âÐÒÑиÑодиÑÑ Ð²Ð° инноваÑион ÑÐµÑ Ð½Ð¾Ð»Ð¾Ð³Ð¸ÑлаÑâ илмий ÑлекÑÑон жÑÑнали. â 4, иÑлÑ-авгÑÑÑ, 2015 йил
1
www.iqtisodiyot.uz
Ð.Ð. ÐÑ Ð¼ÐµÐ´Ð¾Ð², и.Ñ.н., доÑ.,
Ð.У. ÐемаÑов, каÑÑа ÑÒиÑÑвÑи,
Ð.Ð. Салимов, каÑÑа ÑÒиÑÑвÑи, ТÐÐУ
ÒУÐÐÐ ÐÐÐÐСТÐЦÐЯ ÐУҲÐТРâ ÐÒТÐСÐÐÐÐТТÐÐ ÐÒÒÐÐТÐÐÐÐÐ
ÐÐÐ ÐÐÐ
Рданной ÑÑаÑÑе ÑаÑкÑÑваеÑÑÑ Ð¸ анализиÑÑеÑÑÑ ÑоÑÑоÑние пÑивлеÑениÑ
инвеÑÑиÑии в УзбекиÑÑан, ÑаÑÑмоÑÑÐµÐ½Ñ Ð²Ð¾Ð¿ÑоÑÑ Ð¸Ð½Ð²ÐµÑÑиÑионной полиÑики
иÑакÑоÑÑ, коÑоÑÑе влиÑÑÑ Ð½Ð°Ð¸Ð½Ð²ÐµÑÑиÑионнÑй климаÑ, вÑÑÐ²Ð»ÐµÐ½Ñ Ð¿ÑоблемÑ
пÑивлеÑÐµÐ½Ð¸Ñ Ð¸Ð½Ð²ÐµÑÑиÑии в ÑÐºÐ¾Ð½Ð¾Ð¼Ð¸ÐºÑ ÑÑÑанÑ.
In this article the state and analyzedstate attracting investment to Uzbekistan,the
issues of investment policy and the factors that affect the investment climate,identified
the problem of attracting investment in the economy.
ÐалиÑли ÑÑзлаÑ:
инвеÑÑиÑиÑ, капиÑал ÒÑйилмалаÑ, замонавий ÑÐµÑ Ð½Ð¸ÐºÐ°-
ÑеÑ
нологиÑлаÑ, инвеÑÑиÑÐ¸Ñ Ð¼ÑҳиÑи, ÒиммаÑли ÒоÒозлаÑ, инвеÑÑиÑиÑ
лойиҳалаÑи, модеÑнизаÑиÑ, Ñ
оÑижий инвеÑÑиÑиÑлаÑ, инвеÑÑиÑÐ¸Ñ ÑиÑÑаÑи,
кÑедиÑлаÑ, оÑÐ¸Ò ÑÑÐ¸ÐºÐ»Ð°Ñ ÑиÑÑаÑи, инÑÑаÑÑзилма.
ÐÑгÑнги кÑнда Ò³Ð°Ñ Ð±Ð¸Ñ Ð¼Ð°Ð¼Ð»Ð°ÐºÐ°Ñ Ð¸ÒÑиÑодиÑÑининг келгÑÑи ÑаÑаÒÒиÑÑи,
аÑоÑан, инвеÑÑиÑиÑлаÑга боÒÐ»Ð¸Ò Ð±ÑлмоÒда. ÐйниÒÑа, мамлакаÑлаÑнинг
ижÑимоий, иÒÑиÑодий ва ÑиÑÑий ÑивожланиÑида инвеÑÑиÑиÑÐ»Ð°Ñ Ð°Ð»Ð¾Ò³Ð¸Ð´Ð°
аҳамиÑÑ ÐºÐ°Ñб ÑÑмоÒда.
Ò²Ð°Ñ Òандай давлаÑга инвеÑÑиÑиÑлаÑнинг киÑиб келиÑи мазкÑÑ
мамлакаÑдаги инвеÑÑиÑÐ¸Ñ Ð¼ÑҳиÑига ÑаÑÑÐ¸Ñ ÑÑÑвÑи омиллаÑга бевоÑиÑа боÒлиÒ.
ÐнвеÑÑиÑÐ¸Ñ Ð¼ÑҳиÑи инвеÑÑиÑÐ¸Ñ ÑеÑÑÑÑлаÑини жойлаÑÑиÑÐ¸Ñ ÑÑÑн ÑмÑмий мезон
бÑлиб, биÑинÑи навбаÑда, капиÑал маблаÒÐ»Ð°Ñ Ð´Ð°Ñомадлилигини ÑаÑминлаб
беÑади. Содда Òилиб айÑганда, инвеÑÑиÑÐ¸Ñ Ð¼ÑҳиÑи инвеÑÑиÑÐ¸Ñ Ð¼ÑноÑабаÑлаÑини
амалга оÑиÑÐ¸Ñ Ð¼Ñмкин бÑлган имкониÑÑÐ»Ð°Ñ Ð²Ð° ÒÑÐ»Ð°Ð¹Ð»Ð¸ÐºÐ»Ð°Ñ Ð¼Ð°Ð¶Ð¼ÑаÑини Ñзида
Ð°ÐºÑ ÑÑÑиÑган воÒеликдиÑ. ÐнвеÑÑиÑÐ¸Ñ Ð¼ÑҳиÑини ÑÑ
ÑилаÑдан маÒÑад инвеÑÑиÑиÑ
ÑалоҳиÑÑини оÑиÑÐ¸Ñ ÑÑÑн заÑÑÑ Ð²Ð° маÒбÑл ÑаÑÑ-ÑаÑоиÑлаÑни ÑÑаÑиÑ,
инвеÑÑиÑÐ¸Ñ ÑаолиÑÑини жадаллаÑÑиÑÐ¸Ñ Ð²Ð° пиÑоваÑдида, иÒÑиÑодиÑÑни
ÑкÑалÑиÑиÑ,
ижÑимоий
мÑаммолаÑни
ҳал
ÑÑиÑ,
иÑлаб
ÑиÒаÑиÑ
ÑамаÑадоÑлигини оÑиÑÐ¸Ñ Ð¸Ð¼ÐºÐ¾Ð½Ð¸Ð½Ð¸ ÑÑаÑиÑдан ибоÑаÑ.
Ò²Ð°Ñ Ð±Ð¸Ñ Ð¼Ð°Ð¼Ð»Ð°ÐºÐ°Ñдаги инвеÑÑиÑÐ¸Ñ Ð¼ÑҳиÑи, биÑинÑи навбаÑда, Ñнинг ÑиÑÑий
баÑÒаÑоÑлигидадиÑ. Ð¥Ñдди ана ÑÑ Ð¾Ð¼Ð¸Ð» Ñ
оÑижлик инвеÑÑоÑлаÑнинг боÑÒа
мамлакаÑга ÑÐ·Ð¾Ò Ð¼ÑддаÑли ÑаÑÑÐ½Ð¾Ð¼Ð°Ð»Ð°Ñ Ð°ÑоÑида ÑеÑÑÑÑлаÑни киÑиÑиÑ
имкониÑÑини беÑади. ÐÑндай мÑÒ³Ð¸Ñ ÑÐ·Ð¾Ò Ð¼ÑддаÑли инвеÑÑиÑÐ¸Ñ ÑежалаÑини
амалга оÑиÑиÑда жÑда мÑҳимдиÑ. ÐзбекиÑÑондаги инвеÑÑиÑÐ¸Ñ Ð¼ÑҳиÑининг
аÑоÑий Ñ
ÑÑÑÑиÑÑи Ñнинг ÐаÑказий ÐÑиÑда Ñнг баÑÒаÑÐ¾Ñ Ð¼Ð°Ð¼Ð»Ð°ÐºÐ°Ñ
ÑканлигидадиÑ. ÐÑ Ð°Ð»Ð±Ð°ÑÑа, мамлакаÑда олиб боÑилаÑÑган инвеÑÑиÑÐ¸Ñ ÑиÑÑаÑи
билан бевоÑиÑа боÒлиÒдиÑ.
