ЭФФЕКТИВНОСТЬ НЕКОТОРЫХ МЕТОДОВ ЛЕЧЕНИЯ БОЛНЫХ С ПОЛИПОЗНЫМ РИНОСИНУСИТОМ

ВАК
inLibrary
Google Scholar
Выпуск:
Отрасль знаний
CC BY f
71-74
54
11
Поделиться
Насретдинова, М., Шаматов, И., & Коржавов, Ш. (2022). ЭФФЕКТИВНОСТЬ НЕКОТОРЫХ МЕТОДОВ ЛЕЧЕНИЯ БОЛНЫХ С ПОЛИПОЗНЫМ РИНОСИНУСИТОМ. Журнал вестник врача, 1(2), 71–74. https://doi.org/10.38095/2181-466X-2021992-70-73
Crossref
Сrossref
Scopus
Scopus

Аннотация

Хронический полипозный риносинусит л настоящее время является одним из самых распространенных заболеваний. Среди теорий происхождения и развития полипозного риносинусита наиболее распространены инфекционно-аллергические аутоиммунные, нейротрофические и др., нами разработаны и применены три варианта комплексного лечения пациентов. В первую группу вошли 30 пациентов в возрасте от 18 до 60 лет, во вторую - 40 пациентов в возрасте от 21 до 65 лет. В первой группе пациентов на первом этапе выполнялась частичная передняя этмоидотомия, а на втором этапе, спустя 4-5 дней, под эндоскопическим контролем полностью удалена полипозно измененная остаточная ткань. Во второй группе пациентов выполняли этмоидотомию и гаймороэтмоидотомию, а через 4-5 дней после операции - криодеструкцию на аппарате «КУА 02». Отдаленные послеоперационные исходы во всех группах были проанализированы через 12-18 месяцев со значительным снижением сенсибилизации организма к микробным антигенам и тканям полипоза у пациентов, что привело к значительному снижению частоты рецидивов полипозного гайморита в течение определенного периода времени.

Похожие статьи


background image

Доктор ахборотномаси № 2 (99)—2021 

70 

 

 

Долзарблиги.

 Сурункали полипоз риносинусит ҳозирги вақтда кенг тарқалган касал-

ликлардан  бири  саналади,  хусусан  полипоз  риносинусит  бўйича  мурожаатлар  ҳар  10000 

DOI: 10.38095/2181-466X-2021992-70-73                                                                           УДК 616.211-006.5-089.87 

ПОЛИПОЗ РИНОСИНУСИТ БИЛАН ОҒРИГАН БЕМОРЛАРДА АЙРИМ ДАВО 

УСУЛЛАРИНИНГ САМАРАДОРЛИГИ 

М. Т. Насретдинова, И. Я. Шаматов, Ш. О. Коржавов 

Самарқанд давлат тиббиѐт институти, Самарқанд, Ўзбекистон 

 

Таянч  сўзлар: 

сурункали риносинусит, полипоз риносинусит, инфундибулотомия, криоапликация, микроде-

бридер. 

Ключевые  слова: 

хронический  риносинусит,  полипозный  риносинусит,  инфундибулотомия,  криопластика, 

микродебрайдер. 

Key words: 

сhronic rhinosinusitis, polyposis rhinosinusitis, infundibulotomy, cryoplasty, microdebrider. 

 

Сурункали полипоз риносинусит ҳозирги вақтда кенг тарқалган касалликлардан бири саналади. Поли-

