45
СТОМАТОЛОГИЯ ДЕТСКОГО ВОЗРАСТА
https://doi.org/10.34920/2091-5845-2021-16
УДК: 616-002.4-058.86:616-0807
МИЯ ФАЛАЖИ БИЛАН КАСАЛЛАНГАН БОЛАЛАРДА ТИШ КАРИЕСИНИ
РОКС ГЕЛИ ОРҚАЛИ ДАВОЛАШ УСУЛЛАРИ
Мирсалихова Ф.Л., Эронов Ё.Қ.
Тошкент давлат стоматология институти, Бухоро давлат тиббиёт институти
Мия фалажи – бу асаб тизимининг мураккаб
касаллиги бўлиб, у миянинг етуклиги шароитида
юзага келади, яъни ҳомила ривожланиши, туғиш
ва янги туғилган чақалоқларда мия фалажи мушак-
скелет тизимининг шикастланиши, нутқ ва ақлий
бузилишлар, эшитиш ва кўриш қобилиятининг
пасайиши билан тавсифланади. Карисоген
омиллари интенсивлик ва табиатда ҳар хил бўлиши
мумкин, уларнинг ўзаро таъсирининг турли
хиллари кариеснинг бошланишига ёрдам беради,
аммо етакчи омил оғиз бўшлиғининг микрофлораси
бўлиб ҳисобланади. Патологик жараёнлар оғиз
бўшлиғида микроорганизмлар, озиқ-овқатда
ортиқча миқдордаги углеводлар мавжудлиги
ва углеводлар ва микроорганизмларнинг тиш
эмаллари билан алоқа қилишида ривожланиши
мумкин. Углеводларни истеъмол қилиш кислота
шаклланишига олиб келади. Оғиз бўшлиғидаги
суюқликнинг рH даражаси 6,2 дан паст
бўлганда, кўп миқдордаги гидроксиапатитдан
сўлак тўйинмаган бўлади, шунинг учун у
минераллаштиришдан деминерализация (қаттиқ
тиш тўқимасини йўқ қилиш) суюқлигига айланади.
Тиш
қаттиқ
тўқималарининг
(кариес)
прогрессив деминерализациясининг тўғридан-
тўғри сабаби органик кислоталар бўлиб, уларнинг
шаклланиши микроорганизмларнинг узоқ вақт
давомида ферментатив фаоллиги билан боғлиқ
бўлади. Кариеснинг пайдо бўлиши бир қатор
карисоген омилларнинг ўзаро таъсирининг якуний
босқичидир.Эпидемиологик
изланишларда
катта миқдордаги бляшка ва болаларда кариес
ривожланиши билан ўзаро боғлиқлиги аниқланган.
Оғиз бўшлиғи микрофлорасининг табиати ва
ҳолати сўлакнинг асосий хусусиятлари ва таркиби
билан белгиланади: турғун ва турғун бўлмаган
флоранинг мавжудлиги, ёпишқоқлик, рH, ион
потентциали, минерал таркибий қисмлар, органик
таркиблар (аминокислоталар, полисахаридлар,
витаминлар, пуринлар, пиримидинлар) кўпроқ
ривожланади.Мақсад
Мия фалажи билан касалланган болаларда
тиш кариесини комплекс даволаш усулларини
такомиллаштиришдан иборат.
Материал ва усуллар
Тадқиқот Абу Али ибн Сино номидаги
Бухоро давлат тиббиёт институти “Болалар
стоматологияси” кафедраси илмий ходимлари
томонидан Бухоро шаҳар 27 сонли мактаб
интернатида тарбияланувчи 11 ёшдан 14 ёшгача
бўлган тиш кариеси ва унинг асоратлари мавжуд
бўлган 120 нафар бемор болалар ва уларнинг ота-
оналари орасида Соғлиқни сақлаш вазирлиги
томонидан 17.02.2020 йилдаги № 0493 Протокол
билан тасдикланган, “Тиш кариесини комплекс
профилактикаси ва даволашни церебрал фалажли
болаларда олиб бориш стоматологик беморлар
касаллик варақаси” ёрдамида ретроспектив
сўровлар, клиник-стоматологик, оғиз бўшлиғи
гигиеник индекси, папиляр, маргинал, алвеоляр
индекс, кариеснинг тарқалиш ва жадаллик
индекслари орқали текширишлар ўтказилди.
