401
CHIKTONIK PLITALAR HARAKATI, ZILZILALARNING KELIB CHIQISHI.
Muradov Sirojiddin Husan o‘g‘li
Tog‘ayev Jamshid Xujamberdiyevich
Xujaqulov Abdulaziz Xakim o‘g‘li
Karimov Bohodir O‘ktam o‘g‘li
Siddiqova Madinabonu Asatilla qizi
Qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti
“Mehnat muhofazasi va texnika xavfsizligi” kafedrasi o‘qituvchilari.
Qarshi, O‘zbekistan
https://doi.org/10.5281/zenodo.11060388
Annotatsiya.
Ushbu maqolada, zilzila haqida ummumiy ma`lumotlar, ularning turlari,
sinflanishi. Yer ostida va ustidagi zilzila bilan kechadigan holatlar tariflangan. Maqola mehnat
muhoazasi va texnika xavfsizligi yunalishlari talablari, mehnat muhofazasi va xavfsizlik
mutaxassislari hamda keng izlanuvchilar uchun muljallangan.
Kalit so‘zlar va iboralar
: “Zilzila, silkinish, geposent, eposentr, tektonik plitalar, texnogen
holatlar”.
MOVEMENT OF CHICTONIC PLATES, ORIGIN OF EARTHQUAKES.
Abstract.
In this article, general information about earthquakes, their types, classification.
Earthquake conditions above and below the ground are classified. The article is intended for the
requirements of labor protection and technical safety directions, labor protection and safety
specialists, and general readers.
Key words and phrases:
"Earthquake, shaking, hepocenter, epicenter, tectonic plates,
man-made conditions."
ДВИЖЕНИЕ ХИКТОНИЧЕСКИХ ПЛИТ, ПРОИСХОЖДЕНИЕ
ЗЕМЛЕТРЯСЕНИЙ.
Аннотация.
В этой статье приведены общие сведения о землетрясениях, их типах,
классификации. Классифицируются сейсмические условия над и под землей. Статья
предназначена для требований направлений охраны труда и технической безопасности,
специалистов по охране труда и технике безопасности, а также широкого круга
читателей.
Ключевые слова и фразы:
«Землетрясение, сотрясение, гепоцентр, эпицентр,
тектонические плиты, техногенные условия».
402
Kirish
.
Tabiiy ofatlar ichida eng xavflisi va dahshatlisi bu - yer silkinishidir (zilzila). Yer
silkinishi - yer osti zarbasi va yer ustki qatlamining tebranishi bo‘lib, tabiiy ofatlar, texnologik
jarayonlar tufayli yuzaga keladi. Yer ostki zarbasining paydo bo‘lish o‘chog‘i, yerning ostki
qatlamidagi uzoq vaqt yig‘ilib qolgan energiyaning ozod bo‘lish jarayoni tufayli yuzaga keladi.
O‘choqning ichki qismi markazi giposentr deyiladi, yerni ustki qismidagi markaz epitsentr
deyiladi.
Tadqiqot
metodlari.
Tadqiqot jarayonida ilmiy va o‘quv-uslubiy adabiyotlar tahlili,
pedagogik-tarixiy kuzatuv, umumlashtirish, metodlaridan foydalanildi.
Tadqiqot natijalari va muhokamalar.
Yer silkinishi yuzaga kelish sabablariga ko‘ra
quyidagi guruhlarga bo‘linadi:
1.
Tektonik zilzilalar; 2. Vulqon zilzilalari; 3. Ag‘darilish, o‘pirilish zilzilalari; 4.
Texnogen (insonning muhandislik faoliyati bilan bog‘liq) zilzilalar.
Yuqorida qayd etilgan yer silkinish turlari ichida katta maydonga tarqaladigani va eng ko‘p
talafot keltiradigani tektonik yer silkinishidir.
Bunday yer silkinishlar haqida gap ketganda litosfera o‘ramlarida bo‘ladigan harakat
(tektonik kuchlar) tushuniladi.
Qiya sathlarida tog‘ jinslarining katta bo‘laklarini ag‘darilishi yoki tog‘larning o‘pirilishi
natijasida yuzaga keluvchi yer silkinishlar ag‘darilish zilzilalari deyiladi. Bu yer silkinishining
tarqalish maydoni kichik, ko‘p hollarda talofotsiz bo‘ladi.
Vulqon jarayoni, ya’ni yer ostidagi magmani vulqon kanali orqali yer yuzasiga chiqishi
bilan bog‘liq bo‘lgan yer silkinishiga vulqoniy yer silkinishi deb ataladi. Bunday yer silkinish
vulqonning faollashishi bilan bog‘liq bo‘lganligi sababli aksariyat ko‘p hollarda ular aniq bashorat
qilinadi. Shuning uchun uning keltiradigan talofoti deyarli kuchli bo‘lmaydi.
Insonning muhandislik faoliyati bilan bog‘liq bo‘lgan yer silkinishlar asosan oxirgi yillarda
kuzatilmoqda. Bunday yer silkinish yirik suv omborlari vujudga kelgan hududlarda, gaz, neft
mahsulotlarining yer ostidan so‘rib olinishi jarayoni amalga oshgan maydonlarda yuz bermoqda.
