№ 5 (2025) Прикладные науки в современном мире: проблемы и решения

Bugungi kunda davlat moliyaviy boshqaruvi sohasida ochiqlik, samaradorlik va natijaga yo‘naltirilganlik tamoyillarini amaliyotga tatbiq etish global tendensiyaga aylangan. O‘zbekiston Respublikasi ham moliyaviy islohotlar doirasida byudjet tizimini modernizatsiya qilish, xususan, an’anaviy xarajatga asoslangan yondashuvdan dasturiy budjetlashtirish tizimiga o‘tish bosqichida turibdi. Ushbu tizim davlat xarajatlarini samarali rejalashtirish, har bir soha bo‘yicha ajratilgan mablag‘lar natijadorligini oshirish hamda fuqarolarning byudjet mablag‘lari ustidan nazoratini kuchaytirishga xizmat qiladi. Mavzuning dolzarbligi, birinchidan, O‘zbekistonda qabul qilingan “Byudjet jarayonini modernizatsiya qilish strategiyasi” bilan bevosita bog‘liq bo‘lib, unda dasturiy budjetlashtirish asosiy islohot yo‘nalishi sifatida belgilangan. Ikkinchidan, mamlakatda ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish dasturlarini amalga oshirishda ajratilayotgan budjet mablag‘larining samaradorligini ta’minlash masalasi kun tartibida turibdi. Uchinchidan, xalqaro moliyaviy tashkilotlar bilan hamkorlikda olib borilayotgan loyihalar aynan natijadorlikka asoslangan budjetlashtirishga o‘tishni talab qilmoqda.

Bugungi kunda mamlakatimizda ta’lim tizimini rivojlantirish, xususan, maktabgacha ta’lim sifatini oshirish davlat siyosatining ustuvor yo‘nalishlaridan biri hisoblanadi. Maktabgacha yoshdagi bolalarning intellektual, jismoniy va ijtimoiy rivojlanishi keyingi bosqichlardagi muvaffaqiyatli ta’lim olish jarayonining poydevoridir. Shu bois, maktabgacha ta’lim muassasalarining moddiy-texnik bazasini mustahkamlash, malakali pedagog kadrlar bilan ta’minlash va ta’lim jarayonini zamonaviy uslublar asosida tashkil etish moliyaviy resurslarning yetarli va oqilona taqsimlanishini talab qiladi.

Bugungi globallashuv va raqobat kuchayib borayotgan sharoitda iqtisodiyotni innovatsiyalar asosida rivojlantirish har bir davlat uchun ustuvor vazifaga aylangan. Innovatsion loyihalar yangi texnologiyalar, mahsulotlar va xizmatlarni yaratish orqali iqtisodiy o‘sishni jadallashtiradi, bandlikni oshiradi va eksport salohiyatini kuchaytiradi. Shu bilan birga, innovatsion faoliyat yuqori moliyaviy xarajatlar, uzoq muddatli investitsiyalar va noaniq natijalar bilan bog‘liq bo‘lgani uchun uni moliyalashtirish muammosi dolzarb bo‘lib qolmoqda. Mazkur jarayonda bank-moliya institutlarining o‘rni beqiyos, chunki ular iqtisodiyotda moliyaviy vositachilikni amalga oshiruvchi asosiy subyektlar hisoblanadi. Banklar orqali innovatsion loyihalarning moliyalashtirilishi, ularning tahlili va risklarni baholash tizimining takomillashuvi innovatsion ekotizimning samarali ishlashini ta’minlaydi. Ayniqsa, O‘zbekiston sharoitida innovatsion iqtisodiyotga o‘tish bo‘yicha amalga oshirilayotgan keng qamrovli islohotlar fonida mazkur mavzuning o‘rganilishi dolzarb ahamiyat kasb etadi.

Maqolada O‘zbekiston tibbiyot texnikumlarida klinik fanlarni raqamli texnologiyalar yordamida o‘qitishning ahamiyati yoritiladi. Simulyatsion texnologiyalar, AR/VR va interaktiv resurslar orqali o‘quvchilarning amaliy ko‘nikmalari va kasbiy tayyorgarligi mustahkamlanadi. Zamonaviy didaktik yondashuvlar asosida o‘qitish samaradorligi tahlil qilinadi.

