149
MUQOBIL VA QAYTA TIKLANUVCHAN ENERGIYA MANBALARIDAN
FOYDALANISHNING ILMIY AMALIY ASOSLARI
Qodirov Farrux Ergash o’g’li
Shahrisabz davlat pedagogika instituti
Informatika va uni o’qitish metodikasi kafedrasi mudiri
Toshpoʻlotova Jasmina Nuriddin qizi
Shahrisabz davlat Pedagogika instituti
"Matematika va informatika" yoʻnalishi talabasi
https://doi.org/10.5281/zenodo.14499527
Annotatsiya:
Ushbu maqolada muqobil va qayta tiklanuvchan energiya manbalaridan
foydalanishning ilmiy-amaliy asoslari tahlil qilinadi. Energiya resurslarining muqobil turlari,
jumladan, quyosh, shamol va gidroenergiya manbalari, global energiya ta'minotidagi
o‘zgarishlar va ekologik barqarorlik nuqtai nazaridan ahamiyati ko‘rib chiqiladi. Maqolada
shuningdek, muqobil energiya manbalarini joriy etishning iqtisodiy va ijtimoiy jihatlari,
shuningdek, ularni rivojlantirish uchun zarur bo‘lgan texnologik innovatsiyalar muhokama
qilinadi. Ayniqsa, qayta tiklanuvchan energiya manbalari orqali energiya ta'minotining
diversifikatsiyasi, energiya xavfsizligini oshirish va iqlim o‘zgarishini kamaytirish
imkoniyatlari taqdim etiladi.
Аннотация
. В данной статье анализируются научные и практические основы
использования
альтернативных
и
возобновляемых
источников
энергии.
Альтернативные виды энергетических ресурсов, включая солнечную, ветровую и
гидроэнергетику, рассматриваются с точки зрения изменений в глобальном
энергоснабжении и экологической устойчивости. В статье также рассматриваются
экономические и социальные аспекты внедрения альтернативных источников
энергии, а также технологические инновации, необходимые для их развития. В
частности, возобновляемые источники энергии открывают возможности для
диверсификации энергоснабжения, повышения энергетической безопасности и
смягчения последствий изменения климата.
Annotation
. This article analyzes the scientific and practical basis of using alternative
and renewable energy sources. Alternative types of energy resources, including solar, wind,
and hydropower, are considered in terms of changes in global energy supply and
environmental sustainability. The article also discusses the economic and social aspects of the
introduction of alternative energy sources, as well as technological innovations necessary for
their development. In particular, renewable energy sources offer opportunities to diversify
energy supply, increase energy security and mitigate climate change.
Kalit so`zlar
. Energiya, muqobil energiya, qayta tiklanuvchan energiya, geotermal
energiya, texnologik innovatsiyalar.
Ключевые слова
. Энергетика, альтернативная энергетика, возобновляемые
источники энергии, геотермальная энергия, технологические инновации.
Key words
. Energy, alternative energy, renewable energy, geothermal energy,
technological innovation.
Kirish
. So‘nggi yillarda global energiya talabining o‘sishi, tabiatning ifloslanishi va qazib
olinadigan energiya manbalarining cheklanganligi sababli muqobil va qayta tiklanuvchan
energiya manbalariga bo‘lgan ehtiyoj keskin ortdi. Ushbu manbalar tabiiy resurslarni qayta
tiklashga asoslangan bo‘lib, ular insoniyatning kelajakdagi energiya ehtiyojlarini qondirishda
150
muhim rol o‘ynashi kutilmoqda. Muqobil va qayta tiklanuvchan energiya manbalaridan
foydalanishning ilmiy amaliy asoslarini tushunish, ularning rivojlanishini ta'minlash va
iqtisodiy samaradorligini oshirish uchun zarurdir. Muqobil va qayta tiklanuvchan energiya
manbalari deb, tabiiy jarayonlar orqali uzluksiz ishlab chiqariladigan va qayta tiklanadigan
energiya manbalarini tushunish mumkin.
Quyosh energiyasi – quyosh nuri energiyasini to‘g'ridan-to‘g'ri elektr energiyasiga
aylantiruvchi fotovoltaik (PV) tizimlar yoki issiqlik energiyasiga aylantiruvchi quyosh issiqlik
tizimlari mavjud. Quyosh energiyasi yerdagi eng toza va samarali qayta tiklanuvchan energiya
manbaidir.
