“AGROSANOAT MAJMUINING DOLZARB MUAMMOLARINI HAL ETISHDA
VETERINARIYA FANI VA BIOTEXNOLOGIYALARNING AHAMIYATI”
Respublika ilmiy-amaliy konferensiya
65
UDK: 619:615:636.2/.3:579
SALMONELLYOZ QO‘ZG‘ATUVCHISIGA ANTIBAKTERIAL
PREPARATLARNING TA’SIRI
Djurakulov O.K. tayanch doktorant, Navruzov N.I., v.f.f.d., kata ilmiy xodim,
Xamidov S.G. SamVMCH va BU talabasi, Mamadullayev G.H., v.f.d., ilmiy rahbar
Veterinariya ilmiy-tadqiqot instituti, Samarqand. Toyloq
Annotatsiya:
Ushbu maqolada qishloq xo‘jalik hayvonlari orasida keng
tarqalgan samonellyoz qo‘zg‘atuvchilarida ETIS-2 kompleks preparati va boshqa
ba’zi antibiotiklarga sezuvchanligi bilan rezistenligini o‘rganish bo‘yicha disk
diffuziyali ko‘rsatgichini aniqlash bayon qilingan.
Аннотация:
В данной статье описывается определение показателя
дисковой диффузии при исследовании резистентности к комплексному
препарату ЭТИС-2 и некоторым другим антибиотикам возбудителей
самонеллеза, распространенных среди сельскохозяйственных животных.
Summary:
This article describes the determination of the index of disk
diffusion in the study of resistance to the complex drug ETIS-2 and some other
antibiotics of pathogens of self-infection common among farm animals.
Kalit so‘zlar: Salmonellyoz, antibiotik, probirka, S.enteritidis, Salmonella
Shigella yarim suyuq agar, Bismuth Sulphite yarim suyuq agar, Blood agar base
(Infusion agar base) yarim suyuq agar, sezuvchanligi, disk.
Mavzuning
dolzarbligi.
Hozirgi
kunda
salmonellyoz
nafaqat
respublikamizda balki butun dunyo miqyosida veterinariya va tibbiyot sohalarida
muhim muammo bo‘lib kelmoqda. Ko‘pincha,
Salmonella Enteritidis, Salmonella
Typhimurium va Salmonella Dublin
qo‘zg‘atuvchilari qishloq xo‘jaligi hayvonlari
orasida uchrab, chorvachilikka ziyon keltirib turadi. Aynan shu salmonella
serovarlari hayvonlar va odamlarda oziq-ovqat orqali yuqadigan epidemiyalarni
keltirib chiqarishi hammaga ma’lum [1].
ETIS-2 preparatiga turli xil antibiotiklarni
Salmonella
qo‘zg‘atuvchilariga
ta’sir darajalarini o‘rganish va bir necha turdagi bakterial kasallik salmonellyoz
davolashda uning samaradorligini aniqlash.
Salmonellyozni oldini olish va davolash uchun turli guruhdagi sul’fanilamid
antibiotiklari qo‘llaniladi. Xilma-xil turli antibiotiklar va ETIS-2 preparatining
suvli va moyli konsentratsiyali har xil eritmalari nafaqat salmonella turlariga balki
boshqa tur bakteriyalariga ham sezuvchanligini aniqlash tadqiqotlarini o‘rganish
“AGROSANOAT MAJMUINING DOLZARB MUAMMOLARINI HAL ETISHDA
VETERINARIYA FANI VA BIOTEXNOLOGIYALARNING AHAMIYATI”
Respublika ilmiy-amaliy konferensiya
66
dolzarbdir.
Yurtimizda mavjud chorvachilik xo‘jaliklarida qoramollar orasida ba’zi
yuqumli kasallik tez-tez qayd etilmoqda. Shunday kasalliklardan biri yangi
tug‘ilgan hayvonlarning salmonellyoz kasalligi bo‘lib, ushbu kasallik buzoqlar
orasida salmoqli o‘rinni egallaydi [4].
Preparatga shakl beruvchi element va adyuvant sifatida vitaminli o‘simlik
moyi (trivit yoki tetravit) qo‘llanilgan. Kompleks preparat tarkibiga kiruvchi
dorivorlarning turli mikroorganizmlarga ta’sirini inobatga olib, preparatni har xil
turdagi yuqumli va yuqumsiz kasalliklarni davolash samaradorligi laboratoriya va
ishlab chiqarish sharoitida tadqiq qilingan va ushbu preparat yordamida qishloq
xo‘jaliklar hayvonlarining bakterial etiologiyali kasalliklarni davolash uslubi
respublika chorvachilik xo‘jaliklariga tatbiq etilmoqda [2].
“ETIS-2” kompleks preparat tarkibiga kiruvchi komponentlarning o‘zaro
kombinatsiyasi – uning boshqa bakteriostatiklarga nisbatan afzalligini hosil qiladi.
Bunday kombinatsiya – sinergetik (bir dori ta’sirini ikkinchisi kuchaytirishi) va
prolongatsiya (dorining ta’sir muddatini uzaytirishi) samarasini beradi. Preparatni
10 kunlik yoshdan boshlab fiziologik holatidan qat’iy nazar, barcha turdagi
hayvonlarga qo‘llash mumkin [2].
