ХИРУРГИЧЕСКАЯ СТОМАТОЛОГИЯ
Maqsad:
travmadan
keyingi
osteomielitli
bemorlarda
mahalliy
immunokorrektiv
terapiyaning
patogen mikrofloraga ta’sirini o’rganish.
Material va usullar:
17 yoshdan 62 yoshgacha
bo’lgan LVH bilan kasallangan 93 nafar bemor 5 yil
davomida kasalxonaga yotqizilgan, shu jumladan 67
erkak va 26 ayol. Yoshlar ustunlik qildi, atigi 8 nafari
50 yoshdan oshgan erkaklar edi. 57 bemorda bir
tomonlama, 36 bemorda ikki tomonlama edi.
Natijalar:
imudon
fagotsitozni
faollashtiradi,
immunokompetent
hujayralar
sonini
oshiradi,
lizozim va interferon, shuningdek, tupurikda IgA
ishlab chiqarishni oshiradi. Bulaming barchasi pastki
jag’ning sinishi bo’lgan bemorlarda kasallanishning
keskin
kamayishiga
yordam
beradi
yoki
og’ir
immunitet tanqisligi bo’lgan bemorlarda travmadan
keyingi osteomielit kursini yumshatadi.
Xulosa:
hozirgi vaqtda ko’pchilik patologiyalar
asoratlaming pay do bo’lishiga yoki jarayonning
surunkali
kursga
o’tishiga
yordam
beradigan
immunologik kasalliklar natijasi ekanligi isbotlangan.
Kalit so’zlar:
pastki jag’ning travmadan keyingi
osteomiyelitlari, odontogen fokus, patogen mikroflora,
Staph,
aureus,
immunostimulyatorlar,
organizmning
nospesifik
qarshiligi,
bakterial
lizatlar,
fagotsitoz,
immunokompetent hujayralar, reparativ osteogenez.
UDK: 616.314.17-008.1-089 (075.8)
«KOLLAPAN» MATERIALLARIDAN FOYDALANGAN HOLDA SURUNKALI
PERIODONTITLARNIJARROHLIK USULI BILAN DAVOLASH
Rahimov Z.Q., Abdullayev D.R.
Buxoro davlat tibbiyo tinstituti
Tishlami saqlashuchunqo ’ llaniladiganoperatsiyalar
- uzoq davom etuvchi surunkali periodontitda ildiz
uchi zararlangan qismini olib tashlash va periodontal
soxadan ildiz kanaliga reinfeksiyalanish jarayonini
oldini olish imkonini beradi. Surunkali periodontitni
jarroxlik usuli bilan davolashning asosiy vazifasi
tish funksiyasini saqlab qolish va suyak to’qimasini
tiklashdir. Ildiz uchi rezeksiyasidan keng foydalanish
va shilliq qavatdan kesma o’tkazishning zamonaviy
usulidan
foydalanish
granulyomektomiyadan
so’ng
suyak
nuqsonini
to’ldirish
uchun
osteoplastik
materiallardan foydalanish imkonini berdi. Tish ildiz
uchi rezeksiyasidan so’ng har doim ham bo’shliq
qon orqali yangi suyak to’qimasi bilan to’lmagan.
Ko’pincha
tiklanish
jarayoni
chandiq
shakllanishi
bilan davom etmaydi va yillar davomida kechadi.
5%
hollarda
suyak
nuqsoni
umuman
to’lmaydi.
Osteogenezni
rag’batlantirish
uchun
suyak
nuqsonida osteoplastik materiallardan depo yaratish
katta
ahamiyatga
ega.
Alloplastik
(biocompositic)
g’ovak
modda
“Kollapan“
kukun
ko’rinishidagi
gidroksiapatitdan iborat bir xil II tip kollagenli va
antibiotik (linkomitsin gidroxlorid, gentamitsin sulfat,
klofaran,
rifampitsin,
metronidazole)
tuzilishida
plastin,
granula
va
gelsimon
“intermedapatit“
shaklida
ishlab
chiqariladi.
Submikron
zarracha
kattaligi va yuqori o’ziga xos yuzali “Kollapan“
gidroksiapatit suyakning gidroksiapatitiga mos keladi.
Antibiotiklar
asta-sekin
15 kundan 20 kungacha
granulalardan
atrofdagi
to’qimalarga
chiqariladi.
“Kollapan” materiallari reparativ osteogenezga ijobiy
tasir ko’rsatadi, appozitsion suyak o’sishi uchun
yo’naltiruvchi
matritsa
ro’lini
o’ynaydi
va
uzoq
muddatli antimikrob tasir ko’rsatadi.
