“Arab tili globallashuv
davrida: innovatsion yondoshuvlar
va
o‘qitish metodikasi”
mavzusidagi xalqaro ilmiy-amaliy anjuman
336
TARJIMON TALABALARNING KASBIY MALAKASINI OSHIRISH
MUAMMOLARI
Mavlonova Ra
’
no Murtazo qizi
Chet tilini
o‘
qitishda innovatsion yondashuvlar vajahon tajribasi. (metodika)
O‘
zbekiston davlat jahon tillari universiteti
rmurtazayevna@gmail.com
Annotatsiya.
Ushbu maqolada talabalarni ukrain va ingliz o
g‘
zaki
matnlarining fonetik xususiyatlarini hisobga olgan holda ma
’
lumotlarni sharhlashga
o‘
rgatishdaa n
’
anaviy va zamonaviy texnologiyalarning integratsiyasi kelajakdagi
tarjimonlarning analitik va tanqidiy fikrlashni, axborotni qabul qilish, tahlil qilish va
sharhlashda moslashuvchanlik, chaqqonlik va moslashuvchanlik, tashabbuskorlik va
tadbirkorlikni rivojlantirishga yordam berishi mumkinligini xususida fkr yuritiladi.
Zamonaviy ilmiy adabiyotlarni batafsil tahlil qilish shuni anglatadiki,
o‘
quv jarayoniga
malakaga y
o‘
naltirilgan va ma
’
noga asoslangan yondashuvlardan foydalanish
tarjimon talabalarning akademik muvaffaqiyatiga yordamberadi.
Kalits
o‘
zlar:
yangi kasbiy tayyorgarlik; kasbiymalaka; ingliz tili tarjimonlari;
talqin qilish; uslubiy yordam; k
o‘
rsatkichlar; parazid vositalar semantikasi; parazid
s
o‘
zlar tizimlarinig
o‘
zaro ta
’
siri.
Annotation.
In this article, the integration of traditional and modern
technologies in teaching students to interpret information, taking into account the
phonetic features of Ukrainian and English spoken texts, will help future translators to
develop analytical and critical thinking, flexibility, agility and adaptability in receiving,
analyzing and interpreting information. it is thought that it can help to develop
initiative and entrepreneurship. A detailed analysis of contemporary scientific
literature suggests that the use of skill-oriented and meaning-based approaches to the
learning process will contribute to the academic success of translation students.
Key words:
new vocational training; professional qualification; English
translators; interpretation; methodological support; indicators; semantics of parasitic
tools; interaction of parasitic word systems.
Аннотация
.
В данной статье интеграция традиционных и современных
технологий в обучении студентов интерпретации информации с учетом
фонетических особенностей украинских и английских разговорных текстов
поможет будущим переводчикам развить аналитическое и критическое
мышление, гибкость, ловкость и адаптируемость в приеме, анализ и
интерпретация информации, считается, что это может помочь развитию
инициативы и предприимчивости. Детальный анализ современной научной
литературы позволяет предположить, что использование умело
-
ориентированного и смыслового подходов в процессе обучения будет
способствовать академическим успехам студентов
-
переводчиков.
Ключевые слова:
новое профессиональное обучение; профессиональная
квалификация; английские переводчики; интерпретация; методическая
“Arab tili globallashuv davrida: innova
tsion yondoshuvlar
va
o‘qitish metodikasi”
mavzusidagi xalqaro ilmiy-amaliy anjuman
337
поддержка;
индикаторы;
семантика
паразитных
инструментов;
взаимодействие паразитических систем слов.
Ukrainaning Yevropa Ittifoqiga jadal birlashuvi shu tufayli hozirgi kunda
harqanday tilning b
o‘
lajak tarjimonlarini tayyorlash tizimida yetakchi
o‘
rinni
egallaydi. O
g‘
zaki muloqot rasmiy xatlar, axborot varaqalari, bildirishnomalar yozish
uchun vaqtni tejaydi, bu muzokarachilarga turli sohalarda: siyosiy, iqtisodiy,
madaniy, ilmiy, ta
’
lim va hokazolarda konstruktiv hamkorlik qilish imkonini beradi.