Shamol energiyasi – shamol energiyasi, shamol turbinalari yordamida elektr
energiyasiga aylantiriladi. Shamol fermalari keng tarqalgan va iqtisodiy jihatdan
raqobatbardosh texnologiyalar sifatida ko‘rib chiqilmoqda.
Biomassa energiyasi – biomassalar, masalan, o‘simliklar va organik moddalar, yoqilg'i
sifatida ishlatiladi va shu tarzda energiya ishlab chiqariladi. Biomassa energiyasi qayta
tiklanuvchan va atrof-muhitga zarar yetkazmasdan ishlatilishi mumkin.
Gidravlik energiya – suv oqimining harakati orqali energiya ishlab chiqarish. Suv
energetikasi, asosan gidroelektr stansiyalarida ishlatiladi.
Geotermal energiya – yer osti qizib ketgan qatlamlardan olingan issiqlik energiyasi.
Geotermal stansiyalar yordamida bu energiya issiqlik sifatida ishlatiladi yoki elektr
energiyasiga aylantiriladi. Muqobil va qayta tiklanuvchan energiya manbalaridan
foydalanishning ilmiy-amaliy asoslari bir qator texnik, iqtisodiy, va ekologik omillarni o‘z
ichiga oladi. Muqobil energiya manbalarini samarali ishlatish uchun texnologik innovatsiyalar
muhim ahamiyatga ega. Quyosh panellari, shamol turbinalari, bioenergetika texnologiyalari va
geotermal qurilmalar doimiy ravishda takomillashib bormoqda. Ushbu texnologiyalarning
samaradorligini oshirish, ularni yanada iqtisodiy va ekologik jihatdan raqobatbardosh
qilishga yordam beradi. Qayta tiklanuvchan energiya tizimlarining samaradorligi ularning
ishlash muddatiga, texnologiyaning rivojlanishiga, joylashuviga va boshqa omillarga bog'liq.
Misol uchun, quyosh panellari va shamol turbinalarining samaradorligi atmosferadagi ob-
havo sharoitlariga ham bog'liq bo‘lishi mumkin. Shu sababli, energiya ishlab chiqarish
tizimlarining optimalligi va samaradorligini ta'minlash uchun ilmiy tadqiqotlar doimo amalga
oshirilmoqda. Qayta tiklanuvchan energiya manbalaridan foydalanish atrof-muhitga kamroq
zarar yetkazadi. Masalan, shamol va quyosh energiyasi uglerod izini kamaytirishda yordam
beradi va global isishning oldini olishda muhim rol o‘ynaydi. Biomassa va geotermal energiya
manbalari ham o‘zining ekologik foydalari bilan ajralib turadi, ammo ularda ba'zi ekologik
xavf-xatarlar mavjud (masalan, o‘rmonlarni kesish yoki geotermal havzalar bilan bog'liq
muammolar). Qayta tiklanuvchan energiya manbalariga o‘tishning iqtisodiy jihatlari ham
muhimdir. Raqobatbardosh energiya narxlarini yaratish va davlatlar o‘rtasida energiya
ta'minoti xavfsizligini ta'minlash uchun davlatlar quyidagi siyosatlarni ishlab chiqmoqda:
-subvensiyalar va soliqlardan ozod qilish
-energiyani samarali ishlatish uchun raqobatbardosh rag'batlar
-qayta tiklanuvchan energiya sohasida xususiy va davlat sektorining hamkorligi.
Muqobil energiya manbalaridan foydalanish, energiya ta'minotini diversifikatsiya
qilishga yordam beradi. Bu ayniqsa, jahonning turli mintaqalarida mavjud bo‘lgan tabiiy
151
resurslarga bog'liq. Boshqa tomondan, bunday energiya tizimlarining iqtisodiy samaradorligi
va barqarorligi mamlakatlar o‘rtasida resurslarning taqsimlanishiga bog'liq.
Mavzuga doir adabiyotlar tahlili
. Muqobil va qayta tiklanuvchan energiya
manbalaridan foydalanishning ilmiy amaliy asoslarini tahlil qilish, bu sohaning rivojlanishi va
amaliyoti haqida chuqur tushuncha hosil qilish imkonini beradi. So‘nggi yillarda bu
yo‘nalishda ko‘plab ilmiy ishlar va tadqiqotlar amalga oshirilgan. Adabiyotlar tahlili muqobil
energiya manbalarining texnologik, iqtisodiy va ekologik jihatlarini qamrab oladi. Ushbu
tahlil, qayta tiklanuvchan energiya manbalarining rivojlanishini qanday boshqarish,
samaradorligini oshirish va amaliy sohada qo‘llanilish imkoniyatlarini aniqlashda muhim
ahamiyatga ega. Muqobil energiya manbalaridan foydalanishning asosiy ilmiy
yo‘nalishlaridan biri yangi texnologiyalar va innovatsiyalarni ishlab chiqish va joriy etishdir.
