№ 3 (2023) Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika

Ushbu maqola oldiga qo‘yilgan maqsad zamonaviy ingliz tilidagi baʼzi yurish harakat fe’llarining tarixiy taraqqiyoti davomida leksik va semantik o‘zgaruvchanligi, maʼno jihatdan boyiganligi va uning sabablarini aniqlashga qaratiladi. Аsosiy e’tibor zamonaviy ingliz tilidagi qadimgi ingliz tili davrida ishlatilgan “stīgan” feʼlining leksik-semantik taraqqiyoti va uning rivojlanish omillarini belgilash tahlili qilindi.

Мақолада собиқ совет иттифоқи даврида ўзбек тили томонидан рус тили ёки у орқали бошқа тиллардан луғавий бирликларнинг ўзлаштирилиши масаласи ўрганилади. Таҳлиллар учун материал сифатида кекса авлод вакилларининг турли сайтларда жойлаштирилган интервью, чиқишлардаги нутқида аниқланган, ҳозирда ушбу авлод вакиллари томонидан фаол қўлланилиб келинаётган ўзлашмалар танланган. Аниқланган ўзлашма сўзлар историзмларга (аввал мавжуд бўлган предмет ва ҳодисаларнинг номларини англатувчи сўзлар) ва архаизмларга (лексик эскириш натижасида бошқа сўзлар билан алмаштирилган бирликлар) ажратилган.

Тил билиш кўникмаларининг ўқитувчилар эгаллаши керак бўлган жиҳатлари, бунинг ҳуқуқий асослари ва таълимий аҳамияти хусусида сўз юритилади. Хорижий тилни, айниқса инглиз тилини билган ўқитувчининг имкониятлари, ўқувчига бера олиши мумкин бўлган билим ва кўникмаларнинг мукаммаллашириб бориши, бунинг таълимга инновацион таъсири катталиги тушунтириб ўтилади.

Ushbu maqolaning asosiy maqsadi bo‘lajak chet tili fani o‘qituvchilarining kasbiy mahoratini oshirishda sotsiolingvistik kompetensiyaning ahamiyatini ochib berishdan iborat. Zamonaviy pedagogika o‘qituvchilar oldiga yangidan yangi bilim va malakalarini takomillashtirishni taqozo qilmoqda. Mazkur maqolada  umumiy kompetensiya va sotsiolingvistik kompetensiyaning xorijiy til o‘qituvchilarining kasbiy ko‘nikmalaridagi o‘rni va ahamiyati ochib beriladi.

Mazkur  maqolada  fransuz tilini zamonaviy o‘qitish usullaridan biri bo‘lgan keys-stadilar bo‘yicha o‘qitish  samarasi haqida fikr yuritiladi. Xususan, keys-stadining real hayotiy  voqealarga  asoslangan muammoli vaziyatlar yechimiga bag‘ishlangan turidan foydalangan holda xorijiy tilni ham o‘qitish, ham talabalarda tanqidiy fikrlash, vaziyatni tahlil qilish va mustaqil fikr bildirish orqali  qaror  qabul qilish  ko‘nikmalarini shakllantirish masalalariga alohida  eʼtibor qaratiladi.

Ushbu maqola O‘zbekiston xalq yozuvchisi Isajon Sultonning “Avvalgilarga o‘xshamas” qissasidagi payg‘ambarlar obrazlarini tadqiq qiladi

Ushbu maqola zamonaviy yapon yozuvchisi Sayaka Murataning mashhur "Minimarket odami" romanining bosh qahramoniga bag‘ishlangan. Roman yozuvchiga katta mash’hurlik va ko‘plab adabiy mukofotlarni olib keldi, ulardan biri Yaponiyadagi eng nufuzli adabiy mukofot – Akutagava Ryunosuke mukofoti hisoblandi. Ushbu roman ko‘p jihatdan avtobiografik va Sayaka Murataning o‘z hayotiy tajribasiga asoslanganligi sababli u "Minimarket odami" romanidagi bosh qahramon obrazi misolida Yaponiyaning zamonaviy jamiyatining bir qator dolzarb muammolarini chuqur ochib berishga muvaffaq bo‘ldi.

ХХ аср ўзбек романларида руҳият тасвирига объект бўлган асарларда эслаш, хотирлаш, ички монолог орқали қаҳрамон руҳиятини очиб бериш усуллари қизиқарли бўлиши билан бирга, бирмунча мунозарали мавзудир. Мазкур мақолада модернизм адабиётидаги онг оқими, онгости оқим масалаларига тўхталиб ўтилган. ХХ аср ўзбек адабиётида модернизм ва психологизмнинг қай даражада тасвир объектига айланганлиги кўриб чиқилган. Жаҳон ва ўзбек адабиётшунос олимларининг бадиий адабиётда модернизм ва психологик таҳлил ҳамда руҳият тасвири усулларининг қўлланилиш масалалари ҳақидаги фикр-мулоҳазалар  таҳлилга тортилган.    

         Ushbu maqolada istiqlol davri oʻzbek she’riyatidagi shakliy va mazmuniy izlanishlar tahlil qilingan. Istiqlol davri oʻzbek she’riyatida mazmun va shakl dialektikasi kabi nazariy mezonlar maqolaning asosiy maqsadini tashkil qiladi. Chunki hozirgi oʻzbek she’riyatida shakliy izlanishlarni koʻp ijodkorlar misolida koʻrishimiz mumkin. Istiqlol davri oʻzbek she’riyatida mazmun va shakl bir-biridan ajratib boʻlmaydigan hodisa ekanligi haqida xulosalar qilingan. Ushbu maqolani yozishda ijtimoiy, psixologik, biografik tahlil metodlaridan foydalanilgan.

Jahon adabiyotida o‘ziga xos ijod maktabiga asos solgan, durdona asarlari qo‘ldan qo‘ymay o‘qiladigan amerikalik buyuk publitist, yozuvchi Jek London obraz yaratishda, xususan, Martin Iden obrazida, o‘z timsoli, hayot yo‘lini asos qilib olganki, asarni o‘qish davomida Martin qiyofasi orqali Jek Londonni taniymiz, o‘rganamiz, hamsuhbat bo‘lamiz, asarni o‘qib bo‘lgach esa yozuvchi eng yaqin qadrdonimizga aylanadi. Ushbu maqolada aynan shu avtobiografik omillar tahlil ostiga olindi va misollar bilan dalillab o‘rganildi.