ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 2 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
366
IQTISODIYOTNI MODERNIZATSIYALASH SHAROITIDA MEHNATNI SAMARALI
TASHKIL QILISHNING ASOSIY YO'LLARI
Jumayeva Zamira Bustonovna
Osiyo xalqaro universiteti o'qituvchisi.
https://doi.org/10.5281/zenodo.10647327
Annotatsiya.
Xoʻjalik yurituvchi subyekt rivojlantirish va mahsulotlarning
raqobatbardoshligini saqlashning zarur sharti bu moddiy-texnik bazani doimiy ravishda
toʻldirishdir. Moddiy-texnik bazaning asosi esa asosiy vositalar hisoblanadi. Ko’rilayotgan
masala dolzarbligi asosiy vositalarni hisobga olishning toʻliq, adolatli va ishonchli axborot
berishdir. Biroq, asosiy vositalar toʻgʻrisidagi moliyaviy hisobotlarda mavjud boʻlgan
maʼlumotlar qonunchilikning nomukammalligi va undagi doimiy oʻzgarishlar tufayli har doim
ham shunday emas, shuning uchun asosiy vositalar keyingi tadqiqotlarni talab qiladi.
Kalit soʻzlar: asosiy vositalar, hisobga olish, qabul qilish, takror ishlab chiqarish,
amortizatsiya toʻlovlari, axborotlarning analitikligini oshirish, buxgalteriya hisobi, hisob siyosati.
THE MAIN WAYS OF EFFECTIVE WORK ORGANIZATION IN THE
MODERNIZATION OF THE ECONOMY
Abstract. A necessary condition for the development of an economic entity and maintaining
the competitiveness of products is the constant replenishment of the material and technical base.
The basis of the material and technical base is the main tools. The relevance of the issue under
consideration is to provide complete, fair and reliable information on the accounting of fixed
assets. However, the information contained in the financial statements about fixed assets is not
always the same due to the imperfection of the legislation and its constant changes, so fixed assets
require further research.
Key words: fixed assets, accounting, acceptance, reproduction, amortization payments,
increase of analytical information, accounting, accounting policy.
ОСНОВНЫЕ ПУТИ ЭФФЕКТИВНОЙ ОРГАНИЗАЦИИ РАБОТЫ В
УСЛОВИЯХ МОДЕРНИЗАЦИИ ЭКОНОМИКИ
Аннотация. Необходимым условием развития экономического субъекта и
поддержания конкурентоспособности продукции является постоянное пополнение
материально-технической базы. Основу материально-технической базы составляют
основные инструменты. Актуальность рассматриваемого вопроса заключается в
предоставлении полной, достоверной и достоверной информации по учету основных
средств. Однако информация, содержащаяся в финансовой отчетности об основных
средствах, не всегда одинакова из-за несовершенства законодательства и его постоянных
изменений, поэтому основные средства требуют дальнейшего исследования.
Ключевые слова: основные средства, учет, приемка, воспроизводство,
амортизационные выплаты, увеличение аналитической информации, бухгалтерский учет,
учетная политика.
Iqtisodiyotni erkinlashtirish sharoitida yangi iqtisodiy munosabatlarni ishlab chiqish va uni
amalda keng joriy etish muhim axamiyat kasb etadi. Respublikamizda ijtimoiy yo’naltirlgan bozor
iqtisodiyotiga o’tish munosabati bilan iqtisodiy islohotlarning jadal tarzda amalga oshirilishi,
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 2 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
367
oldingi hukmron bo’lgan davlat mulki o’rniga mulkchilikning nodavlat shakllari egallashi, o’z
navbatida mulk egalariga ham erkinlik yaratib berdiki, mulk egalari mulkka egalik qilish, ulardan
foydalanish hamda tasarruf etish huquqiga ega bo’ldilar.
Davlatning islohotlar dasturi qisqa muddat ichida makroiqtisodiy vaziyatning
barqarorlashuviga, sanoat ishlab chiqarishi hajmining ortishiga, inflyatsiya darajasi pasayishiga,
hayotiy muhim masalalar turlari bo’yicha iqtisodiy mustaqillikka erishishga imkon berdi.
Tashkilot faoliyatining muhim sharti asosiy vositalarning mavjudligi hisoblanadi. Asosiy
vositalarni hisobga olishning asosiy vazifalaridan biri ular haqida toʻliq, adolatli va ishonchli
axborot berishdir. Biroq, asosiy vositalar toʻgʻrisidagi moliyaviy hisobotlarda mavjud boʻlgan
maʼlumotlar qonunchilikning nomukammalligi va undagi doimiy oʻzgarishlar tufayli har doim
ham shunday emas, shuning uchun asosiy vositalar keyingi tadqiqotlarni talab qiladi. Asosiy
vositalar har bir tashkilotda ishlab chiqarishning muhim tarkibiy qismlaridan biri boʻlib, ularning
holati bevosita, shuningdek samarali foydalanish tashkilot faoliyatining yakuniy natijalariga taʼsir
qiladi. Oʻz navbatida, asosiy vositalar hisobini tashkil etish mashina, uskunalar va ishlab chiqarish
maydonlaridan samarali foydalanishga yordam beradi.
Mehnat unumdorligini oshirishning moddiy-texnika omillariga fan-texnika taraqqiyotini
uzluksiz rivojlantirish asosida mehnatning texnika va energiya bilan ta‘minlanishini oshirish
kiradi. Ishlab chiqarishda fan-texnika taraqqiyotining asosiy yo‘nalishlari quyidagilardir: ishlab
chiqarishning avtomatlashtirishga o‘tish munosabati bilan uni mexanizatsiyalash; mehnatning
energiya bilan ta‘minlanish darajasini oshirish asosida mashina va asbob-uskunalar quvvatining
ortishi; ishlab chiqarishni elektrlashtirish; sanoat va qishloq xo‘jaligining bir qancha tarmoqlarida
ishlab chiqarishni kimyolashtirish; butunlay yangi texnologiyalarning yaratilishi (ular ishlab
chiqarish intensivligini oshirishni ta‘minlaydi va jonli mehnat sarfini keskin qisqartiradi); ishlab
chiqarishga material sarflanishining pasayishi va moddiy resurslarning tejalishi; mashinalar va
asbob-uskunalar ixtisoslashuvining chuqurlashuvi va shu kabilar. Energiyaning yangi qudratli
manbalari - atom, ichki yadro, geoterial, kosmik va hokazo turlarining o‘zlashtirilishi ham muhim
ahamiyat kasb etadi.
Mehnat unumdorligining o‘sishiga doir tashkiliy omillarda korxonalar, tarmoqlar va
umuman, xalq xo‘jaligi darajasida ishlab chiqarishni tashkil etish kiradi. Xususan, korxonalarni
mamlakatimiz hududlari bo‘yicha joylashtirish, ham mamlakat ichida, ham chet mamlakatlar bilan
transport aloqalarini yo‘lga qo‘yish; korxonalarni ixtisoslashtirish va ularning keyinchalik
kooperatsiyalashuvi; moddiy-texnika, energiya ta‘minoti, tahmirlash xizmati ko‘rsatish va
hokazolar katta ahamiyatga egadir. Korxonalar ichida ishlab chiqarishni tashkil etishning
yaxshilanishiga doir muhim vazifalar quyidagilardir: rejalashtirish sifatini oshirish; ishlab
chiqarishni tashkiliy-texnik jihatdan tayyorlashni tashkil etish; yangi texnika va texnologiyani o‘z
vaqtida joriy qilish; ishlab turgan asbob-uskunalarni zamonaviylashtirish; mashinalar,
mexanizmlar, asbob-uskunalar, apparatlarni joriy va kapital tahmirlashni ta‘min etish, shuningdek,
korxona ichida moddiy-texnika ta‘minotini to‘g‘ri tashkil etish.
Mehnat unumdorligini oshirish zahiralari (rezervlari) – texnika va texnologiyani
takomillashtirish, ishlab chiqarish, mehnat va boshqaruvni tashkil etishni yaxshilash hisobiga
mehnat unumdorligini oshirishning barcha omillaridan yanada to‘laroq foydalanish imkoniyatidir.
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 2 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
368
Zahiralar mehnat unumdorligini oshirish omillari bilan chambarchas bog‘liqdir. Agar biror
omilni imkoniyat sifatida olib qaraydigan bo‘lsak, u holda bu omil bilan bog‘liq bo‘lgan zahiradan
foydalanish imkoniyatning voqelikka aylanish jarayoni hisoblanadi.
Mehnat unumdorligini oshirish zahiralarining bir necha tasniflari mavjud bo‘lib, ularning
hammasi ikkita katta guruhga bo‘linadi: jonli mehnatdan (ish kuchidan) foydalanishni yaxshilash
zahiralari va asosiy va aylanma fondlardan yanada samaraliroq foydalanish zahiralari. Birinchi
guruhga mehnatni tashkil etish, mehnat sharoitlari, ishlovchilarning mehnat qilish qobiliyatini
oshirish, kadrlar tarkibi va ularni joy-joyiga qo‘yish, uzluksiz ishlash uchun tashkiliy shart-
sharoitlar yaratib berish, shuningdek, xodimlarning mehnat natijalaridan moddiy va mahnaviy
manfaatdorligini oshirishni ta‘minlash bilan bog‘liq masalalar kiritiladi. Ikkinchi guruh asosiy
ishlab chiqarish fondlari (mashinalar, mexanizmlar, apparatlar va shu kabilar)dan yaxshiroq
foydalanishi zahiralarini, shuningdek, xom ashyo, materiallar, butlovchi buyumlar, yoqilg‘i,
energiya va boshqa aylanma fondlardan yanada tejamli va to‘liq foydalanishni o‘z ichiga oladi.
Bundan shunday xulosa chiqarish mumkinki, samarali mehnat faoliyatini tashkil etish
(mehnat predmeti va vositalarining mavjudligini taqazo etadi); mehnat sharoitlarini tashkil qilish
(texnologik va ekologik omillarini taqozo etadi); mehnat munosabatlarini tashkil etish (xodimlar
o‘rtasidagi munosabatlarni shakllantirishni talab etadi); mehnatga haq to‘lashni tashkil etish,
mehnatni o‘lchash, normalash hamda mehnat sarfini uning sifatiga qarab baho berishni taqazo
etadi. Bu muammolarning yechilishi mustaqil ahamiyatga ega bo‘lishdan tashqari, mehnat
faoliyatini tashkil etishning ajralmas funktsiyasi sifatida ham qaraladi.
REFERENCES
1.
Ibragimovna, K. K. (2021). Accounting of tax benefits. ASIAN JOURNAL OF
MULTIDIMENSIONAL RESEARCH, 10(5), 26-29.
2.
Ismanov, I. N., & Axmadaliev, B. (2021). Factors Influencing The Formation Of
International Budget Accounting Systems. The American Journal of Management and
Economics Innovations, 3(09), 21-30.
3.
Abduxalimovna, A. Z., & Nabiyevich, I. I. (2021). Organization of LongTerm Asset
Accounting on the Basis of International Standards. CENTRAL ASIAN JOURNAL OF
INNOVATIONS ON TOURISM MANAGEMENT AND FINANCE, 2(11), 86-92.
4.
Abduraximov, Boburjon Umarjon Oʻgʻli, Qudbiyev, Nodir Tohirovich, & Mominov,
Ikromjon Luxmonjon Oʻgʻli (2021). AYLANMA MABLAGʻLARNI BOSHQARISH
TIJORAT KORXONASI MUVAFFAQIYATINING ASOSI. Oriental renaissance:
Innovative, educational, natural and social sciences, 1 (10), 724-733.
5.
Qudbiyev, N. T. (2021). Xalqaro moliyaviy hisob standartlariga oʻtish dolzarbligi Relevance
of the transition to international financial accounting standards. SJ international journal of
theoretical and practical research, 1(2), 56-64.
6.
6.Durdona Adashboy Qizi Razzaqova (2021). RAQAMLI IQTISODIYOT SHAROITIDA
BUXGALTERIYA HISOBINI AVTOMATLASHTIRISHNING ROLI VA AHAMIYATI.
Scientific progress, 2 (8), 243-249.
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 2 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
369
7.
Khatamovna, R. S. (2021). The Importance of Cost Behavioral Information to Improve the
Efficiency of Factory Management. Journal of Marketing and Emerging Economics, 1(7),
19-24.
8.
Shaxrinoz Avazxonovna Kurbonova (2021). MAHSULOT TANNARXI HISOBIGA
OLISHDA BOSHQARUV HISOBINI TAKOMILLASHTIRISH MASALALARI.
Scientific progress, 2 (8), 603-607.
9.
Qudbiyev, N. T., Haydarov, U. S. O., & Kurbonova, S. A. (2022). HARAJATLAR
HISOBNING ZAMONAVIY USULLARI. Scientific progress, 3(1), 442-448
10.
Raxmonqulova, N. (2024). THE ROLE OF CYBER SECURITY IN THE DIGITAL
ECONOMY. Modern Science and Research, 3(1), 111–115.
11.
Abdulloev, A. J., & Rakhmankulova, N. O. THEORETICAL ASPECTS OF THE
INNOVATIVE ENTREPRENEURSHIP CONCEPT.
12.
Mukhammedrizaevna, T. M., Bakhriddinovna, A. N., & Olimovna, R. N. TOURIST
LOGISTICS AND SUPPLY CHAIN MANAGEMENT: STRATEGIES FOR REDUCING
COST AND IMPROVING SERVICE. Zbiór artykułów naukowych recenzowanych., 90.
13.
Raxmonqulova, N. (2023). THE DEVELOPMENT OF CRYPTOCURRENCIES IN THE
DIGITAL ECONOMY. Modern Science and Research, 2(10), 192-194.
