41
FOLKLORLIQ SHIǴARMALARDAN TÁRBIYALIQ MAQSETINDE
PAYDALANIW AHMIYETI
Batirova Sadoqat
ÓzMKÓMI NF “Folklor hám etnografiya” kafedrası
“Folklor hám etnografiya” qaniygeligi sırtqı bólim 2-kurs studenti
Lola Maxamatdinova
Folklor ham etnografiya kafedrası docenti,
pedagogika ilimleri boyınsha filosofiya doktorı
https://doi.org/10.5281/zenodo.10459700
Annotaciya. Bul maqalada folklorlıq shıǵarmalardan tárbiyalıq maqsetinde paydalanıw
ahmiyeti haqqında sóz etilgen.
Gilt sózi: Folklor, balalar, saz áspab, muzıka, tálim, tárbiya, shıǵarma.
THE IMPORTANCE OF USING FOLKLORE WORKS OF ART FOR
EDUCATIONAL PURPOSES
Abstract. This article talks about the importance of using folklore works of art for
educational purposes.
Keyword: folklore, children, the word áspab, music, education, upbringing, artwork.
ЗНАЧЕНИЕ ИСПОЛЬЗОВАНИЯ ФОЛЬКЛОРНЫХ ХУДОЖЕСТВЕННЫХ
ПРОИЗВЕДЕНИЙ В ВОСПИТАТЕЛЬНЫХ ЦЕЛЯХ
Аннотация. В этой статье говорится о важности использования фольклорных
произведений искусства в образовательных целях.
Ключевое слово: фольклор, дети, слово áspab, музыка, образование, воспитание,
художественное произведение.
Folklorlıq shıǵarmalardan tárbiyalıq maqsetinde paydalanıwda olardıń kórkem
ádebiyliginiń jetiliwi, tereń pikirlewine mazmunına góre tárbiyalıq - tásirsheńlikke iye
úlgilerine itibar beriwi kerek, oqıwshı - jaslardı hár túrli jastaǵı dáwirlerinde, dawıs diapazonı,
atqarıw imkaniyatlarına sáykes keliwine góre tańlaw eń áhmiyetli pedagogikalıq talaplardan
biri bolıp esaplanadı. Kerisinshe, jeńil – jelpi, kórkemlik jaqtan sayız qosıqlar bolsa balanıń
qálibin seziw tuyǵusın , estetikalıq sezimin tómen etip qoyıwı múmkin. Sonıń ushın áyyemgi
mektep jasında aq haqıyqıy kórkem óner tiykarı bolǵan xalıq dóretiwshiligine tán bolǵan
folklorlıq qosıqlar menen jeńil – jelpi, “tek bir esitiwge bolatuǵın” qosıqlardı paqıqlaw, oǵan
qaraǵanda óziniń múnásebetlerin bildire alatuǵın kónlikpe hám sheberliklerin jetilistirip barıw
42
muzıkalı - estetikalıq tárbiyanıń aktual wazıypalarınan biri bolıp esaplanadı. Búgingi kúnde
pán - texnikanıń hesh bir kórilmegen dárejede rawajlanıwı tásirinde kórkem óner áleminde
hám muzıkalı klipler, ózine tán bolǵan, bazı bir jaǵdaylarda onsha – bunsha adamdı túsiniwi
qıyın bolǵan jónelis hám kórinislerin júzege keliwi hám “moda” ǵa aylanıwı háwij alıp
barmaqta. Kóplegen jaslar ózleri sezbegen halda bunday jeńil – jelpi, hesh qanday ádebiy
kórkem sıpat, forma hám mazmunǵa iye bolmaǵan, aynıqsa, biziń xalqımız ruwxiyatına sáykes
bolmaǵan, biymáni súwretleniwler menen bezetilgen ırǵaqlar tásirine túsip qalıp atırǵanlıǵı
táshwishli jaǵday bolıp esaplanadı. Bul haqqında radio, televidenie, ǵalabaxalıqlıq xabarlarda
kóp tarqalsada ámeliy jumıslar kewildegidey emes. Muzıkanıń turmıslıq baylıǵı, qudúdiretli
tásir etiw kúshi, aynıqsa bárkamal áwladdı tárbiyalawdaǵı qurıwshıları kúshi haqqındaǵı
pikirlerimizdi Birinshi Prezidentimiz I.A. Karimovtıń tómendegi sózleri de bunı tastıyıqlaydı: “...