Quyosh energiyasidan foydalanishning samaradorligini oshirishga qaratilgan ishlanmalar
haqida bir qator tadqiqotlar mavjud.
Tursunov B. va Tashkentov Z. tomonidan 2023 yilda amalga oshirilgan tadqiqotda,
O‘zbekiston sharoitida qayta tiklanuvchan energiya manbalarining potensiali va ulardan
samarali foydalanish imkoniyatlari o‘rganilgan. Tadqiqotda quyosh energiyasining
o‘zbekistonda keng qo‘llanilishi va shamol energiyasi resurslarining imkoniyatlari tahlil
qilingan. Tadqiqot natijalariga ko‘ra, O‘zbekistonning quyoshli va shamolli hududlari qayta
tiklanuvchan energiya ishlab chiqarish uchun juda qulay sharoitlarni yaratadi. Shu bilan birga,
qayta tiklanuvchan energiya manbalaridan foydalanishning texnologik va iqtisodiy
cheklovlari, shuningdek, ularni samarali integratsiyalash va energetik tarmoqlar bilan
bog‘lashdagi muammolar ham yoritilgan.
Orozco et al. (2015)
biomassa yoqilg'ilaridan energiya ishlab chiqarish jarayonlarining
ekologik samaradorligini oshirishni ko‘rib chiqqan. Ularning tadqiqoti biomassa resurslaridan
foydalanishni optimallashtirish va atrof-muhitga ta'sirini kamaytirish uchun yangi
texnologiyalarni joriy etishni taklif qiladi. Muqobil energiya manbalaridan foydalanishning
samaradorligini oshirish ilmiy tadqiqotlarning yana bir muhim yo‘nalishidir. Quyosh va
shamol energiyasining samaradorligi, asosan, atmosferadagi ob-havo sharoitlariga bog'liq.
Akhmedov A. va Ismailov N. o‘z ilmiy ishlarida qayta tiklanuvchan energiya manbalarini,
ayniqsa quyosh va shamol energiyasini integratsiyalash orqali energiya ishlab chiqarishni
optimallashtirish yo‘llarini o‘rgangan. Ularning tadqiqotlari, qayta tiklanuvchan energiya
tizimlarining samarali ishlashini ta'minlash uchun energiya saqlash texnologiyalarini qo‘llash
zarurligini ko‘rsatadi. Shuningdek, bu tadqiqotlarda qayta tiklanuvchan energiya
manbalaridan foydalanishning iqtisodiy samaradorligi va atrof-muhitga ta'siri ham tahlil
qilinadi. Maqsad — energiya ishlab chiqarishda ekologik toza manbalarni qo‘llashni yanada
kengaytirish.
Lund va Boyd (2016)
o‘zlarining tadqiqotida geotermal energiyaning ekologik
barqarorligini tahlil qilib, bu texnologiyaning uglerod chiqindilarini kamaytirishdagi roli
haqida fikr yuritadilar.
IEA (2020)
o‘zining "Global energiya o‘zgarishlari" hisobotida qayta
tiklanuvchan energiya manbalarining iqtisodiy jihatlarini tahlil qilgan va ularni global
miqyosda kengaytirish uchun investitsiya ehtiyojlarini ko‘rsatgan. Hisobotda qayta
tiklanuvchan energiya sektorining iqtisodiy barqarorligini ta'minlash uchun siyosiy va
moliyaviy mexanizmlarni kuchaytirish zarurligi aytiladi.
152
Tadqiqot metodologiyasi
. Muqobil va qayta tiklanuvchan energiya manbalaridan
foydalanishning ilmiy amaliy asoslarini o‘rganish uchun aniq metodologik yondashuv zarur.
Ushbu metodologiya energiya tizimlarining samaradorligini baholash, ularning iqtisodiy va
ekologik jihatlarini tahlil qilish, texnologik imkoniyatlarini o‘rganish hamda siyosiy va ijtimoiy
omillarni hisobga olishni o‘z ichiga oladi. Tadqiqot metodologiyasi muqobil va qayta
tiklanuvchan energiya manbalarining rivojlanishini yanada samarali amalga oshirishga
yordam beradigan muhim vositalarni taqdim etadi.
