Ekologiyaga ongli munosabat

inLibrary
Google Scholar
Журнал:
Выпуск:
CC BY f
18-19
1

Скачивания

Данные скачивания пока недоступны.
Поделиться
Исакулова, Н. (2024). Ekologiyaga ongli munosabat. in Library, 1(1), 18–19. извлечено от https://inlibrary.uz/index.php/archive/article/view/35321
0
Цитаты
Crossref
Сrossref
Scopus
Scopus

Аннотация

3- sinflar uchun
Maqsadlar: Fanlararo mavzuni yangi, kommunakativ bilimlarni shakllantirish, fanlararo ekologik tarbiya berish, o'quvchilarga dalil va dalilga asoslangan xulosa orasidagi farqni tushunib yechishni o'rgatish, fanlararo o'quv faoliyatiga jalb etish jarayonida tabiatga nisbatan mas'ullikni shakllantirish.


background image

Ekologik to'lim

1 8

Boshlangich ta'lim 6/2011

EKOLOGIYAGA ONGLI MUNOSABAT

3-

sinflar uchun

Maqsadlar: Fanlararo mavzuni yangi,

kommunakativ bilimlarni shakllantirish,
fanlararo

ekologik

tarbiya

berish,

o'quvchilarga dalil va dalilga asoslangan
xulosa orasidagi farqni tushunib yechishni
o'rgatish, fanlararo o'quv faoliyatiga jalb
etish jarayonida tabiatga nisbatan
mas'ullikni shakllantirish.

Jihozlar: «Tabiat» manzarasi aks

ettirilgan rasmlar, darsliklar, qog'oz,
flomaster.

Dars uslubi: «Munozara».
Darsning borishi:
I.

Tashkiliy qism: Salomlashish,

navbatchi axboroti, o'quvchilami darsga
tayyorlash.

II.

Uy vazifasini so'rash va baholash:

Takroriash.
III.

Yangi mavzu:

Eko.oa’k tarbiya berish yuzaskian

faniararo cars mavzusl

Vavzur far araro akxjadori kda

~_nozaraoa" boshlaymiz. S "fdagi oz_."
=—g barchas ishtirok ecsra- СЕГТ. '-
'_nozara boshlanishida ciziqtirish uchun
quyidagi savollarni berish mumkin:

-Tabiat nima?
-

Tabiatni qanday asraymiz?

-

Ekologiya nima?

-

Odam tabiatga qanday ta'sir qiladi?

-

Konstitutsiyaning 55-moddasida

nima deyilgan?

O'quvchilar mazkur savollarga javob

topa oladigan fanlararo mavzularni
tanlaydilar. «O'qish» fanidan «Tabiat
bilan suhbat», «Odobnoma» fanidan
«Tabiatni

asrash

burchimiz»,

«Tabiatshunoslik» fanidan «Ekologiya
nima?» hamda «Matematika» va «Ona
till» fanlaridan ekologik mazmundagi
mashq va masalalar tanlanadi.

O'quvchilar

yuqoridagi

mavzular

asosida bahsga quyidagicha kirishadilar.

•Atrofimizdagi barcha narsalar -

(Fanlararo uzviylik) tabiat.

•Tabiatga

ehtiyotkorona

munosabatda bo'lish.

•«Ekologiya» so'zi yunoncha «oykos»

- uy, turar joy va «logos» - fan degan
so'zlardan tashkil topgan.

•Ekologiya

barcha

tirik

mavjudotlarning umumiy uyi bo'lgan
taboatni asrash, muhofaza qilish haqidagi
fandir.

Odam tabiatga ijobiy va salbiy ta'sir

ko'rsatadi.

O'zbekiston

Respublikasi

Konstitutsiyasining 55-moddasida: «Yer,
yer osti boyliklari, suv, o'simlik va
hayvonot dunyosi hamda boshqa tabiiy
zahiralar umummilliy boylikdir, ulardan
oqilona foydalanish zarur», deyilgan.

Suvni tejab ishlatish.

O'simlik va hayvonlarga g'amxo'riik

qilish.

