SHARQSHUNOSLIK / ВОСТОКОВЕДЕНИЕ / ORIENTAL STUDIES 2018, № 1
114
Бундан
ташқари
,
давлатлараро
,
ҳукуматлараро
келишув
ва
битимлар
доирасида
юртдошларимизнинг
Жанубий
Корея
,
Япония
,
Польша
,
Россияда
ишлашига
шароит
яратилган
1
.
Жумладан
, 2006
йили
Ўзбекистон
ҳамда
Корея
Республика
-
лари
Меҳнат
вазирликлари
ўртасида
Жанубий
Кореяга
бандликка
рухсат
бериш
(
эркин
ёллаш
)
тизими
бўйича
ишчи
юбориш
тўғрисида
Меморандум
имзоланган
бўлиб
,
мазкур
келишувга
биноан
, 2007–2016
йиллар
давомида
27
минг
нафар
Ўзбекистон
фуқароси
Корея
Республикасига
ишга
юборилган
.
Шундан
17
минг
нафари
ҳозир
меҳнат
фаолиятини
давом
эттирмоқда
2
.
Хулоса
қилиб
шуни
айтиш
мумкинки
,
Ўзбекистон
ўз
геосиёсий
ҳолати
ва
геоиқтисодий
имкониятлари
нуқтаи
назаридан
бир
қатор
устунликларга
эга
мамлакат
саналади
.
Шу
жумладан
,
меҳнат
ресурсларига
бойлик
ва
аҳоли
таркибининг
нисбатан
ёшлиги
мамлакатимизнинг
ишлаб
чиқариш
салоҳияти
ва
жаҳон
меҳнат
бозоридаги
имкониятларини
юксалтиради
.
Ривожланиш
-
нинг
ушбу
омилидан
нақадар
унумли
ва
оқилона
тарзда
фойдаланиш
рес
-
публиканинг
иқтисодий
ва
ижтимоий
салоҳиятини
тўлақонли
рўёбга
чиқар
-
ган
ҳолда
дунёнинг
ривожланаётган
давлатлари
қаторида
ўз
миллий
ривож
-
ланиш
стратегиясини
амалга
оширишда
муҳим
жиҳатдир
.
Республика
-
мизнинг
аҳоли
саводхонлик
даражаси
ва
узоқ
умр
кўриш
кўрсаткичларининг
юқорилиги
меҳнат
миграцияси
соҳасида
кенг
қамровли
инсон
ресурсларини
ривожлантириш
сиёсатининг
янада
самарали
ва
манзилли
бўлишини
таъминлаши
мумкин
.
Ўзбекистон
фуқароларининг
хорижий
давлатлардаги
меҳнат
фаолиятини
қонуний
асосда
қурилишини
енгиллаштирувчи
давлат
-
лараро
ҳамкорлик
механизмларини
йўлга
қўйиш
бугунги
кунда
алоҳида
аҳамият
касб
этмоқда
.
Бунинг
учун
мавжуд
меъёрий
-
ҳуқуқий
базани
тако
-
миллаштириш
ва
унинг
нафақат
юборувчи
ҳамда
қабул
қилувчи
давлатлар
манфаатларига
,
балки
меҳнат
мигрантлари
ва
иш
берувчиларнинг
ҳуқуқ
ва
манфаатларига
мослигини
таъминлаш
талаб
қилинади
.
ХАМРАЕВ
БЕГЗОД
Мустақил
изланувчи
,
ТошДШИ
Ўзбекистон
ташқи
сиёсатида
БМТ
билан
ҳамкорлик
йўналишлари
Аннотация
.
Ушбу
мақолада
Бирлашган
Миллатлар
Ташкилоти
мисолида
халқаро
ташкилотлар
билан
хавфсизлик
,
экология
ва
ижтимоий
соҳаларда
ҳам
-
корлик
бўйича
Ўзбекистон
ташқи
сиёсатининг
тегишли
йўналишлари
тадқиқ
этилган
.
Мақолада
кўп
томонлама
ҳамкорликнинг
кейинги
ривожига
таъсир
этув
-
чи
омил
ва
шароитлар
таҳлил
қилинган
.
1
Демографический
ежегодник
Узбекистана
. –
Т
.:
Госкомстат
Узбекистана
, 2015. –
С
. 41.
2
Муртазаева
Р
.
Узбекистан
многонациональный
:
историко
-
демографический
аспект
. –
Т
.:
Абу
Али
ибн
Сино
, 2016. –
С
. 150.
SHARQSHUNOSLIK / ВОСТОКОВЕДЕНИЕ / ORIENTAL STUDIES 2018, № 1
115
Таянч
сўзлар
ва
иборалар
:
ташқи
сиёсат
,
Марказий
Осиё
,
Ўзбекистон
,
БМТ
,
БМТРД
,
ҳамкорлик
,
хавфсизлик
,
экология
,
барқарор
ривожланиш
.
Аннотация
.
В
настоящей
статье
исследованы
такие
направления
внешней
политики
Узбекистана
–
как
сотрудничество
с
международными
организациями
,
на
примере
Организации
Объединенных
Наций
в
сферах
безопасности
,
экологии
и
в
социальной
сфере
.
Проанализированы
факторы
и
условия
,
влияющие
на
дальнейшее
развитие
многостороннего
сотрудничества
.
Опорные
слова
и
выражения
:
внешняя
политика
,
Центральная
Азия
,
Узбекистан
,
ООН
,
ПРООН
,
сотрудничество
,
безопасность
,
экология
,
устойчивое
развитие
.
