98
adekvat tushunish, ma'lumotni ahamiyatiga ko'ra saralash, ikkilamchi axborotni "ekrandan
chiqarish”, yangi bilimlami tanqidiy baholash qobiliyatini o'z ichiga oladi.
Hozirgi kunda talabalami o'qishga o'rgatish va tanqidiy fikrlashni egallashlari muhim vazifa
bo'lib hisoblanadi. Yangi axborotlarga duch kelar ekan, talabalar uni mustaqil ravishda baholashi,
unga turli xil nuqtai-nazardan qarashi, undan o'z ehtiyoj va maqsadlari yo'lida foydalana olish
imkoniyati to'g'risida xulosa yasay olishlari zarur. Talabalar kelajakda haqiqiy tanqidiy fikrlaydigan
inson bo'lib yetishish uchun talabalar ijodiy fikrlab, o'zini sinab ko'rishi va bunga oid malakalarni
egallashi zarur. Talabalarni haqiqatan ham dolzarb muammo haqida fikrlash imkoniyatidan mahrum
qilib, balki ularni tezda faol o'ylash jarayoniga kirishishga va tajribada amalga oshirishga imkon
beradigan texnologiyalarni joriy qilish maqsadga muvofiqdir. Tanqidiy fikrlash talabalarga hayotning
murakkab o'zgaruvchanlik ma’nosini tushunib yetishga, jamoaning ochiq fikrini rivojlantirishga
yordam beradi.
Foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati:
1.
Norboyeva S. Talabalarda ma'naviy kompetentlikni rivojlantirish (metodik qo'llanma). -
Termiz, 2021. - B. 20.
2.
Кулюткин Ю.Н. Диалог как предмет педагогической рефлексии. - СПб.: СПбАППО,
2002- В. 38.
3.
Ishmuhamedov R., Abduqodirov A., Pardayev A. Ta’limda innovatsion texnologiyalar. Amaliy
tavsiyalar. - T.: Iste'dod, 2008. - B. 15.
МУСТАҚИЛ ТАЪЛИМДА ТАЛАБАЛАРНИНГ РАҚАМЛИ КЎНИКМАЛАРИНИ
РИВОЖЛАНТИРИШ
("Умумий педагогика" фани мисолида)
Н.Исакулова, ЎзДЖТУ профессори
Аннотация.
Мустақил
таълимда
талабаларнинг
рақамли
кўникмаларини
ривожлантириш "Умумий педагогика" фанида таҳдил этилган.
Калит сўзлар:
ўргатувчи тестлар, ФАҚ, водкаст технологиялари.
Олий таълим тизимида талабаларга рақамли технологияларни тақдим этиш рақамли
куникмаларни ўзлаштириш учуй имкониятлар яратиш, тахдилий ва танқидий фикрлашни
ривожлантириш, келажакда зарур бўладиган кенг куламли рақамли трансформация
шароитида ёшларга билим ва кўникмалар бериш имконини беради. Масофавий таълим
платформасини таълимнинг барча йўналишларида татбиқ этиш учун рақамли
технологиялардан фойдаланишнинг умумий даражасини оширади, ўқув дастурларига
доимий ўзгартиришлар киритини тақозо этади. Амалиётда рақамли кўникмаларнинг
бошланғич, таянч, илгор ва профессионал даражалари маълум. Филологик ОТМ талабаларида
эса рақамли кўникмаларнинг бошлангич, таянч даражаларини ривожлантириш мақсадга
мувофиқдир.
Талабаларнинг рақамли кўникмалари қуйидагича ривожлантирилади:
1.
Талабаларнинг индивидуал, психологик ва ёш хусусиятлари.
2.
Таълим фаолиятини рақамли ва оммавий ахборот воситаларини жорий этиш
контекстида ташкил этиш хусусиятлари.
3.
Рақамли маданият, рақамли саводхонлик, рақамли компетенция, рақамли
хавфсизлик, рақамли кўникма тушунчаларининг мазмун-моҳиятини аниқлаш.
4.
Ўқитувчиларнинг янги ижтимоий талаблари.
5.
Ўқитувчи рақамли саводхонлигининг таркибий қисмлари.
6.
ЎқитувчиниНг рақамли саводхонлиги [6].