ÐзбекиÑÑонда амалга оÑиÑилаÑÑган инвеÑÑиÑÐ¸Ñ ÑиÑÑаÑиниг Ñзига Ñ Ð¾Ñ
Ñ ÑÑÑÑиÑÑи маҳаллий Ñ Ð¾Ð¼Ð°ÑÑ ÑеÑÑÑÑлаÑини ÑÑÒÑÑ ÒайÑа иÑлаÑни ÑаÑминловÑи,
âÐÒÑиÑодиÑÑ Ð²Ð° инноваÑион ÑÐµÑ Ð½Ð¾Ð»Ð¾Ð³Ð¸ÑлаÑâ илмий ÑлекÑÑон жÑÑнали. â 4, иÑлÑ-авгÑÑÑ, 2015 йил
2
www.iqtisodiyot.uz
ÑÒоÑи ÑеÑ
нологиÑлаÑга аÑоÑланган Ñнги иÑлаб ÑиÒаÑиÑлаÑни ÑаÑкил ÑÑиÑга
ÒаÑаÑилган инвеÑÑиÑÐ¸Ñ Ð»Ð¾Ð¹Ð¸Ò³Ð°Ð»Ð°Ñига ÑÑÑÑÐ²Ð¾Ñ Ð°Ò³Ð°Ð¼Ð¸ÑÑ Ð±ÐµÑилаÑÑганида намоÑн
бÑлмоÒда.[4]
ÐзбекиÑÑонда амалга оÑиÑилаÑÑган инвеÑÑиÑÐ¸Ñ ÑиÑÑаÑининг аÑоÑий
йÑналиÑлаÑи оÑаÑида ÒÑйидагилаÑни алоҳида ÑаÑкидлаб кÑÑÑаÑÐ¸Ñ Ð¼Ñмкин:
- инвеÑÑиÑÐ¸Ñ Ð¶Ð°Ð»Ð± ÒÐ¸Ð»Ð¸Ñ ÑÑÑн Ñ Ð°Ð»ÒаÑо меÑÑÑ Ð²Ð° конвенÑиÑлаÑга моÑ,
ÑаноаÑи Ñивожланган мамлакаÑÐ»Ð°Ñ Ð¸Ð½Ð²ÐµÑÑоÑлаÑи Ñомонидан Ñан олинадиган
Ò³ÑÒÑÒий ÑаÑÑ-ÑаÑоиÑлаÑни ÑÑаÑиÑга инÑилиÑ;
- ÑеÑпÑбликага жаҳон даÑажаÑидаги ÑÐµÑ Ð½Ð¾Ð»Ð¾Ð³Ð¸ÑлаÑни еÑказиб беÑадиган ва
иÒÑиÑодиÑÑнинг замонавий ÑÑзилиÑини вÑжÑдга келÑиÑиÑга ÑÑдам беÑадиган
инвеÑÑоÑÐ»Ð°Ñ ÑÑÑн оÑÐ¸Ò ÑÑÐ¸ÐºÐ»Ð°Ñ ÑиÑÑаÑини изÑилликбилан амалга оÑиÑиÑ;
- иÑлаб ÑиÒаÑÐ¸Ñ Ð±Ð¸Ð»Ð°Ð½ боÒÐ»Ð¸Ò Ð¸Ð½Ð²ÐµÑÑиÑиÑлаÑни киÑиÑиÑга кÑмаклаÑиÑ;
- мамлакаÑнинг кÑÐµÐ´Ð¸Ñ ÒобилиÑÑини ÒÑллаб-ÒÑвваÑлаÑ;
- мамлакаÑнинг айÑим минÑаÒалаÑида ижÑимоий ва ÑÐºÐ¾Ð»Ð¾Ð³Ð¸Ñ Ð¼ÑаммолаÑини
ҳал ÒилиÑга ÒаÑаÑилган инвеÑÑиÑиÑлаÑни киÑиÑиÑга ÑÑдам беÑиÑ.
ÐзбекиÑÑон РеÑпÑбликаÑи ÐÑезиденÑи ÐÑлом ÐаÑимов мамлакаÑимизни
2014 йилда ижÑимоий-иÒÑиÑодий ÑивожланÑиÑÐ¸Ñ ÑкÑнлaÑи вa 2015 йилга
мÑлжалланган иÒÑиÑодий даÑÑÑÑнинг Ñнг мÑҳим ÑÑÑÑÐ²Ð¾Ñ Ð¹ÑналиÑлаÑига
баÒиÑланган
ÐaзиÑлaÑ
ÐaҳкaмaÑининг
мaжлиÑидaги
â2015
йилда
иÒÑиÑодиÑÑимизда ÑÑб ÑаÑкибий ÑзгаÑиÑлаÑни амалга оÑиÑиÑ, модеÑнизаÑÐ¸Ñ Ð²Ð°
дивеÑÑиÑикаÑÐ¸Ñ Ð¶Ð°ÑаÑнлаÑини изÑил давом ÑÑÑиÑÐ¸Ñ Ò³Ð¸Ñобидан Ñ
ÑÑÑÑий мÑлк ва
Ñ
ÑÑÑÑий ÑадбиÑкоÑликка кенг йÑл оÑиб беÑÐ¸Ñ â ÑÑÑÑÐ²Ð¾Ñ Ð²Ð°Ð·Ð¸ÑамиздиÑâ номли
маÑÑÑзалаÑида ҳам айнан инвеÑÑиÑÐ¸Ñ ÑиÑÑаÑига ÑÑÑ
Ñалиб, âÐадал ва мÑÑаноÑиб
иÒÑиÑодий ÑÑиÑ, ÑÑÒÑÑ ÑаÑкибий ÑзгаÑиÑлаÑни амалга оÑиÑÐ¸Ñ Ð²Ð° иÒÑиÑодиÑÑни
дивеÑÑиÑикаÑÐ¸Ñ ÒилиÑда Ñаол ва Ð°Ð½Ð¸Ò Ð¹ÑналÑиÑилган инвеÑÑиÑÐ¸Ñ ÑиÑÑаÑи
ÑÑиÑÐ¸Ñ Ñнг мÑҳим омил ҳиÑобланадиâ, - деб алоҳида ÑÑÑ
Ñалиб ÑÑди.[1]
ÐаÑҳаÒиÒаÑ, мамлакаÑимиз иÒÑиÑодиÑÑига инвеÑÑиÑиÑлаÑни кенгÑÐ¾Ò Ð¶Ð°Ð»Ð±
ÑÑÐ¸Ñ Ð±Ð¾ÑаÑида олиб боÑилаÑÑган инвеÑÑиÑÐ¸Ñ ÑиÑÑаÑи ÑÑказилаÑÑган иÒÑиÑодий
иÑлоҳоÑлаÑнинг
ÑамаÑали
ижÑоÑини
ÑаÑминлаÑнинг
мÑҳим
аÑоÑига
айланганлиги билан боÒлиÒлигини ÑÑÑÑниб Ð¾Ð»Ð¸Ñ Òийин ÑмаÑ.
ÐамлакаÑимизда олиб боÑилаÑÑган оÒилона инвеÑÑиÑÐ¸Ñ ÑиÑÑаÑи наÑижаÑида
йилдан-йилга
инвеÑÑиÑиÑлаÑ
ҳажми
оÑÑиб
боÑмоÒда.
2014
йилда
молиÑлаÑÑиÑиÑнинг баÑÑа манбалаÑи ҳиÑобидан 33 ÑÑлн. 715,3 млÑд. ÑÑм
миÒдоÑидаги инвеÑÑиÑиÑÐ»Ð°Ñ ÑзлаÑÑиÑилди. ÐÑ ÑÑган йилга ниÑбаÑан 9,6 Ñоизга
кÑп демакдиÑ. (1-ÑаÑм)
2014 йилда Ñ Ñжалик ÑÑиÑÑвÑи ÑÑбÑекÑлаÑнинг Ñз маблаÒлаÑи ҳиÑобидан
инвеÑÑиÑиÑÐ»Ð°Ñ 10 ÑÑлн. 401,2 млÑд.ÑÑмни ÑаÑкил ÑÑиб, ÑÑган йилга ниÑбаÑан
7,1 Ñоизга кÑп.
âÐÒÑиÑодиÑÑ Ð²Ð° инноваÑион ÑÐµÑ Ð½Ð¾Ð»Ð¾Ð³Ð¸ÑлаÑâ илмий ÑлекÑÑон жÑÑнали. â 4, иÑлÑ-авгÑÑÑ, 2015 йил
3
www.iqtisodiyot.uz
1-ÑаÑм. ÐзбекиÑÑон иÒÑиÑодиÑÑига жалб ÑÑилганинвеÑÑиÑиÑлаÑнинг ÑÑиÑ
ÑÑÑÑаÑлаÑи (Ñоизда)
Ðанба: ÐзбекиÑÑон иÒÑиÑодиÑÑи Ð°Ñ Ð±Ð¾ÑоÑ-Ñаҳлилий бÑллеÑени маÑлÑмоÑлаÑи
аÑоÑида мÑÐ°Ð»Ð»Ð¸Ñ Ñомонидан ÑаклланÑиÑилди.
ÐнвеÑÑиÑиÑлаÑнинг ÑмÑмий ҳажмида маÑказлаÑмаган Ð¼Ð°Ð½Ð±Ð°Ð»Ð°Ñ ÑлÑÑи
ÑÑган йилги 79,9 Ñоизни ÑаÑкил Òилди. ÐнвеÑÑиÑиÑлаÑнинг ЯÐРдаги ÑлÑÑи
23,3 Ñоизни ÑаÑкил ÑÑди. (2-ÑаÑм)
2-ÑаÑм. ÐнвеÑÑиÑиÑлаÑнинг ЯÐРдаги ÑлÑÑи 23,3 Ñоизни ÑаÑкил ÑÑди
Ðанба: ÐзбекиÑÑон иÒÑиÑодиÑÑи Ð°Ñ Ð±Ð¾ÑоÑ-Ñаҳлилий бÑллеÑени маÑлÑмоÑлаÑи
аÑоÑида мÑÐ°Ð»Ð»Ð¸Ñ Ñомонидан ÑаклланÑиÑилди.
