
«Актуальные вопросы развития инновационно-
информационных технологий на транспорте» АВРИИТТ-2022
I-
Республиканская научно-техническая конференция
(Ташкент, 21-22 ноября 2022 года)
74
AVTOBLOKIROVKA VA ALS QURILMALARI
VA ULARNING SAMARADORLIGI NUQTAI NAZARIDAN
ISHONCHLILIGI MEZONLARI
Aliyev R.M.,
Toshkent davlat transport universitety
“Transportda axborot tizimlari va texnilogiyalar” kafedrasi
Aliyev M.M.,
Toshkent davlat transport universitety
“Transportda axborot tizimlari va texnilogiyalar” kafedrasi
Xakimov Sh.X.,
Toshkent davlat transport universitety
“Transportda axborot tizimlari va texnilogiyalar” kafedrasi
https://doi.org/10.47689/978-9943-7818-0-1-v2-pp74-76
Annotatsiya: Hozirgi vaqtda temir y
o‘l transportida avtoblokirovkaning har xil
turlarini q
o‘llash bo‘yicha ko‘plab yechimlar mavjud, xuddi shu narsa avtomatik
lokomotiv signalizatsiyasini joriy qilish bilan sodir b
o‘lmoqda. Maqolada avtomat
lokomotiv
signalizatsiyasi
bilan
umumiy
ishda
avtomatik
blokirovkalash
qurilmalarining samaradorligi va ularning ishonchliligini hisobga olgan holda
muhokama qilinadi. Ikkala tizim ham har xil ish rejimiga ega, ammo ikkala tizim
uchun ma
’lumotlar relslar orqali uzatiladi, shuning uchun poyezdlarning bir
uchastkadan ma
’lum vaqt davomida xavfsizlik talablariga rioya etgan holda o‘tishini
ta
’minlash uchun kompleks tizimning samaradorligi mezoni haqida savol tug‘iladi.
Kalit s
o‘zlar: avtoblokirovka, avtomatik lokomotiv signalizatsiyasi, poyezd,
mezon.
Kirish
Avtomatik blokirovkalash moslamalari va ALS kompleksining eng t
o‘liq
ishlashi ishlash k
o‘rsatkichlari yordamida tavsiflanishi mumkin [1, 2]. Kengroq qilib
aytganda samaradorlik murakkab tizimdan foydalanishning maqsadga muvofiqlik
darajasining
o‘ziga xos xususiyatidir [3, 4]. Biroq, murakkab qurilmalar to‘plamini
k
o‘rib chiqayotganda, ko‘pincha ushbu qurilmalarning haqiqiy ishlashi sifatini
miqdoriy baholash qiziqtiriladi [5]. Murakkab tizimning ishlash sifati k
o‘rsatkichi
ishlash samaradorligi deb ataladi [6].
Murakkab tizim samaradorligining mezoni uning funksiyalari sifatini miqdoriy
tavsiflovchi
o‘lchovdir [7]. Avtomatik blokirovkalash moslamalari va ALSning birlamchi
kompleksi samaradorligining mezonlaridan biri unga yuklangan vazifani bajarish
ehtimoli b
o‘lishi mumkin, bu poezdning harakat xavfsizligini ta’minlagan holda ma’lum
bir vaqtda uchastkadan
o‘tishi uchun shart-sharoitlarni ta’minlashni anglatadi [8].
Bu mezonni poyezdning uchastka b
o‘ylab harakatlanish vaqtining matematik
kutilmasining qiymati bilan ham miqdoriy jihatdan ifodalash mumkin [9, 10, 12].