Inson o‘zining muhandislik faoliyati bilan yer osti komponentlariga muayyan ta’sir etishi,
u yoki bu darajada o‘zgartirishi yer silkinishining vujudga kelishiga sabab bo‘lmoqda. Daryo
vodiylariga to‘g‘onlarning qurilishi natijasida maydoni bir necha ming km
2
, hajmi bir necha yuz
km
3
dan katta bo‘lgan (masalan, Chorvoq suv omborining umumiy hajmi 2,1 mld. m
3
, suv sathi
maydoni 3640 ga teng) suv omborlari vujudga kelmoqda. Yer qa’ridan 4000-5000 m chuqurlikda
yotgan gaz, neft yer sathiga so‘rib chiqarilmoqda, yer ostida uzoq geologik davrlar mobaynida
yotgan ko‘mir ana shu yer qa’rida yondirilib gazga aylantirib olinmoqda. Vaqtincha saqlash
403
maqsadida ba’zan yer osti g‘orlariga, chuqurlarga va tog‘ jinslari g‘ovaklariga gaz, neft
mahsulotlari yuqori bosim ostida kiritilmoqda, juda katta miqdordagi mineral suvlar yer ostidan
chiqarib olinmoqda. Yer qa’rining odamlar ta’sir etish joylarida yig‘ilayotgan energiya
miqdorining u yoki bu darajada oshishi yoki kamayishi oqibatida sodir bo‘lgan yer silkinishlar
Hindiston, AQSH va O‘zbekistonda kuzatilganligi fandan ma’lum. Jumladan, Chorvoq suv ombori
qurilib bo‘lingandan keyin bu hududda bir necha marta yer silkinishlar bo‘lib o‘tgan.
Tekshirishlarning ko‘rsatishicha, bu yer silkinishlar o‘zlarining tayyorlanish, sodir bo‘lish
mexanizmlari bilan Chorvoq suv omboriga yig‘ilgan suvning miqdori va yig‘ilgan suvni suv
omboridan chiqarilish tezligi bilan bog‘liq holda yuz berishi kuzatilgan. Bunga birinchidan, suv
omborining 2,1 mld. m
3
dan ortiq suv bilan to‘latilishi jarayonida, ombor tubida yotuvchi tog‘
jinslarining siqilishi va taranglashishi oqibatida yuz beradigan mikrosiniqlar, darz ketishlar va
ularning nisbiy harakati sabab bo‘lsa, ikkinchidan, suvni suv omboridan bir me’yorida
chiqarilmasligi va tog‘ jinslariga ta’sir qiluvchi kuchlarning nomutanosib holatda bo‘shatilishi,
o‘zgarishi sabab bo‘lgan.
Yer silkinish o‘chog‘i - giposentrning joylashgan chuqurligi bo‘yicha: yerning yuza
qismida - 70 km gacha, o‘rta qismida - 70-300 km va chuqur qismida - 300 km dan pastda
«mantiya» qatlamida vujudga keladigan xillarini ajratish mumkin. Respublikamizda kuzatiladigan
zilzilalarning o‘chog‘i asosan 70 km gacha chuqurliklarda joylashganligi qayd etilgan.
Mantiyadagi katta bosim yoki portlashlar tufayli zilzila o‘chog‘i vujudga keladi, natijada
katta kuchlanishlar paydo bo‘ladi, bular o‘z navbatida yerning ustki qatlamining tebranishiga olib
keladi. Giposentrdan hamma tarafga, qaytar seysmik to‘lqinlar tarqaladi, ular asosan uzunasiga va
ko‘ndalang turlariga bo‘linadi (sxema). Yer ostidan uzunasiga tarqalayotgan (vertikal tarzda)
to‘lqinlar o‘z yo‘nalishi bo‘yicha navbatma-navbat yer po‘stlog‘ini siqib, er yuzasiga chiqqanda
tovush chiqaradi. Bu esa yer silkinish oldidan chiqadigan tovushning o‘zginasidir. Ko‘ndalang
to‘lqinlar (gorizontal) yer yuzasiga chiqib zilzila to‘lqinlarini vujudga keltiradi va epitsentrdan
barcha taraflarga tarqaladi:
Epitsentr
Giposentr
404
Kuchli yer silkinishi oqibatida yerning yaxlitligi, butunligi o‘zgaradi, inshootlar, jihozlar
buziladi, kommunal-energetik qismlar ishdan chiqishi, insonlar o‘limi yuz beradi. Yer silkinishi
ko‘pchilik hollarda ma’lum intensivlikda chiqadigan tovush bilan yuz beradi va uning past-
balandligi yer qimirlashining kuchiga bog‘liq. Yer qimirlashining asosiy ko‘rsatkichlari
quyidagilardan iborat: yer silkinish o‘chog‘ining chuqurligi, silkinish amplitudasi va yer
silkinishining intensiv energiyasi.
Xulosa.
MSK shkalasi bo`yicha yer silkinish kuchiga qarab quyidagi holatlar kuzatiladi:
1 ball - sezilarsiz, faqatgina seysmik asboblar qayd qiladi;
2 ball - juda kuchsiz, uy ichida o‘tirgan ba’zi odamlar sezishi mumkin (deraza oynalari
titraydi);
3 ball - kuchsiz, ko‘pchilik odamlar sezmaydi, ochiq joyda tinch o‘tirgan odam sezishi
mumkin. Osilgan jismlar asta sekin tebranadi;
4 ball - o‘rtacha sezilarli. Ochiq joyda, bino ichida turgan odamlar sezadi. Uy devorlari
qirsillaydi. Ro‘zg‘or anjomlari titraydi, osilgan jismlar tebranadi;
5 ball - ancha kuchli. Hamma sezadi, uyqudagi odam uyg‘onadi, ba’zi odamlar hovliga
yugurib chiqadi. Idishlardagi suyuqlik chayqalib to‘kiladi, osilgan uy jihozlari qattiq tebranadi;
6 ball - kuchli. Hamma sezadi, uyqudagi odam uyg‘onadi, ko‘pchilik odamlar hovliga
yugurib chiqadi. Uy hayvonlari betoqat bo‘ladi. Ba’zi hollarda kitob javonidagi kitoblar, ro‘zg‘or
buyumlar javonlaridagi idishlar ag‘darilib tushadi;
7 ball - juda kuchli. Ko‘pchilik odamlarni qo‘rquv bosadi, ko‘chaga yugurib chiqadi,
avtomobil haydovchilari harakat vaqtida ham sezadi, uy devorlarida katta -katta yoriqlar paydo
bo‘ladi, hovuzlardagi suv chayqaladi va loyqalanadi.
