ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 3 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
57
ULIWMA BILIM BERIWSHI MEKTEPLERDE PEDAGOGIKALIQ
KONFLIKTLERDI SHESHIW JOLLARI.
Tuzelbaeva Dinora Rashid qızı
Ájiniyaz atındaǵı NMPI Magistratura bólimi
Pedagogika teoriyası hám tarıyxı qániygeligi 1-basqısh magistrantı.
https://doi.org/10.5281/zenodo.10774896
Annotaciya.
Maqalada ulıwma bilim beriwshı ulıwma mekteplerde pedagogikalıq
konfliktlerdiń payda bolıw sebepleri hám olardı sheshiw jolları óz sáwleleniwlerin tapqan.
Sonday-aq oqıtıw procesinde payda bolatuǵın konfliktlerdi analiz etiw hám konfliktlerdiń aldın
alıw boyınsha pedagog xizmetkerlerge metodikalıq usınıslar kórsetilgen.
Gilt sóz:
konflikt, konflikttiń aldın alıw, konfliktlerdi sheshiw, óz-ara múnasebetler,
situaciya, pedagog-xizmetkerler, pedagogikahq birge islesiw.
WAYS TO RESOLVE PEDAGOGICAL CONFLICTS IN COMPREHENSIVE
SCHOOLS.
Abstract.
The article describes the causes of pedagogical conflicts in general schools and
ways to solve them. At the same time, methodical recommendations are given to pedagogic staff
on the analysis of conflicts that will be useful in the teaching process and prevention of conflicts.
Key words:
conflict, prevention of conflict, conflict resolution, mutual relations, situation,
pedagogue-employees, pedagogical cooperation.
ПУТИ РАЗРЕШЕНИЯ ПЕДАГОГИЧЕСКИХ КОНФЛИКТОВ В
ОБЩЕОБРАЗОВАТЕЛЬНОЙ ШКОЛЕ.
Аннотация.
В статье описаны причины педагогических конфликтов в
общеобразовательной школе и пути их решения. При этом педагогическим работникам
даются методические рекомендации по анализу конфликтов, которые будут полезны в
учебном процессе и профилактике конфликтов.
Ключевые слова:
конфликт, предотвращение конфликта, разрешение конфликта,
взаимоотношения, ситуация, педагог-работник, педагогическое сотрудничество.
Situaciya ham konfliktlerdi psixologiyalıq analiz qılıw ham onıń quralların úyreniw har bir
pedagogtıń wazıypası bolıp esplanadı. Pedagogikalıq konfliktlerdi sheshiwdiń tiykarǵú buwını onı
psixologiyalıq analiz qılıw bolıp tabıladı. Bunda oqıtıwshı situaciyanıń sebebin anıqlawı, onıń
dawamlı konfliktke aylanıwına jol qoymawı, yaǵniyı, situaciyanı onıń bilim ham tarbiyalıq
funkciyasınan paydalanıw menen basqarıwdı úyreniwi múmkin.
Biraq, psixologiyalıq analiz óz-ara múnasebetlerdegi bárshe mashqalalardı sheshiwi
mumkin dep esaplap bolmaydı. Onı ótkeriw tek ǵana oqıtıwshı jol qoyǵan qáteler sanın
kemeytiriwi, payda bolǵan sharayatta oqıwshıǵa tásir etetuǵın sharalardı tezlik penen qollaw
imkanın beredi. Psixologiyalıq analizdiń tiykarǵı maqseti payda bolǵan sharayattıń psixologiyalıq
tiykarlanǵan sheshimin qabıl etiw ushın jeterli bolǵan xabar tiykarın jaratıwdan ibarat.
Oqıtıwshınıń tezbazlıq reaktsiyası oqıwshınıń impulasiv juwabın payda etedi.
Bunday analizdiń jáne bir maqseti oqıwshınıń bezawtalanıwında dıqqatıń onıń shaxsına
ham onıń iskerligine, minez-qulqı hám múnásebetlerinde kórinisine qaratıwdan ibarat. Analiz etiw
oqıwshılar minez-qulqın bahalawdaǵı subektivizmnen qutqaradı. Psixologiyalıq analiz arqalı
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 3 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
58
«jaman» oqıwshı minez-qulqındaǵı jaqsı táreplerin biliwin hám sol arqalı hátteki eń «Qiyin»
oqıwshınıń «aqılıy tochkasın» tabıwǵa boladı. Tiykarǵı ótkerilgen psixologiyalıq analiz tekǵana
sheshim variantların tabıwdı, bálki konflikttiń aldın alıwdıń yaǵnıy onı joq etiwdiń zárúr jolların
tabıwda oqıtıwshıǵa járdem beredi. Sebebi konflikttiń aldın alıw, onıń pedagogikalıq sharayat
dárejesin sheshiw bul situaciyadan shiǵip ketiwde eń tiykarı, eki tárep ushın da durıs variant
esaplanadı.
