Dilin internet ve bilgisayar teknolojilerine dönüşmesi, devam etmekte olan bilgisayar dilbiliminin gelişmesine ve şekillenmesine bağlıdır. Özellikle yapay dilin yapay zekâ modellemesi için bilgisayar
Жамиятда яшовчи ҳар бир инсон оилада вояга етади ва ўз оиласи ва шу оила атрофида тўпланган инсонлар билан қариндошлик муносабатига киришади. Қариндошлик бир авлод-аждодга мансуб бўлган кишиларнинг бири бошқасига нисбатан тушуниладиган муносабат шакллари ҳисобланади. Қариндошлик муносабатлари икки тилда ҳам шажаравий муносабатлар асосида ўрнатилган инсонлар алоқаларини англатар экан. Қариндош-уруғчилик терминларини ўрганиш ҳамиша тадқиқотчилар диққат марказида бўлиб келган. Бу терминларни системалаштириш масаласи эса икки тилда ҳам ҳали тўлиқ ечимини топмаган масала бўлиб қолмоқда. Қариндош-уруғчилик сўзлари битта шажара, битта қондошлик муносабатга эгалиги билан умумийлик касб этади. Шу нуқтаи назардан уларни умумий белгиларига кўра бирлашган элементлар мажмуи сифатида тушуниш мумкин. Ушбу илмий мақолада япон ва ўзбек тилларида қариндош-уруғчилик терминлари ном жиҳатдан солиштирилиб, ўхшашлик ва фарқли жиҳатлари кўриб чиқилади. Ишнинг объекти сифатида туғишган қариндошлик терминлари ҳамда ён шажара қариндошлик алоқалари танланиб, таҳлил қилинади.Таҳлилда юқори шажарадан (бобо терминидан) бошлаб қуйи шажарагача (набира терминигача) кўриб чиқилди. Қариндош-уруғчилик терминларининг маъно майдони икки тилда бир хилми, яъни маъно жиҳатдан мувофиқлик мавжуд ёки фарқланишини, сўзлар замирида ётган муносабат шаклларидаги ўхшашлик ҳамда тафовутларни аниқлаш ушбу ишнинг мақсадидир. Шу каби қариндош-уруғчилик сўзларини, уларнинг маъноларини ҳамда муносабатларини системалаштириш ушбу ишнинг вазифасидир. Ишда аниқ мақсад ва вазифалар белгиланиб, мавзунинг ўрганилганлик даражаси таҳлил қилинади. Сўнгра, япон ва ўзбек тилларидаги туғишган қондошлик алоқаларини солиштирилиб тизимлаштирилади, натижалар муҳокама қилинади. 2-жадвалда япон ва ўзбек тилларидаги ён шажара қариндошлик алоқаларини солиштирилиб тизимлаштирилади, натижалар муқокама қилинади. Иккала таҳлил асосида мулоҳаза қилиниб хулосалар берилади. Қариндош-уруғчилик терминларини 3 жиҳатга асосланиб таҳлил қилиш натижасида шу 3 алоқалар бир-бирига боғлиқлиги, яъни улар ўртасидаги умумийлик мавжудлиги аниқланди, ҳамда номдан англашилган маъно муносабат шаклига ҳам таъсир кўрсатиши исботланди. Япон ва ўзбек тилларида туғишган қариндошлик номлари мос келади, бироқ муносабат шаклида фарқлар мавжуд. Ён шажара қариндошлик терминларида эса ном жиҳатдан ҳам маъно ва муносабат жиҳатдан ҳам тафовутлар мавжудлиги аниқланди.
Миллий адабий меросни қўлёзма ва тошбосма манбалар ҳамда архив ҳужжатлари асосида ҳар тарафлама чуқур ўрганиш, илмий тадқиқ этиш, ундан жамият маънавиятини юксалтириш йўлида фойдаланиш бугунги кунда адабиётшуносликнинг ҳар қачонгидан ҳам долзарб вазифаларидан бирига айланди. Зеро, “Бирон-бир жамият маънавий имкониятларини, одамлар онгида маънавий ва ахлоқий қадриятларни ривожлантирмай ҳамда мустаҳкамламай туриб ўз истиқболини тасаввур эта олмайди”.
