World scientific research journal
www.wsrjournal.com Volume-25_Issue-1_March -2024
134
УДК:619.616.989.2.75
ҚУЁНЛАР ПАСТЕРЕЛЛЁЗИНИ ДАВОЛАШДА АНТИБИОТИКЛАР
САМАРАДОРЛИГИ
Набиева
Н.А.
- в.ф.ф.д.
Элмуродов Б.А. -
илмий раҳбар, в.ф.д., профессор
Ветеринария илмий тадқиқот институти
Аннотация:
Тадқиқотлар спонтан ва экспериментал пастереллёз бўлган
қуёнларни антиботик билан даволаш самардорлиги бўйича олиб борилган.
Тажрибада жами 249 бош қуёнлар танлаб олинган. Бунда лаборатория
шароитида тажрибаларидан ўтган 4 та энг самарали антиботиклар танлаб
олинган. Ушбу тадқиқотлар хўжаликлар ва лабораторияда мавжуд қуёнларда
ўтказилган. Тадқиқотларда энг самарали Нитокс-200 антибиотик бўлиб, 92
фоизни ва Пенстреп-400 эса 85 % даволаш самарадорлиги аниқланган. Ўртача
самарали Энтротим 5% антиботик бўлиб, 65 фоизни, паст даволаш самарани
Биомицин ташкил қилиб, 40 % натижани қайд этган.
Калит сўзлар:
Қуён, самарадорлик, антибиотик, пастереллёз, лаборатория,
хўжалик, агар, диффуз, даволаш, мушак.
Долзарблиги
:
Бугунги
кунда
дунё
мамлакатларида
қуёнчилик
хўжаликларини ривожлантириш, аҳолини сифатли, экологик тоза маҳсулотлар
(гўшт, жун, мўйна) билан таъминлаш долзарб масала ҳисобланади. Қуёнчиликни
ривожлантиришда турли инфекцион ва юқумсиз касалликлар тўсқинлик қилувчи
асосий омиллардан саналади. Жумладан, қуёнчилик хўжаликларида пастереллёз
кўп учрайдиган касаллик бўлиб, паренхиматоз аъзоларда геморрагик
яллиғланишлар ва септицемия симптомлари туфайли қуёнларни оммавий нобуд
бўлиши билан тавсифланади. Пастереллёз қўзғатувчиси қуёнлар организмида
жуда тез кўпаяди ва кўпинча қуёнларнинг бутун популяциясига тарқалади,
«қуёнлар пастереллёзидан 50-60% касалланиб, 80-85% нобуд бўлиши
кузатилган» [5; 10-12-с.] Шунга кўра қуёнлар пастереллёзига тезкор
дианостикасини аниқлаш ва даволаш муҳим илмий-амалий аҳамият касб этади.
Қуёнчилик хўжаликларида касалликни бартараф қилиш бўйича бир қанча
олимлар фикр билдирганлар жумладан, касалланган қуёнларни дарҳол
антибиотик билан даволаш ва соғломларига касалликни олдини олиш мақсадида
вакцинация қилиш самарали усул эканлигини айтганлар [1;75-76-с., 2; 35-36-с.,
3; 189-191-с].
Антибатикларни қўллашдан олдин агарли диффуз усулда қўзғатувчининг
сезгирлигини аниқлаш кераклиги, бунинг натижасида энг самарали
антибиотикни танлаб қўлланилса қуёнлар пастереллёз касаллигини даволаш
World scientific research journal
www.wsrjournal.com Volume-25_Issue-1_March -2024
135
самардорлиги юқори бўлиши бўйича таклиф берганлар [6; 187-190-р., 7; 167-171-
р.].