eger insannıń qulaǵı jeńil – jelpi, shawqımlı seslerge úyrenip qalsa, bara – bara onıń kórkem
ádebiy sezimi, muzıka mádeniyatı tómenlep ketiwi, onıń ruwxıy álemin jalǵan túsinikler
iyelep alıwı hám hesh gáp emes. Aqıbetinde bunday adam “Xalıq qosıqları” sıyaqlı milliy
miyrasımızdıń tabılmaytuǵın dúrdanaları da Motsart, Betxoven, Bax hám Chaykovckiy sıyaqlı
dúnya tán alǵan ullı kompozitorlardıń shıǵarmalarında qabıl etiwi qıyın boladı”.
Milliy - úrp ádetler, milliy pikirlewleri, milliy dúnyaǵa kóz qaraslar , milliy meresimler
hár bir millette bolǵanı sıyaqlı xalqımızda da óziniń baǵdarı bar bolǵan. Bunda biz álbette
Ózbekstan Mámleketimiz ǵárezsizligimizdi qolǵa kirgizgennen keyingi 20 jıl ishinde ámelge
asırılǵan hár bir tarawdaǵı ózgeriwlerdi ayırıqsha maqtanısh penen atap ótiwimizge boladı.
Ózbekstan Respublikası Birinshi Prezidenti I.A.Karimov ruwxıylıq áwelembar insannıń ruwxıy
jaqtan pákleniwine, qálbiniń ulgayıwına, insannıń ishki dúnyasın, erkin kúshli bekkem, iyman -
isenimin pútin etetuǵın, hújdanın oyatatuǵın kúshke megzetedi. Haqıyqatında da usınday eken
jaslarımız sanasında bilimlendiriw baǵdarınıń baslawısh dizimi esaplanǵan balalar baǵshalarınan
baslap folklorlıq shıǵarmalardı atqarıwǵa, qosıq kórkem ónerine, saz ásbaplarımızǵa, mexir -
muhabbat oyata alıwımız zárúr. Bunda biz zaman menen birge teńdey dóretiwshilik etetuǵın
hám usı tarawda ózleriniń biyminnet miynetlerin ayamastan kiyatırǵan ustazlardıń bilim hám
tájiriybelerine súyengen halda jumıs alıp barıwımız kerek boladı.
REFERENCES
1.
Esemuratov B. DEVELOPMENT OF CHILDREN'S CREATIVITY ON THE BASIS OF
PEDAGOGICAL TECHNOLOGY AS AN EXAMPLE OF KARAKALPAK FOLK
SONGS //Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 835-840.
43
2.
Esemuratov B. EDUCATION OF YOUNG PEOPLE TO PATRIOTISM, COURAGE,
AND FREEDOM THROUGH SPOONS PERFORMED BY OTHERS //Modern Science
and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 197-202.
3.
Ospanova R. THE SITUATION OF USING THE CREATIONS OF COMPOSER
MUKHTOR ASHRAFIY AND DONI ZOKIROV IN MUSIC LESSONS //Modern
Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 190-196.
4.
Ospanova R. WAYS OF DEVELOPMENT AND IMPROVEMENT OF MUSIC
EDUCATION PEDAGOGY //Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. –
С. 822-828.
5.
Jiyenbaevich M. I. The evolution of music pedagogy of the karakalpak people: Historical
and theoretical aspects //Asian Journal of Research in Social Sciences and Humanities. –
2021. – Т. 11. – №. 10. – С. 27-32.
6.
Jiyenbaevich M. I. Competence-based approach in higher musical and professional
education //ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal. – 2022.
– Т. 12. – №. 4. – С. 42-47.
7.
Moyanov I. TRAINING AND DEVELOPMENT OF ART PERSONNEL //Modern
Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 9. – С. 65-69.
8.
Jiyenbaevich M. I. COMPETENCE-BASED APPROACH IN HIGHER MUSICAL AND
PROFESSIONAL EDUCATION //PROMINENCE OF INFORMATION BASES&
MEDIA ASSESSMENTS IN THE POST CONFLICT MARKETING ENVIORNMENT.
9.