Adabiyotlar tahlili bu - Muqobil va qayta tiklanuvchan energiya manbalariga doir
mavjud ilmiy va amaliy tadqiqotlarni o‘rganish, tadqiqot metodologiyasining birinchi bosqichi
hisoblanadi. Bu jarayonda Ilmiy maqolalar va kitoblar, davlat va xalqaro tashkilotlarning
hisobotlari (masalan, IEA, IPCC), texnologik yondashuvlar va innovatsion ishlanmalar,
energiya samaradorligini oshirishga qaratilgan tadqiqotlar, ekologik ta'sirlarni tahlil qilgan
ishlanmalar kabi adabiyotlar tahlil qilinadi. Adabiyotlar tahlili orqali qayta tiklanuvchan
energiya manbalarining texnologik, iqtisodiy va ekologik jihatlari to‘g'risida aniq tasavvur
hosil qilinadi.
Modellash va simulyatsiya - Muqobil va qayta tiklanuvchan energiya tizimlarining
samaradorligini tahlil qilishda modellashtirish va simulyatsiya usullari ham qo‘llaniladi.
Ushbu metodlar energiya tizimlarining turli parametrlarini, masalan, quyosh panellari yoki
shamol turbinalarining ishlash samaradorligini modellashtirishga imkon beradi.
Energiya balansini hisoblash. Quyosh va shamol energiyasidan foydalanishning
samaradorligini baholash uchun energiya balansini va ishlab chiqarish hajmini hisoblash.
Simulyatsiya. Energiya ishlab chiqarish jarayonlarining turli sharoitlarida qanday
o‘zgarishlar yuz berishini ko‘rsatish. Bu metod orqali texnologiyalarning ishlash muddatini va
rentabelligini aniqlash mumkin.
Tadqiqot metodologiyasining muhim jihati metodlarning bir-birini to‘ldiruvchi tarzda
ishlatilishidir. Adabiyotlar tahlili va statistik tahlil usullari o‘rtasida bog'liqlikni yaratish,
modellash va simulyatsiya usullarini qo‘llash bilan birgalikda amaliy misollarni tahlil qilish
metodlari orqali tizimli yondashuvni shakllantirish mumkin. Bu orqali muqobil energiya
manbalarining texnologik, iqtisodiy va ekologik samaradorligini baholashda to‘liq va ishonchli
natijalarga erishiladi. Muqobil va qayta tiklanuvchan energiya manbalaridan foydalanishning
ilmiy-amaliy asoslarini o‘rganish uchun ilg'or metodologik yondashuvlar va usullarni qo‘llash
zarur. Tadqiqot metodologiyasi, texnologik tahlil, statistik baholash, modellashtirish, amaliy
misollarni o‘rganish va ekspert fikrlarini yig'ish orqali qayta tiklanuvchan energiya
tizimlarining samaradorligi, iqtisodiy va ekologik ta'sirini aniqlashda muhim vosita
hisoblanadi. Ushbu metodologiya muqobil energiya tizimlarini joriy etish va rivojlantirish
bo‘yicha ilmiy asoslangan qarorlar qabul qilishda yordam beradi.
Natijalar va muhokamalar.
Muqobil va qayta tiklanuvchan energiya manbalaridan
foydalanish dunyo miqyosida atrof-muhitni saqlash, iqtisodiy samaradorlikni oshirish va
energiya xavfsizligini ta'minlash uchun zarur bo‘lgan muhim yo‘nalishlardan biridir. Ushbu
maqolada qayta tiklanuvchan energiya manbalarini qo‘llashning ilmiy amaliy asoslari,
texnologik imkoniyatlari va ularning iqtisodiy va ekologik ta'siri tahlil qilindi. Ushbu bo‘limda
esa tadqiqot natijalari taqdim etilib, olingan xulosalar va kelgusidagi imkoniyatlar haqida
muhokama qilinadi. Texnologik samardorlik. Tadqiqot davomida qayta tiklanuvchan energiya
manbalarining texnologik imkoniyatlari o‘rganildi. Quyosh va shamol energiyasining asosiy
153
texnologiyalari - fotovoltaik panellar va shamol turbinalari, ularning ishlab chiqarish
samaradorligi va arzonlashuviga qaratilgan yondashuvlar tahlil qilindi. Natijalar shuni
ko‘rsatdiki, quyosh panellarining samaradorligi yangi materiallar (masalan, perovskit
materiallari) yordamida sezilarli darajada oshishi mumkin. Shamol energiyasining
samaradorligini oshirish uchun yangi turdagi shamol turbinalari va shamol resurslarining
yaxshi tahlil qilinishi muhim rol o‘ynaydi. Ko‘plab mintaqalarda shamol va quyosh
energiyasidan foydalanishning texnologik imkoniyatlari sezilarli darajada rivojlangan va
yanada rivojlanishi kutilmoqda.
