ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 6 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
1118
ILMIY-TEXNIKAVIY MATN VA UNI TARJIMA QILISH MASALASI
Sharopov Azizjon Azimovich
Termiz Davlat Pedagogika Instituti
Xorijiy til va adabiyoti (ingliz tili) mutaxassisligi 1-kurs magistranti
https://doi.org/10.5281/zenodo.8072781
Annotatsiya
. Ushbu maqola ilmiy-texnik matn tushunchasi va uni tarjima qilish
masalasiga bag’ishlanadi. Shuningdek, ilmiy-texnik matnlarni tarjima qilish va yurtimizda
bugungi kunda texnik tarjimonlarga bo lgan talab, bu soha rivojlanishi uchun o’z hissasini
qo’shgan olimlar haqida ham ma’lumotlar keltirilgan.
Kalit so’zlar:
tarjima, tarjimon, ilmiy-texnik matn, texnik tarjimon, texnik tarjima turlari.
THE PROBLEM OF SCIENTIFIC-TECHNICAL TEXT AND ITS TRANSLATION
Abstract
. This article is devoted to the concept of scientific and technical text and its
translation. Also, there is information about the translation of scientific and technical texts, the
demand for technical translators in our country today, and the scientists who contributed to the
development of this field.
Key words:
translation, translator, scientific and technical text, technical translator, types
of technical translation.
ПРОБЛЕМА НАУЧНО-ТЕХНИЧЕСКОГО ТЕКСТА И ЕГО ПЕРЕВОДА
Аннотация.
Данная посвящена понятию научно-технического текста и его
перевода. Также есть информация о переводе научно-технических текстов,
востребованности технических переводчиков в нашей стране сегодня и ученых, которые
внесли свой вклад в развитие этой области.
Ключевые слова:
перевод, переводчик, научно-технический текст, технический
переводчик, виды технического перевода.
Bugungi shiddat bilan rivojlanayotgan dunyoda rivojlangan va rivojlanayotgan davlatlar
bilan iqtisodiy, ilmiy, tibbiy, fan va tehnika sohalarida tengma-teng raqobat qilish va bu sohalarda
ajoyib natijalarga erishgan davlatlarning natijalarini o’rganish va yurtimizga tatbiq qilish uchun
bugungi kunda ilmiy tehnikaviy sohaga tegishli bo’lgan matnlarni tarjima qilish va bu matnlarni
haqiqiy mano mazmunini tarjimada to’g’ri chiqara olishga bo’lgan ehtiyoj va e’tibor ortib
bormoqda.
Texnik tarjima
bu turli tillarda soʻzlashadigan odamlar oʻrtasida maxsus ilmiy va texnik
maʼlumotlarni almashish uchun ishlatiladigan tarjima. Soddalashtirilgan yondashuvda texnik
tarjima deganda texnik matnlarning tarjimasi tushuniladi. Texnik tarjima texnik tarjimonlar
tomonidan amalga oshiriladi. Texnik tarjimon ilmiy-texnikaviy axborot almashishda vositachi
hisoblanadi
1
.
Texnik tarjima
rasmiy-mantiqiy (jamoaviy) uslubga asoslanib, aniqlik, hissiyotsizlik va
shaxssizlik bilan ajralib turadi. Uning lug‘atida lotin yoki yunoncha atamalardan foydalanildi.
Texnik tarjimalar grammatikasi oʻziga xos va qatʼiy belgilangan grammatik meʼyorlardan
1
Borisova, L. I. Inglizcha-ruscha ilmiy-texnikaviy tarjimaning leksik xususiyatlari. — M .: NVI THEZAURUS,
2005 — 215 p. ISBN 5-89191-068-3
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 6 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
1119
foydalanish bilan tavsiflanadi: noaniq shaxsiy va shaxssiz konstruktsiyalar, passiv iboralar,
feʼlning shaxssiz shakllari keng qoʻllaniladi. Mantiqiy tanlash inversiya yordamida amalga
oshiriladi
2
.