•Taoatoa qudratii such - do'sdikka

erishish.

Inson o'z ehtjyoji uchun zarur

narsalami tabiatdan oladi.

•Tabiatdagi salbiy o'zgarishlarning

oldini olish.

Odam — tabiatning bir bo'lagi.

Tabiatga yetkazilgan zararlarni

tikiash lozim.

Aytib o'tilgan dalillardan eng muhimi

quyidagicha ajratiladi:

Inson o'z ehtiyoji uchun zarur

narsalami tabiatdan oladi.

Tabiatni asrash - burchimiz.

Ekologiya - odamning tabiatga

munosabatini o'rganadi..

Yuqoridagi fikrlar asosida ekologik

mazmunda qisqacha hikoya yozish:

Tabiat va inson
Tabiat maftunkor go'zalligi bilan o'ziga

rom etadi. Inson o'ziga kerakli narsalami
tabiatdan oladi. Tabiatga bo'lgan salbiy
ta’sirni o'rganish ekologiya fani asosida
vujudga keladi.

Ekologik mazmundagi masalalarni

yechamiz.

Zag'izg'on 27 yil yashaydi, qaldirg'och

zag'izg'ondan 3 marta kam, olaqarg'a esa
zag'izg'ondan 40 yil ortiq yashashi
mumkin. Olaqarg'a necha yil yashashi
mumkin?

Zag'izg'on - 27 yil,
Qaldirg'och?, - 3 marta kam,

Olaqarg'a?, - 40 yil ortiq Yechish:

27 : 3 = 9 (yil)
40 + 9 = 49 (yil)

Javob: Olaqarg'a 49 yil yashashi

mumkin.

IV.

O'tilgan

mavzuni

mustahkamlash:

Ob-havo darakchilari haqida ma'lumot

berish.

•Kamalakning paydo bo'lishi keyingi

kunlarda

havo

ochiq

bo'lishining

belgisidir.

•Qoqigul yumilsa, havo ayniydi.
•Pechakgul katta-katta bo'lib ochilsa,

havo ochiq bo'ladi.

•Terakning kuchalasi uchib yursa,

havo ochiq bo'ladi.

Gulzor atrofida aylanib yuring. Gullar

odatdagidan ko'proq hid taratganini
sezsangiz, yomg'ir yog'ishini kutishingiz
mumkin.

•Yomg'ir yog'ayotganda shamol tursa,

havo ochilib ketadi.

Qora bulutlar pastlab tez suzsa,

yomg'ir uzoq davom etadi.

Shiddat bilan yog'ilgan yomg'ir tez

to'xtaydi, shivalab yog'ilgan yomg'ir uzoq
davom etadi.

•Yomg'ir

tomchilari

ko'lmakda

pufakchalar hosil qilsa, yomg'ir bir necha
kun davom etadi.

V.

Uyga

vazifa:

Mavzularni

takroriash.

4-

sinflar uchun

Maqsad:

Fanlararo

ekologik

mavzularni tahlil qilish, tarbiya berish,
tanqidiy tafakkurni o'stirish, mustaqil
xulosaga kelishga jalb etish.

Jihozlar: darsliklar, qog'oz, flomaster.
Uslub: Kichik guruhlarda ishlash.
Darsning borishi:
I.

Tashkiliy

qism:

Salomlashish,

navbatchi axboroti, o'quvchilami darsga
tayyorlash.

II.

Uy

vazifasini

so'rash

va

baholash: Takrorlash.

III.

Yangi mavzu: Ekologik tarbiya

yuzasidan fanlararo dars mavzusi.

O'qituvchi:Aziz o'quvchilar! Bugungi

darsimizni fanlararo aloqadorlikda kichik
guruhlarda muammoni hal etamiz. Sinf
o'quvchilari guruhlarga bo'linadi. Har biri
o'z

nomi,

sardori,

munozara


background image

Boshlang'ich ta'lim 6/2011

19

boshqaruvchisi, yozuvchi, adabiyotlar
bilan ishlovchi harpda kotibiga ega bo'ladi.
Guruhda o'quvchilar aniq taqsimlangan
vazifalarda

muammoni

o'rganadilar.

