Тадқиқот объекти: рус ва қорақалпоқ тилларининг консонантизм тизимлари ва артикуляцион ўтиш типлари.
Ишнинг мақсади: ундошларнинг ҳосил бўлиш ўрнига кўра артикуляцион ўтишлар ва уларни тўлдирувчи икки аъзоли консонант бирикмаларнинг рус ва қорақалпоқ тилларида сифат ва миқдор хусусиятлари жиҳатдан ундошларнинг қаттиқ-юмшоқлигини (рус тилида) ва сингармоқаттиқ-сингармоюмшоқлигини(қорақалпоқ тилида) ҳисобга олган ҳолда ўхшашлик ва ноўхшашлик томонларини очиб бериш.
Тадқиқот методлари: лингвистик тасвир методи, компонент таҳлил методи, қиёсий метод, лингвостатистик таҳлил методи.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: 1) илк бор рус ва қорақалпоқ тилларида просодик доминантлар: урғу (рус тилида) ва сингармонизмни (қорақалпоқ тилида) ҳисобга олган ҳолда ушбу тилларнинг қиёсий тадқиқоти амалга оширилди; 2) рус тилининг ундош фонемалари ва қорақалпоқ тилининг сингармофонемалари товушлар ва сингармотовушлар мажмуаси сифатида қиёсий таҳлилга тортилди; 3) ҳосил бўлиш ўрнига кўра артикуляцион ўтишлар ва уларни тўлдирувчи икки аъзоли консонант бирикмалар рус тилида ундошларнинг қаттиқ-юмшоқлигини, қорақалпоқ тилида эса сингармоқаттиқсингармоюмшоқлигини ҳисобга олган ҳолда сифат-миқдор жиҳатдан таҳлил ўтказилди; 4) ундошларнинг ҳосил бўлиш ўрнига кўра артикуляцион ўтишлар ва икки аъзоли консонант бирикмалар тўлдирилиши, қўлланиш сурати, эквивалентлиги ва ноэквивалентлиги нуқтаи назаридан қиёсий таҳлил қилинди.
Амалий аҳамияти: тадқиқот материаллари олий таълим муассасаларининг ўқув жараёнида рус, қорақалпоқ, қиёсий тилшунослик фанлари бўйича маъруза ва семинар машғулотларини тайёрлаш ва ўтказилишида, фонетика ва фонология фанларидан дарслик ва услубий қўлланмалар яратишда ҳамда махсус луғатлар тайёрлашда фойдаланилиши мумкин.
Татбиқ этиш даражаси: тадқиқот натижалари Қорақалпоқ давлат университети ва Нукус давлат педагогика институти факультетларида “Қиёсий тилшунослик”, “Рус тили”, “Қорақалпоқ тили” фанлари бўйича ўқув дастурларида амалиётга жорий қилинди.
Қўлланиш соҳаси: қиёсий тилшунослик, рус ва қорақалпоқ тилларининг фонетикаси ва фонологияси, қорақалпоқ талабаларини рус тилига ўргатишда ва рус талабаларнинг қорақалпоқ тилини ўрганишида қўлланилади.
In this article we will learn about the Old English vowel system, which had a clear trend towards symmetry and balance because practically every long vowel had a corresponding short counterpart in this course work. Consonants have typically been more stable than vowels, though there have been shifts throughout history. The Old English consonant system was made up of numerous connected groups of consonants. The consonants were divided into two categories: noise consonants and sonorants. Plosives and fricatives were created from the noise consonants. The distinction between voiced and voiceless plosives was made on the basis of phonemic differences
Мазкур мақола Алишер Навоийнинг “Хамса” достонлари матнини транскрипциялашда унли товушларни ифодалаш масаласига бағишланган. Шунингдек, мақолада Э. Фозилов, К. Юдахин, Э. Умаров, Я. Экман, А. Рустамов, А. Қуронбеков каби тилшунос олимларнинг қарашларига таяниб, Навоий шеъриятидаги аруз вазни қоидаларига бўйсундирилган ва ёзувда аниқ ифодасини топган шартли фонетик тизимлар акс этган.