Материал ва методлар
Антибиотикларнинг самарадорлигини аниқлаш
бўйича тадқиқотлар, Тошкент вилояти, Қуйи Чирчиқ туманидаги “Қуёнчилик,
Наслчилик” агро фермасида 150 бош қуёнларни 75 бошдан 2 гуруҳга ва Жиззах
вилояти Ғаллаорол туманидаги Икром Маҳмудовга қарашли “Шаввозсой”
хўжалигидаги қуёнлардан 24 бош ҳамда Микробиология лабораториясидаги
қуёнлардан 75 бош олиниб, жами 4 та тажриба гуруҳи 249 бош пастереллёз
бўлган қуёнларда антибиотикларни даволаш самарадорлиги ўрганилди. Қуёнлар
пастереллёзини даволаш бўйича антибиотикларни танлашда Ветеринария
илмий-тадқиқот институтининг Микробиология лабораториясида, диффуз
усулда антиботикка сезувчанлиги ўрганилиб, даволашда қўлланилди [4; 42-б.].
Тадқиқот натижалари:
Антиботикни қўллашдан олдин уни пастереллага
сезувчанлиги лаборатория шароитида ўрганилди. Бунинг учун тўрт хил
антибиотиклар танланди. Гўшт пептонли агарда (ГПА)да ўсган пастереллани бир
кунлик кулътурасини, янги тайёрланган Петри ликопчасидаги қонли агар асоси
озуқа муҳити юзасига 1 мл петли билан суртилди ва термостатга 20-40 дақиқа
қуритилди ва антибиотик шимдирилган қоғозли дескларни устига 2 см оралиқ
билан қўйилди. Антибиотиклар турлари Нитокс-200, Пенстреп-400, Биомицин,
ва Энтротим 5% лар, кейин ушбу экмани 16-18 соат 37
0
С ҳароратдаги
термостатга қўйилди.
Натижада биомицин препарати 15 ммдан паст натижани ташкил қилди, бу
пастереллаларга сезгирлиги паст. Энтротим 5 % антиботик 15 ммни ташкил
қилди, пастереллага сезгирлиги паст. Нитокс-200 20-25 ммни натижани қайд
этди сезгирлиги юқори эканлиги аниқланди. Пенстреп-400 антибиотик 18 ммни
ташкил этди ўртача сезгирлиги аниқланди (1-расм).
Ушбу натижаларга асосланиб Тошкент вилоятининг Қуйи Чирчиқ
туманидаги 150 бош 1 ва 2 тажриба гуруҳ қуёнларига Нитокс-200 ҳамда Энротим
5% қўлланилди ва Жиззах вилояти Шаввозсой хўжаликдаги 24 бош қуёнларга
Биомицин қўлланилди. 4-гуруҳ Микробиология лабораторияси вивариясидаги
75 бош қуёнларга Пенстреп-400 қўлланилди бунда жами олинган қуёнлар 249
бошни ташкил қилди. Илмий тадқиқотлар давомида “Қуёнчилик наслчик”
хўжалигидаги 1-гуруҳ қуёнларга Нитокс-200 дан 0,2 мл 3 кун давомида кунига
бир маҳалдан, 2-тажриба гуруҳдаги қуёнларга 5% ли Энтротим антибиотиги 0,2
мл миқдорида 3 кун давомида мушак ичига қўлланилди.
World scientific research journal
www.wsrjournal.com Volume-25_Issue-1_March -2024
136
1-расм. Антибиотик сизгирлиги Қонли агар асосида
3-гуруҳдаги
Жиззах вилоятидаги Шаввозсой қуёнчилик фермер
хўжалигидаги пастереллёз бўлган 24 бош қуёнларга биомицин 40-50 минг
Халқаро бирликда мушак ичига кунига 2 марта, 3 кун давомида, 4-гуруҳ
Микробиология лабораториясидаги 75 бош қуёнларга Пенстреп-400, 0,2 мл
миқдорида 3 кун давомида қўллаб борилди. Даволаш давомида қуёнларнинг
умумий ҳолати (тана ҳарорати, нафас олиши, юрак уриш ва антибиотик
юборилган жой) текшириб борилди (1- жадвал).