Tarjimonlar ushbu muhim faoliyatda davlat darajasida va davlatlararo hamkorlik
darajasida vositachi b
o‘
lishlari kerak. Tarjimonlik sohasida maxsus tayyorgarlikdan
o‘
tgan tarjimonlar
o‘
z kasbiy vazifalarini sifatli bajarishlari kerak.
Talabalarning tarjimonlikdagi akademik muvaffaqiyatining asosiy shartlari
yuqorida k
o‘
rsatilgan har-bir tarjima / tarjimon turining
o‘
ziga xos xususiyatlariga
muvofiq t
o‘g‘
ri tashkil etilgan
o‘
quv jarayoni bilan belgilanadi. Shuning uchun ham
b
o‘
lajak tarjimonlarning kasbiy malakasini shakllantirishga yordam beruvchi
samarali pedagogik vositalar, shakl va usullarni nazariy tadqiq etish va amaliy
tekshirish, universitet kadrlar tayyorlash tizimidagi kompetentsiyaularning kasbiy
nutq tayyorgarligining tegishli
o‘
quvva (yoki) darsdan tashqari tarkibiy qismlarini
aniqlash va asoslash uchun shoshilinch talabni tasdiqlaydi. Tarjima sohasida
prosodiyani
o‘
rganish b
o‘
lajak tarjimonlar uchun topshiriqlarni yanada ishlab
chiqish uchun asosiy b
o‘
lib tuyuladi. Biz fikrimizcha, parazit s
o‘
zlar o
g‘
zaki shaklda
yaratilgan matnlarning ajralmas qismi
sifatida “quyidagilarda
q
o‘
llaniladi:
1) ma
’
ruzachi tomonidan aytiladigan akustik davomiylikni shakllantirish;
2) nutqiy matnning s
o‘
zlovchi muhim deb hisoblagan qismlariga asosiy e
’
tibor
berish”.
Shunday qilib, ma
’
lumotni tahrirlash va sharhlash bilan bo
g‘
liq sohada fonetik
tadqiqotlarni birlashtirish va tegishli uslubiy yordamni ishlab chiqish maqsadga
muvofiqligi isbotlangan. Shuni ham ta
’
kidlash kerakki, tarjimon tarjimonlik paytida
o
g‘
zaki muloqotninga xloqiy tamoyillariga rioya qilishi kerak: tarjimon o
g‘
zaki
muloqot etikasiga rioya qilishi, mijozning qadr-qimmatini cheklamasdan erkinligini
hurmat qilishi kerak. Tarjimon (xalqaro aloqalar
doirasida, aniqrogʻi,
diplomatic
darajada ketma-ket tarjimani amalga oshirishda) diplomatic vakolatlarni amalga
oshiradi:
u
diplomatic
munosabatlarni
saqlab
qolish,
shuningdek,
tushunmovchiliklar va nizolarning oldini olish uchun asl mazmunning t
o‘g‘
riligini
buzishga haqli emas. Shu bilan birga, tarjimon ham bor tomonlarning
munosabatlariga aralashish yoki asl matn b
o‘
yicha
o‘
z nuqtai nazarini bildirish
huquqiga ega emas. Eng muhimi, tarjimon muloqot qiluvchining hissiy munosabati
yoki shaxsiy kamchiliklariga munosabat bildirishga haqli emas, garchi u
zararsizlantirish (nuqsonlarni) va
o‘
zgartirishi kerak b
o‘
lsaham ularni maqsadli
matnga maqsadli tilning adabiy me
’
yorlariga rioya qilgan holda kiritish va hokazo).
Shubhasiz, tarjimonning xulq-atvori belgilangan talablarga javob berishi kerak,
ammo tarjima jarayonida q
o‘
llaniladigan intonatsiyaning ahamiyatini inkor
etibb
o‘
lmaydi. Tilshunoslar intonatsiyadan not
o‘g‘
ri foydalanish, hatto leksik
birliklarning
o‘
rinli q
o‘
llanishi bilan q
o‘
shilsa ham, bunday holatga olib kelishi
mumkinligini tan oladilar.
