ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 1 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
1024
“SHARQ RENESANSI” DAVRI MAVZUSINI “FIKRIY HUJUM” METODIDAN
FOYDALANISHNING SAMARALI YO’LLARI
Gadayeva Munira
Osiyo xalqaro universiteti
“Pedagogika va psixologiya” kafedrasi katta o’qituvchisi.
Azimova Zebiniso
Buxoro tuman 20- maktab tarix fani o’qituvchisi.
https://doi.org/10.5281/zenodo.10578913
Annotatsiya. Ushbu maqolada “Sharq renesansi” davri mavzusini “Fikriy hujum”
metodidan foydalanishning samarali yo’llarIga doir ma’lumotlar berilgan
Kalit so’zlar: Uyg‘onish davri, Sharq sivilizatsiyalari, “Fikriy hujum”, metod, milliy-
ma’naviy qadriyatlar.
EFFECTIVE WAYS TO USE THE "THOUGHTSTORM" METHOD ON THE
THEME OF THE "EASTERN RENAISSANCE" ERA
Abstract. This article provides information on effective ways to use the “Thoughtstorm”
method on the topic of the “Eastern Renaissance” peri.
Key words: Renaissance, eastern civilizations, “Brainstorming” method, national and
spiritual values.
ЭФФЕКТИВНЫЕ СПОСОБЫ ИСПОЛЬЗОВАНИЯ МЕТОДА
«МЫСЛИТЕЛЬНАЯ БУРЯ» НА ТЕМУ ЭПОХИ «ВОСТОЧНОГО
ВОЗРОЖДЕНИЯ».
Аннотация. В данной статье представлена информация об эффективных способах
использования метода «Мыслительный штурм» на тему периода «Восточного
Возрождения».
Ключевые слова: Ренессанс, восточные цивилизации, ”Мозговой штурм" метод,
национально-духовные ценности.
Hammamizga ma’lumki, IX-XII asrlarda O’rta Osiyo hududida birinchi Renessans
(Uyg’onish davri) davri sodir bo’ldi. “Renessans” atamasi dastlab Italiyadagi madaniy-maʼnaviy
yuksalish (14—16-asrlar) ga nisbatan qoʻllanilgan, uni oʻrta asrchilik turgʻunligidan yangi davrga
oʻtish bosqichi deb baholaganlar. Ammo Renessans, yaʼni Uygʻonish faqat Yevropa hodisasi
emas. Movaraunnahrda Italiyaga qaraganda bir necha asr oldin (9—12-asrlar) ulkan madaniy
koʻtarilish yuz bergan, ilm-fan, falsafa, adabiyot rivojlanib, ilgʻor insonparvarlik gʻoyalari jamiyat
fikrini band etgan, aqliy va ijodiy faollik gurkiragan. “Oʻrta Osiyoda birinchi Renessans davrida
davlat boshqaruvi taraqqiyoti” mavzusidagi mazkur bitiruv malakaviy ishida Arab xalifaligi
hukmronligidan nihoyasiga yetganidan (IX asr) so’ng, O’rta Osiyoda yuz bergan birinchi
Renessans davrida vujudga kelgan davlatlar va ularning davlat boshqaruvi shakli, tuzilishi haqida
batafsil ma’lumotlar berib o’tilgan.