Moyanov I. TRAINING AND DEVELOPMENT OF ART PERSONNEL //Modern
Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 9. – С. 65-69.
10.
Моянов Ы. Д. ҚОРАҚАЛПОҚ ХАЛҚИ МУСИҚИЙ ПЕДАГОГИКАСИНИНГ
ТАРИХИЙ-НАЗАРИЙ
ЖИҲАТЛАРИ
//Образование
и
инновационные
исследования международный научно-методический журнал. – 2021. – №. 5.
11.
Моянов Ы. Д. ҚОРАҚАЛПОҚ ХАЛҚИ МУСИҚИЙ ПЕДАГОГИКАСИНИНГ
ТАРИХИЙ-НАЗАРИЙ
ЖИҲАТЛАРИ
//Образование
и
инновационные
исследования международный научно-методический журнал. – 2021. – №. 5.
12.
Ануаровна O. Р. ҚОРАҚАЛПОҚ ХАЛҚ КУЙЛАРИ ВОСИТАСИДА БОЛАЛАР
ИЖОДКОРЛИГИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ. – 2023.
13.
Anuarovna U. E. IMPROVING THE MECHANISMS OF EDUCATING STUDENTS IN
THE SPIRIT OF INTER-ETHNIC HARMONY BASED ON NATIONAL MUSIC IN
44
THE CONDITIONS OF ETHNO-CULTURAL RELATIONS //International Journal of
Advance Scientific Research. – 2023. – Т. 3. – №. 09. – С. 329-333.
14.
БОЛАЛАР Қ. Х. К. В., РИВОЖЛАНТИРИШ И. MODERN SCIENCE АND
RESEARCH //MODERN SCIENCE. – 2023. – Т. 2181. – С. 3906.
15.
Ospanova R. DEVELOPMENT OF CHILDREN'S CREATIVITY THROUGH BLACK
FOLK SONGS //Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 9. – С. 70-73.
16.
Nawrizbaeva A. A. THE PERFORMANCE SKILLS OF KARAKALPAK BAKSHIS
//Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 906-910.
17.
Nawrızbaeva A. A. BAQSÍ, SÁZENDE GENJEBAY TILEWMURATOVTÍN
ACTQARÍWSHÍLÍQ METHODS //Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №.
10. – С. 218-223.
18.
Muxammetdinova L. THE DEVELOPMENT OF THE ART OF GIVING IN NORTHERN
PAKISTAN AS AN EXAMPLE OF THE YEARS OF INDEPENDENCE //Modern
Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 9. – С. 74-78.
19.
Maxamatdinovna M. L. FOLKLORE AS A SPECIAL FORM OF CREATIVITY
//International Journal of Advance Scientific Research.–2023.–Т. 3. – №. 09. – С. 282-284.
20.
Makhammatdinovna M. L. As a Means of Providing Aesthetic Education to the Students
of the Art of Embroidery //Vital Annex: International Journal of Novel Research in
Advanced Sciences. – 2023. – Т. 2. – №. 3. – С. 149-152.
21.
Askarova Z., Maxamatdinova L. Ceremonies Solemnly Held in Connection with Public
Holidays //Miasto Przyszłości. – 2022. – Т. 27. – С. 181-183.
22.
Махамматдинова Л. ЎЗБЕК ВА ҚОРАҚАПОҚ МУСИҚА МАДАНИЯТИНИНГ
РИВОЖЛАНИШИДА БАСТАКОРЛАРНИНГ ҚЎШГАН ҲИССАСИ //Oriental Art
and Culture. – 2022. – Т. 3. – №. 2. – С. 782-786.
23.
Есанов М. ФОРМИРОВАНИЕ НРАВСТВЕННЫХ КАЧЕСТВ ЛИЧНОСТИ
СРЕДСТВАМИ МУЗЫКИ //Oriental Art and Culture –2023.–Т. 4. – №. 1. – С. 719-725.
24.
Ayapova K., Yesanov M. Organization of Music Lessons by the Teacher in Various Ways
//Miasto Przyszłości. – 2022. – Т. 27. – С. 189-191.
25.
Esanov M., Ametov A. DOIRA SAN’ATINING RIVOJLANISHI VA TARIXI //Oriental
Art and Culture. – 2022. – Т. 3. – №. 2. – С. 729-733.
26.