8 ball - yemiruvchi. Xom g‘ishtdan qurilgan imoratlar butunlay vayron bo‘ladi, ancha
pishiq qilib qurilgan imoratlarda ham yoriqlar paydo bo‘ladi, uy tepasidagi mo‘rilar yiqiladi, ba’zi
daraxtlar butun tanasi bilan yiqiladi, sinadi, tog‘li joylarda qulash, surilish hodisalari yuz beradi.
9 ball - vayron qiluvchi. Yer qimirlashiga bardosh beradigan qilib qurilgan imorat va
inshootlar ham qattiq shikastlanadi. Oddiy imoratlar butunlay vayron bo‘ladi, yer yuzasida
yoriqlar paydo bo‘ladi, yer osti suvlari sizib chiqishi mumkin.
10 ball - yakson qiluvchi. Hamma imoratlar yakson bo‘ladi. Temir yo‘l izlari to‘lqinsimon
shaklga kelib bir tomonga qarab egilib qoladi, yer osti kommunal quvurlari uzilib ketadi, cho‘kish
hodisalari yuz beradi. Suv havzalari to‘lqinlanib qirg‘oqqa uriladi, qoyali yon bag‘rlarda katta-
katta surilish hodisalari sodir bo‘ladi.
405
11 ball - fojiali. Hamma imoratlar deyarlik vayron bo‘ladi, to‘g‘onlar yorilib ketadi, temir
yo‘llar butunlay ishdan chiqadi, yerning ustki qismida katta-katta yoriqlar paydo bo‘ladi, yer
ostidan balchiqlar ko‘tarilib chiqadi, surilish, qulash hodisalari nihoyasiga yetadi.
12 ball - kuchli fojiali. Yerning ustki qismida katta o‘zgarishlar yuz beradi. Hamma
imoratlar butunlay vayron bo‘ladi, daryolarning o‘zani o‘zgarib, sharsharalar paydo bo‘ladi, tabiiy
to‘g‘onlar vujudga keladi.
REFERENCES
1.
Маматов Ф. М., Шодмонов Г. Д. Обоснование конструктивной схемы
комбинированного агрегата для подготовки почвы к посеву бахчевых //European
research. – 2018. – №. 1 (35). – С. 10-14.
2.
Murtozevich M. F., Halilovich M. S., Dustmurodovich S. G. Dump ripper for soil
protection from water erosion //European science review. – 2018. – №. 7-8. – С. 245-246.
3.
Мирзаев Б. С., Мардонов Ш. Х., Шодмонов Г. Д. О качестве рыхления почвы
рыхлителем с рабочими органами наклонного типа //European research. – 2018. – №.
1 (35). – С. 15-18.
4.
Mamatov F. M., Mardonov S. H., Shodmonov G. D. DUMP RIPPER FOR SOIL
PROTECTION FROM WATER EROSION //European Science Review. – 2018. – №. 7-
8. – С. 245-246.
5.
Чуянов Д. Ш. и др. ПОЛИЗ ЭКИНЛАРИ ЭКИШ УЧУН ТУПРОҚНИ
ТАЙЁРЛАЙДИГАН КОМБИНАЦИЯЛАШГАН АГРЕГАТ КОРПУСЛАРИНИНГ
ПАРАМЕТРЛАРИ //Инновацион технологиялар. – 2021. – №. Спецвыпуск 1. – С.
146-150.
6.
Шодмонов Ғ. Д., ўғли Хидиров М. Қ. АВТОТРАНСПОРТ ЧИҚИНДИ ГАЗЛАРИ
ЗАРАРЛИЛИГИНИ
КАМАЙТИРИШНИНГ
ЗАМОНАВИЙ
УСУЛЛАРИ
//INTERNATIONAL CONFERENCES. – 2022. – Т. 1. – №. 18. – С. 140-147.
7.
Чуянов Д. и др. КОМБИНАЦИЯЛАШГАН АГРЕГАТ ЮМШАТКИЧЛАРИНИНГ
ЎЗАРО ЖОЙЛАШИШИНИ АСОСЛАШ //Innovatsion texnologiyalar. – 2022. – Т. 1.
– №. 4. – С. 61-63.
8.
Shodmonov G., Xidirov M., Boymurodov S. AVTOMOBILLARNING ELEKTR VA
ELEKTRON JIHOZLARINI DIAGNOSTIKALASH //Академические исследования в
современной науке. – 2022. – Т. 1. – №. 20. – С. 57-61.
406
9.
Chuyanov D. et al. Parameters of slitter for embedding manure in soil for melon crops
//E3S Web of Conferences. – EDP Sciences, 2023. – Т. 401. – С. 04048.
10.
Чуянов Д. Ш., Шодмонов Г. Д. ОПРЕДЕЛЕНИЕ ОПТИМАЛЬНЫХ
ПАРАМЕТРОВ СТАЛКИВАТЕЛЯ НАВОЗА //Вестник науки и образования. –
2023. – №. 12 (143)-2. – С. 5-9.
11.
Чуянов Д. Ш., Шодмонов Г. Д. ОБОСНОВАНИЕ ОСНОВНЫХ ПАРАМЕТРОВ
ЩЕЛЕВАТЕЛЯ ДЛЯ ЗАДЕЛКИ НАВОЗА //Educational Research in Universal
Sciences. – 2023. – Т. 2. – №. 14. – С. 1017-1023.
12.
Dostmurodovich G. S. ECONOMIC ANALYSIS OF FUNDS IN THE FIELD OF
LABOR
PROTECTION
//INTERNATIONAL
JOURNAL
OF
EUROPEAN
RESEARCH OUTPUT. – 2024. – Т. 3. – №. 1. – С. 57-61.
13.
Dostmurodovich G. S. LABOR PROTECTION WHEN WORKING AT HEIGHTS
//International journal of advanced research in education, technology and management. –
2024. – Т. 3. – №. 1. – С. 31-38.