Tadqiqot maqsadi
Surunkali
periodontit
kasalliklariga
chalingan
bemorlami tashxislash va ulami xirurgik davolash
usullarinitakomillashtirish.“Kollapan”materiallaridan
foydalangan holda surunkali periodontitni jarrohlik
davolash natijalarini o’rganish.
Material va usullar
18 yoshdan 55 yoshgacha bo’lgan (o’rtacha yosh
- 34,1 yosh) 28 bemorda (10 erkak, 18 ayol) 33 tishni
jarrohlik
usuli
bilan
davolash
amalga
oshiriladi.
Bemorlaming yuqori jag’ida 29 (87,8%) va pastki
jag’ida 4 (12,2%) ildiz cho’qqisi rezeksiyasi amalga
oshirildi. Eng ko’p kesuvchi (66,6%) operatsiya
qilindi. So’rovda yuz va og’iz bo’shlig’ini tekshirish,
“sabachi” tishni o’rganish (tikiash sifati suniy toj,
yiring
yo’li,
cho’ntaklar,
harakatlami
baholash,
41
STOMATOLOGIYA
perkussiya)
jag’ning
alveolyar
o’siqini
palpatsiya
qilish,
limfa
tugunlari,
tishning
rentgenologik
tekshiruvlari
o’tkazildi.
Rentgenologik
tekshiruvda
tish ildizining joylashuvi, ildiz kanal plombasining
bir xil taqsimlanishi, suyakning periapikal soxasida
destruksiyaning
mavjudligi
va
begona
jismlar
baholandi. Anatomik tuzilmalaming joylashuvi ham
aniqlandi: maksillyar sinusning pastki qismi, burun
bo’shlig’i, mental teshik va mandibulyar kanal soxasi.
Tadqiqot
malumotlari
surunkali
granulyamatozli
periodontitlami 16 va 17 tishlar soxasidagi belgilarini
aniqlash imkoniniberdi. U shbu ishdaj arrohlikdavolash
uchun
ko’rsatmalar:
tish
endodontik
davolashdagi
kamchiliklar,
kanalda
to’siq, ildiz
kanalida
yoki
periapikal soxada yot jismlar mavjudligi (endodontik
vosiya singan qismi), suyak destruksiyasi mavjudligi.
Jarrohlik davolash surunkali periodontitning kuchayib
ketmasligi, suyak bo’shlig’ini “Kollapan” materiallari
bilan to’ldirish mahalliy infiltratsion og’riqsizlantirish
ostida bajarilishi rejalashtirildi. Davolashdan so’ng
suyakdagi defekt holatini baholash 1, 6 va 12 oydan
keyin rentgenologik tekshiruv orqali amalga oshiriladi.
Tadqiqot natijalar!
Anamnezga
ko’ra
endodontik
davolash
o’tkazilgandan
1
-
yildan
keyin
tishda
og’riq
(25%), milkda shish (20%) yoki yiring oqma yo’li
(6%) va periapikal sohada suyak yemirilishi paydo
bo’lganligi
uchun
bemorlar
xirurg
stomatologga
yuboriladi.
Boshlang’ich
endodontik
davolash
o’tkazilgandan
keyin 45%
bemorlar 2-10 yildan
keyin jarroh stomatologga yuboriladi. 10 yil oldin
kariesdan
davolangan
tishlarda
rentgendiagnostika
o’kazilgandan keyin tishlaming periapikal sohasida
suyakda yemirilish o’chog’i aniqlandi. 7% hollarda
bemorlar endodontik vositalaming buzilishi va uni
olishning
mumkin
emasligi
sababli
yuborilgan.
30 % hollarda birlamchi endodontik davolashdan
keyin bemor tishlari qayta rezeksiyaga yuborildi.
Rezeksiyadan keyin 20% hollarda tishlar ko’priksimon
protezlar yoki qoplamalar bilan qoplanadi. Tishlarda
rentgenologik
tekshiruvlar
o’tkazilganda
12
mm
gacha periapikal sohada aniq va noaniq chegarali
suyak yemirilishlari uchradi. Shilliq periostal sohalar
kesilib
patologik
o’choq
markazi
suyak
kortikal
plastinkasi teshilganda apikal sohada granulyamatoz
yallig’lanish
jarayoni
ko’rindi.
Periapikal
sohada
destruksiyaga uchragan sohalar kattaligi 3 mm.dan 12
mm gacha aniqlandi.