Abstract.
In the present article examines such areas of Uzbekistan's foreign policy as
cooperation with international organizations, on the example of the United Nations in the
areas of security, environment and social sphere. The factors and conditions affecting the
further development of multilateral cooperation are analyzed.
Keywords and expressions:
foreign policy, Central Asia, Uzbekistan, UNO, UNDP,
cooperation, security, ecology, sustainable development.
Ўзбекистон
Республикасида
кейинги
йилларда
олиб
борилаётган
янгила
-
нишлар
,
уни
халқаро
муносабатларда
фаол
ташқи
сиёсат
олиб
бориши
,
жаҳон
сиёсатининг
барча
акторлари
–
мустақил
давлатлар
ва
халқаро
таш
-
килотлар
билан
янги
моделдаги
муносабатларни
қуришни
тақозо
этмоқда
.
Шу
ўринда
,
айтиш
жоизки
,
Ўзбекистон
Республикаси
Президенти
Ш
.
М
.
Мирзиёев
19
сентябрь
2017
йил
Бирлашган
Миллатлар
Ташкилоти
Бош
Ассамблеясининг
72-
сессиясида
сўзлаган
нутқида
, “
Ўзбекистон
ўзаро
муло
-
қот
,
амалий
ҳамкорлик
ва
яхши
қўшничиликни
мустаҳкамлашнинг
қатъий
тарафдоридир
”
деган
концептуал
ғояни
илгари
сурдилар
1
.
Шу
мақсадларни
кўзлаган
ҳолда
,
Ўзбекистон
Республикаси
Президенти
Ш
.
М
.
Мирзиёев
томонидан
2017
йилнинг
февраль
ойида
илгари
сурилган
Ўзбекистон
Республикасини
янада
ривожлантириш
бўйича
ҳаракатлар
стра
-
тегиясида
ташқи
сиёсат
масалаласи
бешинчи
устувор
йўналиш
сифатида
белгиланди
.
Ҳаракатлар
стратегиясида
айтилишича
, “
хавфсизлик
,
миллат
-
лараро
тотувлик
ва
диний
бағрикенгликни
таъминлаш
,
чуқур
ўйланган
,
ўзаро
манфаатли
ва
амалий
руҳдаги
ташқи
сиёсат
юритишга
йўналтирилган
давлатимиз
мустақиллиги
ва
суверенитетини
мустаҳкамлаш
,
Ўзбекистон
-
нинг
ён
-
атрофида
хавфсизлик
,
барқарорлик
ва
аҳил
қўшничилик
муҳитини
шакллантириш
,
мамлакатимизнинг
халқаро
нуфузини
мустаҳкамлаш
” 2017
– 2021
йилларда
Ўзбекистон
Республикасини
ривожлантиришнинг
бешта
устувор
йўналишларидан
бешинчисидир
2
.
Шу
нарса
аниқки
,
Ўзбекистон
Республикасини
янада
ривожлантириш
бўйича
ҳаракатлар
стратегияси
,
Ўзбекистоннинг
жаҳон
ҳамжамиятининг
1
Ўзбекистон
Президенти
Шавкат
Мирзиёев
БМТ
Бош
Ассамблеясининг
72-
сессиясида
нутқ
сўзлади
//
Халқ
сўзи
. –
Т
, 2017. – 20
сент
.
2
«
Ўзбекистон
Республикасини
янада
ривожлантириш
бўйича
ҳаракатлар
стратегияси
тўғрисида
”
ги
Ўзбекистон
Республикаси
ПрезидентинингПФ
-4947-
сон
2017
йил
7
февралдаги
Фармони
//
Ўзбекистон
Республикаси
қонун
ҳужжатлари
тўплами
. –
Т
., 2017. –
№
6. – 70-
м
.
SHARQSHUNOSLIK / ВОСТОКОВЕДЕНИЕ / ORIENTAL STUDIES 2018, № 1
116
барча
иштирокчилари
билан
яқин
алоқаларини
таъминлаб
,
мамлакатимиз
мустақиллигига
нисбатан
юзага
келаётган
ижтимоий
-
иқтисодий
таҳдидларга
қарши
кураш
ишида
Ўзбекистоннинг
қудрати
ўсиб
боришида
концептуал
асос
бўлиб
хизмат
қилади
.
Ўзбекистон
ташқи
сиёсатининг
тадрижий
ривожи
ташқи
сиёсат
икки
йў
-
налишда
амалга
оширилаётганидан
далолат
бермоқда
.
Биринчиси
,
халқаро
ҳамжамиятнинг
аъзолари
бўлмиш
мустақил
давлат
-
лар
билан
ўзаро
ҳамкорликни
ривожлантириш
.
Иккинчидан
,
халқаро
ҳуқуматлараро
ва
ноҳукумат
ташкилотлар
билан
ўзаро
манфаатли
алоқаларни
ўрнатиш
ва
ривожлантириш
.
Бу
каби
ташкилотлар
сира
-
сида
фаолияти
дунёда
тинчлик
ва
хавфсизликни
таъминлашга
йўналтирилган
кўп
қиррали
тузилма
–
Бирлашган
Миллатлар
Ташкилоти
алоҳида
ўрин
эгал
-
лайди
.
Ўзбекистон
Республикаси
Президенти
Ш
.
М
.
