Parranda, baliq, asalari va mo‘ynachilikdagi dolzarb muammolar, ularning yechimlari hamda ilm-fandagi yutuqlar
|
TO‘PLAM – 2/24
19
7-noyabr 2024-yil.
UDK: 619:639.309(575.13)
SAMARQAND VILOYATI SHAROITIDA BALIQLARNING
BRANXIOMIKOZ KASALLIGINI DAVOLASH VA OLDINI OLISH
Davlatov R.B.
– v.f.d., professor.
Mamatova Z.B. –
v.f.n., dotsent
Ikramova S.O. –
magistr
Samarqand davlat veterinariya meditsinasi, chorvachilik va biotexnologiyalar
universiteti
Annotatsiya:
Maqolada Samarqand viloyati Payariq tumani ‘‘Yaloqtepa oltin
baliqlari’’ baliqchilik xo‘jaligida olib borilgan branxiomikoz kasalligini davolash
natijalari keltirilgan. Tadqiqot natijasida an’anaviy davolash, qarshi kurash usullari
bilan birgalikda o‘tkazilgan “Innoprovet” ” probiotik bilan davolash usulini samarasi
yuqori bo‘lganligi ko‘rsatilgan(gematologik ko‘rsatkichlari va tirik vaznini tiklash
bo‘yicha).
Kalit so‘zlar:
branxiomikoz, jabra apparati, Saburo, Branchiomyces sanguinis
Аннотация.
В статье представлены результаты проведенных лечебных
мероприятий бранхиомикоза в рыбоводческом хозяйстве «Ялоктепа олтин
баликлари» Пайарыкского района Самаркандской области. В результате
проведенных исследований была установлена эффективность использования
пробиотического препарата «Иннопровет» наряду со стандартными методами
лечения и ликвидации болезни. Эффективность препарата оценивали по
гематологическим показателям и восстановления живого веса рыб.
Ключевые слова:
бранхиомикоз, жаберный аппарат, Сабуро,
Branxiomycts sanguinis
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 13.01.2022-yilgi PQ-83-son
qaroridagi chorvachilik sohasi va uning tarmoqlarini rivojlantirish bo‘yicha 2022 —
2026- yillarga Baliqchilik tarmog‘ini yanada rivojlantirish hamda aholini sifatli va
hamyonbop baliq mahsulotlariga bo‘lgan extiyojini qondirishda katta ahamiyat kasb
etdi.
Ammo bir qator erishilgan yutuqlar bilan birgalikda baliqchilik, ayniqsa
intensiv yetishtirish xo‘jaliklarida baliqchi va veterinariya mutahasssislari uchun
hozirgi kungacha yechilmagan muammolardan baliqlarning yuqumsiz, yuqumli va
parazitar kasalliklari biri bo‘lib qolmoqda. Ko‘p uchraydigan infeksion va invazion
kasalliklaridan psevdomonoz, saprolegnioz, tuberkulyoz, geksamitoz, lepidortoz,
kasalliklari hisoblanadi. Xozirgi vaziyatda O‘zbekiston baliqchilari uvildiriq, zotli
baliqlarni o‘zini chet davlatlardan olib kelib, suv havzalarida yetishtirish va
ko‘paytirish ishlarini olib bormoqda.
Branxiomikoz kasalligi hozirda O‘zbekistonda mavjud suv havzalari va
intensiv havzalarida uchramagan degan fikrlarga qaramasdan,
branxiomikoz
kasalligining qo‘zg‘atuvchilari xo‘jalik ishlari past darajada olib boriladigan, sanitariya
qoidalarga amal qilinmaslik yoki chet davlatlaridan olib kiritilishi natijasida
havzalardagi baliqlarda kasallik chiqish ehtimoli bor. Bu kasallik qo‘zg‘atuvchisi
Parranda, baliq, asalari va mo‘ynachilikdagi dolzarb muammolar, ularning yechimlari hamda ilm-fandagi yutuqlar
|
TO‘PLAM – 2/24
20
7-noyabr 2024-yil.
akvarium baliqlari, barcha yoshdagi karp, zog‘ara, tovonbaliq, toshboshbaliq, lin,
cho‘rtan baliq ba’zan forel va laqqa baliqlarda asosan bir yoshli baliqlar kasallikga
ancha ta’sirchan (70% bo‘ladi). Ularda kasallik og‘ir kechadi. Branxiomikoz asosan
yozda, suvning harorati +22 C bo‘lganda rivojlana boshlaydi
.
Taqiqotning maqsadi
: Samarqand viloyati sharoitida Branxiamikoz
kasalligini davolash maqsadida “Innoprovet” probiotikni samaradorligini o‘rganish.
Material va uslublar.