Konfliktti joq etiw onıń sebepshileri múnasebetlerin eki tárep ushın da jaqsı dárejege
keltiriw kerek boladı. Sharayatlardı analiz etiwdiń mazmunı, onı sheshiw ushın usınılıp atırǵan
variantlar, mektep oqıtıwshıları hám basshıları menen shólkemlestirilgen jumıslar, mekteptegi
jumıs stajına tikkeley baylanıslı ámellerin, sharayatlardı analiz etiw variantlarınan ibarat.
Birinshi variant:
- payda bolǵan situaciyanı, konfliktti, minez-qulqın bayan qılıw (qatnasıwshıları, jayı;
qatnasıwshılar xizmeti h.t.b.);
- situaciyanıń payda bolıw sebebleri;
- qatnasıwshılardıń jası hám jeke ózgeshelikleri, olardıń minez-qulqı, sol waqıtta ózlerin
tutıwları;
- situaciya oqıwshılar hám oqıtıwshılar arasında;
- payda bolǵan situaciyada oqıtıwshınıń jeke poziciyası (onıń oqıwshılarǵa múnásebeti),
oqıtıwshılardıń oqıwshılar menen múnásebetlerindegi anıq maqsetleri (ol neni qaleydi,
oqıwshıdan uzaqlasadı, oǵan járdem beredi yaǵnıy oqıwshıǵa biyparıq);
- situaciyaǵa túskende oqıwshılar haqqında oqıtıwshı jańa neden xabardar boladi;
- payda bolǵan situaciya yaǵnıy konflikttiń tiykarǵı sebepleri hám onıń mazmunı (iskerlik,
ózin tutıw yaǵnıy múnásebetler konflikti);
- situaciyamn aldın alıw hám sheshiw, oqıwshı ozin tutıwı hám dúzetiw variantları;
- Pedagogikalıq tásir kórsetiw qural ham usulların tańlap alıw hám aldınǵı maqsetlerdi
házirgi waqıtta hám keleshekte ámelge asırıwshı konkret qatnasıwshılardı anıqlaw.
Ekinshi variant:
- situaciya hám onıń qatnasıwshıların táriyplew;
- oqıtıwshı situaciyanıń konfliktke qashan ótiw waqtın anıqlaw;
- bunı islewde oqıtıwshıǵa ne kesent etedi (emocional jaǵday, guwalardıń qatnası, tezbazlıq,
kútilmegenlik h.t.b.);
- bul situaciyada oqıtıwshı tárepinen tásir etiwdiń qanday usulların qollaw mumkin hám
olardı ol qanday qollay aldı hám bahaladı;
- oqıtıwshı óz jetiskenligi hám kemshilikleri haqqında qanday xabarǵa iye boldı; ózin
situaciyada tutıwı hám qátelerin analiz etiwi.
Hár bir Pedagogikaliq situaciya onıń qatnasıwshılarına tarbiyalıq tásir kórsetedi; oqıwshı
situaciyaǵa birdey shárt menen kelip kirgen bolsa, onday oz minez-qulqına basqasha bahalaw
menen shigip ketedi, ózin hám úlkenlerdiń situaciya qatnasıwshıların bahalawı ózgeredi.
Oqıtıwshınıń konfliktli situaciyanı analiz etiwi:
A) balalardı itibarli etiwin, tınısh ashıwlanbastan situaciyanı baxalaw;
V) óz variantın ótkeriw, olar iskerligine tez kirisip ketiwi, málim bir háreket arqalı
jedellestiriw, mısalı, «Talantlar kórigi» qosıgın birgelikte aytıwı, uzaq waqıt analiz etiw;
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 3 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
59
Neni aytıw? Qanday aytıw?
Oqıtıwshı oqıwshı menen sawbette neni aytiwın (dialog mazmunın tallaw), qanday aytıwın
(sáwbetti emocional tásirli ótkeriw), balaǵa mólsherlengen sóylewdiń maqsetke jetiwi ushın onı
qashan aytıwın (waqıtı hám ornı), kimniń aldında hám ne ushın (nátiyjege isenim) aytıwın anıq
bılıwı zarur.