Мирзиёев
19
сентябрь
2017
йил
Бирлашган
Миллатлар
Ташкилоти
Бош
Ассамблеясининг
72-
сессиясида
сўзлаган
нутқида
,
БМТнинг
халқаро
муносабатлар
тизимида
тутган
ўрнига
баҳо
бериб
, “
Бирлашган
Миллатлар
Ташкилоти
бундан
кейин
ҳам
халқаро
муносабатларда
ҳал
қилувчи
ўрин
тутади
”
деган
ғояни
илгари
сурдилар
1
.
Ўзбекистон
Республикаси
1992
йилнинг
2
мартида
халқаро
ҳуқуқнинг
тенг
ҳуқуқли
субъекти
сифатида
БМТга
аъзо
бўлди
.
Бу
кун
навқирон
мам
-
лакат
тарихида
муҳим
саналардан
бири
ҳисобланади
. “
Бизнинг
авлодлари
-
миз
1992
йил
2
март
баҳор
кунини
Ўзбекистоннинг
Бирлашган
Миллатлар
Ташкилотига
аъзо
бўлган
,
БМТ
биноси
олдида
мустақиллик
рамзи
сифатида
Ўзбекистон
давлат
байроғи
юксакларда
ҳилпираган
кун
сифатида
ёддан
чиқаришмайди
”,
дея
таъкидланган
эди
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Кенгаши
Президиуми
қарорида
.
1993
йилнинг
январида
Тошкентда
БМТнинг
ваколатхонаси
очилди
ва
унга
раҳбар
сифатида
покистонлик
Холид
Башир
Малик
бўлди
. 1994
йилнинг
январига
келиб
,
ваколатхона
ўз
таркибига
БМТнинг
Ривожланиш
Дастури
,
БМТ
Олий
комиссарининг
Қочоқлар
бўйича
вакили
,
БМТнинг
болалар
жамғар
-
маси
(
ЮНИСЕФ
),
Саноатни
ривожлантириш
дастури
(
ЮНИДО
),
Наркотиклар
устидан
назорат
бўйича
(
ЮНДКП
),
Бутунжаҳон
Соғлиқни
сақлаш
ташкилоти
(
БССТ
),
БМТ
аҳоли
жамғармасини
қамраб
олди
.
Ўша
пайтда
БМТнинг
Ўзбе
-
кистондаги
вакили
Холид
Малик
таъкидлаган
эди
: “
БМТ
Тошкентда
тажриба
ўтказишга
қарор
қилди
,
бир
нечта
дастурларни
бир
жойга
жамлади
2
.
Ўзбекистоннинг
Биринчи
Президенти
Ислом
Каримов
1993
йили
Бир
-
лашган
Миллатлар
Ташкилоти
Бош
Ассамблеясининг
48-
сессиясида
бирин
-
чи
бор
сўзга
чиқиб
,
жаҳон
ҳамжамияти
диққат
эътиборини
афғон
муаммоси
-
га
жиддий
ёндашиб
,
тегишли
ва
аниқ
чораларни
кўришга
қаратди
.
1
Ўзбекистон
Президенти
Шавкат
Мирзиёев
БМТ
Бош
Ассамблеясининг
72-
сессиясида
нутқ
сўзлади
//
Халқ
сўзи
. –
Т
, 2017. – 20
сент
.
2
Халид
Малик
.
Я
тот
человек
,
который
носит
несколько
шляп
... //
Бизнес
Вестник
Востока
.
–
Т
., 1996. – 21-26
окт
.
SHARQSHUNOSLIK / ВОСТОКОВЕДЕНИЕ / ORIENTAL STUDIES 2018, № 1
117
1995
йилнинг
октябрида
Бирлашган
Миллатлар
Ташкилотининг
50
йил
-
лик
юбилейи
нишонланди
.
БМТнинг
Бош
Ассамблеясининг
тантанали
йиғи
-
лишида
Ўзбекистоннинг
Биринчи
Президенти
Ислом
Каримов
анжуман
иштирокчилари
эътиборини
Марказий
Осиё
муаммоларига
қаратди
.
Афғо
-
нистонда
кечаётган
биродаркушлик
жангига
чек
қўйиш
мақсадида
Ислом
Каримов
БМТ
Хавфсизлик
Кенгашини
мазкур
давлатга
қурол
олиб
киришни
чеклаш
бўйича
мораторий
киритилиши
сўради
ва
шу
ҳамда
шунга
ўхшаш
долзарб
сайёра
миқёсидаги
муаммоларни
ҳал
қилишда
БМТ
Бош
котиби
ваколатларини
кенгайтириш
юзасидан
ўз
таклифларини
киритди
1
.
1995
йилнинг
27
октябрида
Ўзбекистонга
қайтиши
билан
Биринчи
Президент
Ислом
Каримов
Ўзбекистон
телевидениеси
мухбири
саволарига
жавоб
берди
.
Суҳбат
давомида
Президент
БМТнинг
асосий
мақомини
ифодалаб
берди
:
халқ
-
лар
ўртасида
ўзаро
тушунишни
таъминлаш
,
улар
орқасидан
келиб
чиқиши
мум
-
кин
бўлган
низолар
,
қарама
қаршиликлар
ва
тўқнашувларга
йўл
қўймаслик
2
.
БМТ
Бош
Ассамблеясининг
2010
йил
20-22
сентябрь
кунлари
Мингйил
-
лик
ривожланиш
мақсадлари
бўйича
бўлиб
ўтган
олий
даражадаги
ялпи
мажлисида
биринчилар
қаторида
сўзга
чиққан
Ўзбекистоннинг
Биринчи
Президенти
И
.