Sharqda mavjud bo‘lgan ilk o‘rta asrlar sivilizatsiyasi butun g‘arbga ijobiy ta’sir o‘tkazgan,
keyinchalik g‘arbda shakllangan sivilizatsiya Sharq taraqqiyotiga o‘z ijobiy ta’sirini o‘tkazgan va
shu asnoda sivilizatsiyalar millat, xalq va mamlakatlarning o‘zaro yaqinlashuvida ham ijobiy
ahamiyatga ega bo‘lib kelgan. G‘arb va Sharq sivilizatsiyalarining o‘zaro bir-biriga ta’siri, bir-
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 1 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
1025
birini boyitishi insoniyat taraqqiyotining muhim ma’naviy omilidir. Sharq sivilizatsiyasidagi o‘z
mohiyatiga ko‘ra insonparvarlik xarakteriga ega bo‘lgan qadriyatlar jahon sivilizatsiyalar
rivojlanishida barqarorlikni ta’minlaydi. Ayniqsa, IX-XV asr musulmon tarixiy-falsafiy merosi,
Sharq, aniqrog‘i Markaziy Osiyo mutafakkirlarining o‘rta asrlar va Uyg‘onish davri Ovrupa
falsafiy tafakkuriga ko‘rsatgan ta’siri hamda ahamiyatini ochib berish xalqimizni, ayniqsa,
yoshlarni tarbiyalashga samarali xizmat qilishi shubhasizdir.
Jahon fani rivojida Markaziy Osiyo mutafakkirlaridan Abu Nasr Forobiy, Ibn Sino, Abu
Rayhon Beruniy va ko‘plab bobokalonlarimizning durdona asarlari milliy-ma’naviy
qadriyatlarimiz bo‘lib, ularning beqiyos ilmiy-ma’rifiy kashfiyotlarisiz fan bir muncha achinarli
holga tushib qolgan bo‘lar edi. Bu fikrni tarix ham isbotlaydi. Ushbu mavzuni «Fikriy hujum»
metodi orqali tashkil etishda, o‘quvchilarning mashg‘ulotlar jarayonida faolliklarini ta’minlash,
ularni erkin fikr yuritishga rag‘batlantirish hamda bir xil fikrlashdan ozod etish muayyan mavzu
yuzasidan rang-barang g‘oyalarni to‘plash, shuningdek, ijodiy vazifalarni hal etish, yechish
jarayonining dastlabki bosqichida paydo bo‘lgan fikrlarni yechishga o‘rgatish uchun xizmat qiladi.
«Fikriy hujum» metodi. A.F.Osborn tomonidan tavsiya etilgan bo‘lib, uning asosiy tamoyili va
sharti mashg‘ulot (bahs)ning xar bir ishtirokchisi tomonidan o‘rtaga tashlanayotgan fikrga
nisbatan tanqidni mutlaqo ta’qiqlash, har qanday luqma va hazil-mutoyibalarni rag‘batlantirishdan
iboratdir.
Bundan ko‘zlangan maqsad ta’lim oluvchilarning mashg‘ulot (bahs) jarayonidagi erkin
ishtirokini ta’minlashdir. Ta’lim jarayonida ushbu metoddan samarali va muvaffaqiyatli
foydalanish o‘qituvchining pedagogik mahorati va tafakkur ko‘lamining kengligiga bog‘liq
bo‘ladi. «Fikriy hujum» metodidan foydalanish chog‘ida ta’lim oluvchilarning soni 15 nafardan
oshmasligi maqsadga muvofiqdir. 3. «Fikrlarning shiddatli hujumi» metodi. Mazkur metod
Ye.A.Aleksandrov tomonidan asoslangan hamda G.Ya.Bush tomonidan qayta ishlangan.
«Fikrlarning shiddatli hujumi» metodining mohiyati jamoa orasida muayyan topshiriqlarni
bajarayotgan har bir ta’lim oluvchining shaxsiy imkoniyatlarini ro‘yobga chiqarishga
ko‘maklashish hamda ta’lim oluvchilarda ma’lum jamoa (guruh) tomonidan bildirilgan fikrga 2
qarshi g‘oyani ilgari surish layoqatini yuzaga keltirishdan iboratdir.Ushbu metoddan
foydalanishga asoslangan mashg‘ulot bir necha bosqichda tashkil etiladi.
Ular quyidagilardir:
1-bosqich. Ruhiy jihatdan bir-biriga yaqin bo‘lgan ta’lim oluvchilarni o‘zida biriktirgan
hamda son jihatdan teng bo‘lgan kichik guruhlarni shakllantirish.