14.
Shodmonov G. “FAVQULODDA VAZIYATLAR VA FUQARO MUHOFAZASI”
FANING MAQSAD VA VAZIFALARI //Interpretation and researches. – 2024.
15.
Чуянов Д. Ш. и др. Полиз экинлари етиштиришда тупроққа ишлов бериш ва
экишнинг янги усули //Инновацион технологиялар. – 2021. – №. Спецвыпуск 2. –
С. 53-56.
16.
Чуянов Д. Ш. и др. ПОЛИЗ ЭКИНЛАРИ ЕТИШТИРИШ УЧУН ЭНЕРГИЯ-
РЕСУРСТЕЖАМКОР
ТЕХНОЛОГИЯ
ВА
МАШИНА
//Инновацион
технологиялар. – 2020. – №. Спецвыпуск. – С. 78-82.
17.
Маматов Ф. М., Чуянов Д. Ш., Шодмонов ҒД Э. М. И. Далаларни полиз экинлари
экиш учун тайёрлайдиган комбинациялашган агрегатнинг параметрларини
асослаш //Innovatsion texnologiyalar. –Қарши. – 2018. – №. 4. – С. 44-48.
18.
Mirzaev B. et al. Parameters of the soil-holding part of the slurry spreader //E3S Web of
Conferences. – EDP Sciences, 2023. – Т. 383. – С. 04016.
19.
Chuyanov D. S., Mamatov F. M., Shodmonov G. D. Main parameters of manure sealer
//E3S Web of Conferences. – EDP Sciences, 2023. – Т. 401. – С. 04031.
20.
Shodmonov G. D., Xidirov MQ Avtotransport chiqindi gazlari zararliligini
kamaytirishning zamonaviy usullari //International conference on innovative
development of education. – 2022. – Т. 18. – С. 140-147.
407
21.
Mamatov F., Karimov A., Shodmonov G. Study on the parameters of bars of the potato
digger ploughshare //E3S Web of Conferences. – EDP Sciences, 2023. – Т. 434. – С.
03012.
22.
Chuyanov D., Shodmonov G. Energy-saving technology and machinery for growing
melons //International Journal of Innovations in Engineering Research and Technology.
– 2020. – №. 1. – С. 1-7.
23.
Shodmonov G. D. et al. MEHNAT MUHOFAZASI FANINING RIVOJLANISH
TARIXI VA BOSHQA FANLAR BILAN O ‘ZARO BOG ‘LIQLIGI //GOLDEN
BRAIN. – 2024. – Т. 2. – №. 3. – С. 149-153.
24.
Chuyanov D. et al. Traction resistance of the combined machine plough //E3S Web of
Conferences. – EDP Sciences, 2021. – Т. 264. – С. 04036.
25.
Мamatov F. et al. Potato digger with a digging workpart of the" Paraplaw" type //E3S
Web of Conferences. – EDP Sciences, 2023. – Т. 365. – С. 04021.
26.
Murtozevich M. F. et al. New technology and combined machine for preparing soil for
sowing gourds //European science review. – 2018. – №. 1-2. – С. 234-236.
27.
Chuyanov D. et al. Soil preparation machine parameters for the cultivation of
cucurbitaceous crops //IOP Conference Series: Materials Science and Engineering. – IOP
Publishing, 2020. – Т. 883. – №. 1. – С. 012122.
28.
Mirzaev B. et al. Combined machine for preparing soil for cropping of melons and gourds
//IOP Conference Series: Earth and Environmental Science. – IOP Publishing, 2019. – Т.
403. – №. 1. – С. 012158.
29.
ESHEV S. et al. EVALUATION OF THE INFLUENCE OF THE PHYSICAL
PROPERTIES OF BOUND SOILS ON THE WASHING PROCESS.
30.
Эшев С., Мурадов Н. К., Маматов Н. З. ИМИТАЦИОННОЕ МОДЕЛИРОВАНИЕ
ПРОЦЕССА ПЕРЕНОСА ГОМОГЕННОЙ СМЕСИ В ГИДРОМОРФНЫХ
СРЕДАХ, ОБУСЛОВЛЕННОГО ИЗМЕНЕНИЕМ УРОВНЯ ПОДЗЕМНЫХ ВОД
//КОНТРОЛЬ ПРОЦЕССОВ ИЗМЕНЕНИЯ ДАВЛЕНИЯ ПОЧВЕННОЙ ВЛАГИ
ДЛЯ КОРРЕКТИРОВКИ РЕЖИМОВ ОРОШЕНИЯ И СНИЖЕНИЯ ПОТЕРЬ
УРОЖАЕВ.
31.
Sobir E. et al. EVALUATION OF THE INFLUENCE OF THE PHYSICAL
PROPERTIES OF BOUND SOILS ON THE WASHING PROCESS //Universum:
технические науки. – 2022. – №. 9-5 (102). – С. 18-22.
408
32.
Маматов Н. З., Рахимов О. Д. ИННОВАЦИОН ПЕДАГОГИК ТЕХНОЛОГИЯЛАР
ТАСНИФИ //INTERNATIONAL СONFERENCE ON LEARNING AND TEACHING.
– 2022. – Т. 1. – №. 3. – С. 258-262.
33.
Eshev S. et al. SHO ‘RLANGAN BOG ‘LANGAN GRUNT NAMLIGINING
YUVILISHGA QARSHILIK QILISH TA’SIRINI BAHOLASH //Innovatsion
texnologiyalar. – 2023. – Т. 51. – №. 03. – С. 70-76.
34.
Mamatov N. PHYSICAL MODELING OF THE WASHING PROCESS OF
CHANNELS WITH LOW BINDING SOILS WITH SALINITY //Modern Science and
Research. – 2024. – Т. 3. – №. 1. – С. 1232-1238.
35.