Asosiy holat
Avtomatik blokirovkalash moslamalari va ALS kompleksining muammosiz
ishlashi bilan poezdlarning uchastka b
o‘ylab harakatlanish vaqti jadvalda
k
o‘rsatilgandek bo‘ladi [11]. Kompleksning alohida qurilmalari ishdan chiqqan

«Актуальные вопросы развития инновационно-
информационных технологий на транспорте» АВРИИТТ-2022
I-
Республиканская научно-техническая конференция
(Ташкент, 21-22 ноября 2022 года)
75
taqdirda, y
o‘lning haqiqatda bo‘sh uchastkalarida to‘siqlar to‘g‘risida noto‘g‘ri
ma
’lumotlar lokomotivga uzatiladi, bu esa tezlikni pasayishiga yoki poezdning
t
o‘xtab qolishiga olib keladi [12]. Bunda poezdning temir yo‘l uchastkasi bo‘ylab
haqiqiy harakat vaqti harakat jadvalida k
o‘rsatilgan vaqtga nisbatan ortadi [13].
B
o‘limdagi haqiqiy harakat vaqtining qiymati poezd uchastkada bo‘lganida
avtomatik blokirovkalash moslamalari va ALS majmuasida yuzaga keladigan
nosozliklar soniga bo
g‘liq [14]. Yuqorida aytib o‘tilganidek, poezd uchastkadan
o‘tganda, avtomatik blokirovkalash moslamalari va ALS to‘plamining ishlashi n ta
y
o‘l signalizatsiya qurilmalari va bitta lokomotiv moslamalarining xizmat ko‘rsatish
qobiliyatiga bo
g‘liq [15-17]. Shunday qilib, avtomatik blokirovkalash moslamalari va
ALS kompleksining samaradorligi n signallarning umumiy sonidan m signalni
o‘tkazishda yo‘l va lokomotiv qurilmalarining normal ishlashi P_mn ehtimolligi,
shuningdek, poezd n signallari orqali
o‘tayotganda yo‘l va lokomotiv qurilmalarining
normal ishlashi holatlari soni M(m) matematik taxmini bilan tavsiflanishi mumkin.
Yuqorida k
o‘rib chiqilgan samaradorlik mezonlari poezdning uchastka bo‘ylab
ma
’lum bir sayohat vaqtini bajarish nuqtai nazaridan avtomatik blokirovkalash
moslamalari va ALSning ishlash sifatini tavsiflaydi. Amalda bu mezonlardan
poezdlar qatnovi jadvalini tuzish va tahlil qilishda foydalanish mumkin, buning
uchun marshrutning terminal stansiyalariga yetib kelish vaqti qat
’iy nazorat qilinadi.
𝑃
𝑔𝑟
kursi jadvalini bajarish ehtimoli, avtomatik blokirovkalash moslamalari va ALS
𝐸
𝑔𝑟
ishlash samaradorligi va
𝑇
𝑧𝑥
b
o‘limi bo‘ylab sayohat vaqtining chegarasi
quyidagi tenglamalar bilan
o‘zaro bog‘lanishi mumkin.
𝑃
𝑔𝑟
= 𝑓(𝐸
𝑔𝑟
, 𝑇
𝑧𝑥
)
.
Xulosa
Ushbu tenglamadan kelib chiqadiki, jadvalni bajarish ehtimolini oshirish
uchun uchastka b
o‘ylab harakatlanish vaqtidagi marjani oshirish kerak, chunki bu
avtomatik blokirovkalash moslamalari va ALS ishlamay qolish ehtimoli tufayli
yuzaga kelgan kechikishlarni qoplaydi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR R
O‘YXATI:
1. Xalmedova L, Aliev R. Using new site templates based on ms sharepoint //
Актуальные вопросы развития инновационно-информационных технологий на
транспорте. – 2022. – Т. 1. – №. 1. – С. 17–20.
2.
Алиев Р.М. и др. Методы Расчёта Коэффициентов Рельсового
Четырехполюсника Бесстыковых Рельсовых Цепей // Фундаментальная и
Прикладная наука: состояние и тенденции развития. – 2022. – С. 60–75.