поз  риносинуситни  келиб  чиқиши  ва  ривожланиш  назариялари  орасида  инфекцион  –  аллергик  аутоиммун, 
нерв  –  трофик  кабилари  бирмунча  кенг  тарқалган  ва  беморларни  комплекс  даволашнинг  учта  вариантини 
ишлаб  чиқдик  ва  қўлладик.  Биринчи  гуруҳни  18  дан  то  60  ѐшгача  бўлган  30  киши  ташкил  этди  ва  иккинчи 
гуруҳни 21 дан 65 ѐшгача бўлган 40 нафар бемор ташкил қилди. Биринчи гуруҳ беморларига биринчи этапда 
қисман олдинги этмоидотомия бажарилди ва иккинчи этапда 4-5 кун ўтгач эса эндоскоп назорати остида, по-
липоз ўзгарган қолдиқ тўқималар тўлиқ олиб ташланди. Иккинчи гуруҳ беморларида этмоидотомия ва гаймо-
роэтмоидотомия амалга оширилди ва операциядан кейинги 4-5 кунларда, «КУА 02» аппарати ѐрдамида крио-
деструкцияси  ўтказилди.  Барча  гуруҳларда  даволашдан  кейинги  узоқ  муддатли  натижалар  12-18  ойдан  сўнг 
таҳлил қилинди, беморларда микроб антигенлари ва полипоз тўқимага нисбатан организм сенсибилизацияси-
нинг  сезиларли  пасайиганлиги,  маълум  бир  вақт  оралиғида  улардаги  полипоз  гайморит  қайталаниш  кўрсат-
кичларининг бирмунча сезиларли камайишига олиб келди.   

 

ЭФФЕКТИВНОСТЬ НЕКОТОРЫХ МЕТОДОВ ЛЕЧЕНИЯ БОЛНЫХ  

С ПОЛИПОЗНЫМ РИНОСИНУСИТОМ 

М. Т. Насретдинова, И. Я. Шаматов, Ш. О. Коржавов 

Самаркандский государственный медицинский институт, Самарканд, Узбекистан 

Хронический полипозный риносинусит в настоящее время является одним из самых распространенных 

заболеваний. Среди теорий  происхождения  и развития  полипозного риносинусита  наиболее распространены 
инфекционно-аллергические  аутоиммунные,  нейротрофические  и  др.,  нами  разработаны  и  применены  три 
варианта комплексного лечения пациентов. В первую группу вошли 30 пациентов в возрасте от 18 до 60 лет, 
во вторую - 40 пациентов в возрасте от 21 до 65 лет. В первой группе пациентов на первом этапе выполнялась 
частичная передняя этмоидотомия, а на втором этапе, спустя 4-5 дней, под эндоскопическим контролем пол-
ностью удалена полипозно измененная остаточная ткань. Во второй группе пациентов выполняли этмоидото-
мию и гаймороэтмоидотомию, а через 4-5 дней после операции - криодеструкцию на аппарате «КУА 02». От-
даленные послеоперационные исходы во всех группах были проанализированы через 12–18 месяцев со значи-
тельным снижением сенсибилизации организма к микробным антигенам и тканям полипоза у пациентов, что 
привело к значительному снижению частоты рецидивов полипозного гайморита в течение определенного пе-
риода времени. 

 

EFFICACY OF CERTAIN TREATMENT METHODS FOR PATIENTS  

WITH POLYPOSE RHINOSINUSITIS 

M. T. Nasretdinova, I. Ya. Shamatov, Sh. O. Korzhavov 

Samarkand state medical institute, Samarkand, Uzbekistan 

Chronic  polyposis  rhinosinusitis  is  currently  one  of  the  most  common  diseases.  Among  the  theories  of  the 

origin and development of polyposis rhinosinusitis, infectious-allergic  autoimmune,  neuro-trophic, etc. are  the  most 
common, and we have developed and applied three options for the complex treatment of patients. The first group con-
sisted of 30 patients aged 18 to 60 years, and the second group consisted of 40 patients aged 21 to 65 years. In the first 
group of patients, a partial anterior ethmoidotomy was performed in the first stage, and in the second stage, 4-5 days 
later, under endoscopic control, the polypous altered residual tissue was completely removed. In the second group of 
patients ethmoidotomy and gaymoroetmoidotomy were performed, and in 4-5 days after surgery, cryodestruction was 
performed  using the  device  "KUA 02". Long-term postoperative  outcomes in all  groups  were  analyzed after 12–18 
months,  with a  significant decrease  in organism  sensitization to  microbial antigens and  polyposis tissue  in patients, 
leading to a significant reduction in their recurrence rates of polyposis sinusitis over a period of time. 