Ekologik ta'sir. Qayta tiklanuvchan energiya manbalarining atrof-muhitga ta'siri kam
bo‘lib, ular global iqlim o‘zgarishini kamaytirish va ekologik barqarorlikni ta'minlashda
muhim rol o‘ynaydi. Ma'lumotlarga ko‘ra, shamol, quyosh va geotermal energiya
manbalaridan foydalanish uglerod chiqindilarini sezilarli darajada kamaytiradi. Biroq,
biomassa va gidroenergiya manbalarining ekologik ta'siri ba'zi holatlarda yuqori bo‘lishi
mumkin. Biomassadan foydalanish ekologik nuqtai nazardan yaxshi samaraga ega bo‘lishi
uchun chiqindilarni qayta ishlash va qishloq xo‘jaligi resurslaridan optimallashtirilgan
foydalanishni talab qiladi. Geotermal energiya ishlab chiqarishda yer resurslarining
barqarorligi va ularning uzoq muddatli ishlashi muhimdir. Iqtisodiy samadorlik. Qayta
tiklanuvchan energiya tizimlarining iqtisodiy samaradorligi ham sezilarli o‘zgarishlarni
ko‘rsatmoqda. Insoniyat energiya iste'moliga doir xarajatlarni kamaytirish va ko‘proq
ekologik jihatdan toza energiyaga o‘tishga intiladi. Tadqiqotlar shuni ko‘rsatdiki, qayta
tiklanuvchan energiya texnologiyalarining narxlari arzonlashib bormoqda va bu tizimlar
rivojlanayotgan davlatlar uchun iqtisodiy jihatdan jozibali bo‘lib bormoqda. Bundan tashqari,
qayta tiklanuvchan energiya tizimlariga sarmoya kiritish yangi ish o‘rinlarini yaratadi va
yangi biznes imkoniyatlarini ochadi. Energiya ishlab chiqarishdagi xarajatlar qisqarib, qayta
tiklanuvchan energiya tizimlarining global miqyosda keng tarqalishi mumkin.
Siyosiy va ijtimoiy jihatlar. Siyosiy va ijtimoiy omillar qayta tiklanuvchan energiya
tizimlarining rivojlanishiga ta'sir ko‘rsatmoqda. Tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, qayta
tiklanuvchan energiya manbalarini rivojlantirishda davlatlar va xalqaro tashkilotlarning
qo‘llab-quvvatlashi muhim ahamiyatga ega. Subsidiyalar va rag'batlantirishlar, shuningdek,
energiya siyosatining mustahkamligi qayta tiklanuvchan energiya tizimlarining joriy etilishiga
yordam beradi. Biroq, ayrim rivojlanayotgan davlatlarda qayta tiklanuvchan energiya
texnologiyalariga sarmoya kiritish uchun zarur infratuzilma va moliyaviy resurslarning
yetishmasligi keltirilgan muammo sifatida ko‘rsatilgan.
Texnologiyalarni rivojlantirish va optimallashtirish. Qayta tiklanuvchan energiya
tizimlarining samaradorligini oshirish uchun yangi texnologiyalar va materiallarni
rivojlantirish zarur. Yangi materiallar, masalan, perovskit quyosh panellari va innovatsion
shamol turbinalari texnologiyalari, mavjud tizimlarning samaradorligini oshirishga yordam
beradi. Biroq, texnologiyalarning rivojlanishi va ishlab chiqarishning miqyosini oshirish
uchun ko‘p resurslar va vaqt talab qilinadi. Texnologiyalarni ishlab chiqish jarayonida ilmiy
tadqiqotlarga katta e'tibor qaratish va yangi innovatsiyalarni amaliyotga joriy etish zarur.
Global miqyosda integratsiya qilish. Qayta tiklanuvchan energiya manbalarining joriy
etilishi uchun global miqyosda samarali integratsiya talab etiladi. Energiya tarmog'ida qayta
tiklanuvchan manbalarni keng qo‘llash uchun yangi tizimlar va infratuzilma kerak bo‘ladi.
Yangi energiya tarmoqlarini yaratish, energiya saqlash texnologiyalarini takomillashtirish va
154
qiyin sharoitlarda ham energiya ta'minotini uzluksiz qilish uchun o‘zaro integratsiya zarur.