Мия фалажи билан касалланган болаларда
кариеснинг келиб чиқиши ва оғиз бўшлиғи ёмон
гигиенасини эътиборга олган ҳолда, биз илмий
изланишларимизни гемипарез, гиперкинетик,
атоник-астатик гурухига кирувчи 120 нафар бемор
болаларни стоматологик текширувдан ўтказдик.
Биз стоматологик текширувларимизни гемипарез
46 нафар, гиперкинетик 48 нафар, атоник –астатик
46 нафар бемор болалар гуруҳларга ажратилиб,
уларнинг барчаси стоматологик текширувлардан
ўтказилди ва даволанди. Назорат гуруҳи сифатида
11-14 ёшли оғиз бўшлиғида кариес касаллиги
мавжуд, мия фалажи билан касалланмаган 40
нафар болалар ўрганилди.
Мия фалажи билан касалланган болаларда
оғиз бўшлиғи гигиенасини мўътадиллаштириш
мақсадида терапевтик ва профилактик чора-
тадбирлар ўтказдик. Оғиз бўлиғи гигиенасини
индивидуал учраш даражасини яратиш учун
бемор болаларда Чартер усулида тишларни ювиш
йўлга қўйилди. Тишларни ювишда Colgate гелда
ювилгандан сўнг эса Натрий фторид таблеткаси
тавсия этилди. Бу препаратнинг ўзига хос
хусусияти унинг сўлак билан алоқада тез қотиш
қобилияти бўлиб, ақли заиф болалар билан
ишлаганда ейилиш хавфини минимум даражада
камайтиради. Натрий фторид таблеткаси эса тиш
эмалида реминерализация жараёнини кечишига
46
ёрдамлашади ҳамда тинчлантирувчи таъсир
кўрсатади.
Мия фалажи билан касалланган болаларда тиш
кариесини комплекс даволаш
Мия фалажи билан касалланган болаларда тиш
кариесини комплекс даволаш мақсадида «R.O.C.S.
Меdical Minerals» гели ва Калмазин таблеткалари
қўлланилди.
Мия фалажи билан касалланган 120 нафар 11-
14 ёшли болаларда «R.O.C.S. Меdical Minerals»
гелини қўллашда оғиз бўшлиғига 1:10000 даги
фурацилин эритмаси билан ишлов берилди. Кариоз
бўшлиқлар қуритилиб, пахта пликча ёрдамида
гель суртилди. Бемор болаларга Калмазин
таблеткасини 1 таб 2 маҳал овқат вақтида 1 ой
давомида ичиши тавсия этилди. «R.O.C.S. Меdical
Minerals» гелини биринчи маротаба қўллашда 14
кундан сўнг иккинчи маротаба қўллашни шу билан
даво курсини хар 6 ойда қўллашни тавсия этилди.
«R.O.C.S. Меdical Minerals» гель кариеснинг
олдини олиш учун буюрилади ва дастлабки
кариесда самарали ҳисобланади. «R.O.C.S. Меdical
Minerals» гели эмал призмаларида минералларни
бойита ва мустаҳкамлигини оширади. Бундан
ташқари антикариесоген таъсири, оғиз бўшлиғи
микрофлорасини
нормаллаштириши
ҳам
ўрганилди.
Калмазин таблеткасини эса таркибида витамин
Д3, кальций карбонат, рух оксиди, магний
оксиди, дигидронатрий борат сақлаганлиги
сабабли тиш қаттиқ тўқимасида кальций-фосфор
алмашинувини таъминлайди бу болаларда
бирламчи кариес профилактикасини таъминлайди.
Биз илмий ишларимизда қўллаган «R.O.C.S.
Меdical Minerals» гели тиш эмалида экзоген кариес
профилактикаси учун, калмазин таблеткасини эса
эндоген таъсири орқали кариес профилактикасида
муҳим аҳамиятга эга.
Назорат гуруҳига олинган 40 нафар болаларда
оғиз бўшлиғи гигиенаси нормал ҳолатда
бўлганлиги сабабли, профилактик воситалар
ишлатилмади.
Олинган натижалар ва уларнинг муҳокамаси
Тадқиқот натижалари шуни кўрсатадики,
ўрганилган бемор болаларда оғиз бўшлиғи
гигиеник ҳолати ҳамда кариес жадаллик индекси
орқали текширилганда Гемипарез (С=36) Кi =7.6%
кариес жадаллик кўрсаткичи ўртача даражаси,
гиперкинетик (С=38) Кi = 13.1% кариес жадаллик
кўрсаткичи юқори даражаси, атоник-астатик
(С=36) Кi =16.7% кариес жадаллик кўрсаткичи
жуда юқори даражаси, назорат гуруҳи (С=40) Кi
= 2.1% кариес жадаллик кўрсаткичи жуда паст
даражаси, умумий С=160 Умумий кўрсаткич (160)
100 % ни ташкил этади.