Оригинальная статья 


background image

Доктор ахборотномаси № 2 (99)—2021 

71 

 

 

аҳолига  3,7  дан  то  5,8 гача  кўрсаткични  ташкил  этади  [2,5,6,8].  Бурун  ѐндош  бўшлиқлари 
касалликлари орасида бурун ва бурун ѐндош бўшлиғи полиплари нисбатан кам учрайди.  

Полипоз  риносинусит  билан  оғриган  беморларни  даволаш  замонавий  ринологиянинг 

ҳал қилинмаган муаммоларидан бири ҳисобланади: қўлланиладиган даво усулларининг тур-
ли-туманлигига  қарамасдан,  беморларни  соғайишига  эришиш  қийин  бўлади,  чунки  касал-
лик қайталанишга мойил саналади [1,3,6,9]. Полипоз риносинуситни келиб чиқиши ва риво-
жланиш  назариялари  орасида  инфекцион  –  аллергик  аутоиммун,  нерв  –  трофик  кабилари 
бирмунча кенг тарқалган. Шунингдек сурункали риносинуситлар ва бурун полипози риво-
жланишида вирусли, бактериал ва микотик сенсибилизациянинг роли ҳам ўрганилган.  

Шу сабабли, бажарилган жарроҳлик аралашувининг турига қараб, сурункали полипоз 

риносинусит билан оғриган беморларни операциядан кейинги даврда интеграллашган даво 
олиб бориш борасида саволлар юзага келади [5,9,11,15].  

Ишнинг  мақсади: 

шуларни ҳисобга олиб, ушбу патология мавжуд булган беморлар-

ни комплекс даволашнинг учта вариантини ишлаб чиқдик ва қўлладик. 

Текширув манбалари ва усуллари. 

Биринчи гуруҳни 18 дан то 60 ѐшгача бўлган 30 

киши ташкил этди. 14 – нафари аѐллар ва 16 нафари эркаклар. Беморларнинг 10 нафарида 
икки томонлама сурункали полипоз этмоидит диагностика қилинди, 10 нафар беморда у по-
липоз гайморит билан қўшилиб келганлиги аниқланди, 7 нафар бемор кишиларда полипоз 
этмоидит  билан  бир  қаторда  сурункали  гипертрофик  ринит,  3  нафарида  эса  бурун  тўсиғи 
қийшайиши  аниқланди.  Касаллик  9  нафар  беморда  бирламчи,  21  нафарида  эса  –  қайтала-
нувчи характерда кечиб, жумладан 6 нафар беморда қайталаниш бир марта, 8 нафар бемор-
да 2-3 марта, 7 нафар беморда эса 1-12 мартагача кузатилди. Барча беморларда ушбу соҳани 
ўзига  хос  анатомик  тузилишига  эга  эканлиги,  полипоз  жараѐнни  тарқалиши,  касалликни 
кечишини  оғирлаштирувчи  маҳаллий  ва  умумий  ҳолатлар  инобатга  олинди  ва  бартараф 
этилди.  

Биринчи  гуруҳ  беморларига  биринчи  этапда  сиртмоқли  полипотомия  билан  қисман 

олдинги  этмоидотомия  (инфундибулотомия),  бажарилди.  Ғалвирсимон  воронкани  кенг 
очиш мақсадида илгаксимон ўсиқ, қисман бўлла ва бурун тўсиғини қийшайган қисми резек-
ция  қилинди.  4-5  кун  ўтгач  эса  эндоскоп  назорати  остида,  максимал  даражада  полипоз 
тўқима қаердан ўсиб чиқиб келган бўлса, ўша катакча ва деворлар синчковлик билан реви-
зия қилиниб полипоз ўзгарган қолдиқ тўқималар тўлиқ олиб ташланди (иккинчи этап). Жар-
роҳликдан кейинги даврда очилган бўшлиқлар соҳасига рецептор антогонисти интерлекин 1
-В (РАИЛ) билан  «хитоксин-гель» қопламаси билан тампон қўйиилди. Бурун ва бурун ѐн-
дош бўшлиқларидан тампонлар олиб ташлангач этмоидал, гаймор бўшлиқлар соҳасига 9% 
гидрокортизон малҳами билан ташқи фонофорез, 5% кальций хлорид ва 1% димедрол эрит-
малари билан эндоназал электрофорезларни алмашлаб қулланилди. Организм резистентли-
гини ошириш мақсадида кун ора 20 mg нуклеинат натрий per os қабул қилди.  