2-bosqich. Guruhlarga hal etish uchun topshirilgan vazifa yoki topshiriqlar mohiyatidan
kelib chiqadigan maqsadlarni aniqlash.
3-bosqich. Guruhlar tomonidan muayyan g‘oyalarning ishlab chiqilishi (topshiriqlarning
hal etilishi).
4-bosqich. Topshiriqlar yechimlarini muhokama etish, ularni to‘g‘ri hal etilganligiga ko‘ra
turkumlarga ajratish.
5-bosqich. Topshiriqlar yechimlarini qayta turkumlashtirish, ya’ni ularni to‘g‘rilik darajasi,
yechimini topish uchun sarflangan vaqt, yechimlarning aniq va ravshan bayon etilishi kabi
mezonlar asosida baholash.
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 1 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
1026
6-bosqich. Dastlabki bosqichlarda topshiriqlar yechimlari yuzasidan bildirilgan muayyan
tanqidiy mulohazalarni muhokama etish hamda ular borasida yagona xulosaga kelish.Yuqorida
mohiyati bayon etilgan «Fikrlarning shiddatli hujumi» metodini ijtimoiy, gumanitar va tabiiy
yo‘nalishlardagi fanlar yuzasidan tashkil etiladigan mashg‘ulotlar jarayonida birdik
muvaffaqiyatli qo‘llash mumkin.
Metodni qo‘llash jarayonida quyidagi holatlar yuzaga keladi:
O‘quvchilar tomonidan muayyan nazariy bilimlarning puxta o‘zlashtirilishiga erishish;
Vaqtni iqtisod qilish;
Har bir o‘quvchini faollikka undash;
Ularda erkin fikrlash layoqatini shakllantirish.
Ko‘rinib turibdiki ushbu metod ta’lim oluvchilar tomonidan muayyan nazariy bilimlarning
puxta o‘zlashtirilishiga erishish, vaqtni iqtisod qilish, har bir ta’lim oluvchini faollikka undash,
ularda erkin fikrlash layoqatini shakllantirishga yordam beradi.Maskur uslublardan tashqari juda
ko‘p metodlar ham mavjudki ulardan o‘qituvch dars mavzusiga mos uslubni tanlay bilishi o‘ta
muhimdir. Quyida keltiriladigon dars ishlanmalar namuna sifatida berilmoqda.
Keltirilgan mavzular ayrim maktablarda o‘qituvchining darsni tashkil etish mahoratiga
qarab o‘quvchilar tomonidan yengil o‘zlashtirilishi mumkin. Aksariyat o‘quvchilar tomonidan
mazkur darslarni o‘zlashtirishi qisman qiyin kechayotgani tajribada ko’rilmoqda. Shuningdek,
dars ishlanmani turli usulda shakillantirishni mumkinligi e’tiboringizga havola etildi.
REFERENCES
1.
Yusuf xos HojibQutadg’u bilig.T., 1991 9-bet Азамат Зиё.
2.
Ўзбек давлатчилиги тарихи. – Тошкент: Шарқ, 2001. 128-130 бб
3.
Yusuf Hos Hojib. Qutadg’u bilig T., 1991 5-6 betlar
4.
B.Eshov. O’zekiston davlatchiligi va boshqaruv tarixi T.2014 180-bet
5.
Azamat Ziyo O`zbеk davlatchiligi tarixi. T.: “Sharq”, 2001. 114-bеt.
6.
Muxamedovna, G. M. (2023). XXI ASR KÓNIKMALARINI SHAKLLANTIRISHDA
INTEGRATSIYALASHGAN TA'LIMNING MUAMMO VA YECHIMLARI.
World
scientific research journal
,
20
(1), 135-138.
7.