А
.
Каримов
Марказий
Осиёда
кечаётган
жараёнлар
,
минтақа
-
вий
хавфсизлик
ва
экология
муаммоларига
алоҳида
тўхталди
3
.
Шу
йўсинда
айтиш
лозимки
,
хавфсизлик
масалалари
Ўзбекистон
–
БМТ
ҳамкорлигининг
марказий
вектори
бўлиб
келмоқда
.
Бу
йўналишда
БМТ
бош
-
чилигида
Тошкентда
йирик
анжуманлар
: “
Марказий
Осиё
–
ядро
қуролидан
ҳоли
зона
”
анжумани
, “6+3”
Гуруҳи
анжумани
, “
Марказий
Осиёда
хавфсизлик
ва
барқарорликни
мустаҳкамлаш
,
наркотиклар
,
уюшган
жиноятчилик
ва
терро
-
ризмга
қарши
курашда
биргаликда
ёндашувлар
”,
Самарқанд
шаҳрида
“
Маар
-
казий
Осиё
:
ягона
тарих
ва
умумий
келажак
,
барқарор
ривожланиш
ва
тараққиёт
йўлидаги
ҳамкорлик
”
мавзуида
анжуманлар
ўтказилди
.
Хавфсизлик
йўналишидаги
ҳамкорликнинг
сермаҳсул
йўналишларидан
бири
Ўзбекистоннинг
Марказий
Осиёни
ядровий
қуролда
ҳоли
зона
деб
эълон
қилиш
ташаббуси
ва
уни
БМТ
томонидан
маъқулланиши
бўлди
.
БМТ
Ўзбекистоннинг
Марказий
Осиё
ҳудудини
ядро
қуролидан
холи
қилиш
ташаббусини
тўлиқ
қўллаб
-
қувватлади
.
Хусусан
,
БМТнинг
қуролсизлан
-
тириш
Департаменти
ва
АЭКХА
экспертлари
иштирокида
Женева
,
Тошкент
,
Бишкек
,
Саппоро
,
Ашхобод
ва
Самарқандда
бир
неча
амалий
учрашувлар
1
Каримов
И
.
А
. «
От
региональной
безопасности
к
безопасности
глобальной
».
Выступление
на
специальном
заседании
Генеральной
Ассамблеи
по
случаю
пятидесятой
годовщины
ООН
.
Нью
-
Йорк
24.10.1995. //
Каримов
И
.
А
.
По
пути
созидания
.
Т
.4. –
Т
.:
Ўзбекистон
,
1996. –
С
. 57.
2
Ответы
Президента
Республики
Узбекистан
И
.
А
.
Каримова
на
вопросы
корреспондента
Узбекского
телевидения
//
Голос
Узбекистана
. –
Т
., 1995. – 27
окт
.
3
Ўзбекистон
Республикаси
Президенти
Ислом
Каримовнинг
БМТ
саммити
Минг
йиллик
Ривожланиш
Мақсадларига
Бағишланган
Ялпи
мажлисидаги
нутқи
//
Халқ
сўзи
. –
Т
., 2010.
– 22
сент
.
SHARQSHUNOSLIK / ВОСТОКОВЕДЕНИЕ / ORIENTAL STUDIES 2018, № 1
118
ташкиллаштирилди
.
Учрашувлар
якуни
бўйича
,
ядро
давлатлари
Шартнома
лойиҳасига
ўзларининг
ўзгартиришларини
киритишди
1
.
Бош
Ассамблея
томонидан
тўртта
резолюция
қабул
қилинди
.
Айтиш
жоизки
,
кўпчилик
хорижий
давлатлар
Марказий
Осиёда
дўстона
муносабатларни
ўрнатишга
қаратилган
Ўзбекистон
ташқи
сиёсатини
қўллаб
-
қувватлашмоқда
.
Ўзбекистон
Республикаси
Президенти
Ш
.
М
.
Мирзиёев
бу
борада
сўзлаб
, – “
Ўзбекистон
бугунги
кунда
ўзининг
ташқи
сиёсатида
Марка
-
зий
Осиё
минтақасига
устувор
аҳамият
қаратмоқда
.
Бу
–
ҳар
томонлама
чуқур
ўйлаб
танланган
йўлдир
.
Марказий
Осиёнинг
қоқ
марказида
жойлашган
Ўзбе
-
кистон
ушбу
минтақа
барқарорлик
,
изчил
тараққиёт
ва
яхши
қўшничилик
ҳудудига
айланишидан
бевосита
манфаатдордир
.
Тинч
-
осойишта
,
иқтисодий
жиҳатдан
тараққий
этган
Марказий
Осиё
–
биз
интиладиган
энг
муҳим
мақсад
ва
асосий
вазифадир
.
Биз
Марказий
Осиё
мамлакатлари
билан
ҳеч
истисносиз
барча
масалалар
бўйича
оқилона
муроса
асосида
ҳамкорлик
қилишга
тайёрмиз
.
Биргаликдаги
саъй
-
ҳаракатларимиз
туфайли
кейинги
ойларда
минтақамизда
сиёсий
ишонч
даражаси
сезиларли
даражада
ошди
.
Кўплаб
масалалар
бўйича
принципиал
жиҳатдан
муҳим
ечимлар
топишга
эришилди
”
деган
асосли
фикр
ва
далилларни
келтирдилар
2
.