1- жадвал
Қуёнлар пастереллёзини даволашда антибиотиклар таъсирини ўрганиш
натижалари.
Гуруҳлар ва
хўжаликлар
номлари.
Қуёнл
ар бош
сони
Антибиотик
лар тури
Миқдо
ри
Нати
жа
Даволаш
самарадорлиги
(%)
ўлчов
бирлиг
и (мл/
минг)
кун
тири
к
ўлд
и
фои
з
I-
тажри
ба
“Қуёнчилик,
Наслчилик”
ф/х
75
Нитокс-200
0,2 мл
69
6
II-
тажри
ба
“Қуёнчилик,
Наслчилик”
ф/х
75
Энтротим 5%
0,2 мл
48
26
III-
тажри
ба
Шаввозсой
ф/х
24
Биомицин
40-50
минг
10
14
IV-
тажри
ба
Микробиоло
гия
лаборатория
си
75
Пенстреп-400
0,2 мл
63
11
World scientific research journal
www.wsrjournal.com Volume-25_Issue-1_March -2024
137
Ушбу 1-жадвал натижаси таҳлилига кўра, Тошкент вилояти Қуйи Чирчиқ
туманидаги 150 бош қуёнларни 2 гуруҳга 75 бошдан ажратиб, 1-тажриба
гуруҳидаги 75 бош қуёнларга Нитокс-200 антибиотиги билан 3 кун давомида
даволаш олиб борилди. Даволаш давомида 75 бош қуёндан 69 бош қуён
соғломлаштирилди, 6 боши пастереллёздан нобуд бўлди. Самарадорлик 92
фоизни ташкил этди. 2-тажриба гуруҳидаги 75 бош қуёнларга 5% ли Энтротим
қўлланилиб, даволаш самарадорлиги ўртача 65% эканлиги қайд этилди, унда 75
бош қуёнлардан 27 бош ўлди ва 48 бош тирик қолди.
Жиззах вилоятидаги Шаввозсой хўжалигидаги 3-гуруҳ қуёнларга биомицин
препарати сулфаниламид билан биргаликда эритма ҳолатида 40-50 минг Халқаро
бирликда қўлланилганда, кунига 2 маҳалдан 3 кун даволанди. Бунда 24 бош
қуёнлардан 10 боши даволанди, 14 боши ўлди. Бунинг самарадорлиги 40 фоизни
ташкил қилди.
Микробиология лабораториясидаги 4-гуруҳ 75 бош қуёнларга Пенстреп-
400 дан 0,2 млдан 3 кун давомида қўлланилганда 64 бош қуён тўлиқ даволанди,
11 бош қуён пастереллёздан нобуд бўлди. Бунда Пенстреп-400 билан
қуёнларнинг пастереллёзини даволаш самарадорлиги 85 % эканлиги аниқланди.
Хулоса ўрнида шуни таъкидлаш лозимки, қуёнлар пастереллёз
касаллигига қарши курашишда асосан профилактик чора-тадбирлар юқори
самарадорликка эга эканлиги аниқланди.
Агарли диффуз усулда пастереллани антиботикларга сезгирлиги
натижасига кўра Нитокс-200 20-25 ммни, Пенстреп-400 антибиотики 18 ммни
ташкил этди, бунинг натижасида антибиотикларни пастереллага сезгирлиги
юқори эканлиги аниқланди.
Қуёнлар пастерллёзини даволашда Нитокс- 200 билан 72 соат оралиқ
билан 0,2 мл қуёнларга қўлланилса даволаш 92 %, Пенстереп-400 антибиотики
0,2 мл миқдорида 85% юқори самардорлиги қайд этилганлиги аниқланди.
Қуёнлар пастереллёзини даволашда Энтротим 5% антиботик 65 %
натижани қайд этиб, самарадорлиги ўртача эканлиги аниқланди.
Ушбу касалликни даволашда самарадорлиги паст Биомицин ташкил қилиб,
Фойдаланган адабиётлар рўйхати
1. Бергхоф П.К. Мелкие домашний животные/ Москва «Аквариум»2006.–С.