Kóplegen oqıtıwshılar hár túrli jastaǵı oqıwshılar menen dialog ótkeriwde qıyınshılıqqa
dus keledi. Oqıtıwshı dialogı kóbinshe buyrıqbazlıq-hákimshilik darejesinde alıp barıladı hám
sıyqası shıqqan sózler, bular buyrıqqa-kemsitiwge, qorqıtıwǵa, oqıtıwshınıń háreketine, kewli
tolmaslıqqa tola boladı. Ol sıyaqlı múnásebet mektepde bir neshe jıllar ishinde dawam etedi.
Kópshilik pedagoglar sońǵı waqıtlarda oqıtıwshı ham oqıwshı qarım-qatnas madeniyatınıń
páseygenligin aytıp ótpekte. Olar buǵan sebep qılıp turmıs, islep-shıǵarıw, shańaraq hám mektepte
qarım-qatnas mádeniyatınıń páseyiwin kórsetpekte. Oqıtıwshınıń qopal, keskin esletpesi oqıwshı
tárepinen hám qopal, jawaptı aladı, aqıbette «Klasstan shıgıp ket» penen tamam boladı. Oqıwshı
menen onıń háreketi haqqında sáwbetlesiwde oqıtıwshı balanıń shaxsına qalb miyrin ashıwı,
bálkim háreketinde tezlik penen baha beriwge hám emociyaların ańlatıwǵa, jazalaw menen
qorqıtıwı asıqpawı tiyis. Bul halda oqıtıwshı qálbine kirip úlgeredi, qarım-qatnasta «Jasırınıp»
aladı, yamasa juwap qaytaradı. Eger oqıwshıǵa tekǵana tártipti buzǵan, jaman minez-qulqım
kórsetken ayptar dep emes, bálki jazaǵa ılayıq awır ahwalǵa túsken dep qaralsa, oǵan hamderdlik,
járdem beriw keregin, ámelge asqan hadiyse ushın kúyiniwi kórsete alǵanda, málim emocional
pánge iye ortalıq qáliplesip, eki tárepti de birlestire alıw olar poziciyaların jaqınlastırıw imkan
tamam boladi.
Oqıtıwshı oqıwshı menen qarım-qatnasında tekǵana sóylew mazmunı, bálki áste sóylew
tom, intonaciya ham ayrıqsha áhmiyetke iye, ilimpazlardıń aytıwına qaraǵanda xabardıń 40% in
úlkenler qarım-qatnasın intonaciya arqalı beriler eken. Bala intonaciya arqalı oǵan qaratılǵan
úlkenler qarım-qatnası arqalı aytılǵan sózlerdi tez anlay aladı, ol «Emocional esitiwi»ne iye boladı.
Bala dáslep sóylew intonaciyasına itibarın qaratadı, soǵan mas ráwishte qarım-qatnas
«Xabar»ların aytadı, ashadı yaǵnıy jabip kúnde úlkenler sóylewinde intonaciyada kuyiniw,
hamdartlıq páziyletleri sezilmey atırǵan bolsa, ol bala ushın qızıǵıw payda etpeydi. Qıshqırıw hám
bir túrdegi sóylew oqıwshınıń ansor kiriwların jasırıp qoyadı yaǵnıy emocional his ete almaydı,
bul bolsa sóylewde oqıwshı tárepinen biyparıq bolıwın keltirip shıǵaradı.
Oqıtıwshı oqıwshını esite biliwi, tıńlay alıwı zárur. Sebebi, oqıwshı sóylewinde pikirin
tolıq bayan qılıwı qıyın, bul sóylewdi úlkenlerge jetpesten úzip taslawına alıp keledi, («Boldı,
hámmesi túsinikli!»), bala gápin tolıq tamamlay almaǵan boladı. Oqıwshı gápin aytpaqshı
bolǵanda, oqıtıwshı onı úzip taslaydı. Oqıtıwshı esitpekshi bolǵan waqıttı, oqıwshıda ózin ashıw
qálewi sóngen boladı. Pedagogikalıq situaciyalar haqqında sóz barar eken, bul hádiyse ózine tán
tábiyatqa iye ekenligin umıtpawımız kerek.