Tadqiqotlar Samarqand viloyati Payariq tumani
‘‘Yaloqtepa oltin baliqlari’’ baliqchilik xo‘jaligida olib borildi. Baliqchilik
xo‘jaligida jami suv havza maydoni 1.5 gektar bo‘lib, mart- aprel oylarida 1800 ta
do‘ngpeshona, 1170 dona sazan, 500 ta belamur baliq chavoqlari tashlangan.
Havzalardagi baliqlar dastlab kuzatish usuli yordamida tekshirildi va sazan turiga
mansub baliqlarning 100 tasidan 35 tasida jabra to‘qimasidagi nekrozli o‘choqlar,
jabra apparatidagi qon tomirlarning zararlanishi hamda kulrang tus olgan dog‘lar
mavjud ekanligi aniqlandi. Bundan tashqari, keyinchali alohida ajratilgan 100 kasal
baliqlarning 4 tasi o‘ldi.
Xo‘jalikdagi 100 ta baliqlardan olingan namunalari Samarqand viloyati
hayvonlar kasalliklari tashxisi va oziq ovqat xavfsizligi markazi bakteriologik
bo‘limida tekshirildi. Zararlangan baliq jabralari havonchada distilllangan suvda
ezilib hosil bo‘lgan quyqani probirkaga quyildi va sentrifugada 1500 aylanma
tezlikda 3 minut davomida 3-4 marta aylantirildi. Hosil bo‘lgan cho‘kmani buyum
oynasiga bakteriologik ilmoq yordamida namuna olib, xona haroratida quritishga
qo‘yildi. Bundan tashqari qonsizlangan jabradan buyum oynasiga tamg‘a preparat
tayyorlandi va mikroskop immersion tizimda kuzatildi.
Saburo oziqa muhitini tayyorlash uchun quruq saburo kukuni 3.6 gr 50 ml
distillangan suvda eritildi bir qaynatildi va petri kosachalariga quyildi.
Xo‘jalikdan olib kelingan va ishlov berilgan patologik material suspenziyasi
Saburo ozuqa muhitiga ekildi va 22C li termostatga 3-kun davomida o‘stirildi.
Olingan natijalar
1-jadval
Samarqand viloyati Payariq tumani ‘‘Yaloqtepa oltin baliqlari’’ xo‘jaligida olib
borilgan bakteriologik tekshirishlar natijalari.
Jami tekshirilgan
baliqlar soni
Branxiomikoz kasalligiga o‘tkazilgan
mikroskopik tekshirish natijalari
Branxiomikoz
kasalligiga
o‘tkazilgan
bakteriologik tekshirish natijalari
100
19+
3+
Teshirilgan 100 ta namunadan mikroskopiya usulida 19 ta namunasida
Branchiomyces sanguinis-giflari to‘siqsiz, o‘ta shoxlangan, qalinligi 8 mkm giflari
topildi.
Bakteriologik tekshirilgan 100 ta namunadan 3 tasida mikrob sof kulturasi
ajratildi, bunda Branchiomyces sanguinis- Saburo oziqa muhitida shoxlangan
oqimtir mitsilliy o‘smalari kuzatildi.
Xo‘jalikdagi ajratilgan 100 ta baliq ikkita guruhga ajratildi, bir xil sharoitdagi
xovo‘zchalarga joylashtirildi va birinchi nazorat guruhidagi baliqchalar xovo‘zining
suviga gektariga 150 kg so‘ndirilmagan ohak pH 8.0 – 8.5 ga yetguncha sepildi,
Parranda, baliq, asalari va mo‘ynachilikdagi dolzarb muammolar, ularning yechimlari hamda ilm-fandagi yutuqlar
|
TO‘PLAM – 2/24
21
7-noyabr 2024-yil.
davolashning 2-chi kuniga kalsiy gipoxloritdan 1 gektariga 8-10 kg miqdorida setka
usulida sepildi. Baliqlar har kuni 2,5% li oddiy tuz eritmasidagi vannalarga 5 daqiqa
davomida ishlov berildi.
Ikkinchi tajriba guruhiga baliqchalar suvining 1 tonna suviga “Innoprovet”
probiotikining kukuni 1 giram miqdorida sepildi.
Tajribaning kuzatish muddati 7-kun.
Tajribaning birinchi va oxirgi kunida har bir guruhdagi baliqchalarning 5-
tasidan qon olindi va gematologik tekshirish o‘tkazildi.