ÐнвеÑÑиÑÐ¸Ñ Ð´Ð°ÑÑÑÑини амалга оÑиÑиÑда коÑÑ
оналаÑнинг Ñз маблаÒлаÑи
ҳиÑобидан йÑналÑиÑилган ÑÑÒÑидан-ÑÑÒÑи Ñ
ÑÑÑÑий инвеÑÑиÑиÑÐ»Ð°Ñ Ð¹Ð¸Ð»Ð´Ð°Ð½-йилга
Ñаол иÑÑиÑок ÑÑиб келмоÒда. ÐиÑгина ÑÑган 2014 йилда бÑндай инвеÑÑиÑиÑлаÑ
ҳажми 10,3 Ñоизга ÑÑиб, 4 миллиаÑд 300 миллион Ð´Ð¾Ð»Ð»Ð°Ñ Ñки жами инвеÑÑиÑиÑлаÑ
ҳажмининг ÒаÑийб 30 Ñоизини ÑаÑкил ÑÑади.Ðами инвеÑÑиÑиÑлаÑнинг 73 Ñоиздан
оÑÑиÒи иÑлаб ÑиÒаÑÐ¸Ñ ÑоҳаÑига ва ÒаÑийб 40 Ñоизи маÑина ва ÑÑкÑÐ½Ð°Ð»Ð°Ñ Ñ
аÑид
7,9
11,6
9,8
9,6
0
2
4
6
8
10
12
14
2011 й.
2012 й.
2013 й.
2014 й.
23,5
22,8
23,2
23,3
22,4
22,6
22,8
23
23,2
23,4
23,6
2011 й.
2012 й.
2013 й.
2014 й.
âÐÒÑиÑодиÑÑ Ð²Ð° инноваÑион ÑÐµÑ Ð½Ð¾Ð»Ð¾Ð³Ð¸ÑлаÑâ илмий ÑлекÑÑон жÑÑнали. â 4, иÑлÑ-авгÑÑÑ, 2015 йил
4
www.iqtisodiyot.uz
ÒилиÑга ÑаÑÑланди.
СÑнгги йиллаÑда мамлакаÑимизда ÒÑлай инвеÑÑиÑÐ¸Ñ Ð¼ÑҳиÑи ÑÑаÑилганлиги
наÑижаÑида инвеÑÑиÑиÑлаÑнинг ÑÑÐ¸Ñ ÑÑÑÑаÑлаÑи Òайд ÑÑилди. ÐÑмладан, 2014
йилда иÒÑиÑодиÑÑимизга жалб Òилинган инвеÑÑиÑиÑÐ»Ð°Ñ Ò³Ð°Ð¶Ð¼Ð¸ 10,9 Ñоизга ÑÑди
ва ÐÒШ доллаÑи ҳиÑобида 14 млÑд. 600 млн. долл.ни ÑаÑкил ÑÑди. 2010 йилда
Ð±Ñ ÐºÑÑÑаÑÐºÐ¸Ñ 9 млÑд. 700 млн. ÐÒШ долл.ни, 2002 йилда ÑÑа 1 млÑд. 400 млн.
ÐÒШ долл.ни ÑаÑкил Òилган Ñди, ÑÑни 2014 йилда жалб Òилинган
инвеÑÑиÑиÑÐ»Ð°Ñ Ò³Ð°Ð¶Ð¼Ð¸ 2010 йилга ниÑбаÑан 1,5 маÑÑага, 2002 йилга ниÑбаÑан ÑÑа
10,4 маÑÑага оÑÑган (3-ÑаÑм).
3-ÑаÑм. 2008-2014 Ð¹Ð¸Ð»Ð»Ð°Ñ Ð´Ð°Ð²Ð¾Ð¼Ð¸Ð´Ð° ÐзбекиÑÑон иÒÑиÑодиÑÑига жалб
Òилинган инвеÑÑиÑиÑÐ»Ð°Ñ Ò³Ð°Ð¶Ð¼Ð¸ (млÑд. ÐÒШ. долл)
Ðанба: ÐзбекиÑÑон РеÑпÑбликаÑи ÐÐ°Ð²Ð»Ð°Ñ Ð¡ÑаÑиÑÑика ÒÑмиÑаÑи маÑлÑмоÑлаÑи
аÑоÑида мÑÐ°Ð»Ð»Ð¸Ñ Ñомонидан ÑаклланÑиÑилди.
2014 йилда жами капиÑал ÒÑйилмалаÑнинг 21,2 Ñоиздан оÑÑиÒи Ñки
3 миллиаÑд доллаÑдан зиÑдини Ñ
оÑижий инвеÑÑиÑÐ¸Ñ Ð²Ð° кÑедиÑÐ»Ð°Ñ ÑаÑкил Òилди.
УлаÑнинг ÑÑÑÑдан ÑÑ ÒиÑми ÑÑÒÑидан-ÑÑÒÑи Ñ
оÑижий инвеÑÑиÑиÑлаÑдиÑ. Ðами
инвеÑÑиÑиÑлаÑнинг 73 Ñоиздан оÑÑиÒи иÑлаб ÑиÒаÑÐ¸Ñ ÑоҳаÑига ва ÒаÑийб
40 Ñоизи маÑина ва ÑÑкÑÐ½Ð°Ð»Ð°Ñ Ò³Ð°Ñид ÒилиÑга ÑаÑÑланди.
2014 йилда иÒÑиÑодиÑÑимизнинг еÑакÑи ÑаÑмоÒлаÑида замонавий ÑÒоÑи
ÑеÑ
нологиÑлаÑга аÑоÑланган ÑÑкÑÐ½Ð°Ð»Ð°Ñ Ð±Ð¸Ð»Ð°Ð½ жиҳозланган, ÑмÑмий ÒиймаÑи
4 миллиаÑд 200 миллион доллаÑга Ñенг бÑлган 154 Ñа йиÑик обÑекÑ
ÑойдаланиÑга ÑопÑиÑилди.[1]
СÑнгги Ð±Ð¸Ñ Ð½ÐµÑа йил давомида Ðаҳон банкининг âÐизнеÑни ÑÑиÑиÑâ
ҳиÑобоÑида мамлакаÑимиз ÑейÑингининг мÑнÑазам ÑавиÑда ÑÑ
Ñиланиб боÑиÑи
ÐзбекиÑÑон РеÑпÑбликаÑи ÐÑезиденÑи ÐÑлом ÐаÑимов ÑаҳбаÑлигида ÑÑнгги
йиллаÑда инвеÑÑиÑÐ¸Ñ Ð¸Òлими ва иÑбилаÑмонлик мÑҳиÑини ÑÑ
ÑÐ¸Ð»Ð°Ñ Ð±Ð¾ÑаÑида
ÒабÑл Òилинган ÑоÑа-ÑадбиÑлаÑнинг амалий ÑамаÑаÑи билан баҳоланмоÒда.
ÐÑнинг иÑбоÑи ÑиÑаÑида мазкÑÑ Ò³Ð¸ÑобоÑда ÐзбекиÑÑон 2005-2014 йиллаÑ
0
2
4
6
8
10
12
14
16
2008 й. 2009 й. 2010 й. 2011 й. 2012 й. 2013 й. 2014 й.