75-76.
2. Максимов А.П. Зарубенко А.И “Приусадебное кролиководство”
“Знание”. /Москва-1990. – С. 35-36.
3. Лапин Ю.А. Кролики Описание Разведение Уход/ Эффективное
кролиководство учебник Краснодар: Куб, ГАУ, 2013.–С. 189-191.
4. Шопулатова З.Ж. Микробиология фанидан услубий қўлланма /
Самарқанд 2009. – Б. 74.
World scientific research journal
www.wsrjournal.com Volume-25_Issue-1_March -2024
138
5. Ятусевич А.И. Прудников В.С, Карасев Н.Ф, Николаенко М.Ф. «Заразные
болезни пушных зверей» Монография Витебск -2008. С-10-12
6. Di Giacoma R.F., Deeb B.J., Bernard B.L., Klassen J.M., Chengappa M.M
“Safety and efficacy of a streptomycin dependent live Pasteurella multocida vaccine in
rabbits”// Laboratory Animal Science 37 (2):1987.– P. 187–190.
7. Fatma M. Mohamed., Marium F. Mansy., Abd-El-Twab M. Abd-Al-Jwad and
Ahmed K.Hassan “Antibacterial Sensitivity and Detection of Virulence Associated
Gene of Pasteurella multocida Isolated from Rabbits”// Journal of World Poultry
Research 10(2S): Egypt 2020. – P. 165–171.
8. Elmuradov, B. A. (2002). Detection of mixed bacterial infections in
calves.
Journal of Agriculture of Uzbekistan. Tashkent
,
3
, 63.
9. Эльмурадов, Б. А. (2003). Смешанные инфекции телят.
Ветеринарная
патология
, (2), 52-53.
10. Azamov, V., Elmurodov, B., Parmanov, J., & Abdalimov, S. (2004). Changes
in the intestinal system in colibacillosis. In
Proceedings of the Third Republican
Scientific-Practical Conference, Samarkand
(pp. 9-12).
11. Abdalimov, S. A., Parmanov, J. M., & Elmuradov, B. A. (2004). Sheep
pasteurellosis//Third Res. Il-Amal. konf. ma'r. Collection of texts.
12. Элмуродов, Б. А. (2005). Клинические изменения при смешанных
бактериальных инфекциях птиц.
13. G’aniyev, I., & Elmuradov, B. A. (2008). Course and clinical signs of sheep
pasteurellosis. In
Four. ilm.-amal. konf. ma'r. text collection. Samarkand
(pp. 94-96).
14. Duskulov, V. M., Elmuradov, B., & Meyliev, M. (2018). Highly profitable
sector of beekeeping.
Veterinary Medicine
,
12
.
14. Элмуродов, Б. А., Турдиев, А. К., & Набиева, Н. Куёнчилик укув
кўлланма.
Самарканд-2018
, 72-73.
16. Эльмурадов, Б. А., Наврузов, Н., & Курбонов, Ф. (2019).
Патологоанатомические изменения при смешанных бактериальных инфекциях
птиц.
17. Эльмурадов, А., & Эльмурадов, Б. А. (2019). Содержание нуклеиновых
кислот в стенках двенадцатиперстной кишки у каракульских овец различного
возраста и в разные сезоны года.
18. Navruzov, N. I. The Role of Immunostimulants in the Prevention of
Colibacillosis, Salmonellosis and Pasteurellosis in Calves.
International Journal on
Integrated Education
,
3
(8), 232-234.
19. Элмуродов, Б. А., & Эшбуриев, С. Б. (2021). ТОВУҚЛАРДА
МИНЕРАЛЛАР
АЛМАШИНУВИ
БУЗИЛИШЛАРИНИНГ
КЛИНИК
БЕЛГИЛАРИ.
ВЕСТНИК ВЕТЕРИНАРИИ И ЖИВОТНОВОДСТВА
,
1
(1).