O’zbek tarjimashunosligidagi ilk qadamlarni o‘zbek yozuvchilaridan Cho‘lpon, G‘afur
G‘ulom, Oybek, Abdulla Qahhor, Mirtemir kabi adib va shoirlarimiz boshlab berdi desak
mubolag‘a bo‘lmaydi. Shuningdek badiiy tarjima sohasida M.Osim, N.Alimuhamedov,
Sh.Shomuhamedov, K.Qaxxorova, O.Sharopov, Sh.Tolipov, V.Ro‘zimatov kabilar professional
tarjimon sifatida tanilganlar. O‘zbek tilida ilmiy-texnikaviy, ijtimoiy-siyosiy adabiyotlar
tarjimachiligida ham katta yutuqlarga erishilgan. Bunda R.Abduraxmonov, V.Rahimov,
Z.Tincherova kabi tarjimonlarning hissasi katta
3
.
Ilmiy-texnik matnlarni qaysi ilmiy soha va qanday maqsadda tarjima qilinayotganiga qarab
ular turlarga ajratiladi.
Texnik tarjimaning turlari
:
1.
toʻliq yozma tarjima (texnik tarjimaning asosiy shakli)
2.
referativ tarjima
3.
annotativt arjima
4.
sarlavha tarjimasi
5.
ogʻzaki texnik tarjima (masalan, yirik sanoat korxonasida chet elda ishlab
chiqarilgan asbob-uskunalardan foydalanishni oʻrgatish uchun talab qilinadi)
4
.
Ilmiy-texnik matnlar tarjimada yuqori aniqlikni talab etadi, shu sababli tarjimondan til
boyligi va yuqori bilim ko`nikmalarini talab qiladi. Texnik tarjimonlar tarjima qilinayotgan
soha haqida ma`lumotlarga ega bo`lishi va bu sohaga tegishli bo`lgan ilmiy terminlardan ham
habardor bo`lishi kerak. Shu sababli tarjimonga quyidagi kasbiy talablar qo`yiladi.
Texnik tarjimonning kasbiy talablar:
asliyat matnini tushunish uchun yetarli darajada kamida bitta chet tilini bilish
tarjima qilinayotgan tilni (ona tili) savodli ifoda uchun yetarli darajada bilish
ishchi maʼlumot manbalaridan foydalanish qobiliyati
texnik terminologiyani asliyat tilida ham, tarjima tilida ham yaxshi bilish
tarjima matni tegishli bo‘lgan texnologiya sohasini yaxshi bilish
texnik tarjimaning turli turlarini bilish
Tarjimon uchun lingvistik taʼlimdan tashqari, maxsus texnik maʼlumotga ham ega
boʻlishi maqbuldir
5
.
2
Klimzo, B. N. Texnik tarjimonning hunari. Ingliz tili, ilmiy-texnik adabiyotlar tarjimasi va tarjimonlari boʻyicha.
2-nashr, qayta koʻrib chiqilgan va kengaytirilgan. JANOB. Valent", 2006. — 508 b. ISBN 5-93439-194-1
3
Salomov G’. Matn, tarjima va istiloh. T.: 1989.
4
Pumpyanskiy, A. L. Ingliz ilmiy va texnik adabiyotlarini oʻqish va tarjima qilish. — M.: SSSR, 1961 yil.
5
Skoroxodko, E. F. Ingliz texnik adabiyotlarini tarjima qilish masalalari (terminlar tarjimasi). — Kiev: Kiev
universiteti nashriyoti, 1963 yil.
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 6 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
1120
REFERENCES
1.
Borisova, L. I. Inglizcha-ruscha ilmiy-texnikaviy tarjimaning leksik xususiyatlari.
— M .: NVI THEZAURUS, 2005 — 215 p. ISBN 5-89191-068-3
2.
Klimzo, B. N. Texnik tarjimonning hunari. Ingliz tili, ilmiy-texnik adabiyotlar
tarjimasi va tarjimonlari boʻyicha. 2-nashr, qayta koʻrib chiqilgan va
kengaytirilgan. JANOB. Valent", 2006. — 508 b. ISBN 5-93439-194-1
3.
Salomov G’. Matn, tarjima va istiloh. T.: 1989.
4.
Pumpyanskiy, A. L. Ingliz ilmiy va texnik adabiyotlarini oʻqish va tarjima qilish.
— M.: SSSR, 1961 yil.
5.
Skoroxodko, E. F. Ingliz texnik adabiyotlarini tarjima qilish masalalari (terminlar
tarjimasi). — Kiev: Kiev universiteti nashriyoti, 1963 yil.
