161
INGLIZ VA O‘ZBEK TILLARIDA DORIVOR FITONIMLAR TADQIQI
Saxibova Dilnoza Ergashyevna
Termiz iqtisodiyot va servis universiteti magistranti
https://doi.org/10.5281/zenodo.10170864
Annotatsiya.
Ushbu maqolada ingliz va o‘zbek tillarida so’z yasalishi, ularning
muammolari, ularning yechimlari, turlari, xususiyatlari haqida ko’rishingiz mumkin.
Keywords:
so’z yasalishi, so’z yasalishi bilan bog’liq mummolar, lug’atlar yaratish, yangi
so’zlar o’zlashgan so’zlar, so’zlarning kelib chiqishi.
STUDY OF MEDICINAL PHYTONYMS IN ENGLISH AND UZBEK
LANGUAGES
Abstract.
This article provides an overview of lexicography in English and Uzbek
languages, discussing their challenges, solutions, types, and characteristics.
Keywords:
Lexicography, lexicographical issues, dictionary creation, newly coined words,
word formation, word entries.
ИЗУЧЕНИЕ ЛЕКАРСТВЕННЫХ ФИТОНИМОВ НА АНГЛИЙСКОМ И
УЗБЕКСКОМ ЯЗЫКАХ.
Аннотация.
В этой статье вы сможете узнать об образовании слов в английском
и узбекском языках, их проблемах, их решениях, видах, особенностях.
Ключевые слова:
словообразование, проблемы, связанные со словообразованием,
создание словарей, новые слова, усвоенные слова, происхождение слов.
So'z yasalishi" ilmiy deb ataladigan so'z o'zbek tilshunosligida "lexicography" deb
nomlanadi. Bu so'z yasalishi sohasida ko'plab savollar va muammolar mavjud. Birinchi navbatda,
yangi so'zlar qo'shilish va mavjud so'zlar tarjimalashida chet tillaridan o'zgartirilgan so'zlar,
o'zlashtirilgan so'zlar, maxsus terminologiyalar va texnik terminologiyalar, so'z birikmalarini
qanday qilib tasdiqlash va qanday qilib ularni ma'naviy ko'rsatuvga solishtirish kabi muammolar
ko'rinadi.
Boshqa muammo - atamalarni belgilash va aniq yoritish. O'zbek tilidagi yangi so'zlar va
atamalar qo'shilganda, ularni to'g'ri yoritish, izohlash va til so'zlarining yaxshi va tushunarli
tarjimasi tushunchalarini bergan lug'at va lu'gatlarni ishlab chiqish ham o'zbek tilshunoslari uchun
katta muammo bo'lib qoladi.
162
Yana bir muammo - so'z va so'z birikmalarining izoxli, masofaviy, frazeologik yoki
ma'nosi mavjud bo'lgan muhim nuanslarini to'g'ri ifodalash. Uning uchun tilda ta'lim olish,
tanqidiy o'zbek tillarining matnlarini izlash va o'rganish, o'zbek adabiy tilining o'ziga xos
xususiyatlarini tushunish, vaqti-vaqti bilan yangilanib turilayotgan so'z yasalish bo'yicha ilmiy
maqolalarni o'qish tavsiya etiladi.
Jahon tilshunosligida esa, tilda dasturlar yaratish, turli tillar orasida almashtirilgan so'zlar
va atamalar bazasini yaratish, hujjatlar va ko'rsatmalar bilan yana bir tilni o'rganish imkoniyatlarini
taqdim etish, elektron lug'atlar yaratish kabi masalalar muhimdir. Bu bo'yicha yirik ilmiy
tadqiqotlar, dunyo tillarining yasalishi sohasidagi yangiliklar va ularning amaliyoti, xalqaro
tilshunoslik konferentsiyalari kuzatish, shu sohada faoliyat ko'rsatuvchi tashkilotlar bilan
hamkorlik qilish zarur bo'ladi.
Jahon tilshunosligida so'z yasalishi muammosiga echim bo'lish uchun, texnik va tajribali
tilshunoslar, lug'atshunoslar, tildoshlar, filologlar va informatika sohasidagi mutaxassislar bir xil
ravishda hamkorlik qilishadi. Bu soha jamiyat va ma'rifat tizimining har bir qismiga solishtirib
beradi va tilning rivojlanishiga qo'llanma ko'rsatadi.
O'zbek tilshunosligida "so'z yasalishi" muammolari turli ko'rsatkichlarga ega bo'lib, ular
orasida quyidagilar kiritiladi:
Yangi so'zlar va atamalar: O'zbek tilshunosligida yangi so'zlar va atamalar kiritilganda,
ularni to'g'ri va tushunarli tarjima qilish, aniq ma'noni bayon etish va qo'llanuvchilar uchun ma'qul
bo'lish muammo bo'lib turadi. So'z yasalishchilar uchun muhim vazifa bu yangi so'zlar va
atamalarni ilmiy metodlar va prinsiplar asosida tahlil qilish va lug'atlarda aniq ko'rsatish uchun
amalga oshirishdir.