Маматов Н. З. ИСТОЧНИКИ АЛЬТЕРНАТИВНОЙ ЭНЕРГИИ НА ОСНОВЕ
ОРГАНИКИ //Multidisciplinary and Multidimensional Journal. – 2024. – Т. 3. – №. 2.
– С. 24-28.
36.
Mamatov N. Z. INNOVATIVE SOLUTIONS TO PROTECT WORKERS FROM
DANGEROUS GAS AND TOXIC SUBSTANCES IN HAZARDOUS INDUSTRY
ENTERPRISES //International journal of advanced research in education, technology and
management. – 2024. – Т. 3. – №. 2. – С. 73-77.
37.
Маматов Н. З. К РАСЧЕТУ НЕРАЗМЫВАЮЩИХ СКОРОСТЕЙ ВОДНОГО
ПОТОКА ЗЕМЛЯНЫХ КАНАЛОВ В УСЛОВИЯХ СВЯЗНОГО ГРУНТА
//INTERNATIONAL JOURNAL OF EUROPEAN RESEARCH OUTPUT. – 2024. – Т.
3. – №. 2. – С. 64-69.
38.
Маматов Н. З. ЗАЩИТА НАСЕЛЕНИЯ В МЕСТАХ ПРОВЕДЕНИЯ МАССОВЫХ
МЕРОПРИЯТИЙ //INTERNATIONAL JOURNAL OF EUROPEAN RESEARCH
OUTPUT. – 2024. – Т. 3. – №. 2. – С. 70-79.
39.
Маматов Н., Мурадуллаев Ф. ЯНГИ ТАЪЛИМ ТИЗИМИДА ТАЛАБАЛАР
МУСТАҚИЛ ИШИНИ БАЖАРИШДГИ МУМММОЛАР //Interpretation and
researches. – 2024.
40.
Бердиев Ш. Ж., Маматов Н. З. Метод борьбы с просадками грунтов в южных
регионах Узбекистана //Инновационное развитие. – 2017. – №. 2. – С. 82-84.
41.
Эшев С. С. и др. БОҒЛАНГАН ГРУНТЛАРДАГИ БИРИКИШ КУЧИНИНГ ЎЗАН
ЮВИЛИШИГА ТАЪСИРИНИ БАҲОЛАШ //Инновацион технологиялар. – 2022. –
Т. 3. – №. 3 (47). – С. 76-82.
409
42.
Мирзаев О. А., Маматов Н. З. Температурный расчет питающего цилиндра с
упругим элементом пневмомеханических прядильных машин //Science and
Education. – 2023. – Т. 4. – №. 12. – С. 294-304.
43.
Мирзаев О. А., Маматов Н. З. КОЛЕБАНИЯ СОСТАВНОГО ПИТАЮЩЕГО
ЦИЛИНДРА С СОПРОТИВЛЕНИЕМ ПРИ КРУЧЕНИИ //Educational Research in
Universal Sciences. – 2023. – Т. 2. – №. 14. – С. 120-124.
44.
Sobir E. et al. EVALUATION OF THE INFLUENCE OF THE PHYSICAL
PROPERTIES OF BOUND SOILS ON THE WASHING PROCESS //Universum:
технические науки. – 2022. – №. 9-5 (102). – С. 18-22.
45.
Eshev S. S. et al. Evaluating the effect of cohesive strength on self-leaching in bonded
soils //International Journal of Advanced Research in Science, Engineering and
Technology. – 2022. – Т. 9. – №. 8. – С. 19636-19641.
46.
Эшев С. С., Маматов Н. З., Бобомуродов Ф. Ф. ШЎРЛАНГАН КАМ БОҒЛАНГАН
ГРУНТЛАРНИНГ ФИЗИК-МЕХАНИК ХУСУСИЯТЛАРИНИ ТАДҚИҚОТ ЭТИШ
//ME’MORCHILIK va QURILISH MUAMMOLARI. – 2023. – Т. 2.
47.
Эшев С. С., Маматов Н. З., Эркинов С. Т. Мукимов. ДБ ШЎРЛАНГАН КАМ
БОҒЛАНГАН ГРУНТЛАРНИНГ ФИЗИК-МЕХАНИК ХУСУСИЯТЛАРИНИ
ТАДҚИҚОТ ЭТИШ //International Journal of Education, Social Science & Humanities.
Finland Academic Research Science Publishers ISSN. – С. 2945-4492.
48.
Эшев С. С. и др. Неразмывающие скорости земляных каналов в связных грунтах
//Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences. – 2022. – Т.
2. – №. 5. – С. 375-384.
49.
Khazratov A. N. et al. Influence of cohesion strength in cohesive soils onchannel bed
erosion //E3S Web of Conferences. – EDP Sciences, 2023. – Т. 410. – С. 05018.
50.
Mirzayev O. A., Urakov N. A., Mamatov N. Z. Proced vibrations of a composite chevron-
type feed cylindr with torsional resistance //JMEA journal of modern educational
achievements. – 2023. – Т. 11.
51.
Eshev S. et al. Critical flow velocities in cohesive saline soils //E3S Web of Conferences.
– EDP Sciences, 2021. – Т. 264. – С. 03071.
52.
Otabek M. et al. Dynamics And Stability Of A Composite Feed Cylinder In The Feeding
Area Of Rotor Spinning Machines //Journal of Pharmaceutical Negative Results. – 2023.
– С. 1152-1157.
410
53.
Eshev S. et al. Calculation of its dynamically stable cross-section in the steady motion of
the channel flow //AIP Conference Proceedings. – AIP Publishing LLC, 2023. – Т. 2612.
– №. 1. – С. 050007.
54.
Eshev S. et al. Non-eroding speed of water flow of channels running in cohesive soils
//IOP Conference Series: Materials Science and Engineering. – IOP Publishing, 2021. –
Т. 1030. – №. 1. – С. 012131.
55.
Eshev S. et al. The beginning of the movement of bottom sediments in an unsteady flow
//E3S Web of Conferences. – EDP Sciences, 2021. – Т. 263. – С. 02042.