Jarrohlik
davolash
o’tkazilgandan
keyingi
kunlarda bemorlaming 66,8% da og’riq yo’q edi
yoki bir oz noqulaylik (22,3%) va mo’tadil og’riq
(12,9%) kuzatildi. Bemorlaming 17.9% da yumshoq
to’qimalarning
shishlari
yo’qolganligi
aniqlandi.
Yuqori labning shishi 60, % hollarda aniqlandi. 5 ta
bemorda (21, %) holatda yonoqlaming kichik shishi
kuzatildi. Og’riq va shish operatsiyadan keyin 3-4
kundan keyin yo’qoldi. Kun davomida operatsiyadan
keyin bir bemorda tana haroratining oshishi (37.5°C)
kuzatildi. Bir holatda tish ildizining yuqori 3/4 qismini
rezeksiya qilgandan so’ng, chapdagi 3 shohli nervning
submukozal
gematomasi
va
uning
tarmoqlarining
neyropatiyasi kuzatildi, be esa bemorlarda ijobiy
dinamika bilan davolandi. Davolanishdan keying 1, 6
va 12 oylarida rentgenologik tekshirish o’tkazilganda,
operatsiya
qilingan
soxa
atrofida
suyak
o’sishi
kuzatildi, bu esa reparativ osteogenezni ko’rsatuvchi
qulay belgidir. Ushbu kuzatuv davrlarida periapikal
suyak
destruksiyasining
zichligi
ko’rsatkichlari
sezilarli darajada farq qilmadi. 12 ta bemorda (40,6%)
suyak nuqsoni sezilarli darajada kamaydi. Bir yil
ichida 5 mm dan ortiq suyak destruksiyasi markazining
hajmi kichikroq destruktiv markazga nisbatan ancha
sekin kamaydi. Bir holatda (3%) ikki marta operatsiya
qilingan tish 2 yildan so’ng olib tashlandi. Surunkali
periodontitni davolash ko’rsatkichi 97% ga yetdi (1,
2,3 расмлар).
Xulosa
Mikrobiologik
omil
surunkali
periodontitlar
rivojlanishining
asosiy
sababi
hisoblanadi.
Mikrorganizmlar
ildiz
tashqi
yuzasida
periapikal
to’qima
sohasida
patologik
o’choqda
ko’payadi.
Mikroorganizmlar
patalogik
o’choq
sohasida
ikkilamchi
immunitet
paydo
bo’lishini,
yangi
to’qimalar paydo bo’lishini kamaytiradi va suyak
yemirilish markazini oshiradi. Davolash choralarini
ko’rganda miqkroblaming antibiotiklarga chidamlilik
ko’rsatkichini
hisobga
olish
kerak.
Tishlami
endodontik davolash ildiz kanallarini dezinfeksiya
42
ХИРУРГИЧЕСКАЯ СТОМАТОЛОГИЯ
qilish
imkonini
beradi.
Shu
sababli
endodontik
davolash va jarrohlik amaliyotni birgalikda qo’llash
yaxshi natija berdi. Turli tadqiqotlarda, tish ildiz uchi
rezeksiyasi
samaradorligi
farq
qiladi.
Operatsiya
natijasiga periapikal markazning kattaligi, ildiz uchi
rezeksiyasining hajmi va osteplastik materiallardan
foydalanish
tasir
ko’rsatadi.
G.A.
Xatskeyvich
osteoplastik materiallardan foydalanmasdan surunkali
periodontitlami
rezeksiya
qiladi.
Opertasiyaning
natijalari esa 84% hollarda to’liq suyak tiklanishi va
12% hollarda to’liqsiz tiklanishni aniqlaydi. Davolash
ko’rsatkichi esa 89.1% ni ko’rsatadi. B.N. Balina va
A.K. lordanashvili malumotlariga ko’ra, tish ildiz
uchi rezeksiyasidan so’ng 2 yil ichida periapikal
suyak nuqsoni 72.3% holatda qayta tiklanganini va
20.4% holatda qayta tiklanish bo’lmaganini aniqlagan.
Davolash samaradorligi 87.3% ni tashkil etgan. Katta
hajmli
patologik
markazlami
rezeksiya
qilgandan
so’ng osteoplastik materiallardan foydalanish yaxshi
natija berdi. Ildiz uchi rezeksiyasi o’tkazib suyak
nuqsonini “ Kollapan “ yordamida to’ldirganimizdan
keyin 3 oydan so’ng rentgendiagnostika qilganimizda
suyak
nuqsonining
yarmidan
ko’p
qismi
suyak
bilan bilan to’lgani aniqlandi. Jarrohlik davolashdan
keyin “Kollapan" ni qo’llash 97% samaradorlikka
erishishga yordam beradi. Surunkali periodointitlami
kompleks davolash 90-95% hollarda , endodontik
davolash
esa
55-60%
hollarda
yordam
berdi.