Zamonaviy dunyoda raqamli texnologiyalar hayotning ajralmas qismiga aylandi, ammo bu rivojlanish bilan birga kiberxavfsizlikka oid tahdidlar ham keskin o‘sib bormoqda. Kiberhujumlar endi faqat individual shaxslar yoki tashkilotlarga emas, balki butun davlatlarning iqtisodiy, siyosiy va ijtimoiy barqarorligiga xavf solmoqda. Ushbu muammoning global xarakteri tufayli kiberxavfsizlikni ta’minlashda xalqaro hamkorlik muhim ahamiyat kasb etadi. Xalqaro bitimlar ushbu sohada umumiy qoidalar ishlab chiqish, tajriba almashish va kiberjinoyatlarga qarshi birgalikda kurashish uchun muhim zamin yaratadi. Biroq, mavjud kelishuvlarning samaradorligi ko‘pincha savollar tug‘diradi: ular zamonaviy tahdidlarga qanchalik mos keladi va qanday yo‘llar bilan yanada samarali bo‘lishi mumkin?

Maqolada Yangi O‘zbekistonda amalga oshirilayotgan ta’lim va ilm-fan sohasidagi islohotlar, ularning natijalari hamda talaba yoshlarning bu jarayondagi o‘rni haqida so‘z yuritiladi. Maktab, oliy ta’lim va ilmiy tadqiqot tizimidagi o‘zgarishlar tahlil qilinib, yoshlarning jamiyatdagi roli va ilmiy innovatsiyalarga qo‘shayotgan hissasi yoritilgan.

Mazkur maqolada voleybol sport turi bo‘yicha musobaqalarni tashkil etishning asosiy bosqichlari, hakamlik jarayonining o‘ziga xos jihatlari, pedagogik va tashkiliy tamoyillar yoritilgan. Sport musobaqalarining o‘quvchilarning jismoniy va ijtimoiy rivojlanishiga ta’siri hamda hakamlikda e’tibor berilishi lozim bo‘lgan asosiy me’yorlar ilmiy asosda tahlil qilinadi.

исследование включено 160 детей (320 глаз) в возрасте от 6 месяцев до 14 лет, перенесших хирургическое лечение катаракты и обратившихся с вторичными катарактами. Проведена Nd:YAG-лазерная капсулотомия с учётом плотности фиброза, возраста и типа ИОЛ. Улучшение остроты зрения ≥0,2 произошло в 89,3% случаев (286 глаз). У 95% (304 глаза) сохранена прозрачность оптической оси через 12 месяцев. Осложнения зарегистрированы у 7,5% (24 глаза). Комплексный подход включал также медикаментозную профилактику (глюкокортикоиды, НПВС, мидриатики), что способствовало снижению воспалительных реакций и стабилизации ВГД. Результаты подтверждают эффективность персонализированной терапии у детей.

Мақолада молиявий хизматлар кўрсатиш самарадорлигини оширишда банк соҳасида рақамли технологияларни қулланилиши аҳамияти кўрсатилади. Жумладан, масофавий банк хизматларининг аҳолига қулайликлари ошиб бораётганлиги ҳамда уни ривожлантириш хусусида мулоҳаза юритилиб, таклифлар келтирилади.

Ushbu maqolada zamonaviy tarjimonlik sohasida muvaffaqiyatga erishish uchun zarur bo‘lgan asosiy kompetensiyalar tahlil qilinadi. Tadqiqotda lingvistik, madaniy, texnologik va shaxsiy kompetensiyalarning tarjima sifatiga ta’siri o‘rganiladi. Shuningdek, O‘zbekiston oliy ta’lim muassasalarida tarjimonlarni tayyorlash jarayonida ushbu kompetensiyalarni shakllantirishning ahamiyati yoritiladi.