2-jadval
Probiotikni branxiomikoz kasalligini davolanadigan baliqlarning gematologik
ko‘rsatkichlariga ta’siri
Branxiomikoz
kasalligidan
davolanadigan
baliqchalarning
nazorat guruhi
Branxiomikoz
kasalligidan
davolanadigan baliqchalar- ning tajriba
guruhi
Tajribaning 1-
chi kunida
Gemoglobin
40%
29%
Eritrasitlar
Soni
1.5 mln
0.8 mln
Tajribaning 7-
chi kunida
Gemoglobin
50%
52%
Eritrasitlar
Soni
Mln
2.5 mln
Normal: Gemaglobin- 50-57%
Eritrositlar soni-2-2.5 mln
Tajribani oxirgi kunida ikkala guruhdagi baliqchalar klinik ko‘rikdan
o‘tkazilganda birinchi nazorat guruhidagilar ikkinchi guruhdagilarga nisbatan
faolligi, harakatchanligi, ozuqa qabul qilishi past edi.
Tajriba oxirida ikkala guruhdagi baliqlar vazni o‘lchanilganda nazorat
guruhidagi 50 ta baliqning vazni 31.5 kg o‘rtacha 630 gr, tajriba guruhidagilarni
umumiy vazni 33.2 kg o‘rtacha 664 gr edi.
Olingan natijalar bo‘yicha quyidagi xulosalrni qilish mumkin:
1.
Samarqand viloyati sharoitida branxiomikoz kasalligini chiqishi extimoli
mavjud.
2.
Branxiomikoz kasalligini davolashda “Innoprovet” probiotigi yaxshi
natija beradi.
3.
Branxiomikoz kasalligi “Innoprovet” probiotik bilan davolangan
baliqlarning maxsuldorligi probiotiklarsiz davolangan baliqlarga nisbatan yuqori
bo‘lganligi aniqlandi (nazorat guruhidagi baliqlarda o‘rtacha vazni 630 gr,
tajribadagilarda esa 664 gr tashkil etgan edi).
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXATI
1.
Mirziyoyev Sh.M. O‘zbekiston Respublikasida chorvachilik sohasi va
uning tarmoqlarini rivojlantirish bo‘yicha 2022-2026-yillarga mo‘ljallangandasturni
tasdiqlash to‘g‘risida 2022 yil 13- yanvar PQ-83 sonli qarori.
2.
Герасимчик В.А, Садовникова Е,Ф Болезни рыб и пчел, учебное
пособие. Минск 2017
3.
Daminov A.S., Nasimov Sh.N., Gerasimchik V.A., Eshburiyev S.B.,
Qurbonov F.I. “Baliq kasalliklari” o‘quv qo‘llanma. Toshkent-2020.
Parranda, baliq, asalari va mo‘ynachilikdagi dolzarb muammolar, ularning yechimlari hamda ilm-fandagi yutuqlar
|
TO‘PLAM – 2/24
22
7-noyabr 2024-yil.
4.
Haqberdiyev P.S., Qurbonov F.I., Qarshiyeva V.Sh. «Baliq va asalari
Kasalliklari» O‘quv qullanma/ Toshkent, 2016 y.
5.
Mamatova, Z. B. (1985). Development of optimum conditions for
immunoenzymic analysis of cattle serum for the isolation of brucellosis
antibodies.
Byulleten'Vsesoyuznogo
nauchno-issledovatel'skogo
instituta
ehksperimental'noj veterinarii (USSR)
, (58).
6.
Mamatova, Z. B. (1985). [Development of optimum conditions for
immunoenzymic analysis of cattle serum for the isolation of brucellosis
antibodies].[Russian].
Byulleten'Vsesoyuznogo nauchno issledovatel'skogo instituta
ehksperimental'noj veterinarii
.
7.
Mamatova, Z. B. (1985). Obrabotka optimal'nykh uslovij provedeniya
immunofermentnogo
analiza
dlya
vyyavleniya
brutselleznykh
antitel.
Byulleten'Vsesoyuznogo
nauchno
issledovatel'skogo
instituta
ehksperimental'noj veterinarii
.
8.
Mamatova, Z. B. (1985). Optimum conditions for immunoenzyme
analysis for brucellosis antibodies.
9.
Kas' yanov, A. N., Mamatova, Z. B., Romakhov, V. A., & Lim, A. A.
(1986). Detection of antibodies in the blood of calves immunized against brucellosis.
10.
Mamatova, Z. B., & Iskandarov, M. I. (1987). [Immunoenzyme test to
identify brucellosis antigens].[Russian].
Veterinariya
.
11.
Mamatova, Z. B., & Iskandarov, M. I. (1987). Immunoenzyme test to
identify brucellosis antigens.
Veterinariya (USSR)
, (4).
12.
Lim, A. A., Kas' yanov, A. N., & Mamatova, Z. B. (1987). Prospects of
conjunctival vaccination of cattle to control brucellosis.
Byulleten'VIEhV (USSR)
,
(64).
13.
Mamatova, Z. B., & Iskandarov, M. I. (1987). Immunofermentnyj analiz
dlya vyyavleniya brutselleznykh antigenov.