Бу
борада
,
шубҳасиз
,
Самарқанд
шаҳрида
БМТ
шафелигида
“
Марказий
Осиё
:
ягона
тарих
ва
умумий
келажак
,
барқарор
ривожланиш
ва
тараққиёт
йўлидаги
ҳамкорлик
”
мавзусига
бағишлаб
ўтказилган
халқаро
конферен
-
циява
унда
кўтарилган
қатор
масалалар
Марказий
Осиёда
хавфсизлик
бора
-
сида
ҳамкорликнинг
янги
босқичини
бошлаб
берди
.
Ушбу
конфренцияда
Ўзбекистон
Республикаси
Президенти
Ш
.
М
.
Мирзиёев
қуйидаги
халқаро
аҳамиятли
ташаббусларни
илгари
сурди
:
–
фақат
минтақамиз
тараққиётига
оид
ҳал
қилувчи
масалалар
юзасидан
фаолиятимиз
йўналишларини
келишиб
олишга
йўналтириладиган
Марказий
Осиё
мамлакатлари
давлат
раҳбарларининг
ўзаро
маслаҳатлашувлари
бўйи
-
ча
учрашувларни
мунтазам
ташкил
қилиш
;
–
Бирлашган
Миллатлар
Ташкилоти
Бош
Ассамблеясига
Марказий
Осиё
минтақасида
тинчлик
,
хавфсизлик
ва
барқарор
ижтимоий
-
иқтисодий
тарақ
-
қиётни
таъминлаш
бўйича
минтақавий
ва
халқаро
ҳамкорликни
мустаҳ
-
камлашга
доир
махсус
резолюция
қабул
қилиш
ҳақида
мурожаат
қабул
қилиш
;
–
бизнес
ҳамжамиятлар
ўртасида
бевосита
мулоқот
ва
ўзаро
савдо
-
иқтисодий
,
сармоявий
ва
инновацион
ҳамкорлик
борасидаги
аниқ
лойи
-
ҳаларни
атрофлича
муҳокама
қилиш
мақсадида
Минтақавий
иқтисодий
форумни
ташкил
этиш
;
1
Қосимов
А
.,
Мухаммеджонов
О
.
Ўзбекистон
ва
БМТ
:
ҳамкорлик
одимлари
// “
Ўзбекистон
ва
БМТ
:
тажриба
ва
ҳамкорлик
истиқболлари
”
мавзусидаги
конференция
материаллари
,
2007
й
. 16
марта
. –
Т
.:
ТДЮИ
, 2007. –
Б
. 133.
2
Ўзбекистон
Президенти
Шавкат
Мирзиёев
БМТ
Бош
Ассамблеясининг
72-
сессиясида
нутқ
сўзлади
//
Халқ
сўзи
. –
Т
, 2017. – 20
сент
.
SHARQSHUNOSLIK / ВОСТОКОВЕДЕНИЕ / ORIENTAL STUDIES 2018, № 1
119
–
Марказий
Осиёдаги
минтақавий
ҳамкорликни
жадаллаштиришнинг
асосий
шартларидан
бири
сифатида
мамлакатларимиз
ва
халқларимиз
ўрта
-
сида
маданий
-
гуманитар
алоқалар
,
дўстлик
ва
яхши
қўшничилик
муноса
-
батларини
мустаҳкамлаш
1
.
Ўз
навбатида
Тошкент
шаҳрида
Афғонистон
бўйича
“
Тинчлик
жараёни
,
хавфсизлик
соҳасида
ҳамкорлик
ва
минтақавий
шериклик
”
мавзусида
ўтказил
-
ган
халқаро
конференцияда
хавфсизлик
соҳасидаги
ҳамкорликнинг
муҳим
янги
йўналишларига
асос
солди
.
Хусусан
,
Ўзбекистон
Республикаси
Президенти
Ш
.
М
.
Мирзиёев
халқаро
конференцияда
нутқ
сўзлаб
, “...
хавфсизлик
ягона
ва
бўлинмасдир
ва
уни
фақат
биргаликдаги
саъй
-
ҳаракатлар
билан
таъминлаш
мумкин
.
Биз
хавф
-
хатарларнинг
баъзи
бирларини
“
ўзимизники
”,
бошқасини
эса
“
бировники
”,
деб
қабул
қилмаслигимиз
керак
,
аниқроқ
айтганда
,
бундай
қилишга
ҳаққимиз
йўқ
”
ва
“
Ўзбекистон
терроризм
,
экстремизм
ва
радикализм
мафкурасига
қарши
кураш
борасида
ҳамиша
принципиал
позицияга
эга
бўлиб
келган
.
Бундай
хавф
-
хатарларга
қарши
фақат
куч
ишлатиш
усуллари
билан
эмас
,
балки
биринчи
навбатда
,
айниқса
ёшлар
ўртасида
,
зўравонликни
келтириб
чиқарадиган
жаҳолатга
қарши
маърифат
билан
курашиш
лозим
”
2
деган
принципиал
ёндашувни
илгари
сурди
.
Шу
тариқа
айтиш
жоизки
,
минтақада
хавфсизликни
таъминлаш
ташқи
акторлар
ва
уларни
сирасида
БМТни
жалб
этмасдан
иложиси
йўқ
.