Иккинчи  гуруҳни  21  дан  65  ѐшгача  бўлган  40  нафар  бемор,  жумладан  аѐллар  16, 

эркаклар 24 нафарни ташкил этди. Уларнинг 13 нафарида икки томонлама сурункали поли-
поз  этмоидит,  10  тасида  гаймороэтмоидит,  10  нафарида  эса  полипоз  этмоидит  билан  бир 
қаторда  сурункали  гипертрофик  ринит,  7  нафарида  полипоз  этмоидит,  бурун  тўсиғи  қий-
шайиши бирга кечиши аниқланди. Беморларни 5 нафарида полипоз этмоидит ва гаймороэт-
моидит биринчи марта аниқланди, 35 нафар беморда эса касаллик қайталанганлиги кузати-
либ,  жумладан  уларнинг  9  нафарида  рицидив  биринчи  марта,  8  нафарида  2-3  марта,  11 
нафарида 4-5 марта, 7 нафарида эса 6-10 марта такрорланганлигини айтиш мумкин. Ушбу 
гуруҳ  беморларида  этмоидотомия  ва  гаймороэтмоидотомия  амалга  оширилди  ва  опера-
циядан  кейинги  4-5  кунларда,  «КУА  02»  аппарати  ѐрдамида  криоапликация  қўлланилиб, 
жарроҳликдан  кейинги  бўшлиқ  ва  бурундаги  полипоз  ўзгарган  шиллиқ  қават  қолдиқлари-
нинг криодеструкцияси ўтказилди. Этмоидал, гаймор бўшлиқлар соҳасига 9% гидрокорти-
зон малҳами билан ташқи фонофорез, 5% кальций хлорид ва 1% димедрол эритмалари би-
лан эндоназал электрофорез алмашниниб қулланилди. Ушбу беморлари ҳам кун ора 20  mg 

М. Т. Насретдинова, И. Я. Шаматов,... 


background image

Доктор ахборотномаси № 2 (99)—2021 

72 

 

 

нуклеинат натрий per os қабул қилди. Учинчи гуруҳга 18 дан то 67 ѐшгача бўлган 30 бемор 
киритилиб,  уларни 16 таси аѐллар ва 14 нафари эркаклар. Улардан 10 нафари полипоз эт-
моидит билан оғриганлиги аниқланди, 6 нафарида касаллик полипоз гайморит билан қўши-
либ келганлиги, 9 нафар беморда полипоз гаймороэтмоидит билан бир қаторда сурункали 
гипертрофик ринит, 5 нафар беморда эса полипоз этмоидит билан бирга бурун тўсиғи қий-
шайиши  аниқланди.  Беморларни  4  нафарида  касаллик  биринчи  марта  диагностика  қилин-
ган, 26 тасида эса қайталанувчи характерга эга бўлиб, жумладан 7 кишида рецидивлар би-
ринчи  марта  аниқланган  бўлса,  5  тасида  2-3  марта,  8  тасида  4-5,  6  тасида  10  марта,  ва  1 
нафарида  10  мартадан  кўпроқ  қайталанганлигини  айтиб  ўтиш  мумкин.  Учинчи  гуруҳ  бе-
морларида  эндоскопик  эндориносинусо  хирургия  ўтказилди.  Бунда  полипотомия  бажари-
либ сўнгра микродебридер ва микроманипулацион инструментларни қуллаган ҳолда камин-
вазив этмоидотомия ва полисинусотомия ўтказилди. Кейинги этапда парасимпатик нерв ти-
зим реакивлигини пасайтириш, тўқима трофикасини яхшилаш мақсадида, ѐноқ-қанотсимон 
ости йўли билан видиев нервининг новокаинли блокадаси бажарилди. Бунинг учун проор-
битал  чизиқнинг  маркази  белгилаб  олинди  ва  ушбу  соҳада  2%  новокаин  эритмаси  билан 
инъекция  амалга  оширилди.  Игна  токи  қанотсимон  ўсиқнинг  ташқи  пластинкасига  қадал-
гунга қадар атроф тўқимага новокаин узлуксиз киритилди, сўнгра у ярмигача ортга қайта-
рилади  ва  12-19  бурчак  остида  олд  томонга  шундай  йўналтирадики,  бунда  у  видиев  нерв 
ўтадиган қанот- танглай чуқурчасига тушиши керак ва яьна қадалиш юзага келгунча кири-
тилади. Ҳар иккала томондан ҳам 2% 3-4 ml новокаин эритмаси юборилди. 