6,5
8,2
9,7
10,8
11,7
13,0
14,6
âÐÒÑиÑодиÑÑ Ð²Ð° инноваÑион ÑÐµÑ Ð½Ð¾Ð»Ð¾Ð³Ð¸ÑлаÑâ илмий ÑлекÑÑон жÑÑнали. â 4, иÑлÑ-авгÑÑÑ, 2015 йил
5
www.iqtisodiyot.uz
давомида бизнеÑни ÑÑиÑÐ¸Ñ ÑÑÑн Ñнг ÒÑлай ÑаÑоиÑÐ»Ð°Ñ ÑÑаÑÐ¸Ñ Ð±ÑйиÑа Ñизимли
иÑлоҳоÑÐ»Ð°Ñ ÑÑказган илÒÐ¾Ñ 30 Ð¼Ð°Ð¼Ð»Ð°ÐºÐ°Ñ ÒаÑоÑида ÑÑÑиÑÐ¾Ñ ÑÑилди.ÐлбаÑÑа,
бÑндай ÑÒоÑи наÑижалаÑга ÑÑиÑиÑ, аввало, ÐзбекиÑÑон РеÑпÑбликаÑи
ÐÑезиденÑининг 2012 йил 18 иÑлдаги âÐÑбилаÑмонлик мÑҳиÑини Ñнада ÑÑбдан
ÑÑ
ÑÐ¸Ð»Ð°Ñ Ð²Ð° ÑадбиÑкоÑликка Ñнада кенг ÑÑкинлик беÑÐ¸Ñ ÑоÑа-ÑадбиÑлаÑи
ÑÑÒÑиÑидаâги ÐФ-4455-Ñонли ва 2014 йил 7 апÑелдаги âÐзбекиÑÑон
РеÑпÑбликаÑида инвеÑÑиÑÐ¸Ñ Ð¸Òлими ва иÑбилаÑмонлик мÑҳиÑини Ñнада
ÑакомиллаÑÑиÑиÑга Ð´Ð¾Ð¸Ñ ÒÑÑимÑа ÑоÑа-ÑадбиÑÐ»Ð°Ñ ÑÑÒÑиÑидаâгиÐФ-4609-Ñонли
ÑаÑмонлаÑининг ҳаÑÑга ÑаÑбиÒи наÑижаÑидиÑ. [2]
ШÑнингдек, ÑаÑÒи иÒÑиÑодий ÑаолиÑÑнинг Ñнада ÑÑкинлаÑÑиÑилиÑи,
ÑолиÒÒа ÑоÑÑÐ¸Ñ Ñизимининг ÑакомиллаÑиб боÑаÑÑганлиги, инвеÑÑоÑÐ»Ð°Ñ ÑÑÑн
ÒÑÑимÑа ÑаÒбаÑланÑиÑÐ¸Ñ Ð¾Ð¼Ð¸Ð»Ð»Ð°Ñининг амал ÒилиÑи, Ñ
оÑижий ÑаÑмоÑ
иÑÑиÑокидаги коÑÑ
Ð¾Ð½Ð°Ð»Ð°Ñ ÑаолиÑÑининг ÑамаÑаÑи кабилаÑни ҳам Òайд ÑÑиÑ
мÑмкин.
2014 йил мобайнида коÑÑ Ð¾Ð½Ð°Ð»Ð°Ñни модеÑнизаÑÐ¸Ñ ÒилиÑ, ÑÐµÑ Ð½Ð¾Ð»Ð¾Ð³Ð¸Ðº ва
ÑеÑ
ник жиҳаÑдан ÒайÑа Ð¶Ð¸Ò³Ð¾Ð·Ð»Ð°Ñ Ð¼Ð°ÒÑадлаÑига ÑижоÑÐ°Ñ Ð±Ð°Ð½ÐºÐ»Ð°Ñи Ñомонидан
жами 8,5 ÑÑлн. ÑÑм Ñки 2013 йилга ниÑбаÑан 1,2 баÑÐ¾Ð±Ð°Ñ ÐºÑп инвеÑÑиÑион
кÑедиÑÐ»Ð°Ñ Ð°Ð¶ÑаÑилди. ÐиÑÐ¾Ò Ð¸Ð½Ð²ÐµÑÑиÑион кÑедиÑлаÑнинг ÑижоÑÐ°Ñ Ð±Ð°Ð½ÐºÐ»Ð°Ñининг
жами кÑÐµÐ´Ð¸Ñ ÒÑйилмалаÑидаги (34,8 ÑÑлн. ÑÑм) ÑлÑÑи аÑиги 24,4 Ñоизни ÑаÑкил
Òилган. ШÑнингдек, ÑÒоÑида Òайд ÑÑганимиздек, 2014 йилда жами капиÑал
ÒÑйилмалаÑнинг 21,2 Ñоиздан оÑÑиÒи Ñки 3 миллиаÑд доллаÑдан зиÑдини
Ñ
оÑижий инвеÑÑиÑÐ¸Ñ Ð²Ð° кÑедиÑÐ»Ð°Ñ ÑаÑкил Òилганлиги ва ÑлаÑнинг ÑÑÑÑдан ÑÑ
ÒиÑми ÑÑÒÑидан-ÑÑÒÑи Ñ
оÑижий инвеÑÑиÑиÑÐ»Ð°Ñ Ñканлиги, Ñз навбаÑида,
мамлакаÑимизда инвеÑÑиÑÐ¸Ñ Ð¼ÑҳиÑи жозибадоÑлигини Ñнада оÑиÑиÑ
заÑÑÑлигини кÑÑÑаÑади. Ð¨Ñ Ð½ÑÒÑаи назаÑдан мамлакаÑимизда инвеÑÑиÑиÑ
мÑҳиÑининг жозибадоÑлигини оÑиÑÐ¸Ñ Ð²Ð° Ñнинг ÒÑлайлигини ÑаÑминлаÑда
ÒÑйидагилаÑга алоҳида ÑÑÑÐ¸Ð±Ð¾Ñ ÒаÑаÑÐ¸Ñ Ð¼Ð°ÒÑадга мÑвоÑиÒдиÑ:
â инвеÑÑиÑÐ¸Ñ Ð¸Ð½ÑÑаÑÑзилмаÑини ÑивожланÑиÑÐ¸Ñ â банклаÑ, инвеÑÑиÑиÑ
ÑондлаÑи, ÑÑÒÑÑÑа ва лизинг компаниÑлаÑи ÑаолиÑÑини ÑаÒбаÑланÑиÑÐ¸Ñ Ð²Ð°
инвеÑÑиÑÐ¸Ñ Ð»Ð¾Ð¹Ð¸Ò³Ð°Ð»Ð°Ñини амалга оÑиÑиÑда ÑлаÑнинг иÑÑиÑокини ÑамаÑали
йÑлга ÒÑÐ¹Ð¸Ñ Ð·Ð°ÑÑÑ;
â ÑадбиÑкоÑлаÑнинг бизнеÑ-кÑникмалаÑи, ÑÑ Ð¶Ñмладан, инвеÑÑиÑиÑ
лойиҳалаÑи билан иÑÐ»Ð°Ñ ÑажÑибаÑи ва Ò³ÑÒÑÒий билимлаÑини Ñнада оÑиÑÐ¸Ñ â
Ò³ÑдÑдлаÑда конÑалÑинг, маÑкеÑинг ва ÑÑидик Ñ
Ð¸Ð·Ð¼Ð°Ñ ÐºÑÑÑаÑÑвÑи маÑказлаÑ
ÑаÑкил ÑÑÐ¸Ñ Ð²Ð° ÑаолиÑÑини ÑивожланÑиÑÐ¸Ñ Ð»Ð¾Ð·Ð¸Ð¼;
â инвеÑÑиÑÐ¸Ñ ÑаклиÑлаÑи ва лойиҳа ÑÐµÑ Ð½Ð¸Ðº-иÒÑиÑодий аÑоÑлаÑининг
белгиланган ÑалаблаÑга жавоб беÑмаÑлиги Ñабабли ÑадбиÑкоÑлаÑга инвеÑÑиÑиÑ
лойиҳалаÑини иÑлаб ÑиÒиÑда ÑижоÑÐ°Ñ Ð±Ð°Ð½ÐºÐ»Ð°Ñи, Ò³ÑдÑдлаÑдаги Савдо-ÑаноаÑ
палаÑаÑи ва боÑÒа маÑÑÑл идоÑÐ°Ð»Ð°Ñ Ñомонидан амалий ÑÑдам кÑÑÑаÑилиÑини
маҳаллий Ò³Ð¾ÐºÐ¸Ð¼Ð»Ð¸ÐºÐ»Ð°Ñ Ñомонидан ÑаÑкил ÑÑÐ¸Ñ Ð²Ð° доимий назоÑаÑга олиÑ
кеÑак;
â амалиÑÑда айÑим лойиҳа ÑаÑаббÑÑкоÑлаÑи молиÑвий-иÒÑиÑодий
ҳолаÑининг ноÑоÑлиги кÑзаÑилиÑи Ñабабли инвеÑÑиÑÐ¸Ñ Ð´Ð°ÑÑÑÑлаÑи ва
Ò³ÑдÑдлаÑни ижÑимоий-иÒÑиÑодий ÑивожланÑиÑÐ¸Ñ Ð±ÑйиÑа даÑÑÑÑлаÑга киÑиÑиÑ
ÑÐ°ÐºÐ»Ð¸Ñ ÑÑилаÑÑган Ð»Ð¾Ð¹Ð¸Ò³Ð°Ð»Ð°Ñ ÑаÑаббÑÑкоÑлаÑининг молиÑвий-иÒÑиÑодий