Ушбу даволаш усуллари мия фалажи билан
касалланган болаларда кариес касаллигини
олдини олишда ва самарали даволашда эрта
самарадорликга эришиш мақсадга мувофиқдир.
Адабиётлар
1. Эронов Ё.Қ. Мия фалажи билан
касалланган болаларда кариес касаллигининг
тарқалиш кўрсаткичларини баҳолаш // Тиббиётда
янги кун. – 2020. – №2 (30). – Б. 634-635.
2. Эронов Ё.Қ. Мия фалажи билан касалланган
болаларда лошли юшенко красногорский усулида
сўлак таркибий хосаларини таҳлилий аниқлаш //
Тиббиётда янги кун. – 2020. – №2 (30). – Б. 272-
274.
3. Eronov Yo.Q., F.L. Mirsalixova The dynamics
of the prevalence of diabetes and the study of dental
status in children of the bukhara region // Asian J.
Multidimensional Res. – 2019. – Vol. 8. – Р. 95-100.
4. Eronov Yo.Q. Dynamics of the prevalence of
diabetes and the study of dental status in children of
the bukhara region // Int. J. Appl. Res. – 2019. – Vol.
5. – Р. 151-154.
5. Mirsalixova F.L., Eronov Yo.Q., Assessment
of the evaluation of oral hygiene in children with
cerebral palsy // Asian J. Multidimensional Res. –
2020. Vol. 8. – Р. 189-191.
6. Mirsalixova F.L., Eronov Yo.Q. Loshli-
Yushenko-Krasnagorskiy method of leave in children
with brain palacy // Pharma Innovation J. – 2009. –
Vol. 4. – Р. 601-602.
Цель:
совершенствование
комплексного
лечения кариеса зубов у детей с детским
церебральным параличом. Материал и методы:
под наблюдением были 120 пациентов с
кариесом и его осложнениями в возрасте от 11
до 14 лет, воспитанников школы-интерната №
27 г. Бухары и их родители. Проводили клинико-
стоматологические исследования, определение
гигиенического индекса полости рта, папиллярного,
маргинального, альвеолярного индексов с
использованием
«Стоматологической
карты
стоматологических больных для комплексной
профилактики и лечения кариеса зубов у детей
с церебральным параличом». Результаты: при
обследовании детей выявлен очень высокий
уровень интенсивности кариеса, который достигает
100%. Учитывая полученные результаты, всем
обследованным были рекомендованы таблетки
фторида натрия после чистки зубов гелем Colgate.
Отличительной особенностью препарата является
его способность быстро затвердевать при контакте
со слюной, что сводит к минимуму риск приема
пищи при работе с умственно отсталыми детьми.
Выводы: таблетки фторида натрия способствуют
реминерализации зубной эмали и оказывают
успокаивающее действие.
Ключевые слова:
детский церебральный
паралич, кариес зубов, комплексные методы
лечения.
Objective:
Improving the complex treatment
of dental caries in children with cerebral palsy.
Material and methods: 120 patients with caries and
its complications at the age from 11 to 14 years old,
pupils of boarding school № 27 in Bukhara and their
parents were under observation. Clinical and dental
47
СТОМАТОЛОГИЯ ДЕТСКОГО ВОЗРАСТА
studies were carried out, determination of the hygienic
index of the oral cavity, papillary, marginal, alveolar
indices using the «Dental chart of dental patients for
complex prevention and treatment of dental caries in
children with cerebral palsy.» Results: Examination of
children revealed a very high level of caries intensity,
which reaches 100%. Taking into account the obtained
results, sodium fluoride tablets were recommended for
all surveyed after brushing their teeth with Colgate gel.
A distinctive feature of the drug is its ability to quickly
harden upon contact with saliva, which minimizes the
risk of eating when working with mentally retarded
children. Conclusions: Sodium fluoride tablets help
remineralize tooth enamel and have a soothing effect.