99
Ўргатувчи тестлар телеграмм каналида Quiz Bot, Mytest, Isprinig дастурлари асосида
ишлаб чиқиш тавсия этилади. "Умумий педагогика" фанида "Умумий педагогика - таълим-
тарбия назарияси. Умумий педагогиканинг илмий тадқиқот методлари" мавзусида 14 та
саволдан иборат тест, "Ўзбекистонда таълим тизимини модернизасиялаш жараёнлари ва
унинг ҳуқуқий-меъёрий асослари. Таълим муассасаси менежменти" мавзусида 45 та саволдан
иборат тест телеграмм каналида Quiz Bot орқали ишлаб чиқилди (1-2-расмларга царанг):
1-расм. "Умумий педагогика - таълим-тарбия назарияси. Умумий педагогиканинг
илмий тадқиқот методлари" мавзусида 14 та тест саволлари
2-расм. "Ўзбекистонда таълим тизимини модернизасиялаш жараёнлари ва унинг
ҳуқуқий-меъёрий асослари. Таълим муассасаси менежменти” мавзусида 45 та тест
саволлари
"Таълим шакллари, методлари ва воситалари таснифи", "Замонавий даре типологияси ва
унга цуйиладиган дидактик талаблар", "Педагогик касбий компетентлик ва унга хос
сифатлар", "Педагогик маҳорат асослари ва унинг таркибий
100
қисмлари" мавзуларида тест саволлари Mytest дастури асосида ишлаб чиқилди (3- расмга
қаранг):-
_____________________________________________________________________________________________
Пслвгог (февшв потсвавжлвштг тарквбнй acoeiapi ва jcryaop имойвлларввв aajsa-inin ўмт юмомваа fiair
I) Максшш-могнкли Ъишпун: 2) Муаммоли хлрактерга н*лвк. 3) Йндйаидуаяликка зришкш. -I) M
AJMVKTM
^кддшув. «j Имкошипларнн ошприб бориш: 6) Ьнр Cs-rywmt шшш. тизияшж ') Тезкор-фаолштли ендшлв 8) Креапшликнииг Ёркин намоем
бўлшпм. 9) ПхолиА Й$иатпзр1лғантик 10) Рефлексиа-бахолаш:
1
1
)
Шахснпнг иншгкндуал хусуснатлари u tarno) фаолшпда орттнрпн смфатларимннг ўзаро )Ггг)к.тлги
тцжйймома» 1214
Угтукц) тйхоаЫлл^м 56^
3-расм. "Педагогии касбий компетентлик ва унга хос сифатлар” мавзусида тест
саволлари
Модул-кредит тизимига кўра ўқув материалини ўзлаштиришнинг муҳим қисми
мустақил таълимга тўғри келади. Водкаст (Vodcast ot video-on-demand - талаб бўйича
видеофайлдан иборат) подкаст билан бир хил, фақат видеофайллар билан ишланадиган қисм
ҳисобланади. "Умумий педагогика" фанининг "Тарбия назарияси (Глобаллашув
жараёнларининг тарбияга таъсири)”, "Миллий тарбия усулларй ва воситалари (Ёшларда
илмий ва умуммаданий дунёқарашни шакллантириш зарурияти)”, "Ижтимоий педагогика
амалий фаолият соҳаси сифатида (Ўзбекистонда ижтимоий педагогиканинг ривожланиш
тарихи. Ижтимоий-педагогик тадқиқотлар)", "Оилада соғлом маънавий муҳитни
барқарорлаштириш. Мактаб ёшйдаги болалар ва маҳалла билан олиб бориладиган ижтимоий
педагогик фаолият" мавзуларига оид водкаст технологияларидан кичик гурухдарда
фойдаланишга видеонинг электрон ресурслари тавсия этилди (1-жадвалга қаранг):
1-жадвал.
Видеонинг электрон ресурслари
№
Мавзулар
Гуруҳ
Видеонинг электрон ресурслари
1.
Тарбия назарияси
(Глобаллашув
жараёнларининг
тарбияга таъсири]
1-гуруҳ
Globallashuv asoslari video - поиск Яндекса по видео
(yandex.ru)
2-гуруҳ
Axborotli olam muammolari va internet - поиск Яндекса
по видео (yandex.ru)
3-гуруҳ
Tarbiya 7-dars. Kitob donishmand - поиск Яндекса по
видео (yandex.ru)
4-гуруҳ
Tarbiya 8-dars. Muvafaqqiyat - поиск Яндекса по видео
(yandex.ru)
2.
