105
QARAQALPAQ XALÍQ NAMALARÍ ARQALÍ JASLARDÍ WATAN
SÚYIWSHILIKKE TÁRBIYALAW
Bazarbaeva Ramuza
ÓzMKÓMI NF “Baqsıshılıq hám dástanshılıq” qaniygeligi 1-kurs studenti
Maxamatdinova Lola Maxamatdinovna
ÓzMKÓMI NF “Folklor hám etnografiya” kafedrası baslıǵı
https://doi.org/10.5281/zenodo.10152967
Annotaciya.
Bul teziste qaraqalpaq xalıq namalarınıń kelip shıǵıw tariyxı hám olardıń
mazmunı jas áwladlarǵa tárbiyalıq ahmiyeti haqqında sóz etilgen.
Gilt sózi:
Baqsı, duwtar, tariyx, ápsana, nama, muzıka, qosıq, ańız, qosıq teksti.
ВОСПИТАНИЕ ЛЮБВИ МОЛОДЕЖИ ЧЕРЕЗ КАРАКАЛПАКСКУЮ
НАРОДНУЮ МУЗЫКУ
Аннотация.
В этом тезисе рассказывается об истории происхождения
каракалпакских народных мелодий и воспитательном значении их содержания для
подрастающего поколения.
Ключевое слово:
Бахши, дутор, история, Апсона, мелодия, музыка, ложка, текст
ложки.
EDUCATING YOUNG PEOPLE TO LOVE THROUGH KARAKALPAK
FOLK MUSIC
Abstract.
The thesis tells about the history of the origin of Karakalpak folk melodies and
the educational significance of their content for the younger generation.
Key word:
Bakshi, dutor, history, Upson, melody, music, spoon, spoon text.
«Arıwxan» naması.
Arıwxan namasınıń shıǵıw tariyxı tuwralı Shımbay rayonınıń Janbas
jap boyında jasawshı Axımbet baqsınıń aqlıǵı Seytjanov Qıdırniyazdan alınǵan maǵlıwmatlarǵa
qaraǵanda «Arıwxan» namasın Axımbet baqsı dóretken, namanıń shıǵıw tariyxı jóninde ol
mınaday pikirlerdi aytadı.
Bazarbay degen kisiniń Mamaxan, Arıuxan, Minayxan degen úsh qızı bolǵan. Axımbet
Arıwxan degen qızın aytıradı, biraqta Axımbet jarlı bolǵanlıqtan qızdıń ákesi Axımbetti qálemey,
qızın bermey jiberedi.
Kúnlerden bir kún sol awılda úlken toy bolıp, sol toyǵa Axımbet baqsı shaqırtıladı. Áne
sol toyda Axımbettiń hawazı, sazı hám sózi tıńlawshılardı eljiretedi.
Toyda otırǵan qızlardıń ishinde bayaǵı ákesi bermegen Arıwxanda boladı.
106
Qız óziniń kewilin Axımbet baqsıǵa bildiriw ushın ortada aytıp otırǵan baqsıǵa bir kese
chay aparıp iybe etedi.
Mereke tarqalǵannan keyin Axımbet baqsı menen qız ketedi. Axımbet qızdıń usınday
mártligi ushın óziniń eń jaksı aytatuǵın namalarınıń birewi usı súyiklisi Arıwxannıń atına
qoyılǵan.
Jáne-de usı «Arıwxan» namasınıń dóreliwi jóninde ákem Asqar jıraw mınady dep aytatuǵın
edi-dep eske túsiredi Kóshkinbay Asqarov-Axımbet úlken bir toyǵa shaqırıladı. Usı toyǵa
Axımbettiń jaqsı kóretuǵın súyiklisi Arıwxanda qız-kelinshekler hám anası menen birge baradı.
Baqsı kurda áyne qızǵan paytında súyiklisi Arıwxanǵa arnap «Arıwxan» atlı namanı aytadı.
Bul nama kópshilikke júdá unaydı. Arıwxannıń anası usı toydan keyin-aq toy tarqaǵannan
keyin Axımbetke qızı Arıwxandı usı «Arıwxan» atlı naması ushın berip jiberedi.