56.
Otabek M. et al. Dynamics And Stability Of A Composite Feed Cylinder In The Feeding
Area Of Rotor Spinning Machines //Journal of Pharmaceutical Negative Results. – 2023.
– С. 1152-1157.
57.
Рахимов О. Д., Тогаев Ж. Х., Хужакулов А. Х. У. Усовершенствованный
кормонасос для фермерских хозяйств //Academy. – 2019. – №. 6 (45). – С. 25-27.
58.
Рахимов О. Д. Тогаев ЖХ, Хужакулов АХ Усовершенствованный кормонасос для
фермерских хозяйств //Москва. Журнал «Academy. – 2019. – Т. 6. – С. 45.
59.
Rakhimov O. D., Togaev Z. K., Khuzhakulov A. K. Improved feed pump for farms
//Akademy. – 2019. – Т. 6. – №. 45. – С. 25-27.
60.
Жураев М. Н. и др. Кластер тармоқлари учун автомобил транспортида ташиш
жараёнларини бошқариш моделларини шакллантириш //O'zbekistonda fanlararo
innovatsiyalar va ilmiy tadqiqotlar jurnali. – 2023. – Т. 2. – №. 19. – С. 1318-1323.
61.
Тоғаев Ж. Х., Жураев М. Н., Назарова В. Ҳ. АВТОМОБИЛ ТРАНСПОРТИДА
ОЗИҚ-ОВҚАТ МАҲСУЛОТЛАРИНИ ТЕРМИНАЛ ТАШУВЛАР АСОСИДА
ЕТҚАЗИБ
БЕРИШНИ
ТАКОМИЛЛАШТИРИШ
//O'ZBEKISTONDA
FANLARARO INNOVATSIYALAR VA ILMIY TADQIQOTLAR JURNALI. – 2023.
– Т. 2. – №. 19. – С. 1143-1151.
62.
Hamroyev O., Togaev J., Keldiyorov R. N. Installation for testing the ability of oil-
oxidizing microorganisms //E3S Web of Conferences. – EDP Sciences, 2023. – Т. 417. –
С. 02015.
63.
Zhuraev M., Togaev J., Yusufkhonov Z. Management of consumers needs for volume of
transportation, taking into account the probable nature //E3S Web of Conferences. – EDP
Sciences, 2023. – Т. 401. – С. 01066.
64.
Сарвирова Н. С., Саматов Г. А., Тогаев Ж. ИННОВАЦИОННОЕ РАЗВИТИЕ В
АГРОЛОГИСТИКЕ //Актуальные проблемы экономики и управления на
411
предприятиях машиностроения, нефтяной и газовой промышленности в условиях
инновационно-ориентированной экономики. – 2020. – Т. 1. – С. 175-185.
65.
Жураев М. Н., Тогаев Ж. Х. МЕТОДИКА ЭФФЕКТИВНОГО РАСПРЕДЕЛЕНИЯ
ПРОВОЗНЫХ ВОЗМОЖНОСТЕЙ АВТОТРАНСПОРТНЫХ СРЕДСТВ НА
РАДИАЛЬНЫЕ МАРШРУТЫ //Актуальные проблемы экономики и управления на
предприятиях машиностроения, нефтяной и газовой промышленности в условиях
инновационно-ориентированной экономики. – 2020. – Т. 1. – С. 116-124.
66.
Норбаев Э. Қ., Тоғаев Ж. Х. ОЗИҚА УЧУН ТЕХНИКАЛАРДАН
ФОЙДАЛАНИШДАГИ ҲАРАЖАТЛАР УЛУШИ //ББК 1 E91. – 2019. – С. 131.
67.
Норбаев Э. Қ., Тоғаев Ж. Х. ОЗИҚА УЧУН ТЕХНИКАЛАРДАН
ФОЙДАЛАНИШДАГИ ҲАРАЖАТЛАР УЛУШИ //EurasiaScience. – 2019. – С. 131-
133.
68.
Махматкулов Н. И. и др. КРИТЕРИИ ПОЖАРООПАСНОСТИ ОБЪЕКТОВ И
РАСЧЕТ ВРЕМЕНИ ЭВАКУАЦИИ ЛЮДЕЙ ПРИ ЧРЕЗВЫЧАЙНЫХ
СИТУАЦИЯХ //Теоретические и прикладные вопросы комплексной безопасности:
Материалы. – 2019. – С. 90.
69.
Шоназаров Ж. У., Хужакулов А. Х. ТВОРЧЕСКАЯ И ИННОВАЦИОННАЯ
ДЕЯТЕЛЬНОСТЬ
БУДУЩЕГО
ПРЕПОДАВАТЕЛЯ
И
СПОСОБЫ
ДОСТИЖЕНИЯ ПРОФЕССИОНАЛЬНЫХ НАВЫКОВ //Вестник науки. – 2020. –
Т. 1. – №. 12. – С. 55-60.
70.
Khujaqulov A. K. ANALYSIS OF RADIOACTIVE DAMAGE TO SURFACES AND
INDIVIDUALS //Innovative Development in Educational Activities. – 2023. – Т. 2. –
№. 18. – С. 145-149.
71.
Xakim o‘g‘li X. A. UMUMKASBIY FANLARNI O ‘QITISH ORQALI TALABALAR
TOMONIDAN
SHAKLLANADIGAN
TADQIQOTCHILIK
QOBILIYATLARI
//INNOVATION IN THE MODERN EDUCATION SYSTEM. – 2023. – Т. 3. – №. 35.
– С. 321-326.
72.
Xakim o’g’li X. A. SANOAT KORXONALARIDAN CHIQAYOTGAN ZARARLI
GAZLARNING
SANOAT
RAYONLARIDA
YASHOVCHI
AHOLINING
SALOMATLIGIGA TA’SIRI //IJODKOR O'QITUVCHI. – 2024. – Т. 3. – №. 36. – С.