“Arab tili globallashuv
davrida: innovatsion yondoshuvlar
va
o‘qitish metodikasi”
mavzusidagi xalqaro ilmiy-amaliy anjuman
338
Tushunmovchilik. Bundan tashqari, intonatsiya modellarini not
o‘g‘
ri o
g‘
zaki
idrok etish va ma
’
lumotni bir tildan ikkinchi tilga
o‘
tkazmaslik tufayli yuzaga kelgan
“
tarjima nomutanosibligi
”
biri,
o‘
quvchi-tarjimonlarning almashish k
o‘
nikmalarini
rivojlantirishda o
g‘
ishlarni keltirib chiqaradi. Kommutatsiya k
o‘
nikmalariga kelsak,
biz tadqiqotini t
o‘
liq qabul qilamiz, unda muallif tarjimon talabalarning
kommutatsiya k
o‘
nikmalarini shakllantirish va avtomatlashtirish b
o‘
lajak
tarjimonlarning kasbiy rivojlanishini optimallashtirish va tezlashtirishga yordam
berishini isbotlaydi. Shuningdek, tarjimonlar “ko‘
chirish k
o‘
nikmalarini
rivojlantirishni
o‘zlarining asosiy vazifalaridan biri deb bilishlari” kerakligin
i
ta
’
kidlaydi. Real kommunikativ vaziyatlarda chet tilidan foydalaniladi. Shu sababli,
talabalar uchun ikki tomonlama tarjima qilish b
o‘
yicha maqsadli amaliyotni tashkil
etish, suhbatdoshning hissiy munosabatini aniqlash va yetarli munosabatda
b
o‘
lishga
o‘
rgatish zarur. Talabalarning akademik muvaffaqiyati, inglizcha-
ukraincha tarjima b
o‘
yicha
o‘
qitilayotganda, k
o‘
p narsa ularning tilni bilishiga
bo
g‘
liq, bu esa tarbiyalanishi kerak. Shu sababli, ingliz tilini
o‘
rgatish (b
o‘
lajak
tarjimonlar) ularning kasbiy tayyorgarligida muhim rol
o‘
ynaydi. Universitet
o‘
qituvchilari tomonidan mohirlik bilan foydalaniladigan
o‘
qitish vositalari
talabalarning malakasi jihatidan rivojlanishiga yordam beradi. Biz Popova
tomonidan e
’
lon qilingan
g‘
oyalarni tahli qilamzi:
o‘
quvchilarning til ongini
rivojlantirish intuitiv evristikani faollashtirish va evristikaga y
o‘
naltirilgan ijodiy
vazifalarni bajarish orqali ra
g‘
batlantirilishi va rivojlanishi mumkin; Bundan
tashqari, biz shuni hisobga olishimiz kerakki,
o‘
rganish nafaqat maqsadli tilni intuitiv
va ongsiz ravishda
o‘
zlashtirishni, balki mutaxassislik fanlari va maqsadli
madaniyatning mazmunini ham
o‘
zlashtirishni
o‘
z ichiga oladi. Olim, shuningdek, har
doim til k
o‘
nikmalarini
o‘
zida mujassam etgan tajriba-interfaol ta
’
lim faoliyatining
ahamiyatini ta
’
kidlaydi.
Biz kelajakdagi tarjimonlarni tayyorlashda talabalarga murakkab
kommunikativ topshiriqlar, shuningdek, tildan foydalanish bilan bo
g‘
liq mashqlarni
berish zarurligini tan olamiz: aqliy hujum va munozaralarni (gapirish va tinglashni)
nazarda tutuvchi
o‘
quv loyihalari,
o‘
qish va tinglash orqali yozma va o
g‘
zaki
ma
’
lumotlarni t
o‘
plash., loyiha topshiriqlarini o
g‘
zaki (gapirish va tinglash) va yozma
shakllarda (yozma) bajarish va hokazo.Belgilangan kommunikativ til faoliyati
(gapirish, tinglash,
o‘
qish va yozish) talabalarni o
g‘
zaki va yozma tarjimada
o‘
rgatish
uchun asos yaratish uchun m
o‘
ljallangan.Shuni ta
’
kidlash kerakki, bular (o
g‘
zaki)
talqin va yozma tarjima b
o‘
lib, yangilangan tavsiflovchilarga muvofiq ta
’
lim
kontekstida katta ahamiyatga ega.