Негаки
,
БМТ
ҳозирги
кунда
халқаро
муносабатлар
ва
жаҳон
сиёсатининг
долзарб
муаммо
-
ларини
муҳокама
қилиш
ва
ҳал
этиш
бўйича
энг
мақбул
сиёсий
форум
,
сиёсий
майдонча
ва
механизм
сифатида
ўзининг
аҳамиятини
сақлаб
қолмоқда
.
Ижтимоий
ривожланиш
ва
шу
соҳадаги
муаммоларни
ҳал
этиш
Ўзбекистон
–
БМТ
ҳамкорлигининг
ажралмас
қисмидир
.
Шу
сабабли
ҳам
,
Ўзбекистон
Республикаси
БМТнинг
Тараққиёт
Дастури
билан
фаол
ҳамкорлик
қилади
.
1993
йилда
имзоланган
ўзаро
келишувга
асосан
БМТТД
Ўзбекистонда
ўз
фаолиятини
бошлади
. 1999
йилдан
бошлаб
БМТТД
Ҳамкорлик
Дастури
асосида
лойиҳаларни
тайёрлаш
ва
амалга
ошириш
ишлари
бошланди
.
Ҳозирда
Ўзбекистондаги
БМТТД
вакили
бир
вақтнинг
ўзида
бош
офис
-
нинг
раҳбари
сифатида
Ўзбекистондаги
БМТ
ташкилотлари
фаолиятини
йўналтириб
туриш
учун
ҳам
масъулдир
3
.
1
Ўзбекистон
Республикаси
Президенти
Шавкат
Мирзиёевнинг
Самарқанд
шаҳрида
ўтган
“
Марказий
Осиё
:
ягона
тарих
ва
умумий
келажак
,
барқарор
ривожланиш
ва
тараққиёт
йўлидаги
ҳамкорлик
”
мавзусидаги
халқаро
конференцияда
сўзлаган
нутқи
//
http://prezident.uz/uz/lists/view/1227. – 2017. – 10
нояб
.
2
Ўзбекистон
Республикаси
Президенти
Шавкат
Мирзиёевнинг
Афғонистон
бўйича
“
Тинчлик
жараёни
,
хавфсизлик
соҳасида
ҳамкорлик
ва
минтақавий
шериклик
”
мавзусида
ўтказилган
халқаро
конференциядаги
нутқи
// http://prezident.uz/uz/lists/view/1601. – 2018. –
27
март
.
3
Байбакулова
Н
.
ООН
и
Узбекистан
:
содействие
в
целях
развития
Материалы
конференции
«
Узбекистан
и
ООН
:
опыт
и
перспективы
сотрудничества
», 16
марта
2007
г
. –
Т
.:
ТГЮИ
,
2007. –
С
. 5.
SHARQSHUNOSLIK / ВОСТОКОВЕДЕНИЕ / ORIENTAL STUDIES 2018, № 1
120
Ўзбекистонда
ҳозирги
кунда
БМТТД
иштирокидаги
50
дан
ортиқ
лойиҳа
-
лар
иш
олиб
бормоқда
.
Айни
пайтда
БМТТДнинг
Европа
давлатлари
ва
МДҲ
ҳудудий
бўлими
Ўзбекистоннинг
бевосита
алоқаси
бўлган
12
та
лойиҳани
амалга
оширмоқда
1
.
Ҳар
йили
БМТТД
“
Ўзбекистонда
инсон
ривожи
”
мавзусидаги
маърузани
нашр
қилади
ва
охирги
нашр
2016
йилга
тегишлидир
. 2001
йилдан
бошлаб
БМТТД
Мамлакатни
умумий
баҳолаш
нашрини
эълон
қилишга
киришди
(
МУБ
-2016).
Ўзбекистон
Республикаси
Президенти
Ш
.
М
.
Мирзиёев
19
сентябрь
2017
йил
Бирлашган
Миллатлар
Ташкилоти
Бош
Ассамблеясининг
72-
сессиясида
сўзла
-
ган
нутқида
, “
Ҳаракатлар
стратегиясининг
мазмун
-
моҳияти
Бирлашган
Миллат
-
лар
Ташкилотининг
Барқарор
ривожланиш
мақсадлари
билан
тўла
ҳамоҳанг
эканини
таъкидлашни
истардим
”
деган
концептуал
ғояни
илгари
сурдилар
2
.
Давлат
раҳбаримизнинг
бундай
нуфузли
форумда
сўзлаган
нутқи
тарихий
-
стратегик
аҳамиятга
эга
.
Президент
Ш
.
М
.
Мирзиёев
Ўзбекистон
Республи
-
касининг
миллий
манфаатларни
инобатга
олган
ҳолда
янги
кун
тартибини
эълон
қилди
.
Айтиш
жоизки
,
ижтимоий
масалалар
қаторида
Исломнинг
гуманистик
роли
ва
ўрни
БМТ
минбаридан
туриб
очиб
берилди
.
Хусусан
,
Ўзбекистон
Республикаси
Президенти
Ш
.
М
.
Мирзиёев
ушбу
масалага
алоҳида
урғу
бериб
,
“
биз
бутун
жаҳон
жамоатчилигига
ислом
динининг
асл
инсонпарварлик
моҳи
-
ятини
етказишни
энг
муҳим
вазифа
,
деб
ҳисоблаймиз
.
Биз
муқаддас
динимизни
азалий
қадриятларимиз
мужассамининг
ифодаси
сифатида
беҳад
қадрлаймиз
.