Tadqiqot muvaffaqiyatsizligi 3% ni ko’rsatdi. Bu esa
davolanishning noto’g’ri dezinfeksiya qilinishi va tish
ildiz kanallarining noto’g’ri obturatsiya qilinishi bilan
bog’liq. Periapikal nuqsonning osteoplastikasi bilan
ildizning yuqori qismini rezeksiya qilish davolashning
effektivligini 92,7-97% ga oshiradi.
Osteaplastik
materiallami
tanlash
quyidagi
xususiyatlarga
tasir
ko’rsatadi:
1)
preoblastlar
va
osteoblastlaming
kirish
joyida
yo’naltirilgan
migratsiyani
taminlash;
2)
suyak
to’qimasidan
oldingi
hujayra
proliferatsiyasi
tezligini
oshirish;
3) osteoblastlar tomonidan hujayralararo oqsillami
sintezini faollashtirish; 4) materialning uzoq muddatli
tasiri, chunki suyak to’qimalarining shakllanishi uzoq
jarayondir. “Kollapan" suyak bo’shlig’iga oson kiradi,
u
qon bilan yaxshi singdiriladi va suyak bo’shliqlariga
teng taqsimlanadi. Bu materiallar suyak yangilanishini
optimallashtiradi va qon bilan birga qo’llanilganligi
uchun ikkilamchi infeksiya rivojlanishini oldini oladi.
Bu materiallami qo’llaganda 4 oydan 16 oygacha
bo’lgan vaqtda suyak matritsasi hosil bo’ladi. Bu esa
rezorbsiya
qilingan
gidroksiapatit
qoldiqlari
bilan
plastinka yetuk suyakka bosqichma - bosqich o’tishi
bilan hosil bo’ladi. Rezeksiyada qilingan tishlami
6 oydan so’ng kompyuter tomografiya qilinganda
suyak nuqsoni soxasida aniq suyaklanish konturi
aniqlandi. 12-15 oydan so’ng aniq ossifikatsiyalanish
va materialning granulalari alohida rangli konturli
zich, mayda suyak aniqlandi. Shunday qilib, yaxshi
osteoplastik
va
gemostatik
xususiyatlarga
ega
bo’lgan “Kollapan” materiallaridan foydalanish jag’
operatsiyalarida
immun
tizimiga
va
suyaklanish
jarayoniga juda samarali tasir ko’rsatadi.
Adabiyoylar
1.
Пулатова
Ш.К.,
Рахимов
3.K.,
Камбарова
Ш.А.,
Хамитова
Ф.А.
Комплексное
патогенетическое лечение больных с разлитыми
флегмонами челюстно-лицевой области // Новый
день в медицине. - 2019. - №2. - С. 243-246.
2.
Рахимов З.К., Махмудов Ж.К., Пулатова
Ш.К.
Современный
подход
в
комплексном
лечении
острых
одонтогенных
воспалительных
заболеваний челюстно-лицевой области // Биол. и
интегративная мед. - 2019. — С. 76-87.
3.
Рахимов З.К., Махмудов Ж.К., Пулатова
Ш.К.
Эффективность
комплексного
лечения
острых
одонтогенных
воспалительных
заболеваний челюстно-лицевой области
И
Биол. и
интегративная мед.-2019. — С. 101-111.
4. Рахимов З.К., Пулатова Ш.К., Камбарова
Ш.А.,
Хамитова
Ф.А.
Активизация
не
специфических факторов иммунитета у больных
с
разлитыми
флегмонами
челюстно-лицевой
области с помощью бактериофага
И
Современные
аспекты
комплексной
стоматологической
реабилитации пациентов с дефектами челюстно
лицевой области. - Ташкент, 2019. - С 71-76.
5.
Рахимов З.К., Хамитова Ф.А., Пулатова
Ш.К.,
Камбарова
Ш.А.
Усовершенствование
эндоскопических
методов
лечения
хронических
одонтогенных
перфоративных
верхнечелюстных
синуситов // Современные аспекты комплексной
стоматологической
реабилитации
пациентов
с
дефектами челюстно-лицевой области. — Ташкент,
2019.-С. 62-66.
6.