Бугун, айниқса, XIX аср охири XX аср бошларидаги адабий жараённи, бу даврда яшаб фаолият кўрсатган, миллатни юксак маданият ва маърифатга тарғиб этган маърифатпарвар ижодкорлар меросини ўрганиш айрича аҳамиятга эга. Бинобарин, “...жамият тараққиётининг асоси, уни муқаррар ҳалокатдан қутқариб қоладиган ягона куч – маърифатдир. Асримиз бошида Туркистонда кечган воқеаларни бир эсланг. Нега бу ўлкада ўша йиллари маърифатчилик ҳаракати ҳар қачонгидан ҳам кучайиб кетди? Негаки, чор Россияси асоратига тушиб қолиб, буткул таназзулга юз тутган ўлкани уйғотишга, халқнинг кўзини очишга фақат маърифат орқалигина эришиш мумкин эди”
Шу жиҳатдан, миллий уйғониш даври ўзбек адабиётининг йирик намояндаси, шоир ва адиб, адабиётшунос ва мутаржим, муаррих ва этнограф сифатида ўзидан бой мерос қолдирган, хаттотлик ва журналистик фаолияти билан миллий маънавият ривожига улкан ҳисса қўшган, замонасининг машҳур табиб-ҳакимларидан бири сифатида эл дардига малҳам бўлган серқирра истеъдод соҳиби Зокиржон Холмуҳаммад ўғли Фурқат ижодиётини, айниқса, шоир ҳаётининг ўн саккиз йили кечган хориждаги даврини илк манбалар асосида тадқиқ этиш муҳим аҳамиятга эга.
Фурқатшуносликда шоир ҳаёти ва ижодий фаолиятининг хориждаги даври ҳақида мулоҳаза билдирилган тадқиқотлар муайян даражада мавжуд. Шунга қарамай, уларни таҳлил этиш натижалари бу борада қилиниши зарур бўлган ишлар кўп эканлигини кўрсатади.
Бу ҳақдаги энг дастлабки маълумот Исмоилбек Гаспрали муҳаррирлигида нашр этилган “Таржимон” газетасининг 1896 йил 18 август 32-сонида учрайди. Газетадаги “Кошғар” сарлавҳали хабар-мақолада Фурқат машҳур ўзбек шоири ва сайёҳи сифатида эътироф этилади. Унинг Ёркент маданий ҳаёти ҳақидаги публицистик мақоласи хусусида мулоҳаза юритилади. Хабар-мақола, жадид матбуотининг Фурқат ижодига муносабатини ўрганишда муҳим аҳамиятга эга.
XX аср бошида Оренбургда нашр этилган “Шўро” журнали ва унинг Туркистон жадидчилик ҳаракатида тутган мавқеи мутахассисларга аён. Мазкур журналнинг 1909 йил 1-сонидаёқ Фурқатнинг “Мухаммас Муҳаммад Худоёрхон тилидан” асари тўла ҳолда эълон қилиниши шоир ижодиётига жадид мутафаккирларининг катта қизиқиш билан қараганлигини кўрсатувчи яна бир муҳим далилдир
Шу пайтгача Фурқатнинг чет эллардаги ҳаёти ва ижоди у ёки бу даражада тадқиқ этилган бир қанча мақолалар тўпламлари 5 , рисолалар 6 , танқидий-биографик очерк 7 , услубий қўлланма 8 ҳамда монографик асарлар 9 яратилди. Мазкур тадқиқотларда Фурқат ҳаёти ва ижодий фаолиятининг хориждаги даврини ўрганиш жиҳатидан муайян ютуқлар қўлга киритилди. Бизнингча, уларда эришилган илмий натижаларни қуйидагича тасниф этиш мумкин:
1. Ўша пайтдаги сафар йўллари йўналиши асосида Фурқатнинг чет элларга қилган саёҳати маршрути белгиланди 10 .