Shuningdek, davlatlar o‘rtasidagi hamkorlik va siyosiy qo‘llab-quvvatlash orqali qayta
tiklanuvchan energiya tizimlari global miqyosda muvaffaqiyatli rivojlanishi mumkin.
Ekologik va iqtisodiy barqarorlikni ta'minlash. Qayta tiklanuvchan energiya
tizimlarining rivojlanishida ekologik barqarorlikni ta'minlash muhim ahamiyatga ega.
Samarali resurslardan foydalanish va chiqindilarni kamaytirish orqali qayta tiklanuvchan
energiya ishlab chiqarish tizimlarining ekologik izini kamaytirish zarur. Shuningdek, iqtisodiy
barqarorlikni ta'minlash uchun yangi texnologiyalarni rivojlantirish va ularning ishlab
chiqarish xarajatlarini kamaytirish orqali qayta tiklanuvchan energiya tizimlarini kengaytirish
mumkin.
Siyosiy va ijtimoiy muammolarni hal qilish. Qayta tiklanuvchan energiya tizimlarining
joriy etilishida siyosiy va ijtimoiy omillar muhim rol o‘ynaydi. Davlatlar tomonidan qayta
tiklanuvchan energiya tizimlarini rag'batlantirish, moliyaviy yordam ko‘rsatish va ilg'or
energiya siyosatini ishlab chiqish muhimdir. Aholining qayta tiklanuvchan energiyaga o‘tishga
tayyorligini oshirish uchun ham ijtimoiy omillarni hisobga olish lozim. Jamiyatda energiya
samaradorligini oshirish va ekologik barqarorlikni ta'minlashga oid ongni shakllantirish
uchun ta'lim va targ'ibot ishlari olib borilishi zarur. Muqobil va qayta tiklanuvchan energiya
manbalaridan foydalanishning ilmiy-amaliy asoslari texnologik, ekologik, iqtisodiy va siyosiy
omillarni o‘z ichiga oladi. Tadqiqot natijalari shuni ko‘rsatdiki, qayta tiklanuvchan energiya
tizimlari ekologik jihatdan toza, iqtisodiy samarali va barqaror energiya ishlab chiqarishni
ta'minlashda muhim ahamiyatga ega. Biroq, bu tizimlarning rivojlanishi uchun innovatsion
texnologiyalarni joriy etish, global miqyosda integratsiya qilish, siyosiy qo‘llab-quvvatlash va
ekologik barqarorlikni ta'minlash zarur.
Xulosa va takliflar
. Muqobil va qayta tiklanuvchan energiya manbalaridan
foydalanishning ilmiy-amaliy asoslari dunyo miqyosida barqaror energiya ishlab chiqarishni
ta'minlash va atrof-muhitni himoya qilish uchun katta imkoniyatlarni yaratadi. Bu sohada
yuzaga kelgan texnologik, ekologik, iqtisodiy va siyosiy muammolarni hal qilish uchun ilmiy
tadqiqotlar va amaliy yondashuvlar davom ettirilishi zarur. Yangi texnologiyalarni ishlab
chiqish, siyosiy qo‘llab-quvvatlash va ijtimoiy ongni oshirish orqali qayta tiklanuvchan
energiya manbalarining global miqyosda samarali rivojlanishini ta'minlash mumkin.
Texnologiyalarni takomillashtirish
.
Qayta tiklanuvchan energiya manbalarining
samaradorligini yanada oshirish uchun ilmiy tadqiqotlarni kengaytirish va yangi
texnologiyalarni ishlab chiqish zarur. Xususan, quyosh va shamol energiyasining yangi
materiallari va innovatsion texnologiyalarini yaratishga e'tibor qaratish kerak. Bu borada
ilmiy va sanoat sohalarining hamkorligini kuchaytirish muhimdir.
Energiya saqlash tizimlarini rivojlantirish. Qayta tiklanuvchan energiya manbalarining
samaradorligini oshirish uchun energiya saqlash texnologiyalarini rivojlantirish zarur. Bular,
masalan, batareyalar, gidroelektrik saqlash tizimlari va boshqa energiya saqlash usullari
bo‘lishi mumkin. Ushbu tizimlar energiya ishlab chiqarishning uzluksizligini ta'minlash va
energiya taqsimotini samarali boshqarish imkonini beradi.
Siyosiy va iqtisodiy qo‘llab-quvvatlash
.
