ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 7 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
510
ҚИШЛОҚ ХЎЖАЛИГИ ОЗИҚ-ОВҚАТ МАҲСУЛОТЛАРИ
ХАВФСИЗЛИГИНИ ТАЪМИНЛАШ ВА ЭКСПОРТ САЛОҲИЯТИНИ ОШИРИШ
ЧОРАЛАРИ
Ражабов Донёрбек Бахтиёрович
Тошкент давлат аграр университети талабаси
https://doi.org/10.5281/zenodo.8210073
Аннотация.
Ушбу мақолада қишлоқ хўжалигида озиқ-овқат маҳсулотлари
хавфсизлигини таъминлаш ва экспорт салоҳиятини янада ошириш бўйича юртимизда
амалга оширилаётган ишлар ҳолати ўрганилган ва муаммолар ва унинг ечимлари буйича
таклифлар берилган.
Калит сўзлар:
қишлоқ хўжалиги, сифат ва ҳавфсизлик, озиқ-овқат
хавфсизлиги.
MEASURES TO ENSURE THE SAFETY OF AGRICULTURAL FOOD
PRODUCTS AND INCREASE EXPORT POTENTIAL
Abstact.
This article examines the state of work carried out in our country to ensure
the safety of food products in agriculture and further increase the export potential, and
gives suggestions for problems and its solutions.
Key words:
agriculture, quality and security, food security.
МЕРЫ ПО ОБЕСПЕЧЕНИЮ БЕЗОПАСНОСТИ
СЕЛЬСКОХОЗЯЙСТВЕННЫХ ПРОДУКТОВ ПИТАНИЯ И НАРАЩИВАНИЮ
ЭКСПОРТНОГО ПОТЕНЦИАЛА
Аннотация.
В данной статье изучено состояние проводимой в нашей стране
работы по обеспечению продовольственной безопасности в сельском хозяйстве и
дальнейшему наращиванию экспортного потенциала и даны предложения по
проблемам и их решениям.
Ключевые слова:
сельское хозяйство, качество и безопасность, безопасность
пищевых продуктов.
Жаҳон бозорида маҳсулотларга қўйилган сифат ва ҳавфсизлик талабларининг
табора кучайиб бориши республикамизда етиштирилаётган махсулотларни ҳалқаро
бозордаги ўз ўрнини мустаҳкамлаш учун қўшимча чора-тадбирлар кўришни талаб
қилмоқда.
Мазкур
йўналишда
Республикамизда
аҳолини
сифатли
озиқ-овқат
маҳсулотлари билан барқарор таъминлаш, қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини
етиштирувчиларни қўллаб-қувватлаш бўйича стратегик жиҳатдан мақсадли ҳамда
изчил чора-тадбирлар амалга ошириб келинмоқда.
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2018йил 12 апрел санасида ПҚ
2520-сонли қарори билан Мамлактимизда қайта ишлаш кархонларини хом ашё билан
мунтазам таъминлаш, ишчи истеъмол бозорини йил давомида мева ва сабзавот билан
барқарор тўлдириш, шунингдек ташқи бозорларда харидоргир ва рақобатбардош
бўлган ҳўл мева ва қайта ишланган мева ва сабзавот маҳсулотларини экспорт қилиш
ҳажмини кўпайтириш ва турларини кенгайтириш учун уларни етиштириш, ишлаб
чиқариш ва ҳарид қилиш бўйича ягона тизим яратилмоқда.
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 7 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
511
Бугунги кунда қуйидагилар озиқ-овқат хавфсизлигини таъминлашнинг асосий
йўналишлари ва вазифалари этиб белгиланмоқда:
-Қишлоқ хўжалиги ва
озиқ-овқат махсулотларини ишлаб чиқаришда
белгиланган техник жихатдан тарибга солиш сохасидаги меъёрий хужжатлари
талабларига риоя қилишни таъминлаш;
- маҳаллий стандартларни халқаро ISO 9001, “HACCP”, ISO 22000, Global
G.A.P, “Hallal” ва organic стандартларга уйғунлаштириш ва улар асосида
сертификатлаштириш тизимини шакллантириш;
- қишлоқ хўжалиги ва озиқ-овқат маҳсулотлари хавфсизлигига доир техник
регламентлар ишлаб чиқиш.
Ушбу вазифалардан келиб чиққан ҳолда қишлоқ хўжалиги озиқ-овқат
хавфсизлиги ва сифатини таъминлаш соҳасида:
- қишлоқ хўжалик маҳсулотларини етиштиришда Global G.A.P, “Hallal” ва
organic стандартлар талаблари асосида сертификациялаш тизимини шакллантириш;
-қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини қайта ишлаш корхоналарида “HACCP”
тамойиллари асосида ISO 22000 стандартларини жорий қилиш лозим ҳисобланади.