Muxamedovna, G. M. (2023). INNOVATSION TEXNOLOGIYARNI
O’ZLASHTIRISHDA TALABALARNING KREATIVLIK SALOHIYATINI
RIVOJLANTIRISHNING AHAMIYATI.
ОБРАЗОВАНИЕ НАУКА И
ИННОВАЦИОННЫЕ ИДЕИ В МИРЕ
,
21
(3), 3-6.
8.
Muxamedovna, G. M. (2023). INNOVATSION TALIM-BUYUK KELAJAK
POYDEVORI.
World scientific research journal
,
17
(1), 74-76.
9.
Muxamedovna, G. M. (2023). UCHINCHI RENESANS DAVRIDA AJDODLARIMIZ
MEROSINI ORGANISH ORQALI INTEGRATSION TA’LIMNI YANADA
TAKOMILLASHTIRISH
TAMOYILLARI.
ОБРАЗОВАНИЕ
НАУКА
И
ИННОВАЦИОННЫЕ ИДЕИ В МИРЕ
,
22
(1), 35-38.
10.
Muxamedovna, G. M. (2023). KREATIV YONDASHUV ASOSIDA DIDAKTIK
MATERIALLAR YARATISH MEXANIZMLARI.
ОБРАЗОВАНИЕ НАУКА И
ИННОВАЦИОННЫЕ ИДЕИ В МИРЕ
,
21
(3), 12-14.
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 1 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
1027
11.
Gadayeva, M. (2023). THE UNIQUE SIGNIFICANCE OF MASTERING SOCIAL
SCIENCES DURING THE DEVELOPMENT OF THE NEW UZBEKISTAN.
Modern
Science
and
Research
,
2
(10),
459–464.
Retrieved
from
https://inlibrary.uz/index.php/science-research/article/view/25292
12.
Gadayeva, M. (2023). THE UNIQUE SIGNIFICANCE OF MASTERING SOCIAL
SCIENCES DURING THE DEVELOPMENT OF THE NEW UZBEKISTAN.
Modern
Science
and
Research
,
2
(10),
459–464.
Retrieved
from
https://inlibrary.uz/index.php/science-research/article/view/25292
13.
Gadayeva Mohigul Muxamedovna. (2023). HISTORY OF PATRIOTIC
WOMEN.
International Journal Of History And Political Sciences
,
3
(12), 69–75.
https://doi.org/10.37547/ijhps/Volume03Issue12-12
14.
Shokir
o’g’li,
S.
U.
(2023).
MAHALLANING
JAMIYAT
IJTIMOIY
TARAQQIYOTIDAGI O’RNI. Научный Фокус, 1(6), 369-371.
15.
Sadullayev, U. (2023). ABOUT THE EMERGENCE OF THE CONCEPT OF
NEIGHBORHOOD.
Modern Science and Research
,
2
(12), 722-727.
16.
Sadullayev Umidjon Shokir O’g’li. (2023). THE IMPORTANCE OF THE MAHALLA
SYSTEM’S REFORMATIONS IN NEW UZBEKISTAN. International Journal Of History
And Political Sciences, 3(10), 25–30. https://doi.org/10.37547/ijhps/Volume03Issue10-05
17.
Sadullayev Umidjon Shokir o’g’li. (2023). The History of the Creation and Formation of
the Neighborhood. American Journal of Language, Literacy and Learning in STEM
Education
(2993-2769),
1(10),
480–485.
Retrieved
from
https://grnjournal.us/index.php/STEM/article/view/2142
18.
O’gli, S. U. S. (2023). ELUCIDATION OF ISSUES OF THE HISTORY OF BUKHARA
GUZARS IN OA SUKHAREVA AND HER STUDIES.
International Journal Of History
And Political Sciences
,
3
(11), 30-35.
19.
Sadullayev, U. (2023). ABOUT THE EMERGENCE OF THE CONCEPT OF
NEIGHBORHOOD. Modern Science and Research, 2(12), 722–727.