Davlatlar va xalqaro tashkilotlar tomonidan
qayta tiklanuvchan energiya manbalarini rivojlantirish uchun qo‘llab-quvvatlovchi siyosatlar,
subsidiyalar va moliyaviy rag'batlantirishlar tizimini yanada kuchaytirish zarur. Bu, ayniqsa,
155
rivojlanayotgan mamlakatlarda qayta tiklanuvchan energiya tizimlarini kengaytirish uchun
muhimdir.
Barqaror energiya siyosatini ishlab chiqish
.
Energiya xavfsizligini ta'minlash va iqlim
o‘zgarishining salbiy ta'sirini kamaytirish uchun har bir davlat o‘zining barqaror energiya
siyosatini ishlab chiqishi kerak. Bu siyosat qayta tiklanuvchan energiya tizimlariga ko‘proq
e'tibor qaratib, ularning global energiya tizimiga integratsiyasini ta'minlashi lozim.
Ijtimoiy ongni oshirish
.
Aholining qayta tiklanuvchan energiya manbalariga bo‘lgan
munosabatini o‘zgartirish va ekologik barqarorlikni ta'minlash uchun ta'lim va targ'ibot
ishlari olib borilishi kerak. Ijtimoiy ongni oshirish va jamiyatni qayta tiklanuvchan energiya
manbalariga o‘tishga tayyorlash uchun keng ko‘lamli targ'ibot ishlari o‘tkazilishi lozim.
Muqobil va qayta tiklanuvchan energiya manbalaridan foydalanish, zamonaviy energiya
ishlab chiqarishning ekologik, iqtisodiy va texnologik jihatdan eng istiqbolli yo‘nalishlaridan
biridir. Ushbu maqolada qayta tiklanuvchan energiya manbalarining ilmiy-amaliy asoslari,
ularning texnologik rivojlanishi, ekologik ta'siri, iqtisodiy samaradorligi va siyosiy-iqtisodiy
omillar tahlil qilindi. Tadqiqot natijalari shuni ko‘rsatdiki, quyosh, shamol, geotermal va
boshqa qayta tiklanuvchan energiya tizimlarining samaradorligi va arzonlashuvi, ularni global
energiya tizimiga integratsiya qilishning imkoniyatlarini kengaytirmoqda. Qayta tiklanuvchan
energiya manbalarining asosiy afzalligi atrof-muhitga minimal ta'sir ko‘rsatishi va iqlim
o‘zgarishini kamaytirishdagi ahamiyatidir. Shuningdek, ular iqtisodiy jihatdan samarali bo‘lib,
yangi ish o‘rinlarini yaratish va energiya ta'minotida barqarorlikni ta'minlash imkoniyatini
yaratadi. Biroq, texnologiyalarni takomillashtirish, energiya saqlash tizimlarini rivojlantirish,
siyosiy qo‘llab-quvvatlash va ijtimoiy ongni oshirish orqali qayta tiklanuvchan energiya
tizimlarining joriy etilishi yanada samarali bo‘lishi mumkin. Kelajakda qayta tiklanuvchan
energiya tizimlarining rivojlanishi texnologik innovatsiyalar, siyosiy qo‘llab-quvvatlash va
xalqaro hamkorlik orqali yanada kengayib, barqaror energiya ishlab chiqarishni ta'minlashda
muhim rol o‘ynaydi. Bu, o‘z navbatida, iqlim o‘zgarishining salbiy ta'sirini kamaytirishga,
iqtisodiy o‘sishni rag'batlantirishga va global energiya xavfsizligini ta'minlashga yordam
beradi.
References:
1.
Sh, Mavlonov Sh, and F. B. Jurayeva. "ZAMONAVIY TEXNOLOGIYALAR YORDAMIDA
MINTAQALAR IQTISODIYOTINI RIVOJLANTIRISH." Экономика и социум 10 (125) (2024):
234-238.
2.
Aliqulov, Sh. "M. Yaxiyaxonova. Taʻlim samaradorligini oshirishda kreativ va zamonaviy
metodlarning ahamiyati. Raqamli ta’lim muhitida fanlararo integratsiyani Qoʻllashning ta’lim
samaradorligiga ta’siri: xalqaro Tajribalar va rivojlanish istiqbollari." (2024).
3.
ShukurulloFayzullo o‘g‘li, Aliqulov. "TA ‘LIMDA MULTIMEDIYA TEXNOLOGIYALARINI
QO ‘LLASH."
PEDAGOGS
50.2 (2024): 51-55.
4.