Kópshilik jaǵdaylarda oqıtıwshılar menen oqıwshılar, perzentleri menen ata-analar
ortasında kelispewshiliklerdin kelip shıǵıwı búgingi kunniń tiykarǵı mashqalalarınan biri bolıp
tabıladı. Mısalı:
a) mektepte uzaq jıllar dawamında islegen óz kasibin jaqsı bilgen, tajiriybeli oqıtıwshı
sabaq beriwi múmkin, biraq bul oqıtıwshı oqıwshılar menen jaqsı qarım-qatnasta bola almaslıǵı,
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 3 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
60
olarǵa qiynalǵanda jardem bermesligi, olardıń bilimin tuwrı bahalay almaganlıǵı ushın bunday
oqıtıwshı menen oqıwshılar arasında kelispewshilikler payda boladı;
b) oqıtıwshı menen oqıwshılar ortasında hámme waqıt hár túrli darejedegi
kelispewshilikler payda boladı. Bunıń sebepleri túrlishe. Kóbinshe oqıtıwshı kelispewshiliklerdi
bir ózi sheshe almay mektep direktorın, odan soń bolsa, ata- anaların xabardar qıladı.
Ayrım jaǵdaylarda oqıtıwshı ózi menen kelispewshilikke barǵan oqıwshıǵa shara qollawdı
talap etedi. Bunday máseleni sheshiw mektep basshıları ushın da qıyınshılıqlar tuwdıradı. Ol
oqıwshıdan da, oqıtıwshıdan da ajralǵısı kelmeydi. Kelispewshiliklerdi sheshiw jollarınan biri har
bir oqıtıwshınıń ameliy xizmetin baqlawdan ibarat. Sebebi oqıtıwshı payda bolǵan konfliktli
jaǵdayda ámeliy tárepten tómenligin bilip, jaǵdaydı ańlaw ushın oqıwshıǵa sezilerli tásir kórsete
almaydı. Bunıń nátiyjesinde ashıwlanadıi, umitsizlikke beriledi.
Natiyjede óz jumısınan keship ketedi. Bunday sharayatta oqıtıwshıǵa qanday járdem
kórsetiw múmkin? Sońgı jıllarda oqıtıwshı hám oqıwshılar, yaǵnıy, úlkenler menen balalar
ortasındaǵi múnasibetler óte qıyın keshpekte. Bunday kelispewshiliklerdi sheshiw ushın birge
islesiw pedagogikasiniń teoriyalıq tiykarların rawajlandırıw turmıslıq wazıypaǵa aylanbaqta.
Sonıń ushın da kelispewshiliklerdi sheshiw oqıtıwshı kúndelik turmısınıń tiykarǵı bólimine
aylanıwı kerek. Mektep ámeliyatshı psixologlar kelispewshiliklerdi sheshiwde oqıtıwshıǵa
jaqınnan járdem beriwi kerek. Oqıtıwshı oqıwshı arasındaǵı ózara qarım-qatnaslardaǵı
kelispewshiliklerdiń payda bolıwına social turmıstaǵı ózgerisler, globallasıw processi hám tásir
kórsetpekte. Tájiriybeli oqıtıwshılar oqıwshılar menen kúndelik qarım-qatnaslarda demokratiyalıq
tiykarlarǵa tayanıw mexanizmlerin jaqsı biliwleri, bunıń nátiyjesinde kelispewshilikler sanın
kemeytiriwleri lazım. Buniń nátiyjesinde pedagogikalıq process bir qálipte dawam etedi.
Bunday jumıstı ámelge asırıw ushın oqıtıwshı pedagogikalıq qarım-qatnas kónlikpelerine
iye bolıwı, demokratiyalıq printciplerdi jaqsi biliwi zárur. Ol oqıwshıǵa dostana, qadriyatlı,
insaniylıq qarım-qatnasta bolıwı kelispewshiliklerdi sheshiwde úlken ahmiyetke iye.
Kelispewshiliklerdin kelip shıǵıw sebepleri sıpatında-oqıtıwshılardıń oqıwshılar
iskerligine qızıqpawı, olarga biyparıqlıǵı, ishki dúnyasın biliwge umtılmaslıǵı kórsetilgen. Sonday
jantasıwlar nátiyjesinde oqıtıwshı menen oqıwshılar arasında kelispewshilikler payda boladı ham
olar óz waqtında sheshilmese, úlkeyip ketedi. Bunday jaǵday oqıtıwshılarda oqıwshılardı
úyreniwge qızıǵıwdıń tómenligi nátiyjesinde payda bolǵan kelispewshiliklerdi sheshiwge
uqıpsızlıqları nátiyjesinde payda boladı. Bunday jaǵday ásirese, jas oqıtıwshılar arasıinda
gúzetiledi.