Тадқиқот  натижалари. 

Келтириб  ўтилган  клиник  тафсивдан  кўриниб  турибдики, 

барча уч гуруҳ беморларда асосий касалликни кечиши ва бурун бўшлиғидаги йўлдош пато-
логиянинг хусусиятлари деярли бир хилликни касб этди.  

Барча  гуруҳларда  даволашдан  кейинги  узоқ  муддатли  натижалар  12-18  ойдан  сўнг 

таҳлил  қилинди.  Қўлланилаѐтган  даво  усуллари  самарадорлигини  қиѐсий  баҳолаш  учун  5 
йиллик (2016-2020) архив маълумотлар таҳлили ўтазилди. 

Биринчи гуруҳ беморларида фақат 36,6% ҳоллардагина касаллик қайталаниши юзага 

келди,  жумладан  26,6%  ҳолатда  шиллиқ  қаватлар  полипоз  ўзгарганлиги  аниқланди  ва  бу 
ҳолат биз томонимиздан қайталаниш жараѐнининг дастлабки белгиси сифатида баҳоланди 
ва 10% ҳолатларда бурундан нафас олишга халал бермайдиган – майда полиплар аниқлан-
ди.  Иккинчи  гуруҳда  44,8%  кузатувларда  полипоз  жараѐн  қайталаниши  аниқланди,  бунда 
24,2%  полипоз  ўзгарган  шиллиқ  қават,  20,65%  -  бурун  бўшлиғи  ва  операциядан  кейинги 
юқори жағ бўшлиғидаги майда полиплар аниқланди. Бироқ, 4 йилдан кейин касаллик реци-
дивлари текширилганларнинг 48,3% да пайдо бўлди, жумладан бурундан нафас олишга ха-
лал бермайдиган майдо полиплар – 22,2% ҳолларда аниқланди.  

Биринчи, иккинчи гуруҳ беморларида микроб антигенлари ва полипоз тўқимага нис-

батан  организм  сенсибилизациясининг  сезиларли  пасайиганлиги,  маълум  бир  вақт  ора-
лиғида улардаги полипоз гайморит қайталаниш кўрсаткичларининг бирмунча сезиларли ка-
майишига олиб келди.  Рецидивлар сонининг камайишини, афтидан шу билан тушунтириш 
мумкинки,  криодеструкция  амалиѐти  бутун  организм  ва  полипоз  ўзгарган  бурун  бўшлиғи 
шиллиқ  қавати  юқори  сезувчанлигини  пасайтиради.  Учинчи  гуруҳдаги  беморларда  реци-
дивлар сонининг камайиши организмдаги ўзгаришлар билан боғлиқ бўлиб, булар лейкоци-
толиз реакцияси намоѐн бўлишида ўз аксини топмади.  

Хулоса. 