Ҳозирда Ўзбекистон қишлоқ хўжалигида озиқ-овқат хавфсизлигини таъминлаш
соҳасини ривожлантириш бўйича ишлар ҳолати қуйидагича:
Юртимизда 13 та қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини етиштирувчи
корхоналарда Global G.A.P ва organic стандартлари жорий этилди. Уларнинг умумий
сони 77 тага етди. 2039 гектар майдон қамраб олинди. 600 гектар майдонига эга
ҳудудда етиштирилаётган 14 турдаги маҳсулотларни ҳалқаро стандартлар талаблари
асосида ҳорижий давлатларга экспорт қилиш имконияти яратилди. Мисол учун
Сирдарё вилоятидаги “Деҳқонобод анори” кооперациси асосида 36 та “BEK”
кластери қўшимча тарзда 60 та фермер хўжаликни жамлаган ҳолда, халқаро “Global
G.A.P” стандарти асосида сертификатлаштирилди. “Hallal” стандарти бўйича
сертификат олиш учун ҳуқуқий асос яратилиб, барча механизмлар ишлаб чиқилган.
Ўзбекистон Ислом мамлакатларининг стандартлар ва метрология институти (SMIIC)
аъзосига айланган. Эндиликда Ўзбекистонда олинган “Hallal” сертификати ҳалқаро
аҳамиятга эга бўлади [2].
Техник регламентлар сони ҳозирги кунда 54 тага етди. Маҳаллий
стандартларни халқаро стандартлар билан уйғунлашиш даражаси 50% га яқинлашди.
Ўзбекистонда Сифат тизими сертификатлаштирилган ва Давлат реестрига
киритилган корхоналар сони 11195 та. Шундан 10259 таси ISO 9001 ва 307 таси ISO
22000 қолганлари эса бошқаларни ташкил этади.
HACCP тамойилларига асосланган ҳолда ISO 22000 стандарти озиқ-овқат
маҳсулотларининг ҳавфсизлигига айнан тегишлидир. Лекин юқоридаги маълумотлар
корхоналарда ушбу стандартнинг жорий қилинганлик даражаси мавжуд корхоналар
сонига нисбатан паст эканлигини кўрсатмоқда. ISO 22000 стандартини жорий этган
корхоналар маҳсулотларини нафақат Европа мамлакатлари балки Россия,
Белоруссия, Арманистон ва Қозоғистонга экспорт қилишлари мумкин бўлади. Бу эса
қишлоқ хўжалигида озиқ-овқат маҳсулотлари экспорт салоҳиятини янада ошириш
имкониятларини беради. HACCP тамойилларига асосланган ҳолда ISO 22000
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 7 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
512
стандартини ишлаб чиқиш ва жорий қилишда қатор камчиликлар мавжуд. Улар
сирасига ахборотларнинг етарлича эмаслиги, озиқ-овқат ҳавфсизлиги соҳасида қонун
ҳужжатлари пухта эмаслигини, бу борадаги ташаббусларни молиялаштириш
имкониятлари чекланганлигини киритса бўлади. Бундан ташқари, ISO 22000
стандартини жорий этиш ҳаддан ташқари қиммат эканлиги, ишлаб чиқиш бағоят
мураккаблиги, Ўзбекистондаги воқелик учун яроқсизлиги ҳақида ҳам маълумотлар
тарқалган.
HACCP тамойилларига асосланган ҳолда ISO 22000 стандартини жорий
қилишга кетадиган сарф ҳаражатлар қиймати муайян тармоқнинг ўзига, корхона,
бино, фойдаланилаётган ускуна, тенологик жараённинг ҳолатига, фойдаланилаётган
озиқ-овқат маҳсулоти ҳавфсизлиги юзасидан корхонада қандай стандартлардан
фойдаланилаётганлигига боғлиқдир. Агар санаб ўтилганларнинг ҳаммаси яхши
ҳолатда бўлса ISO 22000 стандартини жорий этиш анча арзонга тушади.
Озиқ-овқат маҳсулотлари ҳавфсизлигига менежмент тизимлари жорий этилган
амалда (ишчи ҳолатда) бўлган тизим экспортга янгидан янги бозорларни эгаллаш
йўлини очиб берувчи восита бўлиб қолади
.
REFERENCES
1.
Б.Д.Юсупов, А.А.Джуманов, О.И.Соатов, Ш.А.Тўраев, “Агросаноат мажмуи
корхоналарида сифат менежментини ташкиллаштириш”, ўқув-услубий қўлланма
Тошкент, 2011й.
2.
Д. Сатторов. “Миллий стандартлар жаҳон” Янги Ўзбекистон газетаси 2021 йил 6-
январь 3-сон 4-бет.
3.
http: // www. Standart.uz
4.
http: // www. Norma.uz
5.
http: // www. Google.ru