Kelipewshilikler payda bolǵan sharayatlarda oqıtıwshılardıń oqıwshılar menen qarım-
qatnaslarǵa qanshelli tayyar yamasa tayyar emesligin anıqlaw úlken áhmiyetke iye. Ayrım
oqıwshılar sabaq processinde oqıtıwshını aljastırıwı nátiyjesinde oqıw processi ózgeredi. Bul óz
gezeginde, oqıtıwshınıń jeterli kásipke tayar emesligin bildiredi. Oqıtıwshı óz xizmetinde
pedagogikalıq ádep-ikramlılıq qaǵıydalarına boysınıwı, odan shetke shıqpawı tiyis. Payda bolǵan
kelispewshiliklerden oqıtıwshı hámde oqıwshılar birdey jábir kóredi. Kelispewshilikler hám olardı
sheshiwge tiyisli túrlishe ideyalar bar. Bunday jantısıwlar kelispewshiliklerdiń mazmun-mánisi,
ósip atırǵan jas áwlad turmısında óz ornın bilmeslik, tuwrı bahalay almaslıq nátiyjesinde payda
boladı. Olarǵa tómendegiler kiredi:
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 3 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
61
Kelispewshilikler hámme waqıt bar hádiyse. Oqıwshılar arasındaǵı kelispewshilikler
tekǵana pedagogikalıq is-ilajlar jolı menen sheshiw múmkin. Kelispewshilikler eki tarepleme
xarakterge iye boladı:
a) olardı Pedagogikalıq is-ilajlar qollaw jolı menen sheshiw múmkin; sebebi eki shaxs
arasındaǵı maqsetler kelispewshiliklerdi keltirip shıǵarıwshı tiykarǵı faktor eken bul toqnasıwdı
jaqsi tárepke baǵdarlaw arqalı sheshiledi.
b) kelispewshiliklerdiń sheshimin tapqan jaǵdayda oqıtıwshı onı jaqsı tárepke baǵdarlawı
múmkin; sebebi oqıwshılar arasındaǵı hár qanday kelispewshiliklerdi pedagogikalıq tárepten tuwrı
jantasqan jaǵdayda sheshiw múmkin.
Kelispewshiliklerdiń sheshimin tabıwda oqıtıwshınıń sheberligi menen bir qatarda,
táreplerdiń qálewi-iradası hám ahmiyetke iye. Oqıtıwshı oqıwshılardı hámme waqıt
kelispewshiliklerden uzaqlasıwǵa shaqırıwı tiyis. Eger kelispewshilikler óz waqtında sheshilmese,
oqıwshılarda oǵan qaraǵanda nadurıs pikirler payda boladı. Oqıwshılar arasında kelispewshilikler
payda bolǵanda usı kelispewshilikke qaraǵanda oqıtıwshı aktiv qarım-qatnasta bolıwı múmkin.
Kelispewshilikke salıstırmalı aktiv qarım-qatnasta bolıwı ushın oqıtıwshı ol haqqında
jeterli bilim hám tajiriybege iye bolıwı kerek. Kelispewshilikler oqıwshılar arasındaǵı jaqsı
ortalıqqa jaman tásir kórsetedi. Kelispewshilikler processinde oqıtıwshı qarama-qarsı táreptegi
oqıwshılardı sınaqtan ótkizedi, olardıń háreketleri ham xarakteriniń ózgesheliklerin úyrenedi.
Ózara húrmet, teńlesleriniń máplerine zıyan jetkermeslik, óz maqsetlerin túsindiriwge
umtılıw, jeke mápin qorǵaw, doslıq qarım-qatnaslardı payda etiw imkanın beredi.
Pedagogikalıq birge islesiw waqtında oqıtıwshı hámde oqıwshınıń nátiyjeli iskerligin
kórsetiwi pedagogtıń kásiplik sheberligine baylanıslı. Oqıtıwshıda sóylew mádeniyatınıń
tómenligi nátiyjesinde kóplegen kelispewshilikli jaǵdaylar payda boladı. Oqıtıwshınıń tárbiyalıq
tásiri oqıwshılar menen qarım-qatnası arqalı payda boladı. Ayrım oqıtıwshılar menen oqıwshılar
arasındaǵı qarım-qatnas ashıq xarakterge iye bolıp, oqıwshılar olardiń sorawlarına durıs juwap
beredi, kórsetpelerin sózsiz orınlaydı, zárur jaǵdaylarda paydalı másláhátler aladıi, ayırım
jaǵdaylarda, olar arasında kelispewshilikler payda boladı.