Шундай қилиб, полипоз этмоидит ва гаймороэтмоидитларни даволашда, биз 

томонимиздан  таклиф  этилаѐтган  комплекс  даво  вариантлари  касалликнинг  қайталаниш 
кўрсаткичларини  камайтиради.  Бироқ,  микроорганизм  ва  полипоз  антигенларга  нисбатан, 
бемор организмидаги сенсибилизацияси ўзгаришларининг динамикаси шуни тасдиқлайди-
ки, операциядан кейинги даврда криодеструкция амалиѐти ва яллиғланишга қарши таъсирга 
эга бўлган дори воситаларни бурун бўшлиғи шиллиқ қаватига ультратовуш ва электрофорез 
йўли билан киритиш усулларини биргаликда олиб бориш мақсадга мувофиқ бўлади. Эндо-
назал жарроҳлик амалиѐтини ўтказган беморларда операциядан кейинги даврда, РАИЛ би-

Оригинальная статья 


background image

Доктор ахборотномаси № 2 (99)—2021 

73 

 

 

лан бирга «хитоксин-гель» жароҳат қоплагичларни қўллаш, назал ажралмадаги цитокинлар 
миқдорини  коррекция  қилиш  ва  мос  равишда  ўткир  маҳаллий  яллиғланишни  назоратга 
олиш  имконини  беради,  бу  эса  ўз  навбатида,  субъектив  белгиларни  тезда  ортга  қайтиши, 
реактив белгиларни пасайиши ва госпитилазация муддатларининг қисқаришига олиб кела-
ди.  

 
 
 
 
 

Фойдаланилган адабиѐтлар: 

1.  Азнабаева Л.Ф. Иммунотерапия беталейкином в комплексном лечении больных гнойным риносинуситом с 

затяжным хроническим течением.  // Методические рекомендации. - Санкт-Петербург, 2008. - 22 с. 

2.  Варюшина В.Е. и др. Изучение механизмов местного и иммуностимулирующего действия интерлейкина-

1В. Повышение продукции противоспалительных цитокинов в очаге воспаления под влиянием интерлей-
кина-1В. // Иммунология-2001-Т 7№3-стр 67-73 

3.  Исламов  Ш.Э.,  Шаматов  И.Я.,  Шодиев  А.Э.,  Шербеков  Б.Э.  Дефекты  оказания  медицинской  помощи  в 

практике оториноларингологии.// «Достижения науки и обазования   ISSN 2413-2071 N 4(2020/58) V.50-53 

4.  Колбанова  Н.Г.  «Эффективность  комплексного  лечения  полипозного  и  полипозно-гнойного  риносинуси-

тов у больных бронхиальной астмой»: // автореферат.дисс… кан.мед.наук, - М 2006-25с  

5.  Лавреиова Г.В., Симбирцев A.C., Тараканова E.H. Роли фагоцитов в неспецифическом клеточном иммуни-

тете у больных гнойным риносинуситом. //Российская оториноларингология. - 2009. - №3. - С. 76-80. 

6.  Насретдинова  М.  Т.,  Хайитов  А.  А.,  Салимова  Ш.  С.  Совершенствование  диагностики  различных  форм 

грибковых риносинуситов //Вестник врача. – 2016. – №. 4. – С. 27. 

7.  Шаматов  И.Я.,  Хушвакова  Н.Ж.,  Бурханов  У.М.  Эндоскопическая  ультразвуковая  дезинтеграция  при  ги-

пертрофическом рините с одновременной коррекции устья слуховых труб. // Биология ва тиббиет муаммо-
лари – N 3 (111) 2019 –Р.143-144. 

8.  Шаматов И.Я. Применение фонофареза новокаина при лечение хронического риносинусита «Профилактик 

тиббиетда юқри инновацион технологияларни куллаш» мавзусидаги республика илмий-амапрррпплий ан-
жумани материаллари. 2020г –С.313    

9.  Шарипова  Э.Р.,  Арефьева  Н.А.,  Азнабаева  Л.Ф.  Перспективы  применения  рекомбинантных  цитокинов  в 

лечении гнойных риносинуситов. //Российская ринология. - 2009. - №2. - С.23-24  

10. Хайитов  А.  А.,  Хушвакова  Н.  Ж.,  Насретдинова  М.  Т.  Диагностика  показателей  ключевых  цитокинов  у 

больных с острым бактериальным риносинуситом //Инновационные технологии в медицине детского воз-
раста Северо-Кавказского федерального округа. – 2017. – С. 93-95. 