Миллий тарбия
усуллари ва восита-
лари (ёшларда илмий
ва умуммаданий
1-гуруҳ
Миллий қўғирчоқлар-муҳим тарбия воситаси - поиск
Яндекса по видео (yandex.ru)
2-гуруҳ
Munozara maydoni | Миллий фильм ва сериаллар
тарбия воситасими? [16.02.2021] - поиск Яндекса по
видео (yandex.ru)
101
дунёқарашни
шакллантириш зару-
рияти)
3-гуруҳ
Do'stga Xiyonat #ibrat #tarbiya - поиск Яндекса по
видео (yandex.ru]
4-гуруҳ
Янгиликлар 24 | Таълим-тарбия тизимини янада
такомиллаштириш - поиск Яндекса по видео
(yandex.ru]
3. Ижтимоий педагогика
амалий фаолият соҳаси
сифатида
(Ўзбекистонда
ижтимоий
педагогиканинг
ривожланиш тарихи.
Ижтимоий- педагогии
тадқиқотлар)
1-гуруҳ
Ижтимоий ҳимоя миллий агентлиги ташкил этилди -
поиск Яндекса по видео (yandex.ru]
2-гуруҳ
Munosabat
|
Тиббий-ижтимоий
хизматларни
ривожлантириш
агентлиги
фаолияти
[04.10.2021]
- поиск Яндекса по видео
(yandex.ru]
3-гуруҳ
Кексалар ва ногиронлиги бўлган шахслар учун
интернат уйи ҳудудида "Кексалар боги..." - поиск
Яндекса по видео (yandex.ru]
4-гуруҳ
Mening huquqim | Аҳолини ижтимоий ҳимоя қилиш
тизимини янада такомиллаштириш [21.06.2022] -
поиск Яндекса по видео (yandex.ru]
4. Шахсни ривожланиши,
ижтимоийла-шуви ва
тарбиялаш масалалари
(Ижтимоийлашув
омиллари ва
воситалари. Боланинг
социумда
ривожланиши]
1-гуруҳ
Кариялар уйи Humoyun Mirzo - Qariyalar Uyi - поиск
Яндекса по видео (yandex.ru]
2-гуруҳ
Глобал трансформациялар даврида янги авлодни
тарбиялаш: муаммолар ва истиқболлар
- поиск Яндекса по видео (yandex.ru]
3-гуруҳ
Miinosabat
|
Ихтисослаштирилган
мактаблар
фаолияти ва таълим-тарбия сифатини ошириш... -
поиск Яндекса по видео (yandex.ru]
4-гуруҳ
Qarshi shahar 33-Imkoniyati cheklangan bolalar uchun
ixtisoslashtirilgan maktab - поиск Яндекса по видео
(yandex.ru]
5.
Оилада соглом
маънавий муҳитни
барқарорлаштириш.
Мактаб ёшидаги
болалар ва маҳалла
билан олиб
бориладиган
ижтимоий педагогик
фаолият
1-гуруҳ
"Online Mahalla" ахборот тизими - поиск Яндекса по
видео (yandex.ru]
2-гуруҳ
Otalar so'zi | Эркатой ўғил [14.02.2022] - поиск
Яндекса по видео (yandex.ru]
3-гуруҳ
Оилада жанжалларнинг сабаблари нимада? | ОИЛА
Психологияси курси - поиск Яндекса по видео
[yandex.ru]
4-гуруҳ
Munozara maydoni | Фарзанд камолотида мактаб ва
оила хдмкорлиги етарлими? [25.05.2021] - поиск
Яндекса по видео fvandex.ru!
"Тарбия назарияси (Глобаллашув жараёнларининг тарбияга таъсири]" мавзусида
глобаллашув жараёнларига, "Миллий тарбия усуллари ва воситалари (Ёшларда илмий ва
умуммаданий дунёқарашни шакллантириш зарурияти]" мавзусида тарбия мазмунидаги,
"Ижтимоий педагогика амалий фаолият соҳаси сифатида (Ўзбекистонда ижтимоий
педагогиканинг ривожланиш тарихи. Ижтимоий-педагогик тадқиқотлар]" мавзусида
ижтимоий иш ходимларига, "Шахсни ривожланиши, ижтимоийлашуви ва тарбиялаш
масалалари (Ижтимоийлашув омиллари ва воситалари. Боланинг социумда ривожланиши]”
мавзусида боланинг социумда ривожланишига, "Оилада соғлом маънавий муҳитни
барқарорлаштириш. Мактаб ёшидаги болалар ва маҳалла билан олиб бориладиган ижтимоий
педагогии фаолият" мавзусида оилага оид водкаст технологияларидан фойдаланилади.