28-31.
73.
Норбаев Э. К., Хужакулов А. Х. У. Доля затрат на эксплуатацию техники для
подготовки кормов //Life Sciences and Agriculture. – 2020. – №. 4. – С. 21-24.
412
74.
Berdimuratov P. et al. Seeder of exact seeding of seeds of cotton on the crest with drip
irrigation //E3S Web of Conferences. – EDP Sciences, 2021. – Т. 264. – С. 04044.
75.
Хужакулов А. Х. У. Использование серы в сельском хозяйстве Узбекистана и
обучение требованиям безопасности //Проблемы науки. – 2021. – №. 6 (65). – С. 96-
102.
76.
Rashidov N. S. et al. Stepped plow with cutting disc for tillage of sloping fields //IOP
Conference Series: Earth and Environmental Science. – IOP Publishing, 2022. – Т. 1076.
– №. 1. – С. 012023.
77.
Каримов С. М. и др. Нормативно-правовая база в области гражданской защиты в
Республике Узбекистан //Теоретические и прикладные вопросы комплексной
безопасности: Материалы. – 2019. – С. 36.
78.
Rakhimov O. et al. Methodology for using forsight technology in training future
ecologists in Uzbekistan //E3S Web of Conferences. – EDP Sciences, 2023. – Т. 462. –
С. 03048.
79.
Xakim o‘g‘li X. A. MUHANDISLIK YO ‘NALISHI TALABALARING
UMUMKASBIY TAYYORGARLIGIGA QO ‘YILGAN TALABLAR //PROSPECTS
AND MAIN TRENDS IN MODERN SCIENCE. – 2023. – Т. 1. – №. 6. – С. 60-63.
80.
Рахимов О. Д. и др. Неиспользуемые возможности: дистанционного образования в
Узбекистане //Научный журнал. – 2021. – №. 3 (58). – С. 72-75.
81.
Рахимов
О.
Д.
и
др.
НЕИСПОЛЬЗУЕМЫЕ
ВОЗМОЖНОСТИ:
ДИСТАНЦИОННОГО ОБРАЗОВАНИЯ В УЗБЕКИСТАНЕ.
82.
Хужакулов А. Х. Значение инновационных технологий в организации
самостоятельной работы студентов в системе высшего образования //Вестник
науки. – 2023. – Т. 2. – №. 4 (61). – С. 113-117.
83.
Xujaqulov A. X. O. G. L. Muhandislik ta’lim yo’nalishi talabalarini kasbiy tanlovga ta’sir
etuvchi omillar //Science and Education. – 2023. – Т. 4. – №. 12. – С. 493-496.
84.
Dustkabilovich R. O. et al. Modern lectures and methods of organizing problematic
lectures //Проблемы науки. – 2020. – №. 2 (50). – С. 46-49.
85.
Muradov S., Xujaqulov A., Eshmuxamedov L. ORGANIZING TRAINING ON THE
CAUSES OF EMERGENCY SITUATIONS, CHARACTERISTICS AND ACTION AT
THE FOCUS OF INJURY //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 2. – С.
247-264.
413
86.
АSHUROVA L. ПРОБЛЕМЫ СОВРЕМЕННОЙ НАУКИ И ОБРАЗОВАНИЯ
//ПРОБЛЕМЫ СОВРЕМЕННОЙ НАУКИ И ОБРАЗОВАНИЯ Учредители: Олимп.
– С. 41-46.
87.
Shomurotov B. H., Boyirov Z. R., Ashurova L. ANALYSIS OF DEVELOPMENTAL
EDUCATION MODELS //Проблемы науки. – 2020. – №. 11. – С. 86-90.
88.
Laylo A. ISHLAB CHQARISH XONALARI HAVOSINI OPTIMALLASHTIRISH
UCHUN KONDITSIONER USKUNASINING ISHINI QIYOSIY TAHLIL QILISH VA
UNI MODELLASHTIRISH //Sanoatda raqamli texnologiyalar/Цифровые технологии
в промышленности. – 2023. – Т. 1. – №. 1. – С. 184-192.
89.
Ashurova L. ZILZILA, KELIB CHIQISH SABABLARI VA OQIBATLARI //GOLDEN
BRAIN. – 2024. – Т. 2. – №. 1. – С. 423-431.
90.
Ashurova L., Uralov M. «BINO VA INSHOOTLAR XAVFSIZLIGI» FANINI O
‘QITISHNING BA’ZI JIHATLARI //Interpretation and researches. – 2024.
91.
Anisimov K. V. et al. Phenomenon of market economy: business concepts of innovations
in theoretical and practical solutions. – 2022.
92.
Рахимов О. Д., Файзиева Ш. Ш., Ашурова Л. Форсайт как технология
прогнозирования развития применения цифровых технологий в секторе высшего
образования Узбекистана //Феномен рыночного хозяйства: от истоков до наших
дней. Институты развития и информационные технологии в инновационных
решениях. – 2022. – С. 167-175.
93.
Husanovich S. B., Ravshanovich B. Z., Laylo А. ANALYSIS OF DEVELOPMENTAL
EDUCATION MODELS //Проблемы науки. – 2020. – №. 11 (59). – С. 86-90.
94.
Rakhimov O. D., Sh F. S., Ashurova L. Foresight as a technology for forecasting the
development of the use of digital technologies in the higher education sector of
Uzbekistan //The phenomenon of market economy: from the origins to the present day.
Development institutions and information technologies in innovative solutions. – 2022. –
С. 167-175.
95.
Ashurova L. ON THE TECHNOLOGY FOR THE DEVELOPMENT OF SCIENTIFIC
AND CREATIVE ACTIVITY IN STUDENTS //Innovative Development in Educational
Activities. – 2023. – Т. 2. – №. 23. – С. 294-298.
96.