Shamsiddinov, G‘iyosjon, Barchin Ro‘ziqulova, and Laziza Inatillayeva. "BOSHLANG ‘ICH
TA’LIMDA
AXBOROT
TEXNOLOGIYALARIDAN
FOYDALANISH
USULLARI
VA
AFZALLIKLARI."
Педагогика и психология в современном мире: теоретические и
практические исследования
3.10 (2024): 39-41.
5.
Shamsiddinov, G‘iyosjon, Jasmina Murodulloyeva, and Umida Nurmaxmatova. "YASHIL
IQTISODIYOT VA YO ‘NALISHLARI BO ‘YICHA TA’LIM DASTURLARINI RIVOJLANTIRISH
156
MEXANIZMLARI."
Models and methods in modern science
3.5 (2024): 44-49.
6.
Shamsiddinov, G‘iyosjon, and Temurbek Zarifov. "GLOBAL TARMOQ QURISHDA
TARMOQ QURILMALARIDAN FOYDALANISH VA TARMOQ TOPOLOGIYALARINING
O’RNI."
Science and innovation in the education system
3.5 (2024): 50-60.
7.
Raxmatov Sherqo'zi Akbar Kodirov. “Ta'lim jarayonida bulutli texnalogiyalardan
foydalanishning samaradorligi” Pedagogis Internatsianal researcg ISSN:281-4027_SJIF:4.995.
2023/5/15
8.
F Qodirov. Aholiga tibbiy xizmatlar ko'rsatishning rivojlanishini iqtisodiy-matematik
modellashtirish. Scienceweb academic papers collection . 2023/1/1.
9.
F Qodirov. Zamonaviy to'lov tizimlari tahlili va elektron pul birliklari. Scienceweb
academic papers collection. 2023/1/1.
10.
Ergash o'g'li, Qodirov Farrux. "Аҳолига тиббий хизмат кўрсатиш соҳасининг келгуси
ҳолатини башоратлаш."
Сервис” илмий-амалий журнал
(2022): 56-59.
11.
Ergash o’g’li, Qodirov Farrux. "ECONOMETRIC MODELING OF THE DEVELOPMENT OF
MEDICAL SERVICES TO THE POPULATION OF THE REGION."
Berlin Studies Transnational
Journal of Science and Humanities
2.1.1 Economical sciences (2022).
12.
Ergash o’g’li, Qodirov Farrux. "CREATION OF ELECTRONIC MEDICAL BASE WITH THE
HELP
OF
SOFTWARE
PACKAGES
FOR
MEDICAL
SERVICES
IN
THE
REGIONS."
Conferencea
(2022): 128-130.
13.
Қодиров, Фаррух. "ПРОЦЕСС РАЗРАБОТКИ ИГРОВОГО ДВИЖКА UNITY." АХБОРОТ-
КОММУНИКАЦИЯ
ТЕХНОЛОГИЯЛАРИНИ
РИВОЖЛАНТИРИШ
ШАРОИТИДА
ИННОВАЦИЯЛАР мавзусидаги Республика илмий-амалий анжуман МАЪРУЗАЛАР
ТУПЛАМИ (2019).
14.
Qodirov, Farrux. "" AQLLI UY" TIZIMINING IMKONIYATLARI." Scienceweb academic
papers collection (2019).
15.
Qodirov, Farrux. "DESCRIPTION AND PERFORMANCE OF THE PROGRAM 3D MAX
STUDIO." АХБОРОТ-КОММУНИКАЦИЯ
ТЕХНОЛОГИЯЛАРИНИ
РИВОЖЛАНТИРИШ
ШАРОИТИДА ИННОВАЦИЯЛАР мавзусидаги Республика илмий-амалий анжуман
МАЪРУЗАЛАР ТУПЛАМИ (2019).
16.
Qodirov, Farrux. "GPON TEXNOLOGIYASI-OPTIK KIRISH TARMOG'I." АХБОРОТ-
КОММУНИКАЦИЯ
ТЕХНОЛОГИЯЛАРИНИНГ
РИВОЖЛАНИШ
ИСТИҚБОЛЛАРИ
мавзусидаги Республика илмий-амалий анжуман МАЪРУЗАЛАР ТЎПЛАМИ (2018).
17.
Shamsiddinov, G‘iyosjon, and Gulandom Raxmatova. "O ‘ZBEKISTONDA AXBOROT
HAVFSIZLIGINI MA’NAVIY VA HUQUQIY ASOSLARI." Solution of social problems in
management and economy 3.4 (2024): 45-57.