3. Aliev R.M. & Aliev M.M. Mathematical model of the sensor for controling
the condition of the track section with an adaptive receiver at the free condition of
the controlled section Journal of Physics: Conference Series this link is disabled,
2021, 1973(1), 012021
4. Gulyamova M., Aliev R. Mysqlni Ishlab Chiqish va Boshqarish Vositalari //
Актуальные вопросы развития инновационно-информационных технологий на
транспорте. – 2022. – Т. 1. – №. 1. – С. 196–198.
5. R.M. Aliev, E.T. Tokhirov, M.M. Aliev Mode Choice Model of Movement in
Different Modes Наука, Общество, Образование в современных условиях:
монография / Под общ. ред. Г.Ю. Гуляева – Пенза: МЦНС «Наука и
Просвещение». – 2022. – C. 160.

«Актуальные вопросы развития инновационно-
информационных технологий на транспорте» АВРИИТТ-2022
I-
Республиканская научно-техническая конференция
(Ташкент, 21-22 ноября 2022 года)
76
6. Aliev R. Model Coordinate System of Interval Regulation Train Traffic //
International Conference on Computational Techniques and Applications.
–
Springer, Singapore, 2022.
– С. 459–467.
7.
Алиев Р.М. Концепция разработки бесстыковых рельсовых цепей //
Интерактивная наука. – 2021. – №. 6. – С. 56–57.
8. Tokhirov E.T., Aliev R.M., Aliev M.M. Modern Means and Methods for
Monitoring the Condition of Track Sections //
Наука, Общество, Технологии:
проблемы и перспективы взаимодействия в современном мире. – 2022. –
С. 186–203.
9. Aliev R.M., Aliev M.M., Tokhirov E.T. Methods of Monitoring the Condition
of Track Sections Наука, Общество, Технологии: проблемы и перспективы
взаимодействия в современном мире: монография / [Абакирова Э.М. и др.]. –
Петрозаводск: МЦНП «Новая наука», 2022. – C. 438.
10. Aliev R.M., Aliev M.M., Tokhirov E.T. Solution to Security on Rail
Transportation with the Help of a Database Наука, Общество, Технологии:
проблемы и перспективы взаимодействия в современном мире: монография /
[Абакирова Э.М. и др.]. – Петрозаводск: МЦНП «Новая наука», 2022. – C. 438.
11. Arkatov V.S. Rail chains of main railways / V.S. Arkatov, A.I. Bazhenov,
N.F. Kotlyarenko.
– M.: Transport, 1992. – P. 384.
12. Aliev R. Trends in Improving Sensors for Controlling the Condition of
Track Sections E3S Web of Conferences this link is disabled, 2021, 264, 05045.
13. Gregor Theeg, Sergej Vlasenko Railway Signalling & Interlocking.
International Compendium. Editors: A DVV Media Group publication. Eurailpress,
2009.
– P. 448.
14. Aliev R. A Rail line model with distributed parameters of track circuit //
IOP Conference Series: Materials Science and Engineering.
– IOP Publishing,
2021.
– Т. 1152. – №. 1. – С. 01.2018.
15. Aliev R.M., Tokhirov E.T., Aliev M.M. The Mathematical Model of the
Sensor for Monitoring the State of the Track Section with Current Receivers //
International Journal of Recent Technology and Engineering (IJRTE).
– 2020. –
Т. 8. – №. 5. – С. 5634–5637.
16. Aliev M. et al. Four-pole rail coefficients of the jointless track circuit in the
presence of one of the ends track circuit insulating joints // Chemical Technology,
Control and Management.
– 2019. – Т. 2019. – №. 4. – С. 89–92.
17. Aliev R., Aliev M. Algorithm for Determining the Optimal Length of the
Rail Line by Current Automatic Locomotive Signaling // International Conference
TRANSBALTICA: Transportation Science and Technology.
– Springer, Cham,
2021.
– С. 363–374.
18. Aliev R., Aliev M. Determination of the Reliability of Using Computing
in Automation and Telemechanic Systems // 2021 International Conference
on Information Science and Communications Technologies (ICISCT).
– IEEE,
2021.
– С. 1–4.