИ ФИЛИАЛИ
(2020).
11.
Ergash o’g’li, Qodirov Farrux. "ECONOMETRIC MODELING OF THE DEVELOPMENT OF
MEDICAL SERVICES TO THE POPULATION OF THE REGION."
Berlin Studies Transnational
Journal of Science and Humanities
2.1.1 Economical sciences (2022).
12.
Кодиров, Ф. "АНАЛИЗ БИОСИГНАЛОВ В ЭЛЕКТРОКАРДИОГРАФИИ И МЕТОДЫ ИХ
ОБРАБОТКИ."
МУҲАММАД
АЛ-ХОРАЗМИЙ
НОМИДАГИ
ТОШКЕНТ
АХБОРОТ
ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ УНИВЕРСИТЕТИ ҚАРШИ ФИЛИАЛИ
(2020).
13.
Қодиров, Ф. "СОЗДАНИЕ ПРОГРАММНОГО ОБЕСПЕЧЕНИЯ И АППАРАТА
ЭЛЕКТРОННОЙ
БИБЛИОТЕЧНОЙ
СИСТЕМЫ
НА
ОСНОВЕ
QR-КОДОВОЙ
ТЕХНОЛОГИИ."
Kokand University
(2020).
14.
Bozorova, Irina Jumanazarovna, and Dilfuzaxon Mamasharipovna Karayeva. "Modern
programming technologies and their role."
интеллектуальный капитал xxi века
. 2020.
15.
Qodirov, F. "Aholiga tibbiy xizmat ko ‘rsatish sohasining kelgusi holatini
bashoratlash."
Samarqand iqtisodiѐt va servis instituti
(2022).
16.
Qodirov, F. "QR-kod texnologiyasi asosida elektron kutubxona tizimini dasturiy va
apparat taminotini yaratish."
Muhammad al-Xorazmiy nomidagi Toshkent axborot
texnologiyalari universiteti Qarshi filiali
(2021).
17.
Қодиров, Фаррух, and X. Мухитдинов. "АҲОЛИГА ТИББИЙ ХИЗМАТ КЎРСАТИШДАН
ОЛИНГАН ДАРОМАД ВА ХАРАЖАТЛАРНИ БИЗНЕС ИННОВАЦИОН МОДЕЛИ."
Raqamli
iqtisodiyot va axborot texnologiyalari
2.3 (2022): 136-141.
18.
Qodirov, F. "Optimum solutions for the development of medical services in private
clinics."
Muhammad al-Xorazmiy nomidagi Toshkent axborot texnologiyalari universiteti Qarshi
filiali
(2022).
19.
Qodirov, F. "Қашқадарё ҳудуди аҳолисига хизмат кўрсатиш тармоқлари ва уларга
90
таъсир этувчи омиллар."
O ‘zbekiston Qishloq Va Suv xo ‘jaligi” Jurnali
(2022).
20.
Қодиров, Ф. "Вилоят аҳолисига соғлиқни сақлаш хизматлари кўрсатиш
тармоқлари ривожланиш механизмининг статистик таҳлили."
Andijon Mashinasozlik
Instituti
(2022).
21.
Қодиров, Ф. "Аҳолига тиббий хизмат кўрсатиш соҳасининг келгуси ҳолатини
башоратлаш."
Самарқанд иқтисодиѐт ва сервис институти
(2022).
22.
Қодиров, Фаррух, and X. Мухитдинов. "АҲОЛИГА ТИББИЙ ХИЗМАТ КЎРСАТИШДАН
ОЛИНГАН ДАРОМАД ВА ХАРАЖАТЛАРНИ БИЗНЕС ИННОВАЦИОН МОДЕЛИ."
Raqamli
iqtisodiyot va axborot texnologiyalari
2.3 (2022): 136-141.
23.
Қодиров, Ф. "Қашқадарё вилояти аҳолисига тиббий хизмат кўрсатиш
тармоқларини ривожлантиришнинг истиқболлари."
o ‘zbekiston qishloq va suv xo ‘jaligi»
âà «Agro ilm
(2022).
24.
Бозорова, Ирина Жуманазаровна. "Создание программного обеспечения
электронной библиотечной системы на основе QR-кодовой технологии."
Теория и
практика современной науки
. 2020.
25.
Zoxidov, J. B., F. E. Qodirov, and I. J. Bozorova. "QUARTUS II PROJECT CONCEPT AND ITS
OPPORTUNITIES AND PROBLEMS."
АКТУАЛЬНЫЕ ПРОБЛЕМЫ ТЕХНИЧЕСКОГО И
ТЕХНОЛОГИЧЕСКОГО ОБЕСПЕЧЕНИЯ ИННОВАЦИОННОГО РАЗВИТИЯ
. 2019.
26.
Маматмурадова, М. У., И. Ж. Бозорова, and Ф. Э. Кодиров. "СОЗДАНИЕ И
ЭФФЕКТИВНОЕ ИСПОЛЬЗОВАНИЕ ИННОВАЦИОННЫХ ТЕХНОЛОГИЙ И РЕСУРСОВ
ЭЛЕКТРОННОГО ОБУЧЕНИЯ В НЕПРЕРЫВНОМ ОБРАЗОВАНИИ."
Инновации в
технологиях и образовании
. 2019.
27.
Ergash o’g’li, Qodirov Farrux, and Bozorova Irina Jumanazarovna. "METHODS OF
DISPLAYING MAIN MEMORY ON CACHE."
Ответственный редактор
(2020): 6.