Tijorat banklari faoliyatining asosiy ko‘rsatkichlaridan biri — ularning kredit portfeli sifatidir. Kredit portfelining barqarorligi va samaradorligi banklarning moliyaviy holatini, mijozlar bilan munosabatlarini va butun moliya tizimi rivojlanishini belgilaydi. Aynan shu nuqtayi nazardan, banklarda muammoli kreditlar ulushining oshishi moliyaviy barqarorlikka jiddiy tahdid tug‘diradi va iqtisodiyotning sog‘lom rivojlanishiga to‘siq bo‘ladi. Shuning uchun, banklarda muammoli kreditlarni kamaytirish yo‘llarini izlash va samarali choralarni ishlab chiqish dolzarb va strategik ahamiyatga ega masala hisoblanadi.

В современных социально-экономических условиях Республики Узбекистан особое значение приобретает развитие эффективной финансовой политики на уровне корпоративного сектора, способной стимулировать занятость населения в регионах. Корпоративные финансы, являясь основой устойчивости и инвестиционной активности предприятий, играют ключевую роль в формировании новых рабочих мест, диверсификации региональной экономики и снижении уровня безработицы.

Raqamli iqtisodiyot sharoitida bank tizimining rivojlanishi, eng avvalo, to‘lov tizimlarining zamonaviy texnologiyalar asosida integratsiyalashuviga bog‘liq. Bugungi kunda mijozlar tomonidan moliyaviy xizmatlarga bo‘lgan talabning ortib borishi, tezkor, xavfsiz va qulay to‘lov mexanizmlariga ehtiyojni kuchaytirgan. Shu boisdan banklar o‘z xizmatlarini faqat an’anaviy usullarda emas, balki zamonaviy raqamli platformalar orqali taklif etishga intilmoqda. To‘lov tizimlarining integratsiyalashuvi esa bu jarayonda muhim o‘rin tutadi, chunki u turli platformalar, tizimlar va xizmatlar o‘rtasida uzluksiz, samarali va foydalanuvchiga qulay ekotizim yaratishga xizmat qiladi.

Tijorat banklari faoliyatining asosiy ko‘rsatkichlaridan biri — ularning kredit portfeli sifati va muammoli kreditlar ulushining past darajada saqlanishidir. Muammoli kreditlar banklarning moliyaviy barqarorligiga, foydalilik darajasiga va iqtisodiy faoliyatga ko‘rsatadigan salbiy ta’siri sababli, ular bilan samarali ishlash tizimi bank sektorining rivojlanishida ustuvor yo‘nalish sanaladi. O‘zbekiston moliyaviy tizimida, xususan ATB "Kapitalbank" M.Ulug‘bek filiali misolida olib borilgan tahlillar shuni ko‘rsatadiki, muammoli kreditlarning vujudga kelish sabablari ko‘p omilli va murakkabdir. Ushbu omillar ichida qarz oluvchilarning moliyaviy ahvolining yomonlashuvi, kredit ajratish jarayonidagi tahlil va baholashdagi kamchiliklar, kredit monitoringining sustligi, shuningdek, iqtisodiy muhitdagi o‘zgarishlar asosiy o‘rin tutadi.

Hozirgi global iqtisodiyotda fond bozorlari iqtisodiy o‘sishning muhim tarkibiy qismi hisoblanadi. Bu bozorlar korxonalarga kapital jalb qilish, investorlarga esa daromad topish imkoniyatini yaratadi. Ammo fond bozorining samarali faoliyat yuritishi, eng avvalo, ishtirokchilarning, xususan, institutsional investorlarning faolligiga bog‘liq. Institutsional investorlar — bu yirik moliyaviy tashkilotlar bo‘lib, ular orasida pensiya jamg‘armalari, sug‘urta kompaniyalari, investitsion fondlar va boshqa moliyaviy muassasalar mavjud. Ular o‘z investitsiya strategiyalarini chuqur tahlillarga asoslanib ishlab chiqadilar va bozor barqarorligiga sezilarli ta’sir ko‘rsatadilar. Shuning uchun fond bozorining salohiyatini to‘liq ishga solish uchun institutsional investorlar faolligini oshirish masalasi dolzarb bo‘lib bormoqda.