Биз
муқаддас
динимизни
зўравонлик
ва
қон
тўкиш
билан
бир
қаторга
қўяди
-
ганларни
қатъий
қоралаймиз
ва
улар
билан
ҳеч
қачон
муроса
қила
олмаймиз
.
Ислом
дини
бизни
эзгулик
ва
тинчликка
,
асл
инсоний
фазилатларни
асраб
-
авайлашга
даъват
этади
.
Марказий
Осиё
Уйғониш
даврининг
кўплаб
ёрқин
намояндаларининг
ислом
ва
жаҳон
цивилизациясига
қўшган
бебаҳо
ҳиссасини
алоҳида
қайд
этмоқчиман
.
Бугунги
сессия
иштирокчиларига
БМТ
Бош
Ассамб
-
леясининг
"
Маърифат
ва
диний
бағрикенглик
"
деб
номланган
махсус
резолюция
-
сини
қабул
қилиш
таклифи
билан
мурожаат
қилмоқчиман
.
Бу
ҳужжатнинг
асосий
мақсади
–
барчанинг
таълим
олиш
ҳуқуқини
таъминлашга
,
саводсизлик
ва
жаҳолатга
барҳам
беришга
кўмаклашишдан
иборат
.
Ушбу
резолюция
бағри
-
кенглик
ва
ўзаро
ҳурматни
қарор
топтириш
,
диний
эркинликни
таъминлаш
,
эътиқод
қилувчиларнинг
ҳуқуқини
ҳимоя
қилиш
,
уларнинг
камситилишига
йўл
қўймасликка
кўмаклашишга
қаратилган
”
3
.
Шунингдек
,
Ш
.
М
.
Мирзиёев
БМТ
Бош
Ассамблеясининг
72-
сессиясида
сўзлаган
нутқида
, “
Ўзбекистон
глобаллашув
ва
ахборот
-
коммуникация
техно
-
1
Сотрудничество
Узбекистана
в
рамках
Организация
Объединенных
Наций
//
http://www.mfa.uz/modu-les.php?op= modload&name=Sections&file=index&req=viewarticle&
artid=15&page=1.– 2017. – 10
май
.
2
ЎзбекистонПрезидентиШавкатМирзиёев
БМТ
Бош
Ассамблеясининг
72-
сессиясида
нутқсўзлади
//
Халқ
сўзи
. –
Т
, 2017. – 20
сент
.
3
Ўша
жойда
.
SHARQSHUNOSLIK / ВОСТОКОВЕДЕНИЕ / ORIENTAL STUDIES 2018, № 1
121
логиялари
жадал
ривожланиб
бораётган
бугунги
шароитда
ёшларга
оид
сиёсатни
шакллантириш
ва
амалга
оширишга
қаратилган
умумлаштирилган
халқаро
ҳуқуқий
ҳужжат
–
БМТнинг
Ёшлар
ҳуқуқлари
тўғрисидаги
халқаро
конвен
-
циясини
ишлаб
чиқишни
таклиф
этади
»
деган
илғор
ташаббусни
илгари
сурди
1
.
Шундай
қилиб
,
кўриб
турибмизки
,
Ўзбекистоннинг
БМТ
билан
ҳамкор
-
лиги
кенгайиб
бораётган
давомий
жараён
бўлиб
,
тобора
кенгроқ
соҳаларни
,
сиёсий
хавфсизлик
масалаларидан
бошлаб
,
ижтимоий
ва
иқтисодий
масса
-
лаларгача
қамраб
олмоқда
.
Ушбу
хакмкорлик
доирасида
хал
этилиши
лозим
булагн
муаммолар
ҳам
пайдо
булмокда
.
Жумладан
шу
пайтга
қадар
Ўзбекистон
БМТ
ЕИК
ва
БМТ
ЭСКАТО
фаолияти
иштирокчиси
сифатида
етарлича
фойда
кўрмаяпти
.
Рес
-
публикамизга
ёрдам
бериши
мумкин
бўлган
дастурлар
ва
жамғармалар
сони
ошмаяпти
.
Республикамиз
БМТга
аъзо
бўлгандан
бошлаб
унинг
бош
орган
-
ларидан
бирортасига
сайланмай
келмоқда
ва
БМТ
Котибиятида
Ўзбекистон
фуқаролари
ишга
қабул
қилинмаган
.
Бу
қатор
масалаларга
Ўзбекистон
Республикаси
Президенти
Ш
.
М
.
Мирзиёев
ҳам
Ташқи
ишлар
вазирлиги
ва
мамлакатимизнинг
хорижий
давлатлардаги
элчихоналари
фаолиятига
бағишланган
йиғилишдаги
нутқида
катта
эътибор
қаратди
.
Хусусан
, “
Бугунги
кунда
ҳаётнинг
ўзи
барча
соҳалар
каби
ташқи
сиёсат
йўналишидаги
фаолиятимизни
ҳам
танқидий
қайта
кўриб
чиқишни
,
Ташқи
ишлар
вазирлиги
,
элчихоналаримиз
,
бутун
дипломатик
корпусимиз
ишини
янгича
ташкил
қилишни
талаб
этмоқда
.
Минг
афсуски
,
бугунги
кунда
барча
элчи
ва
дипломатларимиз
бирдек
самарали
фаолият
кўрсат
-
моқда
,
деб
айтолмаймиз
.
Фаолияти
бизни
қониқтирмайдиган
,
ўз
лавозимида
узоқ
ўтириб
қолган
, “
мудраб
ётган
”
дипломатлар
кўпчиликни
ташкил
этади
.