11. Castro  A.  et  al.  Long  term  outcomes  of  balloon  sinuplasty  for  the  treatment  of  chronic  rhinosinusitis  with  and 

without nasal polyps// American Journal of Otolaryngology--Head and Neck Medicine and Surgery, 2021-01-01, 
V.42, article 102825. 

12. Chowdhury N., Smith T., Beswick D. Measuring Success in the Treatment of Patients with Chronic Rhinosinusi-

tis // Immunology and Allergy Clinics of North America, 2020-05-01, V.40, P. 265-279.  

13. Karabaev  H.  E.,  Nasretdinova  M.  T.,  Khayitov  A.  A.  Immunomodulatory  therapy  in  the  complex  treatment  of 

chronic cystic sinusitis //CENTRAL ASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES. – 2020. – 
Т. 1. – №. 1. – С. 46-50. 

14. Khayitov A. A. et al. Immunological parameters in patients with chronic cystic sinusitis //Annals of the Romanian 

Society for Cell Biology. – 2021. – С. 152-157. 

15. Nasretdinova M. T. et al. Tactics of Administration of Patients with Chronic Atrophic Rhinitis //Annals of the Ro-

manian Society for Cell Biology. – 2021. – С. 147-151. 

16. Peters A. et al. Diagnosis and management of rhinosinusitis: a practice parameter update//Annals of Allergy, Asth-

ma & Immunology, 2014-10-01, V. 113, P.347-385. 

17. Sanan A. et al. Topical Therapies for Refractory Chronic Rhinosinusitis// Otolaryngologic Clinics of North Ameri-

ca, The, 2017-02-01, V 50, P.129-141. 

18. Trabut S., Friedrich H., Caversaccio M., Negoias S. Challenges in topical therapy of chronic rhinosinusitis: The 

case of nasal drops application – A systematic review// Auris Nasus Larynx, 2020-08-01, V. 47, P.536-543. 

М. Т. Насретдинова, И. Я. Шаматов,... 

Библиографические ссылки

Азнабасва Л.Ф. Иммунотерапия бегал ей кином в комплексном лечении больных гнойным риносинуситом с затяжным хроническим течением. // Методические рекомендации. - Санкт-Петербург, 2008. - 22 с.

Варюшина В.Е. и др. Изучение механизмов местного и иммуностимулирующего действия интерлейкина-1 В. Повышение продукции противоспалительных цитокинов в очаге воспаления под влиянием интерлейкина-1 В. // Иммунология-2001-Т 7№3-стр 67-73

Исламов Ш.Э., Шаматов И.Я., Шодиев А.Э., Шербеков Б.Э. Дефекты оказания медицинской помощи в практике оториноларингологии.// «Достижения науки и обазования ISSN 2413-2071 N 4(2020/58) V.50-53

Колбанова Н.Г. «Эффективность комплексного лечения полипозного и полипозно-гнойного риносинуси-тов у больных бронхиальной астмой»: // автореферат, дисс... кан.мед.наук. - М 2006-25с

Лаврсиова Г.В., Симбирцев А.С., Тараканова Е.Н. Роли фагоцитов в нсспсцифичсском клеточном иммунитете у больных гнойным риносинуситом. /. Российская оториноларингология. - 2009. - №3. - С. 76-80.

Насретдинова М. Т.. Хайитов А. А., Салимова Ш. С. Совершенствование диагностики различных форм 1рибковых риносинуситов //Вестник врача. - 2016. - №. 4. - С. 27.