20. Муродов, Х., Элмуродов, Б., Шодиева, У., & Ахмедов, Б. (2021).
Профилактика
и
лечение
инфекционного
ларинготрахеита
птиц.
in
Library
,
21
(2).
21. Navruzov, N. I., Elmurodov, B. A., & Mamadullaev, G. K. (2021). THE
ROLE
OF
CHITOSAN
IN
THE
PATHOMORPHOLOGY
AND
IMMUNOPROPHYLAXIS OF COLIBASILLOSIS OF CALVES.
World scientific research journal
www.wsrjournal.com Volume-25_Issue-1_March -2024
139
22. Ахмадалиева, Л. Х., Элмуродов, Б. А., & Орипов, А. О. (2021).
ПРАВОВАЯ ОХРАНА ЗДОРОВЬЯ ЖИВОТНЫХ И ЭКОСИСТЕМ В НИИ
ВЕТЕРИНАРИИ.
ББК 40.0 П78
, 378.
23. Nabieva, N. A., Elmurodov, B. A., & Aktamov, U. B. (2022). Biochemical
Changes in Blood in Rabbit Pasteurella’s.
Texas Journal of Medical Science
,
13
, 115-
118.
24. Elmurodov, B. A., Navruzov, N. I., & Kiyamova, Z. N. (2022). Intervention
of Bacterial Diseases in Poultry.
INTERNATIONAL JOURNAL OF BIOLOGICAL
ENGINEERING AND AGRICULTURE
,
1
(4), 8-12.
25. Элмуродов, Б. (2022). Ветеринария илм-фанининг истиқболлари ва
соҳани ривожлантиришдаги муҳим вазифалар.
Перспективы развития
ветеринарной науки и её роль в обеспечении пищевой безопасности
,
1
(2), 462-
464.
26. Элмуродов, Б., & Исмоилов, У. (2022). Молодняк животных в районах
приаралья течение колибактериоза и сальмонеллеза.
Перспективы развития
ветеринарной науки и её роль в обеспечении пищевой безопасности
,
1
(1), 233-
235.
27. Элмуродов, Б., & Исмоилов, У. (2022). Текст научной работы на тему
Течение колибактериоза и сальмонеллеза молодняка в Приаралье.
Перспективы
развития ветеринарной науки и её роль в обеспечении пищевой
безопасности
,
1
(2), 307-309.
28. Эльмурадов, Б. (2022). Перспективы ветеринарии и важные задачи
развития отрасли.
Перспективы развития ветеринарной науки и её роль в
обеспечении пищевой безопасности
,
1
(1), 9-12.
29. Sh, N., Elmurodov, B. A., & Eshburiev, S. B. (2022). TUXUM
YONALISHDAGI
TOVUQLAR
MAHSULDORLIGIGA
NOVAMIX
PREMIKSINING
TASIRI.
AGROBIOTEXNOLOGIYA
VA
VETERINARIYA
TIBBIYOTI ILMIY JURNALI
, 476-479.
30. Набиева, Н., Элмуродов, Б., & Сайдуллаев, А. (2022). Эпизотология
пастереллиоза кроликов.
Перспективы развития ветеринарной науки и её роль в
обеспечении пищевой безопасности
,
1
(1).
31. Hamraqulov, N. S. (2022). SYMPTOMS AND HEMATOLOGICAL
INDICATORS OF CALCIUM AND PHOSPHORUS EXCHANGE DISORDERS IN
CHICKEN IN EGGLAYING HENS.
Conferencea
, 92-94.
32. Султанова, И., & Элмурадов, Б. (2022). Течение и бактериологическое
течение сальмонеллы у кроликов методы проверки.
Перспективы развития
ветеринарной науки и её роль в обеспечении пищевой безопасности
,
1
(2), 187-
191.