2. Шоирнинг хориждаги ҳаёти ва ижодий фаолиятига оид янги манбалар аниқланиб, илмий муомалага киритилди, тадқиқ ва таҳлил этилди 11 .
3. Фурқат чет элларда ёзган бир қанча асарларнинг илмий таҳлили амалга оширилди 12 .
4. Шоирнинг хорижга кетиш ва юртга қайта олмаслик сабаблари ҳақида турлича мулоҳазалар билдирилди.
Кўриниб турибдики, адабиётшуносликда Фурқат ҳаёти ва ижодининг хориждаги даврини илмий ўрганиш борасида муайян ютуқлар қўлга киритилган. Лекин, мазкур тадқиқотларнинг аксарияти учун, хусусан, шўро замонида яратилган илмий ишлар учун хос бўлган, яққол кўзга ташланиб турадиган ва асл моҳиятга кўпда мувофиқ келавермайдиган бир хусусиятни ҳам айтмасликнинг иложи йўқ. Бу ҳам бўлса, деярли ҳар бир шеър, ҳар бир асар талқинида коммунистик мафкура талаблари асосидаги ёндашувнинг, шоирни ўзи яшаб турган тузумдан норози, жабрдийда қилиб кўрсатишга, уни сунъий равишда динга, диндорларга қарши қўйишга уринишнинг очиқ сезилиб туришидир. Шунинг ўзиёқ бу асарларни янгича тафаккур асосида қайта баҳолаш, уларни биринчи навбатда бадиият намунаси сифатида тадқиқ этиш ва адабиётимиз тарихида тутган ўрнини белгилаш нечоғлик долзарб вазифалардан эканлигини кўрсатади.
Мазкур тадқиқотларда эришилган илмий натижаларни заррача камситмаган ҳолда, таъкидлаш жоизки, уларда Фурқат ҳаёти ва ижодининг хориждаги даврини ўрганишда муҳим аҳамиятга эга бўлган қуйидаги масалалар етарлича ўрганилмаган:
1. Фурқатнинг хорижга кетиш ва юртга қайта олмаслик сабаблари.
2. Шоирнинг чор Россияси мустамлака сиёсатига муносабати.
3. Фурқатнинг хорижда ёзилган айрим асарларининг илмий таҳлили (Масалан, “Қавоиди Чин ва умуроти сиёсий”, “Рус аскарлари таърифида”, “Масарратнома” ва ҳ.қ.).
4. Шоирнинг ҳар бир хорижий мамлакатда қанча муддат бўлганлиги.
5. Фурқатнинг чет элларда ёзган асарлари матний тадқиқи.
Қуйидаги масалалар эса мутлақо ўрганилган эмас:
1. Фурқатнинг Араб мамлакатларида яшаган даврида яратилган диний-маърифий мавзудаги асарлари (“Ҳажнома” ва шу йўналишдаги шеърлари);
2. Хорижда ёзган асарларининг илк манбалар билан муқоясаси;
3. Шоир ҳаёти ва ижодига чет эллик олимларнинг муносабати;
4. Фурқат асарларининг хориждаги нашрлари таҳлили.
Ушбу илмий иш мавзуси мазкур муаммоларни ечиш йўлидаги интилиш эканлиги билан ҳам долзарб ҳисобланади.
Mazkur maqolada ta’lim jarayonida o’quvchilar o’quv motivatsiyalarini shakllanishiga ta’sir etuvchi omillarning ro’li va ahamiyati yoritilgan.O'quv motivatsiyalarini o'quvchilarda shakllantirish va rivojlantirish uchun quyidagi tahlillarni amalga oshirishingiz mumkin.O'quvchilarni o'z maqsadlari va qiziqishlari bilan bog'lash juda muhimdir. Ularga qo'yilgan maqsadlarini aniqlash va erishishlarini qanday ta'minlashi kerakligini o'rganish uchun o'quvchilar bilan muloqotlar o'tkazing. Bu ularning o'qishga, o'rganishga va o'zlarini rivojlantirishga qiziqtirishlari uchun muhim motivatsiya manbai bo'ladi.