Oqıtıwshı ham oqıwshılar ortasındaǵı qarım-qatnaslar oqıwshılardıń qarım- qatnasına
qaray quramalasadı. Sonıń ushın olar arasındaǵı túrli kelispewshiliklerdi sheshiwde «Birge islesiw
pedagogikası» imkanıyatlarınan paydalanıw tiyis. Pedagogikada «tárbiya» sózi túrli mánislerde
isletiledi. Misalı, tárbiya keń social mániste, social jaǵday sıpatında qollanılǵanda jamiyettiń barlıq
tárbiyalıq quralların: shańaraqtı, mektepke shekemgi tárbiya orınların oqıw tárbiya orınların,
miynet birlespelerin, maǵlıwmat derekleriniń tárbiya baǵdarındaǵı alıp barılatuǵın háreketlerin óz
ishine aladı. Bul tárbiya quralları ósip kiyatırǵan jas áwladtı hár tárepleme kamal taptırıw jolında
xizmet etedi.
Pedagogikalıq ádebiyatlarda hám ámeliyatta «tárbiya» sózi anıq tar baǵdardı belgilew
ushın da isletiledi. Tap sol maniste tarbiyashılıqtıń basshılıǵı anıq maqsetke qaratılǵan processi
tusiniledi. Tiykargi pedagogikalıq tusinikler: tálim, tárbiya hám maǵlıwmat. Oqıtıw - oqıtıwshı
hám oqıwshınıń birgeliktegi iskerligi hám bul processte balalardıń maglıwmat alıwı, oqıw,
kónlikpe hám tajiriybelerdi iyelewi, tárbiyalanıp, rawajlanıp barıwı názerde tutıladı. Maglıwmat-
bunda tek oqıtıw, bálki ózine erkin bilim alıw, ǵalabalıq maglıwmatlar tásirinde insannıń ilimiy
sistemasin iyelewi, ilimiy kóz-qarasın rawajlandırıwı kózde tutıladıi.
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 3 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
62
Insan kamalati - bul insannıń keń mániste ishki ham sırtqı faktorlar tásirinde rawajlandırıw
processi. Bul processte tárbiyanin úlken áhmiyetke iye ekenligi aytıladı. Insannnıń rawajlanıwı -
bul insan ómir jolı dawamında rawajlanıwınıń ózine say forması bolıp, arnawlı alıp barılatuǵın
tárbiyalıq tásir nátiyjesi esaplanadı.
Psixologikalıq-pedagogikalıq kirisiwsheńlik tálim-tárbiya processindegi «zıyanlı hám
paydalı» konfliktler. Konfliktler auditoriya mısalında kelip shıǵıw sebeplerine toqtap ótemiz.
Konfliktlerdiń kelip shıǵıwında hár bir shaxstıń qulqında, háreketinde, millet, xalıqlıq
ózgesheliklerinde boladı. Oqıw iskerligindegi kelispewshilikler bul iskerlik tiykarınan mektep,
licey, kolledj yaki joqarı oqıw orınlarında tálim-tárbiya processindegi túrli tańlawlardaǵi ayırım
sabaq processindegi qarama-qarsı jaǵdaylar esaplanadı.
Konfliklerdiń paydalı tárepleri sonnan ibarat, oqıtıwshı sabaq processin mashqalalı túrde
alıp baradı. Mashqalalı jaǵdaylar kóbinese oqıwshılar aldın ózlestirilgen bilimlerinen jańa ámeliy
sharayatta paydalanıwǵa májbúr bolganında júzege keledi.
REFERENCES
1.
Mirziyoev Sh.M. Erkin va farovon, demokratik O’zbekiston davlatini birgalikda barpo
etamiz. «O’zbekiston» T, 2016.
2.
Ibragimov X.I va boshqalar. Pedagogika. T, «fan» 2007.
3.
Mavlenova R ham t.b. Pedagogika. -T, «Oqituvchi», 2001.
4.
Uzoqov Q., Goziev E., Tojiev A. Oila etikasi va psixologiyasi. T, «Oqituvchi», 1992.
Elektron resurslar:
5.
www. tdpu. uz
6.
www. pedagog. uz
7.
www. Ziyonet. uz