O'quvchilarga fan mavzularidagi ekologik
tarbiyaga oid ma’lumotlami yig'ish
bo'yicha tushuntirish beriladi. O'qituvchi
guruhlaming ishlash tezligi turlicha
bo'lishini inobatga olgan holda vaqt
chegarasini aytadi. Guruhlar kerakli
material va axborotlar bilan ta'minlanadi.
O'quvchilami guruhda ishlashlari uchun
quyidagi o'quv vazifalari beriladL

1-

guruhga:

«O'qish»

fanining

«Nihollarning noIasi» mavzusi.

2-

guruhga:

«Odobnoma»

fanining «Mo'tabar qadimiy qo'lyozma»
mavzusi.

3-

guruh

uchun:

«Tabiatshunoslik» fanining «Tabiatga
g'amxo'r bo'ling» mavzulari.

4-

guruh «Ona tili» fanidan ekologik

mazmundagi mashqlami bajarishadi.

5-

guruh «Matematika» fanidan

ekologik mazmundagi masalalarni

echishadi.

Mazkur o'quv vazifalari asosida har bir

guruh o'z ishini boshlaydi.

1-

guruh a’zolari «Nihollarning

"olasi» asosida kichik hikoya tuzishadi:

Hikoya
Shaharda ko'kalamzorlashtirish igi

bo'lganligi sababli xiyobonlarga mevali va
manzarali ko'chatlar ekiladi. Ertalab
quyosh chiqishi bilan “ "olchalar
uyg'onishadi. Bir kuni z-.osh haddan
tashqari qizib ketgani _chun niholchalar
«suv», deb faryod стека boshlashdi.
Ertasiga ertalab

holchalarning

ko'pchiligi

uyg'onishmadi.

2-

guruh

a’zolari

«Mo'Tabar

qadimiy qo'lyozma» asosida tabiat
muhofazasi va ekologiyaga oid fikrlar
tahlili ustida ishlashadi.

Zardo'shtiylik ta’limotida tuproq, suv,

havo va olov muqaddaslash- tirilgan.
«Avesto»da tabiatning muqaddasligi
bayon etiladi. Ezgulik va yaxshilik xudosi
Axuramazdaning mavjudligi tabiatning
barqarorligida ro'y beradi.

Asarda «Axuramazda dunyoni yaratib,

yerlarni, mollami taqsimlab, boshpana
berar

ekan,

tinch

mehnatdan

rohatlanishni

bog'

yaratishni,

mol

boqishni, dehqonchilik qilib, uy qurishni va
pokiza hayot kechirishni ato etadi», deb
yozilgan. Shu bilan birga suv, yerning

muqaddasligi hamda itlarga g'amxo'r
bo'lish

g'oyasi

asarning

quyidagi

parchalarida o'z aksini topgan:

Ey suvlar! Sizlar yaxshilik bilan

ravonasiz, xilqatni yuvib, pok etasiz va ikki
jahon saodatiga sazovorsiz. Biz sizlarni
e’zozlaymiz.

Manzillar,

qishloqlar,

yaylovlar,

xonumanlar, suvloqlarni olqishlaymiz.

Zamini hammadan ko'ra baxtiyor

bo'lgan joy - bug'doy, yog'li va mevali
daraxtlar ekkan, odamlar quruq yerlarga
suv chiqargan, suvli yerlarni shudgor
qilgan zamindir.

Uzoq davr ekilmagan va omoch

tegmagan zamin baxtsizdir. U omochni
orzu qiladi. Bunday zamin baiog'at
pallasiga kirgan sohibjamol qizdir.

Kimkj gala itini, xoraki itni, yo daytf

itni yoxud ov itir urib o'ldirsa, -r’ng ruhi
narig

с^-ссг ko'chga^idan so'ng, перс .or

t>- сггпоагрта bc'г tilkalayotgan qc'.'ng
dahshat ovozidar ayanch me faryod bilan
behishtni tark asci.