Eсанов М. Знание особенностей воздействия музыкального искусства на человека
//Science and Education. – 2022. – Т. 3. – №. 12. – С. 767-771.
45
27.
Есанов М. О. ЎЗБЕК ХАЛҚ ЧОЛҒУЛАРИДА ИЖРОЧИЛИК ТАРИХИ //Oriental Art
and Culture. – 2022. – Т. 3. – №. 1. – С. 578-584.
28.
АЛЛАМБЕРГЕНОВА
Г.
ҚАРАҚАЛПАҚ
БАҚСЫСЫ
СƏЛМЕНБАЙ
САДЫҚОВТЫӉ ДӨРЕТИЎШИЛИК ЖОЛЫ //Евразийский журнал социальных
наук, философии и культуры. – 2023. – Т. 3. – №. 10. – С. 112-117.
29.
Allambergenova G. THE LIFE AND CAREER OF COMPOSER OSERBAI
ALLANAZAROV //Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 217-224.
30.
Allambergenova G. GOALS AND OBJECTIVES OF MUSIC EDUCATION IN
PRIMARY SCHOOL //Modern Science and Research. – 2023.–Т. 2.–№. 10. – С. 849-855.
31.
Tajimuratova S. FORMATION OF STUDENTS'SKILLS OF INDEPENDENT
PERFORMANCE THROUGH THE TEACHING OF ART HISTORY //Modern Science
and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 841-849.
32.
Saginbaevna T. S. FORMATION OF STUDENTS'SKILLS OF INDEPENDENT
PERFORMANCE THROUGH THE TEACHING OF ART HISTORY //Spectrum Journal
of Innovation, Reforms and Development. – 2022. – Т. 9. – С. 386-392.
33.
Sag’inbaevna T. S. Cultural Life in Uzbekistan during the Years of Independence //Spanish
Journal of Innovation and Integrity. – 2023. – Т. 18. – С. 39-41.
34.
Tajimuratova S. FORMATION OF STUDENTS'SKILLS OF INDEPENDENT
PERFORMANCE THROUGH THE TEACHING OF ART HISTORY //Modern Science
and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 841-849.
35.
Saginbaevna T. S. Management and study of culture and art. – 2022.
36.
Тажимуратова Ш. С. САНЪАТШУНОСЛИК ФАНЛАРИНИ ЎҚИТИШ ОРҚАЛИ
ТАЛАБАЛАРНИНГ
МУСТАҚИЛ
ИШЛАШ
КЎНИКМАЛАРИНИ
ШАКЛЛАНТИРИШ. – 2023.
37.
Tajimuraova S. S. INFORMATION AND COMMUNICATIONS IN MANAGEMENT
//Journal of Integrated Education and Research. – 2022. – Т. 1. – №. 5. – С. 509-511.
38.
Qudenov R. QORAQALPOQ XALQ QO'SHIQLARI ASOSIDA YOSHLARNI
TARBIYALASH //«ОБРАЗОВАНИЕ И НАУКА В XXI ВЕКЕ». – 2023.
39.
Kudenov R. WAYS TO TEACH FOURTH GRADERS A SINGING LESSON //Modern
Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 225-232.
40.
Kudenov R. METHODS OF CONDUCTING A MUSIC CULTURE LESSON IN THE
FOURTH GRADE //Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 856-861.
46
41.
Шыныбеков А. САМАРАЛИ НАТИЖАГА ЭРИШИШДА ЎҚУВЧИЛАР УЧУН
ПЕДАГОГИК ВОСИТАЛАР //Евразийский журнал социальных наук, философии и
культуры. – 2023. – Т. 3. – №. 11. – С. 76-79.
42.
Shinibekov A. QORAQALPOQ MUSIQA MADANIYATIDA MILLIY OGZAKI
IJODINING GAVDALANISHI //Miasto Przyszłości. – 2023. – Т. 39. – С. 204-206.
43.
Shinibekov A. Historical and Social Events in Folklore Works from the Point of View of
People's Relationships //Miasto Przyszłości. – 2022. – Т. 27. – С. 199-201.
44.
Шыныбеков А. Қорақалпоқлар санъатининг сарчашмалари Шарқий Европа ва Осиё
қадимий маданияти билан чамбарчас боғликлиги //Science and Education. – 2022. – Т.
3. – №. 12. – С. 910-915.