Kamalova М.К., Rakhimov Z.K., Pulatova
Sh.K. Optimization of prevention and treatment of
dental caries in preschool children // Tibbiyotda yangi
kun.-2019.-№ 1.-C. 28.
7.
Kayumovich
R.Z.,
Artikovna
K.F.,
Alihuseynovna K.S., Karimovna P.S. Experience in
the treatment of patients with odontogenic jaw cysts //
Europ. Sci. Rev.-2018. - Vol. 2, №11-12. -P. 150-153.
8.
Rakhimov
Z.K.,
Nazarov
J.S.
Immunocorrection
of
post-traumatic
inflammatory
complications in patients with fractures of the lower
JAW // Wld J. Pharmac. Res. - 2010. №9 (9). - P.
105-116.
43
STOMATOLOGIYA
Цель:
совершенствование методов диагностики
и хирургическое лечение хронического пародонтит
с использованием материалов «Коллапан».
Материал
и
методы:
под
наблюдением
были 28 пациентов (10 мужчин, 18 женщин) в
возрасте от 18 до 55 лет (средний возраст 34,1
года), хирургическому лечению подверглись 33
зуба. Выполнено 29 (87,8%) и 4 (12,2%) резекции
верхушек корней соответственно на верхней и
нижней челюстях.
Результаты:
при
использовании
материалов
«Коллапан»
костный
матрикс
формируется
в
сроки от 4-х до 16 месяцев за счет постепенного
перехода
пластинки
с
остаточным
остатком
гидроксиапатита в зрелую кость. Компьютерная
томография
резецированных
зубов
через
6
месяцев выявила четкий окостеневший контур в
области костного дефекта. Через 12-15 месяцев
наблюдалось четкое окостенение.
Выводы:
использование
материалов
«Коллапан»,
обладающих
хорошими
остеопластическими
и
гемостатическими
свойствами,
эффективно
влияет
на
иммунную
систему и костный процесс в челюстной хирургии.
Ключевые слова:
хронический пародонтит,
Ортопедическая стоматология
резекция
корневых
каналов,
остеопластика,
материалы «Коллапан».
Objective:
Improvement of diagnostic methods
and surgical treatment of chronic periodontitis using
materials «Kollapan».
Material and methods:
28 patients (10 men, 18
women) aged 18 to 55 years (mean age 34.1 years)
were under observation, 33 teeth underwent surgical
treatment. 29 (87.8%) and 4 (12.2%) resections of the
root tips were performed on the upper and lower jaws,
respectively.
Results:
when using Kollapan materials, the
bone matrix is formed within 4 to 16 months due to
the gradual transition of the plate with the residual
hydroxyapatite residue into mature bone. Computed
tomography of the resected teeth after 6 months
revealed a clear ossified contour in the area of the
bone defect. After 12-15 months, a clear ossification
was observed.
Conclusions:
The use of «Kollapan» materials,
which
have
good
osteoplastic
and
hemostatic
properties, effectively affects the immune system and
the bone process in jaw surgery.
Key words:
chronic periodontitis, root canal
resection, osteoplasty, Kollapan materials.
УДК: 616.311.2-007.61]:612.15
ИЗУЧЕНИЕ ВЛИЯНИЯ РАЗЛИЧНЫХ МЕТОДОВ РЕТРАКЦИИ НА СОСТОЯНИЕ
ТКАНЕВОГО КРОВОТОКА МАРГИНАЛЬНОЙ ДЕСНЫ
Сафаров М.Т., Халиметов Ж.З., Арипова Н.Б.
Ташкентский государственный стоматологический институт
Исследования
показывают,
что
в
процессе
ретракции десны возможна травматизация тканей
пародонта, что не только снижает точность снятия
оттиска пришеечной области опорных зубов, но и
приводит к развитию воспаления в маргинальном
отделе пародонта. В результате травмы десны
может
произойти
значительная
рецессия
десневого края, что снижает эстетический эффект
несъемного протезирования [1,2,6,7]. Клинические
и морфологические изменения в тканях пародонта
при
проведении
ретракции
десны
изучались
многими
исследователями.
Так,
А.Ю.
Малый
(1989)
с
целью
уменьшения
травматического
воздействия
ретракции
на
краевую
десну
предложил раскрывать зубодесневую бороздку с
помощью водно-воздушной струи.
Доказано, что не обработанные медикаментами
простые
ретракционные
нити,
помещенные
в
зубодесневую борозду, не представляют какой-
либо опасности, если они остаются там не более
30 минут.
Цель исследования
Клинико-функциональная
оценка
выбора
оптимального метода ретракции десны для снятия
оттиска.
Материал и методы
44