âÐÒÑиÑодиÑÑ Ð²Ð° инноваÑион ÑÐµÑ Ð½Ð¾Ð»Ð¾Ð³Ð¸ÑлаÑâ илмий ÑлекÑÑон жÑÑнали. â 4, иÑлÑ-авгÑÑÑ, 2015 йил
6
www.iqtisodiyot.uz
ҳолаÑини маҳаллий Ò³Ð¾ÐºÐ¸Ð¼Ð»Ð¸ÐºÐ»Ð°Ñ Ð²Ð° ÑижоÑÐ°Ñ Ð±Ð°Ð½ÐºÐ»Ð°Ñи Ñомонидан ÑÑÒÑÑ Ñаҳлил
ÒилиниÑини ÑаÑминлаÑ;
â маҳаллий ҳокимликлаÑнинг Ñ Ð¾Ñижий инвеÑÑоÑлаÑни Ò³ÑдÑд ÑÑÒÑиÑида
ÑÑÐ»Ð¸Ò Ð¸Ð½Ð²ÐµÑÑиÑион мÑҳиÑга оид маÑлÑмоÑÐ»Ð°Ñ Ð±Ð¸Ð»Ð°Ð½ ÑаÑминлаÑдаги Ñаоллигини
оÑиÑÐ¸Ñ â Ñ
оÑижий инвеÑÑоÑлаÑни ÑÑлаÒонли ÑавиÑда аÑ
боÑÐ¾Ñ Ð±Ð¸Ð»Ð°Ð½
ÑаÑминлаÑ, инвеÑÑиÑÐ¸Ñ ÑаолиÑÑига оид конÑеÑенÑиÑлаÑ, ÑеминаÑÐ»Ð°Ñ Ð²Ð°
ÑаÒдимоÑÐ»Ð°Ñ (ÑеÑпÑблика Ò³ÑдÑдида ва Ñ
оÑижий мамлакаÑлаÑда) ÑÑÐºÐ°Ð·Ð¸Ñ Ð»Ð¾Ð·Ð¸Ð¼,
айÑим коÑÑ
оналаÑда маҳÑÑÐ»Ð¾Ñ Ð¸Ñлаб ÑиÒаÑÐ¸Ñ Ð²Ð° Ñни ÑкÑпоÑÑ ÒилиÑдаги ҳамда
Ñ
омаÑÑ ÑоÑиб олиÑга айланма маблаÒÐ»Ð°Ñ ÐµÑиÑмаÑлиги бÑйиÑа коÑÑ
онанинг
молиÑвий-иÒÑиÑодий аҳволини ÑÑганиб ÑиÒиб, Ñни молиÑвий ÑоÒломлаÑÑиÑиÑ,
ÒаÑзлаÑини ÑеÑÑÑÑкÑÑÑизаÑÐ¸Ñ ÒÐ¸Ð»Ð¸Ñ Ð±ÑйиÑа мÑвоÑиÒлаÑÑиÑÐ¸Ñ Ð¸ÑлаÑини олиб
боÑÐ¸Ñ Ð¾ÑÒали ÑкÑпоÑÑ ÑалоҳиÑÑини оÑиÑÐ¸Ñ Ð·Ð°ÑÑÑ;
â иÑлаб ÑиÒаÑÐ¸Ñ Ð¸Ð½ÑÑаÑÑзилмаÑига оид мÑаммолаÑ, ÑÑ Ð¶Ñмладан,
коÑÑ
оналаÑнинг ÑлекÑÑ ÑнеÑгиÑÑи, Ñабиий газ, ÑÑв ва ÑÒилÒи маҳÑÑлоÑлаÑи билан
ÑаÑминлаÑдаги ÑзилиÑлаÑни ҳал ÑÑган ҳолда ÑкÑпоÑÑÑÑ ÐºÐ¾ÑÑ
оналаÑни ÑзлÑкÑиз
ÑавиÑда ÑлекÑÑ ÑнеÑгиÑÑи ва Ñабиий газ билан ÑаÑÐ¼Ð¸Ð½Ð»Ð°Ñ Ð±ÑйиÑа ÑоÑа-
ÑадбиÑлаÑни иÑлаб ÑиÒÐ¸Ñ Ð²Ð° назоÑаÑга Ð¾Ð»Ð¸Ñ Ð»Ð¾Ð·Ð¸Ð¼;
â ÑÐµÑ Ð½Ð¾Ð»Ð¾Ð³Ð¸Ñ Ð²Ð° аÑбоб-ÑÑкÑналаÑнинг ÑÑкиÑиб боÑаÑÑганлиги, иÑлаб
ÑиÒаÑилган
маҳÑÑлоÑнинг
Ñ Ð°Ð»ÒаÑо
ÑÑандаÑÑлаÑга
моÑлиги
ва
ÑаÒобаÑбаÑдоÑлигини ÑаÑÐ¼Ð¸Ð½Ð»Ð°Ñ Ð¼Ð°ÒÑадида маҳаллий ÑадбиÑкоÑлаÑнинг
Ñ
алÒаÑо кÑÑгазма-ÑавдолаÑда иÑÑиÑок ÑÑиÑини ÑаÑминлаÑ, ÑежамкоÑ
ÑеÑ
нологиÑлаÑни ÑÐ°Ð½Ð»Ð°Ñ Ð²Ð° ÑлаÑни молиÑлаÑÑиÑÐ¸Ñ Ð¼Ð°Ð½Ð±Ð°Ð»Ð°Ñини аниÒлаÑ
кеÑак;
â коÑÑ Ð¾Ð½Ð°Ð»Ð°Ñда маÑкеÑинг Ñ Ð¸Ð·Ð¼Ð°Ñини ÑÑÒÑи ÑаÑкил ÒилиÑ, ÑлаÑнинг ÑÐµÑ Ñл
бозоÑлаÑи, иÑлаб ÑиÒаÑÑвÑилаÑи ва Ñ
аÑидоÑлаÑи ÑÑÒÑиÑидаги маÑлÑмоÑлаÑ
билан мÑнÑазам ÑаÑминланиÑига ÑÑиÑÐ¸Ñ Ð¼Ð°ÒÑадида коÑÑ
оналаÑда маÑкеÑинг
билан ÑÑÒÑлланÑвÑи Ñ
Ð¾Ð´Ð¸Ð¼Ð»Ð°Ñ Ð±Ð¸Ð»Ð¸Ð¼Ð¸, малакаÑини оÑиÑиÑ, киÑик Ð±Ð¸Ð·Ð½ÐµÑ Ð²Ð°
Ñ
ÑÑÑÑий ÑадбиÑкоÑлик ÑÑбÑекÑлаÑининг иÑлаб ÑиÒаÑÐ¸Ñ Ò³Ð°Ð¼Ð´Ð° ÑкÑпоÑÑ
ÑалоҳиÑÑи, маÑкеÑинг ва маҳÑÑлоÑлаÑни ÑоÑиÑга баÒиÑланган ÑÒÑв
маÑÒÑлоÑлаÑи, ÑеминаÑÐ»Ð°Ñ Ð²Ð° кÑÑгазмалаÑни ÑаÑкил ÑÑиÑни мÑнÑазам йÑлга
ÒÑÐ¹Ð¸Ñ Ð»Ð¾Ð·Ð¸Ð¼.
ÐÒÑиÑодиÑÑнинг глобаллаÑÑви ÑаÑоиÑида ва Ð±Ð¾Ð·Ð¾Ñ Ð¼ÑноÑабаÑлаÑи
ÑалаблаÑидан келиб ÑиÒиб, жаҳонда инвеÑÑиÑиÑÐ»Ð°Ñ ÑÑÑн ÒаÑÑий ÑаÒобаÑли
кÑÑÐ°Ñ Ð¸Ð·Ñил давом ÑÑмоÒда. ТаÑÒи иÒÑиÑодий ÑаолиÑÑни ÑÑкинлаÑÑиÑиÑ,
мамлакаÑимиз иÒÑиÑодиÑÑига бевоÑиÑа Ñ
оÑижий инвеÑÑиÑиÑлаÑнинг жалб
ÒилиниÑини ÑаÑминловÑи Ò³ÑÒÑÒий, ижÑимоий-иÒÑиÑодий ва боÑÒа ÑаÑÑ-
ÑаÑоиÑлаÑни ÑакомиллаÑÑиÑиÑ, Ñ
оÑижий инвеÑÑиÑиÑлаÑга ниÑбаÑан оÑиÒ
ÑÑиклаÑ
ÑиÑÑаÑини
ÑÑказиÑ,
маблаÒлаÑни
мамлакаÑнинг
иÒÑиÑодий
мÑÑÑаÒиллигини ÑаÑминловÑи ÑÑÑÑÐ²Ð¾Ñ Ð¹ÑналиÑÐ»Ð°Ñ Ò³Ð°Ð¼Ð´Ð° ÑаÒобаÑбаÑдоÑ
маҳÑÑлоÑÐ»Ð°Ñ Ð¸Ñлаб ÑиÒаÑÐ¸Ñ Ð±Ð¸Ð»Ð°Ð½ боÒÐ»Ð¸Ò Ð¹ÑналиÑлаÑда мÑжаÑÑам ÒилиÑ
ÑеÑпÑбликада ÑÑказилаÑÑган инвеÑÑиÑÐ¸Ñ ÑиÑÑаÑининг аÑоÑий ÑамойиллаÑидиÑ.[5]
ХоÑижий инвеÑÑиÑиÑлаÑни ÐзбекиÑÑон иÒÑиÑодиÑÑига жалб ÒилиÑда биÑ
ÒаÑÐ¾Ñ Ð¾Ð¼Ð¸Ð»Ð»Ð°Ñ Ð¼Ð°Ð²Ð¶Ñд. ÐÑÐ»Ð°Ñ Ð¶ÑмлаÑига ÑеÑпÑбликанинг бой Ñабиий
ÑеÑÑÑÑлаÑи, иÑлаб ÑиÒаÑÐ¸Ñ Ñизими Ñаклланганлиги, ниÑбаÑан аÑзон Ð¸Ñ ÐºÑÑи,
геоÑиÑÑий жойлаÑÑви кабилаÑни киÑиÑÐ¸Ñ Ð¼Ñмкин.