O'zbek tili va boshqa tillar so'zlari: O'zbek tilshunoslari uchun muhim savollar o'zbek tili
va boshqa tillar o'rtasidagi bog'lanishlarni o'rganishdir. Tilning o'ziga xos xususiyatlari, tilda sodir
bo'layotgan o'zgarishlar va boshqa tillardagi analogiyalari tushunish, tarjimalarni aniq qilish va
qo'llashda yordam beradi.
Lug'at va lu'gatlar yaratish: O'zbek tilshunoslari o'zlarining lug'at va lu'gatlarini yaratishda
ham faol ishtirok etishadi. Bu lug'atlar o'zbek tilidagi so'zlar va atamalarni yanada tafsilotli va
tushunarli tarjima qilish uchun ishlab chiqiladi.
Tarjima mahsulotlari: Tarjima mahsulotlarida ham o'zbek tilshunoslari uchun muammolar
bo'ladi. Bu mahsulotlarda sodir bo'layotgan yangiliklarni qo'llab-quvvatlash, foydalanuvchilarga
qulaylik qilish va yangi ma'lumotlarni tarjima qilish muammolariga duch kelmishadi.
163
O'zbek tilshunosligida so'z yasalishi muammolari halol, tilning rivojlanishi, yangi so'zlar
va atamalar, til o'zgargan holatlarni yoritish, tilning boshqa tillar bilan munosabati va tarjima
mahsulotlariga oid bo'lgan yechimlar orqali echimlangan. Bu muammolar asosida, o'zbek
tilshunoslari tilni zamonaviy vaqtlarga mos ravishda yoritib, foydalanuvchilar uchun qulay va
foydali qilishda davom etmoqda.
Jahon tilshunosligida "so'z yasalishi" muammosi, global tilshunoslik sohasidagi bir nechta
vazifalar va muammolardan iboratdir:
Global tillarning o'rganilishi: Jahon tilshunosligida, turli tillarning o'rganilishiga qaratilgan
dasturlar va resurslar yaratish muhimdir. Bu dasturlar global til o'rganishga, o'zbek va dunyo tillari
orasida ta'lim almashishga imkoniyat yaratishadi.
Lug'atlar va lu'gatlar: Global o'zbek tilshunosligi uchun yangi so'zlar, atamalar va ma'naviy
nuanslar bilan bog'liq o'zbek tili lug'atlari va lu'gatlari tuzish muhimdir. Bu xususiyatlar global
o'zbek tilshunosligini yaxshi aniqlash, izohlash va tarjima qilishda muhim rol o'ynaydi.
Tarjima mahsulotlari: Global o'zbek tilshunosligida yaratilgan tarjima mahsulotlar global
ko'ngillar uchun tarjima qilish va tilni o'rganishda katta ahamiyatga ega bo'ladi. Bu mahsulotlar
global o'zbek tilini o'rganish uchun eng so'nggi texnologiyalardan foydalanish, onlayn resurslar va
ilmiy muhitga kirish imkonini yaratishda muhimdir.
Tillararo murojaatlar: Global o'zbek tilshunosligi o'zbek tilini dunyo tilshunosligiga joriy
qilishda tillararo murojaatlarni amalga oshirishga yordam beradi. Bu, qo'shimcha ta'lim
texnologiyalari va internetdagi imkoniyatlar orqali global hamkorlar bilan murojaatlashni tashkil
etishga yordam beradi.
Tilning tarqatilishi: Global o'zbek tilshunosligi, o'zbek tili mavjud va yangi orqali
o'rganayotgan doimiy tarqatilish va rivojlanishga ko'rsatkich bo'ladi. Bu o'zbek tili uchun yangi
so'zlar, atamalar, frazeologiyalar va izohlar yaratishga xizmat qiladi.
Global tilshunoslik sohasidagi yasalgich muammolar, o'zbek tili o'rganish va tarqatish
uchun eng so'nggi texnologiyalardan foydalanish, internet resurslari va onlayn ta'limning
kengaytirilishi, tillararo murojaatlarni o'z ichiga olgan tizimli yondashuv va ko'rsatkichlarni o'z
ichiga oladi.
REFERENCES
1.
"Lexicography: An Introduction" - D. J. Pring.
2.
"Lexicography in the Borderland between Knowledge and Non-Knowledge" - Henning
Bergenholtz, Sandro Nielsen.
164
3.
"Dictionary Visions, Research and Practice: Selected Papers from the 12th International
Symposium on Lexicography, Copenhagen 2004" - Henrik Gottlieb, Jens Erik Mogensen.
4.
"O'zbek tili so'z yasalishi muammosi" - Muhammadjon Xolmuminov.
5.
"O'zbek tili so'z yasalishining nazariy va amaliy masalalari" - A.Q. Azimov.
6.
"O'zbek so'z yasalishi" - Xudoyberdi Erniyazov.