Material va metodlar.
2022-2023-yillarda Veterinariya ilmiy-tadqiqot
instituti Hududiy diagnostik laboratoriyada saqlanadigan Mikroorganizmlar
kolleksiyasidan olingan
S.enteritidis
shtammi bilan Mikrobiologiya va
Tuberkulyoz laboratoriyalarida ilmiy-tadqiqotlar bajarildi. Salmonella shtammi
(
S.enteritidis)
liofilizatsiya qilingan va-80
o
S sovuq sharoitida saqlangani bois,
tajribalardan oldin
Salmonella Shigella, Bismuth Sulphite
va
Blood agar base
(Infusion agar base)
yarim suyuq agarlarida differensiaatsiya qilindi.
VITI Mikrobiologiya laboratoriyasida olib borilgan tadqiqotlar davomida
tayyorlangan antibiotik disklari ishlatildi.
S.enteritidis
qo‘zg‘atuvchisi 4 xil turdagi
antibiotiklarga nisbatan sezuvchanligi: Enroflan, Nitoks, Ditrim va ETIS-2
kompleks preparatining suv va moyli emulsiyalarini
Salmonella Shigella, Bismuth
Sulphite
va
Blood agar base (Infusion agar base)
agarlarida disk diffuziya usuli
bilan aniqlandi.
Natijalar va ularning tahlili.
Salmonellyozni oldini olish va davolash
uchun turli guruhdagi sulfanilamid, nitrofuran preparatlari va antibiotiklar
qo‘llaniladi. Shu yo‘nalishda salmonellyoz qo‘zg‘atuvchilariga ETIS-2 kompleks
preparatining antibakterial ta’siri sinovdan o‘tkazildi.
VITI Hududiy diagnostika laboratoriyasida saqlanadigan Mikroorganizmlar
kolleksiyasidan olingan
S. enteritidis
shtammi bilan Mikrobiologiya va
Tuberkulyoz laboratoriyalarida ilmiy-tadqiqotlar bajarildi. Salmonella shtammi
“AGROSANOAT MAJMUINING DOLZARB MUAMMOLARINI HAL ETISHDA
VETERINARIYA FANI VA BIOTEXNOLOGIYALARNING AHAMIYATI”
Respublika ilmiy-amaliy konferensiya
67
(
S.enteritidis)
liofilizatsiya qilingan va -80
o
C haroratda sovutgichda saqlanganligi
sababli, tajribalardan oldin
Salmonella Shigella, Bismuth Sulphite
va
Blood agar
base (Infusion agar base)
yarim suyuq agarlarida differensiatsiya qilindi.
Tadqiqotlarda VITI Mikrobiologiya laboratoriyasida tayyorlangan antibiotik
disklaridan foydalanildi.
S.enteritidis
qo‘zg‘atuvchisining 3 xil turdagi
antibiotiklarga nisbatan sezuvchanligi va chidamliligi - Enroflan, Nitoks, Ditrim va
ETIS-2 kompleks preparatining suv va moyli emulsiyalarini
Salmonella Shigella,
Bismuth Sulphite
va
Blood agar base (Infusion agar base)
agarlarida disk diffuziya
usuli bilan aniqlandi (1 rasm).
1) (№1) ETIS-2 preparatining 1:10 nisbatdagi moyli emulsiyasi -
sezuvchan.
2) (№2) ETIS-2 preparatining 1:100 nisbatdagi suvli eritmasi -
kam sezuvchan.
3) (№2) ETIS-2 preparatining 1:100 nisbatdagi moyli emulsiyasi –
sezuvchan.
4) (№3) ETIS-2 preparatining 1:50 nisbatdagi (suvli) -
kam sezuvchan.
5) (№3) ETIS-2 preparatining 1:50 nisbatdagi (moyli) –
kam sezuvchan.
6) ETIS-2 preparatining asosiy konsentratsiyasi -
o‘ta sezuvchan
.
7) (№1 suv) ETIS-2 preparatining 1:10 nisbatdagi suvli eritmasi -
sezuvchan emas.
8) (№2 yog‘) Ot Ditrim 1:10 nisbatdagi moyli eritmasi -
sezuvchan emas.
9) (№4 suv) Nitoks 1:10 nisbatdagi eritmasi -
sezuvchan emas.
10) (№5 suv) Enroflan 1:10 nisbatdagi eritmasi -
sezuvchan.
1 – rasm: S.enteritidis shtammidan tayyorlangan 1 kunlik kasallik
qo‘zg‘atuvchilarining antibiotiklarga sezuvchanligi.
Antibakterial preparat disklari bo‘lgan kulturalar +37°C haroratda 24 soat
davomida termostatda inkubatsiya qilindi. Antibiotiklarga sezuvchanlik toifalariga
ko‘ra (disk o‘rnatilgan bakteriyaning o‘sgan hududi 1,5-2,5 sm.gacha bo‘lsa
sezuvchan, 1,5 sm.gacha kam sezuvchan va bakteriyaning o‘smagan hududi
bo‘lmasa sezuvchan emas) har bir koloniyalar uchun o‘sish zonasini taqqoslash
orqali aniqlandi (2 rasm) [3].