âÐÒÑиÑодиÑÑ Ð²Ð° инноваÑион ÑÐµÑ Ð½Ð¾Ð»Ð¾Ð³Ð¸ÑлаÑâ илмий ÑлекÑÑон жÑÑнали. â 4, иÑлÑ-авгÑÑÑ, 2015 йил
7
www.iqtisodiyot.uz
Ðиллий иÒÑиÑодиÑÑнинг Ñнги ÑиÑÐ°Ñ Ò³Ð¾Ð»Ð°Ñига ÑÑиÑÑви ÑÑÑн иÒÑиÑодий
ÑиÑÑÐ°Ñ ÑоҳаÑида Ñнги мезон ва маÒÑÐ°Ð´Ð»Ð°Ñ Ð¶Ð¾Ñий ÑÑилиÑи Ñалаб Òилинади. ФаÒаÑ
ÑÑиÑилган ÑÑÑÒлаÑни ÑÑнÑаки мÑÑÑÐ°Ò³ÐºÐ°Ð¼Ð»Ð°Ñ ÑмаÑ, балки иÒÑиÑодий ÑÑиÑнинг
Ñнги ÑиÑаÑини ÑаÑминлайдиган ÑоÑа-ÑадбиÑлаÑни амалга оÑиÑÐ¸Ñ Ð»Ð¾Ð·Ð¸Ð¼. Ðна
ÑÑндай жиҳаÑлаÑдан биÑи Ñ
оÑижий инвеÑÑиÑиÑлаÑни жалб ÒÐ¸Ð»Ð¸Ñ Ð½Ð°ÑижаÑида
ÑÑиÑиладиган ÑамаÑалаÑ, ÑÑни Ñ
оÑиждан замонавий ÑеÑ
ника-ÑеÑ
нологиÑлаÑ
олиб киÑÐ¸Ñ Ð²Ð° ÑлаÑни ÑзлаÑÑиÑиÑ, боÑÒаÑÑв ÑажÑибалаÑини ÑзлаÑÑиÑиÑ, Ñнги
Ð¸Ñ Ð¶Ð¾Ð¹Ð»Ð°Ñини ÑÑаÑÐ¸Ñ Ò³Ð°Ð¼Ð´Ð° инноваÑÐ¸Ñ Ð»Ð¾Ð¹Ð¸Ò³Ð°Ð»Ð°Ñини ÑзлаÑÑиÑиÑ
ҳиÑобланади.
Ðемак,
иÒÑиÑодиÑÑимиз
ÑивожланиÑи
Ñ Ð¾Ñижий
инвеÑÑиÑиÑлаÑнинг Òай даÑажада жалб ÒилиниÑи ва ÑлаÑдан ÒанÑалик ÑамаÑали
ÑÐ¾Ð¹Ð´Ð°Ð»Ð°Ð½Ð¸Ñ Ð´Ð°ÑажаÑига боÒлиÒдиÑ. ÐÒÑиÑодиÑÑ ÑаÑмоÒлаÑининг ÑиÑаÑ
жиҳаÑдан ÑкÑалиÑи кÑп Ñомондан инвеÑÑиÑÐ¸Ñ Ò³Ð°Ð¶Ð¼Ð¸Ð´Ð°Ð³Ð¸ ÑаÑкибий ÑзгаÑиÑлаÑ
билан боÒлиÒ.
ТаÑкибий ÑзгаÑÑиÑÐ¸Ñ ÑÑа, Ñз навбаÑида, Ñ Ð¾Ñижий инвеÑÑиÑиÑлаÑни жалб
ÒÐ¸Ð»Ð¸Ñ Ð²Ð° бÑнинг ÑÑÑн ÒÑлай инвеÑÑиÑÐ¸Ñ Ð¼ÑҳиÑини ÑаклланÑиÑÐ¸Ñ Ð²Ð° Ñнинг
баÑÒаÑоÑлигини ÑаÑминлаб боÑиÑдан ибоÑаÑ.
2014 йилда Ñ Ð¾Ñижий инвеÑÑиÑиÑлаÑининг ÑаÑмоÒÐ»Ð°Ñ Ð±ÑйиÑа ÑаÑкибида
ÑÒилÒи-ÑнеÑгеÑика ÑаÑмоÒига йÑналÑиÑилган инвеÑÑиÑиÑÐ»Ð°Ñ ÑлÑÑи 35,0 дан 59,9
% гаÑа ÑÑди. ÐÐ¸Ñ Ð²Ð°ÒÑнинг Ñзида ÑÑанÑпоÑÑ Ð²Ð° алоÒа ÑаÑмоÒи (2013 йилдаги
40,3% дан 22,1% гаÑа), ÐºÐ¸Ð¼Ñ (3,7дан 0,8% гаÑа), енгил ÑÐ°Ð½Ð¾Ð°Ñ (3,6дан 1,3% гаÑа),
маÑинаÑозлик (1,4дан 1,0% гаÑа) ҳамда ÒиÑÐ»Ð¾Ò Ñ
Ñжалиги (3.0дан 2,3% гаÑа)
ÑоҳаÑига йÑналÑиÑилган ÑÐµÑ Ñл инвеÑÑиÑиÑлаÑи ÑлÑÑи камайди.[6]
ÐÑ ÑзгаÑиÑлаÑ, албаÑÑа Ñ Ð¾Ñижий инвеÑÑоÑÐ»Ð°Ñ ÑÑÑн беÑилган имÑиÑзлаÑни
иÒÑиÑодиÑÑ ÑаÑмоÒлаÑи бÑйиÑа ÒайÑа кÑÑиб ÑиÒиÑни ÑаÒозо ÑÑади.
ÐÑÑÑаÒилликнинг илк кÑнлаÑидан боÑлаб, мамлакаÑимизга Ñ Ð¾Ñижий
инвеÑÑиÑиÑлаÑни жалб ÑÑиÑ, иÑлаб ÑиÒаÑиÑни модеÑнизаÑиÑлаÑ, ÑеÑ
ник ва
ÑеÑ
нологик жиҳаÑдан ÑÐ½Ð³Ð¸Ð»Ð°Ñ Ð±Ð¾ÑаÑида ÒаÑÐ¾Ñ Ð¸Ð¶Ð¾Ð±Ð¸Ð¹ иÑÐ»Ð°Ñ Ð°Ð¼Ð°Ð»Ð³Ð° оÑиÑиб
келинмоÒда. Ðейинги йиллаÑда ÐзбекиÑÑон ÑÑÑн Ñнги ÑаÑмоÒлаÑни ÒаÑоÑ
ÑопÑиÑган Ð±Ð¸Ñ ÒанÑа йиÑик Ð»Ð¾Ð¹Ð¸Ò³Ð°Ð»Ð°Ñ Ð°Ð¼Ð°Ð»Ð³Ð° оÑиÑилди. ÐиÑÐ¾Ò ÑÐ·Ð¾Ò Ð¼ÑддаÑли
иÑÑиÒÐ±Ð¾Ð»Ð»Ð°Ñ Ð¸Ð¼ÐºÐ¾Ð½Ð¸ÑÑлаÑи ҳали ÑÑгаганиÑа йÑÒ. ÐÒÑиÑодиÑÑни ÐºÐ¾Ð¼Ð¿Ð»ÐµÐºÑ ÑаÑзда
ÑаÑкибан ÒайÑа ÒÑÑиÑга, ÑеÑ
ник ва ÑеÑ
нологик ÒайÑа жиҳозлаÑга ÒаÑаÑилган
мÑҳим инвеÑÑиÑÐ¸Ñ Ð´Ð°ÑÑÑÑлаÑини амалга оÑиÑÐ¸Ñ Ð´Ð°Ð²Ð¾Ð¼ ÑÑмоÒда.
