№ 1 (2023) Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika

Ушбу  мақолада ўзбек халқ мақолларининг  инглизча  муқобиллари ва уларнинг лингвомаданий  талқинидаги лексик хусусиятлари борасида  фикр юритилган. Хусусан, бундай  интернационал  мақолларнинг ўзбек ва инглиз тилларидаги  муқобил  вариантлари семантик ва структур хусусиятларига  кўра бир неча  турларга таснифланган  ҳамда уларнинг лексик  қатлами ўзига хос махсус семантик жиҳатлари  асосида  таҳлил қилинган. Шунингдек, икки хил маданият ва дунёқараш соҳибларига тегишли  халқ мақолларини қиёслаб ўрганиш орқали улар  ўртасидаги   дифференциал ва нодифференциал хусусиятлар  очиб берилган. Бу орқали ўзбек халқ  мақоллари мавзусининг  ранг-баранглиги, яъни ижтимоий ҳаётнинг энг мураккаб муаммоларидан тортиб оилавий ҳаётнинг энг кичик урф-одатларини  қамраб олганлигига  алоҳида эътибор қаратилган.

Maqola ispan badiiy adabiyoti misolida ispan tilidagi “erkaklik” va “ayollik” tushunchalarining etimologik, sintagmatik va paradigmatik tahliliga bag‘ishlangan. Morfosintaktik moslikning uch turi hamda o‘rganilayotgan tushunchalarning asosiy leksik-semantik guruhlari ochib berilgan. Bundan tashqari, maqolada ispan tilidagi "erkaklik" va "ayollik" tushunchalarining sinonimik qatori keltirilgan.

Mazkur  maqolada  fransuz tilidagi  imperativ  paremiyalarning kommunikativ-pragmatik  xususiyatlari  borasida  fikr  yuritiladi  va unda  imperativlik  kategoriyasining falsafiy, mantiqiy va pragmatik   nuqtai nazardan talqin  qilinishi, shuningdek, imperativ  maqollarning  nutqdagi kommunikativ-semantik  maqsadiga  oid turlari tahlil  qilingan.   Shu  bilan birga, ularning  o‘ziga xos  intensional  shakllari  kommunikativ va  struktur-semantik  jihatlari orqali  ochib berilgan.  Aniq imperativ maqsadga  yo‘naltirilgan fransuzcha maqollar mazkur  maqolaning ilmiy va amaliy maqsadini ochib  berishda   asosiy   paremiologik  misollar  sifatida xizmat  qilgan.

Фонетика инглиз тилини ўрганиш жараёнида коммуникатив компетенцияни шакллантиришдаги энг муҳим жабҳалардан бири саналади, фонетикани ўрганиш ва фонетик маҳоратни шакллантириш тил ўрганишнинг илк босқичида содир бўлади. Ушбу мақолада илк босқичда вужудга келадиган қийинчиликлар ҳамда фонетикани ўрганишдаги методларнинг назарий асослари ўрганилади. Товушлар ҳосил бўлишидаги фонетик бирликлар ва ходисалар ва уларнинг таърифлари, шу жумладан, фонетик маҳоратни ривожлантиришда қўлланиладиган методлар кўриб чиқилади ва тавсифланади. Ушбу ёндашувларнинг устунлик ва камчиликлари танқидий назарда кўриб чиқилади.  

O'rganish ob'ekti sifatida tarjima faoliyatidagi noverbal komponent lakunar maydonidir. Takrorlanuvchi sifatida tavsiflanadigan, ma'ruzachi, tarjimon va tinglovchining uch tomonlama o'zaro ta'siri ularning imo-ishoralarini, tananing holatini (va uning qismlarini) talqin qilish uchun ko'rib chiqilmoqda. Diqqat e’tibori ish vaqtida tarjimon tomonidan qayta ishlanadigan ko'p kanalli ma'lumotlarga qaratilgan. Tarjima jarayonida tarjimon va ma'ruzachi o'rtasida aloqada ishtirok etish darajasini ko'rsatadigan sinxroniya yuzaga keladi, bu ma'ruzachiga tarjimani tekshirishga imkon beradi. Ushbu ko'rsatkich uzatilgan ma'noning adekvatli ekanligig hqida tushuncha beradi, chunki ma'ruzachi uni og'zaki bo'lmagan muloqot va tinglovchining javobi darajasida baholash imkoniyatiga ega.

Bizga ma’lumki, hozirgi kunda jahon tillarni o‘qitish standarti chet tillarining, shu jumladan ingliz tilining to‘rtta asosiy ko‘nikmalarini (tinglash, o‘qish, yozish va gapirish) o‘rgatishga qaratilgan. Ushbu maqola tinglab tushunish qobiliyatiga, tinglab tushunish qobiliyatining turlariga, so‘ngra tinglash qobiliyatini retseptiv qobiliyatlardan biri sifatida belgilaydigan nazariyaga tegishli bir qator ta’riflarni o‘z ichiga oladi. Chet tilini o‘rganishning har bir bosqichida, nafaqat darslar jarayonida, balki real hayotdagi muloqot jarayonida  ham tinglash muhim rol o‘ynaydi, bu esa o‘quvchilarning ikkinchi tilga qiziqishi va munosabatini oshiradi. Chunki tinglab tushunish ona tillari butunlay boshqacha bo‘lgan odamlar o‘rtasida tushunmovchiliklarning oldini olish uchun muhim rol o‘ynaydi. Yuqorida aytilgan jumlalar barcha pedagoglar tinglab tushunishning nazariy ma’lumotlari, jumladan, tinglab tushunish turlari, tinglab tushunish nima ekanligidan xabardor bo‘lishlari, shuningdek, o‘quvchilarga tinglab tushunishni samarali o‘rgatishlari kerakligini anglatadi.