Уларни
уйқудан
уйғотишнинг
ўзи
амримаҳол
.
Бу
мени
қаттиқ
ташвишга
солмоқда
”
деган
асосли
фикрлар
илгари
сурилди
2
.
Ушбу
илгари
сурилган
концептуал
ғояларга
асосланган
ҳолда
яқин
ва
ўрта
келажакда
Ўзбекистон
ташқи
сиёсатида
қуйидаги
максадларга
эришиш
лозим
:
биринчидан
,
БМТ
доирасида
Марказий
Осиё
минтақаси
муаммоларини
самарали
ҳал
этилишининг
замонавий
ташкилиш
ҳуқуқий
,
стратегик
меха
-
нимзларини
яратиш
ва
амалга
ошириш
;
иккинчидан
,
Орол
денгизи
ва
Орол
бўйича
муаммоларини
ҳал
этиш
учун
халқаро
миқёсда
янги
моделни
ишлаб
чиқиш
ва
амалга
ошириш
,
шу
жум
-
ладан
халқаро
донорларни
жалб
этиш
;
учинчидан
,
БМТ
доирасида
мамлакатимизда
амалга
оширилаётган
исло
-
ҳотларни
халқаро
ҳамжамиятга
,
савдо
иқтисодий
шерикларимизга
етказиш
,
1
Ўзбекистон
Президенти
Шавкат
Мирзиёев
БМТ
Бош
Ассамблеясининг
72-
сессиясида
нутқ
сўзлади
//
Халқ
сўзи
. –
Т
, 2017. – 20
сент
.
2
Ўзбекистон
Республикаси
Президенти
Шавкат
Мирзиёевнинг
Ташқи
ишлар
вазирлиги
ва
мамлакатимизнинг
хорижий
давлатлардаги
элчихоналари
фаолиятига
бағишланган
йиғилишдаги
нутқи
//
Халқ
сўзи
. –
Т
, 2018. – 12
янв
.
SHARQSHUNOSLIK / ВОСТОКОВЕДЕНИЕ / ORIENTAL STUDIES 2018, № 1
122
тарғиб
қилиш
шунингдек
,
Ўзбекистоннинг
халқаро
обрўсини
мустаҳкам
-
лашнинг
янги
моделини
ишлаб
чиқиш
ва
амалиётга
қўллаш
ва
бошқ
.
Шундай
қилиб
,
БМТ
билан
ҳамкорлик
юқорида
кўрсатиб
ўтилган
омил
-
лар
ва
шароитда
олиб
борилмоқда
бунда
асосий
эътибор
минтақадаги
муам
-
моларни
ҳал
этишда
жаҳон
ҳамжамиятини
эътибори
қаратиш
ва
иштиро
-
кини
кенгайтиришга
қаратилган
.
ХАШИМОВА
САБОХАТ
Кандидат
филологических
наук
,
доцент
,
ТашГИВ
Центральная
Азия
и
Узбекистан
:
как
переформировать
Land-Locked
в
Land-Crossed
Аннотация
.
В
статье
рассмотрены
актуальные
вопросы
повышения
потенциала
транспорта
и
транспортной
инфраструктуры
Узбекистана
и
соседних
стран
Центральной
Азии
в
рамках
реализуемого
с
КНР
проекта
«
Один
пояс
,
один
путь
».
Опорные
слова
и
выражения
: «
Один
пояс
,
один
путь
»,
транспорт
,
логистика
,
транзит
,
инфраструктура
,
международные
транспортные
коридоры
,
инвестиции
,
модернизация
,
центры
логистики
,
торгово
-
экономическое
сотрудничество
.
Аннотация
.
Мақолада
Ўзбекистон
ва
Марказий
Осиё
мамлакатларида
Хитой
давлатининг
ташаббуси
билан
амалга
оширилаётган
«
Бир
макон
,
бир
йул
»
лойихаси
доирасида
транспорт
-
коммуникация
и
инфратузилмалар
соҳасидаги
имкониятлар
кўриб
чиқилган
.
Таянч
сўз
ва
иборалар
:
“
Бир
макон
,
бир
йул
”,
транспорт
,
логистика
,
транзит
,
инфраструктура
,
халқаро
транспорт
коридорлар
,
инвестициялар
,
модернизация
,
логистика
марказлари
,
савдо
-
иқтисодий
ҳамкорлик
.
Abstract.
The article discusses topical issues of further increasing the potential of
transport and transport infrastructure of Uzbekistan and neighboring countries of
Central Asia within the framework of the “One-belt, one-way” project implemented with
the People's Republic of China.
Keywords and expressions:
“One belt, one way”, transport, logistics, transit,
infrastructure, international transport corridors, investments, modernization, logistics
centers, trade and economic cooperation.
“
В
рамках
реализуемого
с
Китайской
Народной
Республикой
проекта
“
Один
пояс
,
один
путь
”
необходимо
повысить
возможности
транспортно
-
коммуникационной
инфраструктуры
Узбекистана
”
1
.
Ш
.
Мирзиёев
,
Президент
РУз
.
Процессы
глобализации
требуют
дальнейшего
развития
сотрудничества
между
странами
Центральной
Азии
,
совместного
поиска
оптимальных
меха
-
1
Послание
Президента
Республики
Узбекистан
Шавката
Мирзиёева
Олий
Мажлису
. //
«
Народное
слово
», 23.12.2017
г
.