ÐзбекиÑÑон РеÑпÑбликаÑи Ò³ÑкÑмаÑи 2015-2019 Ð¹Ð¸Ð»Ð»Ð°Ñ ÑÑÑн иÑлаб
ÑиÒаÑиÑнинг ÑаÑкибий иÑлоҳоÑÐ»Ð°Ñ Ð±Ð¸Ð»Ð°Ð½ ÑаÑминлаÑ, модеÑнизаÑÐ¸Ñ Ð²Ð°
дивеÑÑиÑикаÑиÑÐ»Ð°Ñ Ð±ÑйиÑа ÑоÑа-ÑадбиÑÐ»Ð°Ñ ÐаÑÑÑÑиниÒабÑл Òилинди. Ð¥ÑÑÑÑан,
2015-2019 йиллаÑда иÑлаб ÑиÒаÑиÑни ÑаÑкибий ÑзгаÑÑиÑиÑ, модеÑнизаÑÐ¸Ñ Ð²Ð°
дивеÑÑиÑикаÑÐ¸Ñ ÒилиÑни ÑаÑÐ¼Ð¸Ð½Ð»Ð°Ñ ÑоÑа-ÑадбиÑлаÑи даÑÑÑÑини ÑайÑÑлаÑ
доиÑаÑида жами ÒиймаÑи 38 миллиаÑд доллаÑга Ñенг бÑлган 870 Ñа йиÑик
инвеÑÑиÑÐ¸Ñ Ð»Ð¾Ð¹Ð¸Ò³Ð°Ñи ÑÑйÑ
аÑи ÑаклланÑиÑилди. УÑÐ±Ñ Ð»Ð¾Ð¹Ð¸Ò³Ð°Ð»Ð°Ñга биноан 415 Ñа
Ñнги коÑÑ
она баÑпо ÑÑÐ¸Ñ Ò³Ð°Ð¼Ð´Ð° 455 Ñа иÑлаб ÑÑÑган коÑÑ
онани модеÑнизаÑиÑ
ÒилиÑ, ÑеÑ
ник ва ÑеÑ
нологик жиҳаÑдан ÑÐ½Ð³Ð¸Ð»Ð°Ñ Ð½Ð°Ð·Ð°Ñда ÑÑÑилмоÒда. ÐаÑÑÑÑнинг
пÑинÑипиал ÑаÑзда ажÑалиб ÑÑÑадиган жиҳаÑи ÑÑндаки, ÑкÑпоÑÑга мÑлжалланган,
иÑки ва ÑаÑÒи бозоÑлаÑда ÑаÒобаÑÐ´Ð¾Ñ Ð¼Ð°Ò³ÑÑÐ»Ð¾Ñ ÑÑÑлаÑини аниÒÐ»Ð°Ñ Ð²Ð° ÑÒоÑи
ÑеÑ
нологиÑга аÑоÑланган иÑлаб ÑиÒаÑÐ¸Ñ ÐºÐ¾ÑÑ
оналаÑини жадал ÑивожланÑиÑиÑга
аÑоÑий ÑÑÑÐ¸Ð±Ð¾Ñ ÒаÑаÑилган. ÐÑÐ»Ð°Ñ Ð¶ÑмлаÑига ÑайÑÑ ÑÑÒимаÑилик бÑÑмлаÑи ва
âÐÒÑиÑодиÑÑ Ð²Ð° инноваÑион ÑÐµÑ Ð½Ð¾Ð»Ð¾Ð³Ð¸ÑлаÑâ илмий ÑлекÑÑон жÑÑнали. â 4, иÑлÑ-авгÑÑÑ, 2015 йил
8
www.iqtisodiyot.uz
ÑÑимÑайÑÑ Ð¼Ð°Ò³ÑÑлоÑлаÑ, полимеÑÐ»Ð°Ñ Ð²Ð° ÑглеводоÑодлаÑни ÑÑÒÑÑ ÒайÑа иÑлаÑ
оÑÒали олинадиган боÑÒа маҳÑÑлоÑлаÑ, ÑлекÑÑ-маиÑий ва ÑлекÑÑон ÑоваÑлаÑ,
маиÑий ÐºÐ¸Ð¼Ñ ÑоваÑлаÑи, замонавий ÒÑÑÐ¸Ð»Ð¸Ñ Ð²Ð° паÑÐ´Ð¾Ð·Ð»Ð°Ñ Ð¼Ð°ÑеÑиаллаÑи, ÑаÑм-
поÑбзал, озиÒ-овÒÐ°Ñ Ð²Ð° ÑаÑмаÑевÑика ÑаноаÑи маҳÑÑлоÑлаÑи киÑади.
Ðаҳаллий Ñ Ð¾Ð¼Ð°ÑÑ Ð²Ð° маÑеÑиаллаÑни ÑÑÒÑÑ ÒайÑа иÑлаÑни ÑаÑминлайдиган
иÑлаб ÑиÒаÑÐ¸Ñ ÒÑвваÑлаÑини кенгайÑиÑÐ¸Ñ Ò³Ð¸Ñобидан импоÑÑ Ò³Ð°Ð¶Ð¼Ð¸Ð½Ð¸
опÑималлаÑÑиÑÐ¸Ñ Ð¼Ð°ÒÑадида 2015-2019 йиллаÑда ÑайÑÑ Ð¼Ð°Ò³ÑÑлоÑлаÑ, бÑÑловÑи
бÑÑÐ¼Ð»Ð°Ñ Ð²Ð° маÑеÑиаллаÑни маҳаллийлаÑÑиÑÐ¸Ñ Ò³Ð°Ð¼Ð´Ð° иÑлаб ÑиÒаÑÐ¸Ñ Ð´Ð°ÑÑÑÑи
ÑайÑÑланмоÒда. ÐаÑÑÑÑ Ð¼Ð°Ò³Ð°Ð»Ð»Ð¸Ð¹ минеÑал Ñ
омаÑÑни ÑÑÒÑÑ ÒайÑа иÑлаÑни ва
Ñалаб ÑÒоÑи бÑлган 1225 ÑамаҳÑÑлоÑÑÑÑини иÑлаб ÑиÒаÑиÑни ÑаÑминлайдиган
600 Ñа лойиҳани Ñз иÑига олади. ÐаÑÑÑÑнинг ижÑоÑи Ò³Ð°Ñ Ð¹Ð¸Ð»Ð¸3,5миллиаÑд
Ð´Ð¾Ð»Ð»Ð°Ñ Ð¼Ð¸ÒдоÑидаги импоÑÑ ÑÑнини боÑадиган маҳÑÑлоÑлаÑни Ñзимизда иÑлаб
ÑиÒаÑÐ¸Ñ Ð²Ð° 13 мингдан оÑÑÐ¸Ò Ñнги Ð¸Ñ ÑÑинлаÑи ÑÑаÑÐ¸Ñ Ð¸Ð¼ÐºÐ¾Ð½Ð¸Ð½Ð¸ беÑади.[3]
ÐÑндай лойиҳалаÑнинг ÐзбекиÑÑон ÑÑÑн аҳамиÑÑи â импоÑÑ ÑÑнини
боÑадиган ва жаҳон бозоÑида ÑаÒобаÑлаÑа оладиган, ÑÒоÑи даÑажада ÒайÑа
иÑланадиган ва пиÑоваÑд иÑÑеÑмолÑига ÑайÑÑ Ò³Ð¾Ð»Ð°Ñда еÑказиб беÑиладиган
маҳÑÑÐ»Ð¾Ñ Ð¸Ñлаб ÑиÒаÑиÑнинг аÑоÑий ÒиÑмини локаллаÑÑиÑиÑга ÒÐ¾Ð´Ð¸Ñ Ð±Ñлган
амалда ÑайÑÑ ÑеÑ
нологик занжиÑлаÑни ниÑбаÑан ÒиÑÒа ваÒÑ Ð¸Ñида баÑпо
ÑÑиÑдиÑ.