102
Форум (Форум) - элементи узоқ вақт давомида фойдаланувчилар ўртасида мулоқотни
ташкил этади. Форум модулини чат модулидан фарқи бўлиб, чат аниқ бир вақт мобайнида
қисқа хабарлар орқали мулоқот ташкил этиш учун хизмат қилади. Форум эса чатга қараганда
кенгроқ тушунча бўлиб, аниқ бир масала бўйича узоқ вақт давомида фойдаланувчилар
ўртасида музокара олиб боориш имконини яратади. Музокара мобайнида фойдаланувчилар
матнли ва графикли маълумотлардан фойдаланишлари мумкин. Форум янгиликларига аъзо
бўлган фойдаланувчилар форум янгиликлари ҳақида доимий хабардор бўлиб туради. Форум
хабарлари профессорўқитувчилари ҳамда талабалар томонидан ҳам баҳоланиши мумкин.
Натижавий баҳолар журналига ёзилишида иккала гуруҳ аъзолари берган баҳолари
бирлаштирилади. Форум элементидан қуйидаги ҳолатларда фойдаланиш мумкин:
талабалар бир-бирлари билан яқиндан танишиш учун очиқ мулоқот интерфейси
сифатида;
курс эълонларидан (янгиликлар форумига аъзо бўлганлар учун) хабардор бўлиш учун;
курс мундарижаси ёки курс маълумотларини муҳокама қилиш учун;
шахсий учрашувларда ташкил этилган мулоқотни давом эттириш учун;
профессор-ўқитувчилар хдмкорлик мух,итини ташкил этиш учун (яширин форум
шаклида);
маслаҳат маркази учун (профессор-ўқитувчилар ва талабалар учун);
жумбоқ, ақлий ҳужум каби мавзулар доирасида муҳокама-мунозара олиб бориш
мақсадида [7].
"Дидактика - таълим назарияси (Педагогик жараён. Таълим тамойиллари ва
қоидалари)", "Коррекцион педагогика (махсус педагогика) асослари", "Инклюзив таълим
педагогикаси. Ижтимоий педагогик фаолият методикаси ва технологияси" мавзуларида ФАҚ
саволлар банкидан намуналар қуйидагича ишлаб чиқилади:
1)
дидактиканинг олтин қоидаси нима?
2)
педагогик жараённи тушунтира бера оласизми?'
3)
таълим тамойиллари таълим қоидаларидан фарқ қиладимй?
4)
коррекцион педагогика билан диагностик педагогиканинг ўзига хос ва фарқли
хусусиятлари мавжудми?
5)
инклюзив таълим нима?
6)
ижтимоий педагогик фаолият деганда нимани тушунасиз?
7)
ижтимоий педагогик фаолият методикасига мисоллар келтира оласизми?
Хулоса қилиб айтганда, талабаларнинг рақамли кўникмаларини ривожлантиришда
"Умумий педагогика" мустақил таълимни лойиҳалаштириш талаб этилади.
Фойдаланилган адабиётлар рўйхати:
1.
Эссе ёзиш бўйича услубий тавсийалар. Esse yozish bo'yicha uslubiy tavsiya»
BELLASHUV.UZ
2.
Фақ Нима? Электрон ресурс: Faq Nima? | Tarmoq xavfsizligi 2023 (internetdaybook.com).
Мурожаат санаси: 21.09.2023.
3.
Викторина. Электрон ресурс: Viktorina — Vikipediya (wikipedia.org). Мурожаат санаси:
21.09.2023.
4.
"Кредит модуль тизими ва ўқув жараёнини ташкил этиш” модули бўйича ўқув-
услубий мажмуа. - Тошкент, 2020. - 149 б.
5.
«Оила» энциклопедияси / тузувчилар: Ф.Акрамова, З.Билолова, И.Жовлиев - Т.:
«Ўзбекистон миллий энциклопедияси» Давлат илмий нашриёти, 2019. - 2 4 0 б.
6.
Хаблиева Светлана Руслановна ОСНОВНЫЕ ПОДХОДЫ К ФОРМИРОВАНИЮ
ЦИФРОВЫХ НАВЫКОВ // АНИ: педагогика и психология. 2022. №3 (40). URL:
