ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 2 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
686
OZIQ-OVQAT XAVFSIZLIGINI TA’MINLASHDA XALQARO HACCP
TAMOYILINING AFZALLIKLARI
Abduraxmanov O.X.
TDAU Katta o‘qituvchisi
Asilova F. M.
Toshkent davlat agrar universiteti, assistent
Nasirova Nilufarxon Kabildjanovna
k.f.n.PhD
mukhamedovanilufarkhon@gmail.com
Mullaboyeva Marjona Baxrom qizi
https://doi.org/10.5281/zenodo.10669924
Annotatsiya.
Mazkur maqolada oziq-ovqat xavfsizligini ta’minlashda xalqaro
tamoyillarning afzalliklari haqida so’z boradi. Maqola davomida asosli fikr va mulohazalar
keltirib o’tilgan.
Kalit so‘zlar:
Oziq -ovqat zanjiri,
xavfsizlik, HACCP tizimi, Xavfli tahlil va keskin nazorat
nuqtalari.
ADVANTAGES OF THE INTERNATIONAL HACCP PRINCIPLE IN ENSURING
FOOD SAFETY
Abstract.
This article talks about the advantages of international principles in ensuring
food safety. During the article, reasonable opinions and considerations are mentioned.
Key words:
Food chain, safety, HACCP system, Hazard analysis and critical control
points.
ПРЕИМУЩЕСТВА МЕЖДУНАРОДНОГО ПРИНЦИПА ХАССП В
ОБЕСПЕЧЕНИИ ПИЩЕВОЙ БЕЗОПАСНОСТИ
Аннотация.
В данной статье говорится о преимуществах международных
принципов в обеспечении безопасности пищевых продуктов. В ходе статьи приводятся
обоснованные мнения и соображения.
Ключевые слова:
Пищевая цепочка, безопасность, система HACCP, анализ рисков
и критические контрольные точки.
Oziq -ovqat zanjiri - bu oziq -ovqat mahsulotlarini ishlab chiqarish, qayta ishlash, tarqatish,
saqlash va tayyorlash kabi tarkibiy qismlarining birlamchi ishlab chiqarishidan tortib
iste'molgacha bo'lgan ketma -ket bosqichlaridir. Ko'pincha, oziq -ovqat zanjirini ifodalash uchun
fermadan toki stolga yoki fermer xo'jaligidan iste'molchining stoliga kabi iboralar ishlatiladi. Oziq
-ovqat zanjiri turli bosqichlarni o'z ichiga oladi va oziq -ovqat xavfsizligini ta'minlash uchun
bajariladigan amaliyot va protseduralardan iborat. Shunday qilib, Jahon sog'liqni saqlash tashkiloti
(JSST) oziq -ovqat xavfsizligini umumiy mas'uliyat sifatida belgilaydi.
Huquqiy me'yoriy hujjatlarda oziq -ovqat xavfsizligi, bu oziq -ovqat mahsulotlarida yuzaga
keladigan fizik, kimyoviy va biologik zararlarni bartaraf etish bo'yicha ko'rilgan chora -tadbirlar
majmuidir.
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 2 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
687
Oziq -ovqat xavfsizligi uchun xavf omillarini quyidagicha ajratish mumkin:
Nazorat qilinmagan oziq -ovqat mahsulotlarini ishlab chiqarish;
Atrof muhitning ifloslanishi;
Oziq -ovqat mahsulotlarining ommaviy ishlab chiqarilishi oshadi;
Turli xil iste'mol qilish odatlari;
Ta'lim darajasi va daromad darajasi past;
Tartibning yo'qligi va nazoratning yo'qligi;
Oziq -ovqat mahsulotlarini ishlab chiqarishda yangi texnologiyalardan
foydalanish;
Oziq -ovqat mahsulotlarining yaroqlilik muddatini ko'paytirish;
Aholining tez o'sishi;
Bundan tashqari, mikrobiologik xavflar, biotoksinlar, kimyoviy ifloslanish, mikotoksinlar
va oziq -ovqat qo'shimchalari ko'pincha ruxsat etilgan miqdordan oshib ketadi va inson
salomatligiga zarar etkazadi.
HACCP tizimi - bu mumkin bo‘lgan xatarlarning oldini olishga asoslangan oziqovqat
xavfsizligiga tizimli yondashuv. HACCP qisqartmasi inglizcha so‘zlarning qisqartmasi – Hazard
Analysis and critical control point (xatarlarni tahlil qilish va muhim nazorat nuqtalarini aniqlash).
Rus tilidagi versiyada HACCP belgilanadigan belgisi ishlab chiqilgan. HACCP - bu oziq-ovqat
mahsulotlari zanjirining mutlaqo barcha bosqichlarida, ishlab chiqarish jarayonining istalgan
nuqtasida, shuningdek, xavfli vaziyat yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan mahsulotni saqlash va
sotishda nazoratni ta’minlaydigan oziqovqat xavfsizligini boshqarish tizimi. HACCP tizimi asosan
oziq-ovqat ishlab chiqaruvchi kompaniyalar tomonidan qo‘llaniladi. Rivojlangan mamlakatlarda
har bir ishlab chiqaruvchi o‘z mahsulotlarini ishlab chiqarishning barcha texnologik
xususiyatlarini hisobga olgan holda HACCP tizimini ishlab chiqadi. Oziq-ovqat sanoati sohasida
xatarlarni tahlil qilish sifatida tavsiflangan HACCP «Xavfli tahlil va keskin nazorat nuqtalari» deb
ataladi.
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 2 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
688
XTKNNning maqsadi inson salomatligiga salbiy ta'sir etuvchi elementlarni bartaraf etish
choralarini ko'rishdan iborat. Sinov jarayonida oziq-ovqat zanjirining barcha bosqichlari hisobga
olinadi. Ushbu bosqichlar tayyorlash, tayyorgarlik, ishlab chiqarish, tashish, saqlash, qadoqlash va
jo'natish sifatida sanab o'tish mumkin. Gigiena sharoitlariga rioya qilish har bir bosqichda zarur.
HACCP Xatarlarni tahlil qilishdan tashqari, tanqidiy fikrlar aniqlangan va amal qilingan.
Iste'molchilarning tavakkalchiligi oziq-ovqat mahsulotlarining mikrobiologik, kimyoviy yoki fizik
ta'sirlanishiga ta'sir qilishdan kelib chiqadi. Qisqasi, XTKNN oziq-ovqatga yo'naltirilgan sifat
kafolati tizimi sifatida qaralishi mumkin.
Ushbu tadqiqotlar natijasida XTKNN quyidagi foyda keltiradi:
- Oziq-ovqat ishlab chiqarish va talablarni olib va to'g'ri ishlashi uchun imkon beradi;
- Oziq-ovqat xavfsizligi uchun samarali usul;
-
Kimyoviy, fizik va mikrobiologik xatarlarni bartaraf etish orqali xavfsiz oziq-ovqat
mahsulotlarini ishlab chiqarishni ta'minlaydi;
- Oziq-ovqat xavfsizligini ta'minlashning samarali usuli;
- Oziq-ovqat xavfsizligi muammolarini hal qilish uchun pul va vaqtni sarflashni oldini
oladi;
- xavfli mahsulotlarni ishlab chiqarish xavfini kamaytiradi, chunki bu jarayonlarning
muhim bosqichlarini baholashga imkon beradi;
- mijozlar ishonchini va qoniqishni ta'minlash;
- Bozor ulushini oshiradi;
- KNNni aniqlash orqali moslashuvchanlikni va tajribani oshirish; xarajatlarni kamaytirish
va foyda stavkalarini oshirish
- nazoratsiz ishlab chiqarish natijasida hosil bo'lgan mahsulotni yo'qotish;
- Muammoni aniqlash va hal qilishda tizimli yondashuv;
- Birinchi navbatda potentsial xavflar aniqlangan va yo'q qilingan;
- Hujjatlar bilan jarayon nazoratini tasdiqlaydi;
- Sifat kafolati tizimiga osongina moslashish va FAO / VOZ ma'qullashni olish
- amaldagi qoidalarga muvofiq ishlaydi;
Hulosa o‘rnida aytadigan bo‘lsak, HACCP oziq-ovqat xavfsizligi standarti xalqaro
miqyosda oziq-ovqat xavfini boshqarishning eng yaxshi usuli sifatida tan olingan. Ushbu
sertifikatga ega bo'lgan korxonalar o'z mijozlarini xavfsiz va sifatli oziq-ovqat bilan ta'minlashga
sodiqligini namoyish etadilar. Bu chakana savdo kompaniyalari, xaridorlar va iste'molchilarni
oziq-ovqat mahsulotlarining xavfsiz ishlab chiqarilishini ta'minlash uchun zarur bo'lgan boshqaruv
tizimlari biznesda mavjudligiga ishontiradi. Ushbu hujjat tufayli mijozlar biznes oziq-ovqat
xavfsizligi bilan jiddiy shug'ullanishini bilishadi. Korxonalar oziq-ovqat xavfsizligi xavfini butun
ta'minot zanjiri bo'ylab samarali boshqaradi. Mahsulotning izchilligi oshadi va biznes uchun
javobgarlik xavfi kamayadi. Ayni paytda, biznes obro'si va raqobatbardoshligi ortib bormoqda.
Muxtasar qilib aytganda, HACCP standarti oziq-ovqat mahsulotlariga kimyoviy, fizik va
biologik vositalarning kiruvchi va xavfli kirishini aniqlash uchun sistematik usulni taklif etadi.
HACCP tizimi, muammolarni yuzaga kelgandan keyin aniqlashdan ko'ra, uning oldini olishga
e'tibor beradi.
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 2 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
689
REFERENCES
1.
Шаймардонович, Ж. Ҳ. (2020). Сиғим электродли дон ва дон маҳсулотларини
намлигини ўлчаш ўзгарткичининг умумий ўлчаш хатолигини ҳисоблаш усули.
Science and Education, 1(6), 74-79.
2.
Mihoilovich, E. K., & Xabibulloogli, E. A. (2021). Selection of methods of acceptance
inspection in production. Academicia: An International Multidisciplinary Research
Journal, 11(10), 1350-1355.
3.
Abdumalikova, Z. I. (2021). Manifestation of Sources of Uncertainty in Measurements.
Central asian journal of theoretical & Applied sciences, 2(12), 301- 305.
4.
Yusupjon, M., & Jamoldinovich, A. E. Photoelectric methods for automatic linear density
control cotton tapes. // International Journal For Innovative Engineering and Management
Research. Vol. 09, Issue 12, Pages: 82-87 DOI: 10.48047/IJIEMR/V09/I12/15
5.
Йулдашев, X. Т., Эргашев, К. М., Алихонов, Э. Ж., Иброхимов, Ж. М., & Рустамов,
У. С. (2021). Исследование процессов токового усиления в системе полупроводник-
газоразрядный промежуток. Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and
social sciences, 1(10), 114-123.