Key words:
infantile cerebral palsy, dental caries,
complex treatment methods.
https://doi.org/10.34920/2091-5845-2021-17
УДК: 616.314.26-007.23-053.2
БОШЛАНҒИЧ МАКТАБ ЁШИДАГИ БОЛАЛАРДА СТОМАТОЛОГИК
ПРОФИЛАКТИК ТАЪЛИМ ДАСТУРЛАРИ
Сайдалиев М.Н., Муртазаев С.С.
Тошкент давлат стоматология институти
Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилотининг
«21-асрда ҳамма учун саломатлик» стратегиясида
Европа минтақаси мамлакатлари аҳолиси
соғлиғида реал ижобий ўзгаришларга эришишга
имкон берган амалий ташаббусларнинг дунё
тажрибаси тўпланган. Европа стратегияси
томонидан бошқариладиган муҳим вазифалардан
бири бу тиш соғлиғидир, унинг мезонларидан
бири бу тиш кариеси ва периодонтал касаллик
билан касалланишни камайтиришдир. Тиш
кариесининг ривожланишига кўп сонли турли хил
омиллар таъсир қилади, аммо оғиз гигиенасининг
сифати муҳим рол ўйнайди. Кариесни динамик
ва қайтариладиган жараён эканлиги ҳақидаги
билим кариесни дастлабки босқичларида (бўшлиқ
пайдо бўлишидан олдин) аниқлашга қодир бўлган
янги технологияларни ривожланишига, уни ўз
вақтида даволаш ва олдини олишга олиб келди.
Эҳтиёткорлик билан бошқаришга комплекс
ёндашувга бирламчи профилактика (оғиз
гигиенасини ўргатиш, овқатланишни назорат
қилиш, фторли тиш пастаси ва чайиш), иккиламчи
профилактика (шикастланишларни эрта аниқлаш,
фторли лак, шиша иономер пломба моддалари,
кумуш фторли дастурлар) ва минимал аралашув
билан учинчи даражали профилактика киради [5].
Асосий
стоматологик
касалликларнинг
бирламчи
профилактикаси
бўйича
чора-
тадбирларни амалга оширишда энг заиф бўғин
ҳам болалар, ҳам катталар учун гигиеник таълим,
санитария-маърифий ишлар ва стоматологик
таълимдир. Аҳолининг паст санитария маданияти
тиш касалликлари пайдо бўлишининг асосий хавф
омилидир.
Тиш кариеси профилактикасининг олдини олиш
бўйича катта ютуқларга қарамай, ушбу касаллик
ҳали ҳам дунёнинг аксарият мамлакатларида аҳоли
саломатлиги учун жиддий муаммо бўлиб қолмоқда,
айниқса реконструктив даволаниш нархининг
муттасил ошиши, кариес ва бир қатор мумий
касалликларнинг кенг тарқалиши билан боғлиқ
[3]. Исботланган самарали воситалардан бири,
тиш касалликларини камайтиришга қаратилган
жамоат профилактик дастурлари ва уларнинг
муҳим бўғини – мактаб стоматологик дарслари [1].
Ушбу тизим туфайли бола бутун мактаб давомида
бутун профилактика ёрдамини олиши мумкин
[4]. Мактаб стоматологик кабинетлари ёпилиши
муносабати билан болаларни тиббий кўрикдан
ўтказиш даражаси ва сифатининг сезиларли
пасайиши кузатилди [6].
Шу
билан
бирга,
дунёнинг
кўплаб
мамлакатларида турли хил мактаб профилактик
таълим стоматологик дастурлари фаол равишда
амалга оширилмоқда [4]. Ушбу дастурларнинг
муҳим жиҳати – оғизнинг бўшлиғи гигиенаси,
овқатланиш ва соғлом турмуш тарзини
ўргатишдир. Бундай дастурлар тиш кариесининг
ўсишини 40% камайтиришга ёрдам беради [3].
2019 йил октябр ва ноябр ойларида
Оролбўйи минтақастдаги мактабларда тахсил
олаётган ўқувчилари орасида ўтказилган анкета
сўровномасида 2-5 синфларнинг 340 нафар
ўқувчиси иштирок этди. Энг ажабланарлиси,
ўқувчиларнинг ўндан бир қисмигина, яъни
34 нафаригина охирги йилда врач-стоматолог
хузурига бормаган. Деярли ярми 169 нафари эса
камида 1-2 марта стоматолог давосига мухтожлик
сезган.84 нафари эса 3-4 марта ёки ундан хам
кўпроқ марта врач-стоматологга мурожат этган [2].
Мақсад
Оғиз бўшлиғи гигиена қоидаларини ўйин