33. Элмуродов, Б. А., Наврузов, Н. И., Набиева, Н. А., Ахмадалиева, Л. X.,
& Киямова, З. Н. Инновационные вакцины для профилактики пастереллеза
кроликов и других животных. In
Современные достижения в решении
актуальных
проблем
агропромышленного
комплекса:
материалы
международной научно-практической конференции, посвященной 100-летию
Института экспериментальной ветеринарии им. СН Вышелесского (Минск, 15-
16 сентября 2022 г.)
(pp. 282-284).
World scientific research journal
www.wsrjournal.com Volume-25_Issue-1_March -2024
140
34. BA, Elmurodov, et al. "Pathomorphological Changes in Poultry Pasteurellios,
Pullorosis and Colibacteriosis Diseases." (2023).
35. Aktamovich, E. B., Bakhtiyorovich, E. S., & Shokir, H. N. (2023). Prevention
of Calcium Phosphorus Exchange Disorders in Chickens.
Web of Semantic: Universal
Journal on Innovative Education
,
2
(6), 222-228.
36. Мамадуллаев, Г. Х., Элмуродов, Б. А., Джураев, О. А., Джуракулов, О.
К., & Файзиев, У. М. (2023). РИФИЗОСТРЕП–НОВЫЙ КОМБИНИРОВАННЫЙ
ПРЕПАРАТ ПРОТИВ МИКОБАКТЕРИЙ ТУБЕРКУЛЁЗА.
Эпизоотология
Иммунобиология Фармакология Санитария
, (2), 52-57.
37. Navruzov, N. I., & Elmurodov, B. A. THE ROLE OF CHITOSAN
SUCCINATE IN COLIBACILLOSIS OF CALVES AND THE EFFECT ON THE
IMMUNE SYSTEM.
СБОРНИК ТЕЗИСОВ
, 50.
38. Nabieva, N. A., & Profissor, B. E. V. (2023). PATHOGISTOGRAM OF
PASTEURELLOSIS
OF
RABBITS.
European
International
Journal
of
Multidisciplinary Research and Management Studies
,
3
(01), 92-98.
39. Navruzov, N. I. (2024). THE EFFECT OF” THE ASSOCIATED GOA
FORMOL VACCINE AGAINST COLIBACTERIOSIS AND SALMONELLOSIS
OF CALF, LAMB AND PIG CHILDREN" ON THE BODY OF LAMBS.
40. Navruzov, N. I., Aktamov, U. B., & Sayfidinov, B. F. (2023). Chlamydiosis
in sheep: immunological examination and pathomorphological changes.
41. Navruzov, N. I., Sayfidinov, B. F., & Aktamov, U. B. (2023). Determination
of Immunobiological Reaction in Sheep Chlamydiosis.
42. Navruzov, N. I., Pulatov, F. S., Sheralieva, I. D., Nabieva, N. A., Sultonova,
I. Y., & Aktamov, U. B. (2022). The importance of chitozan suctinat in lamb
colibacteriosis.
money
,
15
(1).
43. Navruzov, N. I. (2021). THE IMPORTANCE OF CHITOSAN SUCTINAT
IN
COLIBACTERIOSIS
OF
CALVES.
In
АКТУАЛЬНЫЕ НАУЧНЫЕ
ИССЛЕДОВАНИЯ
(pp. 60-64).
44. Navruzov, N. I. The Role of Immunostimulants in the Prevention of
Colibacillosis, Salmonellosis and Pasteurellosis in Calves.
International Journal on
Integrated Education
,
3
(8), 232-234.
45. Газнакулов, Т. К., Орипов, А. О., Сафаров, А. А., Хушназаров, А. Х.,
Давлатов, Р. Б., Абдухакимов, Ш., & Мавланов, С. (2023). ХС Салимов, МК
Бутаев, ЗЭ Рузиев,–Биохавфсизлик.
46. Davlatov, R. B., & Khushnazarov, A. K. (2024). Diagnosis and
chemoprophylaxis of rabbit eymeriosis. In
E3S Web of Conferences
(Vol. 480, p.
03020). EDP Sciences.