Go'ristonlarni shahar va qishloqlardan

yiroqda .tashkil etish xususida fikrlar
bayon etilgan. Jasad alohida ajratilgan
minoralarga qo'yilishidan maqsad jasad
yerni iflos qilmasligi, suvni bulg'amasligi,
o'tlami zaharlamasligi kerak.

Asarda muhit tozaligini saqlash hamda

kasalliklarning oldini olishda axlatlami
berkitish, ifloslangan joylami tuproq, tosh,
kul bilan ko'mish, otash, issiqlik va
sovuqlik yo'li bilan, kimyoviy yo'l bilan
mikroblar

kamaytirilishiga

e’tibor

qaratilgan.

3-

guruh a’zolari «Tabiatga g'amxo'r

bo'ling» mavzusi asosida O'zbekistonning
ekologik muammolari haqida ma’lumot
yig'adilar.

Prezidentimiz

I.A.Karimovning «O'zbekiston XXI asr
bo'sag'asida:

xavfsizlikka

tahdid,

barqarorlik shartlari va taraqqiyot
kafolatlari»

asaridagi

fikrlar

bilan

quyidagicha tanishadilar:

Birinchidan, yerning cheklanganligini

va uning sifat tarkibi pastligi bilan bog'liq
xavf to'xtovsiz ortib bormoqda.

Ikkinchidan, suv zahiralarining, shu

jumladan, yer usti va yer osti suvlarining
keskin taqchilligi hamda ifloslanganligi
katta tashvish tug'dirmoqda.

Uchinchidan, Orol dengizining qurib

borish xavfi g'oyat keskin muammo.

To'rtinchidan, havo bo'shlig'ining

ifloslanishi.

4-

guruh a’zolari ona tilidan ekologik

mazmundagi

mashqni

bajaradilar.

Kitobning

99-betidagi

231-mashq

bajariladi.

Yerga ekishdi. Nihollarga nima bo'ldi?

Tuproqqa salom berishayapti. Bag'ringga
olganing. Ko'kka bo'y cho'zib. Tuproqqa
salom bergan.

5-

guruh a’zolari ekologik mazmunda

masalalar yechishadi.

Birinchi idishda 48 litr suv bor.

Ikkinchi idishdan 12 litr suv to'kildi, unda
birinchidan ikki marta kam suv qoldi.
Ikkinchi idishda necha litr suv bo'lgan?

1-

48 litr

2-

dishdan to'kildi -12 litr^

Qoldi - ?,

2 marta kam

Yecnsri:
1; 48 : 2 = 24 (litr)
2) 24 - 12 = 36 (Rtr)
Javob: Ikkincr idishda 36 litr suv

bo'lgan.

Guruhlar yakuniy bosqichda ish

natijalari bo'yicha axborot beradilar.

IV.

O'tilgan

mavzuni

mustahkamlash:

O'zbekiston

Respublikasi

Konstitutsiyasining

boblari

hamda

manbalarda yoritilgan tabiat muhofazasi
haqida suhbat.

V.

Uyga vazifa: Takrorlash.

N.ISAQULOVA,

0‘MKHTTKMO va UQTI.

inLibrary — это научная электронная библиотека inConference - научно-практические конференции inScience - Журнал Общество и инновации UACD - Антикоррупционный дайджест Узбекистана UZDA - Ассоциации стоматологов Узбекистана АСТ - Архитектура, строительство, транспорт Open Journal System - Престиж вашего журнала в международных базах данных inDesigner - Разработка сайта - создание сайтов под ключ в веб студии Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil - ilmiy elektron jurnali yuridik va jismoniy shaxslarning in-Academy - Innovative Academy RSC MENC LEGIS - Адвокатское бюро SPORT-SCIENCE - Актуальные проблемы спортивной науки GLOTEC - Внедрение цифровых технологий в организации MuviPoisk - Смотрите фильмы онлайн, большая коллекция, новинки кинопроката SMARTY - Увеличение продаж вашей компании ELECARS - Электромобили в Ташкенте, Узбекистане CHINA MOTORS - Купи автомобиль своей мечты! PROKAT24 - Прокат и аренда строительных инструментов