Tillar b
o‘
yicha umumiy Yevropa ma
’
lumotnomasi. Boshqa tomondan, ingliz
tilini (yoki boshqa chet tillarini)
o‘
qitish tizimidagi ijtimoiy va madaniy ta
’
lim
komponentlari talabalarning lingvistik kompetentsiyalari (leksik, fonologik,
sintaktik bilim va k
o‘
nikmalar) bilan birga ingliz tilini umumiy bilish darajasini
tashkil qiladi. Zamonaviy ta
’
lim sharoitlari va texnologiyalari
o‘
qituvchilarga qabul
qilish, ishlab chiqarish,
o‘
zaro ta
’
sir qilish yoki vositachilikni (xususan, tarjimonlik
yoki tarjimani)
o‘
z ichiga olgan til faoliyatini tashkil qilish imkonini beradi. Ushbu
“Arab tili globallashuv davrida: innova
tsion yondoshuvlar
va
o‘qitish metodikasi”
mavzusidagi xalqaro ilmiy-amaliy anjuman
339
faoliyat turlarining har biri o
g‘
zaki yoki yozma shakldagi matnlarga yoki ikkalasiga
nisbatan mumkin.
Xulosa qilib aytishimiz mumkinki, boshlangan tajriba
o‘
z samarasini k
o‘
rsatdi,
chunki u kelajakda ingliz tilidagi tarjimonlar/tarjimonlarning ushbu sohadagi
professional malakasini rivojlantirish imkonini berdi.
Foydalanilgan adabiyotlar r
o‘
yxati:
1.
Alger M., Eyckmans J. I took
physical lessons for granted”: A case study
exploring students
’
interpersonal interactions in online synchronous lessons during
the outbreak. System. 2022;105 doi: 10.1016/j.system.2021.102716.
2.
Ashton K. Language teacher agency in emergency online teaching. System.
2022;105 doi: 10.1016/j.system.2021.102713.
3.
ArtyomZubkov, Increasing Effectiveness of Foreign Language Teaching of
Transport University Students in Process of Online Learn, Research Gate, March 2022.
4.
Back M., Golembeski K., Gutiérrez A., Macko
T., Miller S., Pelletier D.L. We
were told that the content we delivered was not as important:” disconnect and
disparities in world language student teaching during COVID-19. System. 2021;103
doi: 10.1016/j.system.2021.102679.
5.
Lela Ivanovska, Ph.D, Milena Kasaposka-Chadlovska, SilvanaKolevska-
Neshkovska, ONLINE FOREIGN LANGUAGE TEACHING, IAI Academic Conference
Proceedings Virtual Conference, 20 May 2020
6.
S. A. Aminova, J. Umida, THE USE OF METHODS OF TEACHING FOREIGN
LANGUAGE PROCESS, ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME
2 | ISSUE 4 | 2021, ISSN: 2181-1385, Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021:
5.723
7.
Рахмонов, Азизхон Боситхонович. "Современные подходы в
подготовке будущих педагогов."
Universum: психология и образование
2 (80)
(2021): 22-24.
8.
Рахмонов, Азизхон Боситхонович. "Формирование исследовательских
умений будущих педагогов в научно
-
проектной деятельности."
Современное
образование (Узбекистан)
12 (97) (2020): 11-18.
9.
Рахмонов, Азизхон Боситхонович. "Специфика компетентностного
подхода
в процессе развития самообразования."
Вестник науки и
образования
17-1 (95) (2020): 60-63.
10.
Абдуганиева, Джамиля. "Методика обучения последовательному
переводу студентов языковых вузов."
in Library 22.2 (2022).
11.
Абдуганиева, Джамиля. "Some aspects of online
interpreting: current
state and prospects for the future."
Переводоведение: проблемы, решения и
перспективы
1 (2022): 16-20.
12.
Абдуганиева, Джамиля. "ПРИМЕНЕНИЕ ИКТ В ОБУЧЕНИИ
ПЕРЕВОДЧИКОВ."
in Library 21.2 (2021).
13.
Абдуганиева, Джамиля. "DEVELOPING CONSECUTIVE INTERPRETER’S
COMMUNICATIVE SKILLS OF EMOTIVE-EMPATHIC." in Library 20.3 (2020): 115-
131.