РеÑпÑбликада ÒÑлга киÑиÑилаÑÑган ÑÑÑÒÐ»Ð°Ñ Ð±Ð¸Ð»Ð°Ð½ биÑга инвеÑÑиÑиÑлаÑни
жалб ÒÐ¸Ð»Ð¸Ñ Ð±Ð¸Ð»Ð°Ð½ боÒÐ»Ð¸Ò Ð¼ÑÐ°Ð¼Ð¼Ð¾Ð»Ð°Ñ Ò³Ð°Ð¼ мавжÑд бÑлиб, ÑлаÑни ҳал ÒилиÑ
ÐзбекиÑÑонни Ñнада ÑивожланиÑида мÑҳим аҳамиÑÑга Ñга. УлаÑни ҳал ÑÑиÑда
ÒÑйидаги ÑоÑа-ÑадбиÑлаÑни амалга оÑиÑÐ¸Ñ Ð¼Ð°ÒÑадга мÑвоÑÐ¸Ò Ð´ÐµÐ± ҳиÑоблаймиз:
- ÒÑÑма коÑÑ Ð¾Ð½Ð°Ð»Ð°Ñнинг ÑаÑÒи бозоÑлаÑга йÑналÑиÑилган ÑаолиÑÑини
жадаллаÑÑиÑиÑ, валÑÑа оÒимини баÑÒаÑоÑлаÑÑиÑиÑ;
- инвеÑÑиÑиÑлаÑнинг Ò³ÑдÑдий Ð±Ð¸Ñ ÑÒламалик Ñ ÑÑÑÑиÑÑини олдини олиÑ
маÒÑадида Ñнада кÑпÑÐ¾Ò Ð¼Ð°Ð½ÑааÑдоÑлик, мойиллик ÑÑаÑиÑ;
- аҳоли бÑÑ Ð¿Ñл маблаÒлаÑини инвеÑÑиÑÐ¸Ñ Ð¶Ð°ÑаÑнлаÑига жалб ÒилиÑ
маÒÑадида ÒиммаÑли ÒоÒÐ¾Ð·Ð»Ð°Ñ Ð±Ð¾Ð·Ð¾Ñини Ñнада ÑивожланÑиÑиÑ;
- иÑлаб ÑиÒаÑиÑни ÑÑзилмавий-ÑÐµÑ Ð½Ð¾Ð»Ð¾Ð³Ð¸Ðº ÒайÑа ÒÑÑиÑни жадаллаÑÑиÑиÑ
маÒÑадида маÑказлаÑган кÑÐµÐ´Ð¸Ñ ÑеÑÑÑÑлаÑининг Ð±Ð¸Ñ ÒиÑмини Ñез Òоплайдиган
инвеÑÑиÑÐ¸Ñ Ð»Ð¾Ð¹Ð¸Ò³Ð°Ð»Ð°Ñини молиÑлаÑÑиÑиÑга ÒаÑаÑиÑ;
- инвеÑÑиÑÐ¸Ñ Ð»Ð¾Ð¹Ð¸Ò³Ð°Ð»Ð°Ñи молиÑлаÑÑиÑиÑнинг нокÑÐµÐ´Ð¸Ñ ÑÑÑллаÑидан
бÑлган лизинг, ÑÑанÑайзинг, ÑакÑоÑинг кабилаÑдан ÑойдаланиÑни Ñнада
кенгайÑиÑиÑ;
- инвеÑÑиÑÐ¸Ñ Ð»Ð¾Ð¹Ð¸Ò³Ð°Ð»Ð°Ñини ÑиÑаÑини оÑиÑиÑ, лойиҳалаÑни капиÑал
ÒÑÐ¹Ð¸Ð»Ð¼Ð°Ð»Ð°Ñ ÑамаÑадоÑлиги ÑалаблаÑига Ð¼Ð¾Ñ ÐºÐµÐ»Ð¸Ñи маÒÑадида ÑижоÑÐ°Ñ Ð°ÑоÑида
доимий ÑавиÑда ÑаолиÑÑ ÑÑиÑÑвÑи инвеÑÑиÑÐ¸Ñ Ð»Ð¾Ð¹Ð¸Ò³Ð°Ð»Ð°Ñи кÑÑгазмаÑини
ÑаÑкил ÒилиÑ;
-ÑÑкин
иÒÑиÑодий-Ò³ÑдÑдлаÑни
Ñнада
ÑивожланÑиÑиÑ,
еÑакÑи
мамлакаÑлаÑнинг Ð±Ñ Ð¹ÑналиÑдаги амалиÑÑини ÑÑÐ³Ð°Ð½Ð¸Ñ Ð²Ð° ÑлаÑни жоÑий
ÒилиÑга ÑÑиÑиÑ;
- айÑим ÑаÑмоÒÐ»Ð°Ñ Ð²Ð° минÑаÒалаÑда Ñ Ð¾Ñижий инвеÑÑоÑÐ»Ð°Ñ ÑÑÑн Ñеал амал
ÒилиÑи ÑÑÑн ÒÑÑимÑа имÑиÑÐ·Ð»Ð°Ñ Ñизимини ÑÑаÑиÑ;
âÐÒÑиÑодиÑÑ Ð²Ð° инноваÑион ÑÐµÑ Ð½Ð¾Ð»Ð¾Ð³Ð¸ÑлаÑâ илмий ÑлекÑÑон жÑÑнали. â 4, иÑлÑ-авгÑÑÑ, 2015 йил
9
www.iqtisodiyot.uz
- Ñ Ð¾Ñижий инвеÑÑиÑиÑлаÑни ÑÑÒÑÑÑалаÑнинг ÑамаÑали ва замонавий
Ð¼ÐµÑ Ð°Ð½Ð¸Ð·Ð¼Ð¸Ð½Ð¸ ÑÑаÑиÑ;
- иÒÑиÑодиÑÑ ÑаÑмоÒлаÑини монополиÑдан ÑиÒаÑÐ¸Ñ Ð±ÑйиÑа ÑадбиÑлаÑни
жадаллаÑÑиÑиÑ.
Ð¥ÑлоÑа Òилиб айÑганда, ÐзбекиÑÑон Ñзининг иÑонÑли ва ÑÑлов ÒобилиÑÑига
Ñга Ò³Ð°Ð¼ÐºÐ¾Ñ Ñканини, мамлакаÑимизда Ñ
оÑижий инвеÑÑиÑиÑлаÑни жалб ÑÑиÑ
бÑйиÑа Ò³Ð°Ñ Ñомонлама ÒÑлай ÑаÑÑ-ÑаÑоиÑÐ»Ð°Ñ ÑÑаÑилганини амалда
иÑбоÑламоÒда. ШÑндай Ñкан, ÑÒоÑида келÑиÑилган ÑикÑлаÑнинг Ñзи ҳам
Ñ
оÑижий инвеÑÑиÑиÑлаÑни мамлакаÑимиз иÒÑиÑодиÑÑини модеÑнизаÑиÑлаÑ,
ÑеÑ
ник ва ÑеÑ
нологик ÒайÑа жиҳозлаÑга йÑналÑиÑÐ¸Ñ Ð±ÑгÑнги давÑнинг Ñнг
мÑҳим маÑалалаÑидан биÑи Ñканлигини иÑбоÑлаб беÑмоÒда. ÐÑлаÑни амалга
оÑиÑÐ¸Ñ ÑÑÑн ÑÑÑимизда Ñлкан ÑалоҳиÑÑ Ð²Ð° кенг имкониÑÑÐ»Ð°Ñ Ð¼Ð°Ð²Ð¶Ñд.
Фойдаланилган адабиÑÑÐ»Ð°Ñ ÑÑÐ¹Ñ Ð°Ñи
1. ÐзбекиÑÑон РеÑпÑбликаÑи ÐÑезиденÑи ÐÑлом ÐаÑимовнинг
мамлакаÑимизни 2014 йилда ижÑимоий-иÒÑиÑодий ÑивожланÑиÑÐ¸Ñ ÑкÑнлаÑи ва
2015 йилга мÑлжалланган иÒÑиÑодий даÑÑÑÑнинг Ñнг мÑҳим ÑÑÑÑвоÑ
йÑналиÑлаÑига баÒиÑланган ÐазиÑÐ»Ð°Ñ ÐаҳкамаÑининг мажлиÑидаги
маÑÑÑзаÑи. Ð¥Ð°Ð»Ò ÑÑзи â11 (6194), 2015йил 17 ÑнваÑÑ.
2. ÐзбекиÑÑон РеÑпÑбликаÑи ÐÑезиденÑининг 2014 йил 7 апÑелдаги
âÐзбекиÑÑон РеÑпÑбликаÑида инвеÑÑиÑÐ¸Ñ Ð¸Òлими ва иÑбилаÑмонлик мÑҳиÑини
Ñнада ÑакомиллаÑÑиÑиÑга Ð´Ð¾Ð¸Ñ ÒÑÑимÑа ÑоÑа-ÑадбиÑÐ»Ð°Ñ ÑÑÒÑиÑидаâги ÐФ-
4609-Ñонли ÑаÑмони.
3. ÐзбекиÑÑон РеÑпÑбликаÑи ÐÑезиденÑининг 2015 йил 4 маÑÑдагиâ2015-
2019 йиллаÑда иÑлаб ÑиÒаÑиÑни ÑаÑкибий ÑзгаÑÑиÑиÑ, модеÑнизаÑÐ¸Ñ Ð²Ð°
дивеÑÑиÑикаÑÐ¸Ñ ÒилиÑни ÑаÑÐ¼Ð¸Ð½Ð»Ð°Ñ Ð±ÑйиÑа ÑоÑа-ÑадбиÑÐ»Ð°Ñ Ð´Ð°ÑÑÑÑи
ÑÑÒÑиÑидаâги ÐФ-4707- Ñонли ÑаÑмони.
4.ÐекмÑÑодов Ð.Ш., ÐаÑÑиева Я.Ð., ÐемаÑов Ð.У. ва ХоÑижий
инвеÑÑиÑиÑлаÑ. ÐÒÑв ÒÑлланма. â Т.: ÐÒÑиÑодиÑÑ, 2010. - 166 б.
5.Ðоди, Ðви, Ðейн, ÐлекÑ, ÐаÑкÑÑ, Ðлан. ÐÑинÑÐ¸Ð¿Ñ Ð¸Ð½Ð²ÐµÑÑиÑий, 4-е
издание. УÑебное поÑобие. âÐ.: ÐилÑÑмÑ, 2008. - 984 ÑÑÑ.
6.
-ÐзбекиÑÑон РеÑпÑбликаÑи ÐÐ°Ð²Ð»Ð°Ñ ÑÑаÑиÑÑика ÒÑмиÑаÑи ÑайÑ
маÑлÑмоÑлаÑи.
7.
- ÐзбекиÑÑон иÒÑиÑодиÑÑи Ð°Ñ Ð±Ð¾ÑоÑ-Ñаҳлилий бÑллеÑени, 2014
йил.