Ushbu maqolada qanday qilib aralash qobiliyatli sinfda gapirish ko‘nikmasini bir xil vaqtda yaxshilash haqida muhokama qilinadi. “Aralash qobiliyatli sinflar” deganda xayolimizga nima keladi? Bunday sinflarda qanday gapirish ko‘nikmasini rivojlantirishimiz mumkin? Barcha o‘qituvchilar shu muammoga yechim topishni xohlashadi. O‘qituvchilar gapirish ko‘nikmasini rivojlantirishga qaratilgan darslarni o‘quvchilarning zarurati va kamchiliklariga qarab tashkil qilishi kerak. Agar zarurat va kamchiliklar bir biridan farq qilsa va o‘quvchilar turli qobiliyatlarga ega bo‘lsachi? Shunday qilib bu turdagi sinflarda grammatik bilimlar turlicha, har xil produktiv va gapirish ko‘nikmasi singari reseptiv qobiliyatlar va bu xildagi sinflar aralash qobiliyatli sinflar yoki turli darajali sinflar deb ataladi. O‘qituvchilar ushbu materialdan barcha o‘quvchilarning dars jarayoniga davomatini oshirish, ba’zi foydali usullar yordamida o‘quvchilarning nutq qobiliyatlarini rivojlantirish va o‘quvchilarni mavjud nutq darajasini ko'rsatish uchun qanday motivatsiya berish haqida foydali ma’lumotlarga ega bo‘lishlari mumkin

Hozirgi kunda raqamli platformalar o‘qitish jarayonida foydali vosita hisoblanadi. Shu sababli o‘qituvchilar o‘qitish sifatini oshirish uchun mos raqamli platformalarni aniqlay bilishi kerak. Ayniqsa maktabgacha ta’lim va boshlang‘ich sinf  o‘quvchilarini o‘qitishda, animatsiyalar o‘quvchilarning qiziqishlarini yangi tilni o‘rganishga yo‘naltirishda muhim ahamiyat kasb etadi. Bu maqolada, raqamli platformalarning muhim xususiyatlari faktlar va tajribalar bilan ochib beriladi.

Ушбу мақолада жаҳон адабиётшунослигида руҳият муаммосини тадқиқ этиш, психологизм ҳодисасининг илмий-назарий  муаммо  сифатидаги  тадқиқи, фантастик асарларда психологизм кўринишлари, уларнинг қаҳрамон характерини очиб беришдаги бадиий вазифалари, бадиий образда ёзувчининг руҳий олами, маънавий дунёқараши, олам ва одам ҳақидаги фалсафий қарашлари билан боғлиқ муаммолар Рэй Брэдбери ва Ҳожиакбар Шайхов асарларида бадиий психологизмнинг ўзига хос хусусиятларини аниқлаш, ёзувчиларнинг қаҳрамон руҳиятини тасвирлаб беришдаги маҳоратини қиёсий-типологик метод асосида очиб беришдан иборат.

Maqolada shoir Matnazar Abdulhakim she’riyati, ramziy-majoziy tasvir imkoniyatlari, badiiy mahorat tahlilga tortiladi. Shoirning “Behi”, “Sirtqi  saboq”, “Sog‘inch bir hamlada...“ , “Daraxtzor”  kabi  she’rlarida teran nigoh va original tashbeh-u timsollar, qamrovli poetik ifoda ustuvorligi ko‘rsatiladi.  Shoir lirikasidagi original uslub, o‘ziga xos so‘z qo‘llash, ohorli tashbeh-u timsollar kashf etish mahorati ko‘rsatib beriladi.

ХХI асрдаги фанларнинг тармоқлашуви, ихтисослашуви воқелар мазмунини тушуниш ва талқин қилишда тадқиқотчилардан ўзига хос билим, ёндашув талаб қилмоқда. Матнни талқин қилиш назарияси ҳисобланган – герменевтика ана шундай ёндашувлардан биридир. Ижтимоий фан объекти саналган бадиий матнни тушуниш, талқин қилиш ва унга муносабат билдириш маҳорати тадқиқотчиларнинг герменевтик билимларни ўзлаштирганлиги билан боғлиқ. Герменевтика - маънони тушуниш ва талқин қилиш назарияси сифатида ижтимоий-гуманитар фан соҳаларида алоҳида ўринга эга. Ушбу мақолада бадиий ижод асарлари мазмунини тушуниш ва талқин этишда герменевтик ёндашувнинг аҳамияти баҳоланган. Шунингдек, санъат социологияси, эстетик дид, ифодавий тугалланмаганлик каби ҳодисалар фалсафий-филологик контекстда талқин қилинган.

Maqolada A.T.Tvardovskiyning “Olis uchun masofa” poemasidagi bog‘lovchi tuzilmalarning stilistik xususiyatlari haqida so‘z boradi. Predikatlar bilan eng keng tarqalgan bog‘lovchi tuzilmalar tasvirlangan, ular rivoyatga  katta dinamizm beradi. O‘ziga xos semantik sig‘imga ega bo‘lgan nominal tarkibli bog‘lovchi bo‘lmagan gaplar tahlil qilinadi.