Шаматов И.Я., Хушвакова Н.Ж., Бурханов У.М. Эндоскопическая ультразвуковая дезинтеграция при гипертрофическом рините с одновременной коррекции устья слуховых труб. // Биология ва тиббиет муаммо-лари-N 3(111)2019-Р.143-144.

Шаматов И.Я. Применение фонофареза новокаина при лечение хронического риносинусита «Профилактик тиббиетда юкри иннованион гехнологияларни куллаш» мавзусидаги республика илмий-амапрррпнлий ан-жумани матер и алл ар и. 2020г -С.313

Шарипова Э.Р., Арефьева Н.А., Азнабаева Л.Ф. Перспективы применения рекомбинантных цитокинов в лечении гнойных риносинуситов. //Российская ринология. - 2009. - №2. - С.23-24

Хайитов А. А., Хушвакова Н. Ж., Насретдинова М. Т. Диагностика показателей ключевых цитокинов у больных с острым бактериальным риносинуситом //Инновационные технологии в медицине детского возраста Северо-Кавказского федерального округа. - 2017. - С. 93-95.

Castro A. ct al. Long term outcomes of balloon sinuplasty for the treatment of chronic rhinosinusitis with and without nasal polyps// American Journal of Otolaryngology-Head and Neck Medicine and Surgery, 2021-01-01, V.42. article 102825.

Chowdhury N., Smith T., Beswick D. Measuring Success in the Treatment of Patients with Chronic Rhinosinusitis// Immunology and Allergy Clinics of North America, 2020-05-01, V.40. P. 265-279.

Karabaev H. E., Nasretdinova M. T., Khayitov A. A. Immunomodulatory therapy in the complex treatment of chronic cystic sinusitis //CENTRAL ASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES. - 2020. -T. l.-№. l.-C. 46-50.

Khayitov A. A. el al. Immunological parameters in patients with chronic cystic sinusitis //Annals of the Romanian Society for Cell Biology. - 2021. - С. 152-157.

Nasretdinova M. T. et al. Tactics of Administration of Patients with Chronic Atrophic Rhinitis //Annals of the Romanian Society for Cell Biology. -2021.-C. 147-151.

Peters A. et al. Diagnosis and management of rhinosinusitis: a practice parameter update//Annals of Allergy, Asthma & Immunology, 2014-10-01, V. 113, P.347-385.

Sanan A. et al. Topical Therapies for Refractory Chronic Rhinosinusitis// Otolaryngologic Clinics of North America, The, 2017-02-01, V 50, P. 129-141.

Trabut S., Friedrich H., Caversaccio M., Negoias S. Challenges in topical therapy of chronic rhinosinusitis: The case of nasal drops application - A systematic review// Auris Nasus Larynx, 2020-08-01. V. 47. P.536-543.

inLibrary — это научная электронная библиотека inConference - научно-практические конференции inScience - Журнал Общество и инновации UACD - Антикоррупционный дайджест Узбекистана UZDA - Ассоциации стоматологов Узбекистана АСТ - Архитектура, строительство, транспорт Open Journal System - Престиж вашего журнала в международных базах данных inDesigner - Разработка сайта - создание сайтов под ключ в веб студии Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil - ilmiy elektron jurnali yuridik va jismoniy shaxslarning in-Academy - Innovative Academy RSC MENC LEGIS - Адвокатское бюро SPORT-SCIENCE - Актуальные проблемы спортивной науки GLOTEC - Внедрение цифровых технологий в организации MuviPoisk - Смотрите фильмы онлайн, большая коллекция, новинки кинопроката Megatorg - Доска объявлений Megatorg.net: сайт бесплатных частных объявлений Skinormil - Космецевтика активного действия Pils - Мультибрендовый онлайн шоп METAMED - Фармацевтическая компания с полным спектром услуг Dexaflu - от симптомов гриппа и простуды SMARTY - Увеличение продаж вашей компании ELECARS - Электромобили в Ташкенте, Узбекистане CHINA MOTORS - Купи автомобиль своей мечты! PROKAT24 - Прокат и аренда строительных инструментов