Veterinariya
.
14.
Lim, A. A., Kas' yanov, A. N., & Mamatova, Z. B. (1987). Conjunctival
vaccination of cattle against brucellosis (with B. abortus strain 104-M).
15.
Mamatova, Z. B., & Iskandarov, M. I. (1987). Immuno-enzyme test for
detecting Brucella antigen.
16.
Сафаров, Х. А., & Маматова, З. Б. (2020). НЬЮКАСЛ
КАСАЛЛИГИНИНГ ПРОФИЛАКТИКАСИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШДА
ПРОБИОТИКНИНГ АҲАМИЯТИ.
Интернаука
, (21-3), 67-69.
17.
Mamatova, Z. B., SIDIME, Y., KHABA, F., Yuldasheva, M. K., &
Yuldashev, U. K. (2020). Pathomorphology In Subclinical Brucellosis In
Guinea.
JournalNX
,
6
(11), 266-270.
18.
Маматова, З. (2022). Корреляция данных клинического,
патанатомического,
серологического
и
бактериологического
методов
исследования бруцеллеза.
Перспективы развития ветеринарной науки и её
роль в обеспечении пищевой безопасности
,
1
(1), 204-209.
19.
Baratovna, M. Z., Naimovich, N. S., Abdurajabovich, S. X., &
Kaxramonovna, Y. M. (2022). Effect of the use of a probiotic based on Bacillus
subtilis on the growth parameters of broiler chickens.
Parranda, baliq, asalari va mo‘ynachilikdagi dolzarb muammolar, ularning yechimlari hamda ilm-fandagi yutuqlar
|
TO‘PLAM – 2/24
23
7-noyabr 2024-yil.
20.
Маматова, З. Б., Насимов, Ш. Н., Ибрагимов, У., Исматова, Р. А., &
Сафаров,
Х.
А.
(2022).
ПРОФИЛАКТИКА
КОЛИБАКТЕРИОЗА
ПРОБИОТИЧЕСКИМ
ПРЕПАРАТОМ
НА
ОСНОВЕ
BAC.
SUBTILIS.
AGROBIOTEXNOLOGIYA VA VETERINARIYA TIBBIYOTI ILMIY
JURNALI
, 255-261.
21.
Mamatova, Z. B., Nasimov, S. N., Ismatova, R. A., Abduolimov, S.,
Safarov, X. A., & Ibragimov, U. (2023). KOLIBAKTERIOZNI OLDINI OLISH VA
DAVOLASHNI YANGI VOSITALARI.
Educational Research in Universal
Sciences
,
2
(2 SPECIAL), 708-715.
22.
Narziyev, B. D., & Mamatova, Z. B. (2023). PROBIOTIK VA
ANTIBIOTIKLARNI YIRINGLI JAROHATLARDAN AJRATILGAN STR.
PYOGENESGА
QIYOSIY
TA’SIRI.
AGROBIOTEXNOLOGIYA
VA
VETERINARIYA TIBBIYOTI ILMIY JURNALI
, 101-106.
23.
Yuldasheva, M., Narziev, B., Mamatova, Z., Khaydarova, S., &
Shomakhsudov, A. (2024). Effect of probiotic bacteria of the genus Bacillus on
gnorobic pathogens of surgical infections. In
BIO Web of Conferences
(Vol. 95, p.
01033). EDP Sciences.
24.
Nasimov, S., Mamatova, Z., Sattorov, J., Safarov, X., & Azimova, D.
(2024). Effect of the use of a probiotic Innoprovet on the growth parameters of
broiler chickens (Uzbekistan). In
BIO Web of Conferences
(Vol. 95, p. 01035). EDP
Sciences.
25.
Eshburiyev, S., Mamatova, Z., Achilov, O., Karshiyev, U., Eshimov, D.,
Kholbekova, G., & Sattorov, J. (2024). Causes and prevention of disorder of calcium-
phosphorus exchange in rabbits. In
BIO Web of Conferences
(Vol. 118, p. 01013).
EDP Sciences.
26.
Маматова, З. Б. (1986). Иммуноферментный метод при диагностике
бруцеллеза. Дис. канд. вет. наук. Москва: ВИЭВ, 1986.-142 с.
27.
Маматова, З. Б. (1986). Иммуноферментный метод при диагностике
бруцеллеза.
28.
Mamatova, Z. B. (1987). Enzyme immunoassay for detection of
brucellosis antigens.
Veterinary science.-1987.-¹
,
4
, 26-27.
29.
Nasimov, S. N., Gerasimchik, V. A., Mamatova, Z. B., & Xabibov, F. A.
(2022). ASALARIKASALLIKLARI VA ZARARKUNANDALARI.