2-rasm natijalaridan ko‘rinib turibdiki, salmonellyoz qo‘zg‘atuvchisi ETIS-2
preparatining 1:10 suvli va moyli konsentratsiyalariga sezuvchan ekanligi
aniqlandi.
“AGROSANOAT MAJMUINING DOLZARB MUAMMOLARINI HAL ETISHDA
VETERINARIYA FANI VA BIOTEXNOLOGIYALARNING AHAMIYATI”
Respublika ilmiy-amaliy konferensiya
68
1) ETIS-2 preparatining 1:10 nisbatdagi moyli emulsiyasiga –
sezuvchan,
2) ETIS-2 preparatining 1:100 nisbatdagi suvli eritmasiga –
sezuvchan emas,
3) ETIS-2 preparatining 1:100 nisbatdagi moyli emulsiyasiga -
kam sezuvchan,
4) ETIS-2 preparatining 1:50 nisbatdagi (suvli) -
sezuvchan emas,
5) ETIS-2 preparatining 1:50 nisbatdagi (moyli) -
kam sezuvchan.
6) ETIS-2 preparatining asosiy konsentratsiyasi
– o‘ta
sezuvchan.
7) (№1) ETIS-2 preparatining 1:10 nisbatdagi suvli eritmasi -
sezuvchan.
8) (№2 yog‘) Ot Ditrim 1:10 nisbatdagi moyli eritmasi
- kam sezuvchan.
9) (№4 suv) Nitoks 1:10 nisbatdagi eritmasi -
kam sezuvchan.
10) (№5 suv) Enroflan 1:10 nisbatdagi eritmasi -
kam
sezuvchan.
2-Rasm: Bismuth Sulphite Agar oziqa muhitida o‘sgan Salmonella
qo‘zg‘atuvchilarining antibiotiklarga sezuvchanligi.
Xulosa qilish mumkinki, ETIS-2 kompleks preparatining 1:10 yog‘li
eritmadagi konsentratsiyasiga salmonellyoz kasallik qo‘zg‘atuvchisi sezuvchan
ekanligi, preparatning asosiy konsentratsiyasi esa kasallik qo‘zg‘atuvchisiga kuchli
bakteritsid ta’sir qilganligi ma’lum bo‘ldi.
Xulosalar.
1.
ETIS-2 kompleks preparatining suv va moyli emulsiyalari
Salmonella
Shigella, Bismuth Sulphite
ва
Blood agar base (Infusion agar base)
agarlarida disk
diffuziya usulida 24 soat davomida bakteritsid va bakteriostatik ta’sir etishi
aniqlandi.
2.
Salmonella qo‘zg‘atuvchisi ETIS-2 kompleks preparatining 1:1 va 1:10
nisbatdagi moyli emulsiyasiga sezuvchan. ETIS-2 kompleks preparatining 1:50 va
1:100 nisbatdagi moyli emulsiyasi esa salmonella qo‘zg‘atuvchisiga kam
sezuvchan.
3.
Ot Ditrim preparatining 1:10 nisbatdagi moyli emulsiyasi salmonella
qo‘zg‘atuvchisiga kam sezuvchan.
4.
Nitoks preparatining 1:10 nisbatdagi moyli emulsiyasi salmonella
qo‘zg‘atuvchisiga kam sezuvchan.
5.
Enroflan preparatining 1:10 nisbatdagi moyli emulsiyasi salmonella
“AGROSANOAT MAJMUINING DOLZARB MUAMMOLARINI HAL ETISHDA
VETERINARIYA FANI VA BIOTEXNOLOGIYALARNING AHAMIYATI”
Respublika ilmiy-amaliy konferensiya
69
qo‘zg‘atuvchisiga kam sezuvchan.
Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati:
1.
Абдуллаева, А. М., Блинкова, Л. П., & Першина, Т. А. (2019).
Испытание бактериофагов как безопасных средств защиты от контаминации
микроорганизмами куриного фарша.
Проблемы ветеринарной санитарии,
гигиены и экологии,
3(31), 11-15.
2.
Мамадуллаев Г.Х., Файзиев У.М., Аллазов А.С., Эшқувватов Р.
“ЭТИС-2 комплекс препаратининг даволаш ва профилактик самарадорлиги”.
“Veterinariya meditsinasi” журнали, Тошкент 2021 йил, № 2 сон, 30-33-бетлар.
3.
Loshchinin, M.N, and Sokolova, N.A. (2015). Antimicrobial sensitivity
of Salmonella strains.
Trudy VIEV
[ARIEV Proceedings],
78,
250-256.
4.
Amirov A.I., Maxsudov U.T. «Yangi tug‘ilgan buzoqlarda salmonellyoz
kasalligi etiologiyasi, patogenezi, klinik belgilari, davolash va oldini olish usullari»
Science and innovation international scientific journal volume I SSUE 8UIF-
2022:8.2 / ISSN: 2181-3337 S.807-813