14.
Khudoynazarovich, S. A. (2021). An Opportunity of Internet Marketing in Tourism Sphere.
International Journal on Economics, Finance and Sustainable Development, 3(3), 356-361.
15.
Шадиев, А. Х. (2020). Факторы, влияющие на развитие экотуризма. Достижения науки
и образования, (5 (59)), 31-32.
16.
Bazarova, M. . (2024). DISTINCTIVE FEATURES OF PERSONAL MANAGEMENT IN
THE ACTIVITIES OF COMMERCIAL BANKS. Modern Science and Research, 3(1), 563–
567.
17.
Supiyevna, B. M. (2022). Innovatsion iqtisodiyotda inson kapitalini boshqarish tizimini
takomillashtirish.
18.
Bahodirovich, K. B. (2023). EVOLUTION OF THE AUDITING PROFESSION IN THE
SMART MACHINE AGE. Gospodarka i Innowacje., 41, 450-454.
19.
Khalilov Bahromjon Bahodirovich. (2023). The International Financial Reporting Standards
(IFRS) Mean to Businesses and Investors in Uzbekistan. Miasto Przyszłości, 42, 746–750.
20.
Jumayeva, Z. (2024). ROLE OF THE STATE IN REGULATING THE ECONOMY.
Modern Science and Research, 3(1), 511-516.
21.
Bustonovna, J. Z. (2023). INVESTMENTS IN HUMAN CAPITAL AND
PECULIARITIES OF THIS PROCESS IN UZBEKISTAN. International Journal of
Education, Social Science & Humanities. Finland Academic Research Science Publishers,
11(8), 36-44.
22.
Abidovna, A. S. (2023). MODERN TRENDS IN MANAGEMENT STRATEGIES AND
THEIR APPLICATION IN COMMERCIAL BANKS. Gospodarka i Innowacje., 41, 326-
332.
23.
Shamsiya, A. (2023). HR MANAGEMENT AND COACHING IN THE INNOVATIVE
ECONOMY AS A METHOD OF BUSINESS MANAGEMENT. Modern Science and
Research, 2(10), 712–717.
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 2 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
370
24.
Sodikova, N. (2024). OTMda “Iqtisodoyotda axborot-kommunikatsiya texnologiyalari va
tizimlari” fanini o ‘qitishda raqamli texnologiyalarning o ‘rni. Modern Science and
Research, 3(1), 1-4.
25.
To'rayevna, S. N. (2024). ТADBIRKORLIK SOHASINI MALAKALI КADRLAR BILAN
ТA'MINLASHNING АSOSIY YO'NALISHLARI.
26.
Hakimovich, T. M. (2023). BOSHQARUVCHILARNING SAMARADORLIKKA
ERISHISHDAGI PROFESSIONALLIGI. Gospodarka i Innowacje., 42, 421-425.
27.
Hakimovich, T. M. (2023). TA’LIM TIZIMI BOSHQARUVIDA PEDAGOGIK TAHLIL.
Gospodarka i Innowacje., 42, 415-420.
28.
Jumayeva, Z. (2024). THE NEED FOR AN INNOVATIVE APPROACH IN MANAGING
ORGANIZATIONS. Modern Science and Research, 3(1), 557–562.
29.
Jumaeva, Z. (2021). Modern trends in the economic development of the regions of
Uzbekistan. InterConf.
30.
Akbarovna, N. N., & Bahodirovich, X. B. (2023). AKSIYADORLIK JAMIYATLARIDA
MOLIYAVIY HISOBOTNING XALQARO STANDARTLARI ASOSIDA MOLIYAVIY
HISOBOTLARINI TUZISH TARTIBI.
31.
Nargiza, N. (2023). THE ROLE OF PROPERTY RELATIONS IN SOCIETY. Modern
Science and Research, 2(12), 889-893.
32.
Ikromov, E. (2024). THEORETICAL FOUNDATIONS FOR THE ORGANIZATION
AND CAPACITY BUILDING OF EXECUTIVE EMPLOYEE LABOR IN PUBLIC
ADMINISTRATION BODIES. Modern Science and Research, 3(1), 939-946.
33.
Ibodulloyevich, I. E. (2023). MAHALLALARDA KAMBAG’ALLIKNI QISQARTIRISH
VA TADBIRKORLIKNI RIVOJLANTIRISHNI TAKOMILLASHTIRISH. Gospodarka i
Innowacje., 42, 504-507.
34.
Ibodulloyevich,
I.
E.
(2023).
MAHALLIY
BUDJET
DAROMADLARINI
PROGNOZLASHTIRISHNI TAKOMILLASHTIRISHDAGI MUAMMOLAR.