Ashurova L. METHODOLOGY OF USING TELECOMMUNICATION STUDY
PROJECTS IN INDEPENDENT EDUCATION //Educational Research in Universal
Sciences. – 2023. – Т. 2. – №. 17. – С. 135-140.
414
97.
Rakhimov О., Аshurova L., Artikbekova F. Hydraulic transport in small livestock farms
//E3S Web of Conferences. – EDP Sciences, 2021. – Т. 274. – С. 03003.
98.
Rakhimov O. et al. Methodology for using forsight technology in training future
ecologists in Uzbekistan //E3S Web of Conferences. – EDP Sciences, 2023. – Т. 462. –
С. 03048.
99.
Rakhimov O. D., Ashurova L. THE MAIN FACTORS AND CRITERIA OF QUALITY
EDUCATION //GOLDEN BRAIN. – 2023. – Т. 1. – №. 31. – С. 163-169.
100.
Рахимов О. Д., Эшмухамедов Л. М., Ашурова Л. МУСТАҚИЛ ТАЪЛИМНИ
РАҚАМЛИ ТЕХНОЛОГИЯЛАР АСОСИДА ТАШКИЛ ЭТИШ ТЕХНОЛОГИЯСИ:
Рахимов Октябр Дусткабилович, Қарши муҳандислик-иқтисодиёт институти
“Экология ва меҳнат муҳофазаси” кафедраси профессори Эшмухамедов Латиф
Маҳмаюсуфович, Қарши муҳандислик-иқтисодиёт институти “Экология ва меҳнат
муҳофазаси” кафедраси ассистенти Ашурова Лайло, Қарши муҳандислик-
иқтисодиёт институти “Экология ва меҳнат муҳофазаси” кафедраси ассистенти
//Образование и инновационные исследования международный научно-
методический журнал. – 2022. – №. 6.
101.
Rakhimov O. D., Kh M. Y., Ashurova L. Initial foresight studies in the higher education
system of Uzbekistan //Modern education (Uzbekistan).–2021. – 2021. – Т. 4. – №. 101.
– С. 16-22.
102.
Рахимов О. Д., Манзаров Ю. Х., Ашурова Л. Ўзбекистон олий таълим тизимида
дастлабки форсайт тадқиқотлар //Современное образование (Узбекистан). – 2021. –
№. 4 (101). – С. 16-22.
103.
Dustkobilovich R. O., Laylo А. Types of modern lectures in higher education, technology
of their design and organization //Проблемы современной науки и образования. –
2020. – №. 12-1 (157). – С. 41-46.
104.
Karimov B., qizi Nishonova S. C. MEHNATNI MUHOFAZA QILISHNING MAQSAD
VA VAZIFALARI //Educational Research in Universal Sciences. – 2023. – Т. 2. – №.
16 SPECIAL. – С. 482-486.
105.
Karimov B. MEHNAT MUHOFAZASI VA TEXNIKA XAVFSIZLIGI” TA’LIM YO
‘NALISHINING FAOLIYAT OB’EKTLARI VA ISH SOHALARI TO ‘G ‘RISIDA
TUSHUNCHA //Educational Research in Universal Sciences. – 2023. – Т. 2. – №. 16. –
С. 487-489.
415
106.
Eshmuxamedov L. M. et al. LABOR PROTECTION IMPROVE WORKING
CONDITIONS, INCREASE EMPLOYEES’PRODUCTIVITY, IMPLEMENTATION
OF REST REGIME //Educational Research in Universal Sciences. – 2023. – Т. 2. – №.
3 SPECIAL. – С. 1161-1166.
107.
Shodmonov G. D. et al. MEHNAT MUHOFAZASI FANINING RIVOJLANISH
TARIXI VA BOSHQA FANLAR BILAN O ‘ZARO BOG ‘LIQLIGI //GOLDEN
BRAIN. – 2024. – Т. 2. – №. 3. – С. 149-153.
108.
Bahodir O‘ktam o‘g K. et al. ELEMENTS OF THE MANAGEMENT SYSTEM OF
INDUSTRIAL SAFETY, LABOR PROTECTION AND ENVIRONMENTAL
PROTECTION AT THE" UZBEKISTAN GTL" PLANT //International journal of
advanced research in education, technology and management. – 2023. – Т. 2. – №. 11.
109.
Karimov , B. O. o‘g‘li, & Yusupov , B. I. o‘g‘li. (2023). CLASSIFICATION OF
DANGEROUS AND HARMFUL FACTORS IN UZBEKISTAN GTL" FACTORY.
GOLDEN
BRAIN,
1(29),
133–137.
Retrieved
from
https://researchedu.org/index.php/goldenbrain/article/view/5097
110.
Muradov S. et al. EMERGENCY EPIDEMIOLOGICAL, EPIZOOTIC AND
EPIPHYTOTIC SITUATIONS. PARTICULARLY DANGEROUS INFECTIONS
THAT CAUSE CONTAGIOUS AND COMMON DISEASES //Modern Science and
Research. – 2024. – Т. 3. – №. 2. – С. 52-89.
111.
Muradov S. et al. STANDARDS OF SAFETY REQUIREMENTS FOR PRESSURE
CABINETS, APPARATUS AND GAS EQUIPMENT //Modern Science and Research.
– 2024. – Т. 3. – №. 2. – С. 159-180.
112.
Muradov S. et al. EMERGENCY EPIDEMIOLOGICAL, EPIZOOTIC AND
EPIPHYTOTIC SITUATIONS. PARTICULARLY DANGEROUS INFECTIONS
THAT CAUSE CONTAGIOUS AND COMMON DISEASES //Modern Science and
Research. – 2024. – Т. 3. – №. 2. – С. 52-89.
113.
Muradov S., Xujaqulov A., Eshmuxamedov L. ORGANIZING TRAINING ON THE
CAUSES OF EMERGENCY SITUATIONS, CHARACTERISTICS AND ACTION AT
THE FOCUS OF INJURY //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 2. – С.
247-264.