Мазкур маколада аруз илми асослари бўлмиш жузе, рукн ва баурларнинг амашй ауамияти ва ташкил топиши Маумуд Замахшарийнинг «Al-Qistas al-mustaqTm fi 'ilm al- 'arild» ва Абу Ҳафс Насафий(1068-1142)нинг «Muxtasar al-‘ariid ‘ala al-usiil al-ma‘rud» puco.iaiapu асарлари асосида кўриб чиуилади. Ҳар икки асар уам аруз тизимидаги энг кичикритмик бирликлар уисобланадиган жузвлар таснифидан бошланади. Сўнг жузвчардан уосил булувчи рукнлар уауида сўз боради. Замахшарий асарида рукнлар ўзига хос усулда таснифланган ва асл рукнлар сони 8 та берилган бўлиб, улар икки гурууга ажратилган. Замахшарий аслрукнлардаги ўзгаришларни зиуоф ва иллаларга ажратмасдан, уларнингуар биридан тармоурукнларуосил утинган. Асардаушбуўзгаришларнингуар бири таърифланиб,рукн пайдо бўлиши, уосил бўлган 8 та асл рукннинг жами 71 та рукнга тармоуланиш жараёни аник кўрсатиб берилган. Абу Ҳафс Насафий эса ўз рисоласида рукнлар таркибидаги харм ва хазм уодисасига aioyuda эътибор каратган ва бу борадаўз илмий хулосазарини келтирган.
Аслий рукнлардан таркиб топган аруз баурларининг таснифи 3 уисмга бўлиниб, Маумуд Замахшарий баурларнинг таркиб топишини батафсил ва ўзлаштириш учун қулай усулда баён уизган. Шунингдек, «Al-qistas» асарининг яна бир ўзига хос жиуати унда «Байтлар таутиъи» мавзусининг мисоллар билан батафсил ёритилганлигидир. Насафийнинг «Muxtasar al-‘arud» рисоласида эса 15 та арузий баҳрни байта аруз доиралари таркибида берилган. Буусул купгтна арузга дойр асарларда кузатичади..
Тадқиқот объекти: Махмуд Замахшарийнинг «Асос-ул-балоға» асари.
Ишнинг мақсади: Махмуд Замахшарий «Асос-ул-балоға» асарининг таркибий тахлилини амалга ошириш ҳамда унинг қўлёзма ва босма нашрларини манбашунослик жиҳатдан тадкик килиш.
Тадқиқот усули: тавсифий, тарихий-қиёсий ва статистик методлар.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: «Асос-ул-балоға» асари илк бор манбашунослик нуктаи назаридан ўрганилди; асарнинг дунё фондларида сакланаётган қўлёзма ва нашр нусхалари аниқланди ва манбашунослик ишловидан ўтказилди; «Асос-ул-балоға» асарининг таркибий тахдили амалга оширилди; «Асос-ул-балоға»га асос бўлган манбалар аниқланди ва улар тахдил этилди.
Амалий ахамияти: мазкур иш Махмуд Замахшарийнинг илмий меросини ўрганишда, унинг лексикографик фаолиятини тахлил қилишда янги илмий изланишларга ёрдам беради. Диссертация олий таълим муассасаларида адабий манбашунослик ва матншунослик, араб тилшунослиги тарихи, араб луғатшунослиги бўйича дарслик, ўкув қўлланма, методик тавсиялар, ўкув дастурлари яратиш, луғатлар тузиш, талабаларга махсус курслардан маъруза матнлари тайёрлашда муҳим манба бўлади.
Татбиқ этиш даражаси ва иқтисодий самарадорлиги: диссертация мавзуси юзасидан 13 та илмий макола эълон қилинган.
Қўлланиш (фойдаланиш) сохаси: адабий манбашунослик ва матншунослик, араб манбашунослиги, тилшунослик, араб тилшунослиги тарихи, араб луғатшунослиги.
Oʼzbek tilida kelishiklar oʼzining turli xil hududiy va fonetik variantlarining koʼpligi, turli kelishik shakllarining biri oʼrnida ikkinchisini sinonim sifatida almashtirib ishlatish imkoniyatlarining mavjudligi bilan boshqa grammatik kategoriyalardan farqlanadi. Ulardagi bu lisoniy oʼzgarishlar tinglovchi va oʼquvchi(читатель) obʼektiga pragmatik taʼsir koʼrsatishi koʼzga tashlanadi.