«Jaman shıǵanaq» naması.
Muwsa baqsınıń kemeshilik qılǵan dáwári menen
baylanıstıradı.
Dáryanıń «Jaman shıǵanaq» jerine kelgende Asaw Ámiw-dáryanıń tolqınları,
kemeshelerdin (saldaushılardıń) órlep arqan tartqandaǵı kórgen qıyınshılıqları, dáryanıń qattı
aǵısları, jaman aylanbaǵa kelgende kemeniń arqanın áste-tutıp, iyirmesinen aman-esen ótiw
háreketleri seziledi.
Jeti asırım
-Muwsa baqsı tárepinen shıǵarılǵan nama. Muwsa baqsını Xiua xanı
shaqırtıradı. Xorezmniń jolında «Jeti qum» yaǵınıy jeti tóbeshik bolsa kerek, mine usı jeti qumnan
Muwsa astındaǵı atı menen sharshap, zorǵa degende asıp ótedi. Biraqta baqsı óziniń kórgen
azabına nalıydı. Ómirinshe umıtılatuǵın qıyınshılqlardı kórip, «Jeti jarım» namasın shıǵaradı.
Namanıń jeti ırǵaǵı bar, hár biri joldıń bir tóbeshek qumları. Baqsı ol arqalı Xiwanıń jolındaǵı jeti
qumdı táripleydi. Nama tiykarında júdá qayǵılı bolıp qurılǵan.
Baqsılar dástandaǵı qayǵılı qosıqlardı bárhulla usı «jeti asırım» namasına salıp aytadı. [1]
Taǵı bir ráwayatlarda «Jaman shıǵanaq» namasın Muwsa baqsı Tórtkúlden Shımbayǵa
Axımbet baqsıǵa shákirt bolıp eriwge baratırǵanda dóretken (shıǵarǵan)-dep ańızlarda Muwsa
baqsınıń ómiri menen baylanısıradı.
«Ilme Sultan» naması
-Xalıqtıń hám baqsılardıń aytıwına qaraǵanda burınları awıllarda
qızlar jeńgeleri meknen jıynalısıp bir úyde keste tigip otıradı eken. Sol jerge úylenbegen awıl
jigitleri qızlarǵa harmasın aytıwǵa barǵanda, olardıń birewine sabaq ilip jiberiw dástúr bolǵan.
Sonday qız-kelinsheklerdiń jıynalıp otırǵan jerine Sultan degen jigit barǵanda qızlar onıń
shapkasına sabaq ilip jiberedi.
107
Dástúr boyınsha jigit sol kúngi qızlardıń otırıspasına qant-chay hám basqa da jemisler
aparıp, kewilin tabadı. Sultan júdá sázende jigit eken, qızlardıń shapan hám taqıya tigiw usılların
sazǵa túsirip duwtarda shertip bergen.
Sonan baslap «Ilme Sultan» naması bolıp kópshilikke taraǵan hám tariyxta qalǵan.
Bul nama erterekte Arzı hám Qádirimbet baqsılardıń zamanında payda bolǵan.
Qádirimbettiń shákirti Qurban, Qurbannıń shákirti Qarajan, onıń shákirti Aytjan baqsılar
tárepinen házirgi kúnge kelip jetken. Usı Ilme-Sultan naması Aytjan baqsı tárepinen jazılıp alınǵan
hám Qaraqalpaqstan radiosınıń altın fondında saqlawlı, tez-tezden efirge berilip turıladı.
«Kúnxoja naması».
Bul nama házirgi kúnge shekem baqsılar tárepinen aytılıp tur.
Sondayaq duwtarshı sázendelerdiń atqarıwında «Kúnxoja» naması duwtar sazı, duwtar naması
bolıp atqarılıp kelmekte. Xalqımız Kúnxojanı belgili shayır sıpatında tanıw menen birge baqsı
bolǵan deydi. Biraqta Kúnxojanıń sázendeligi, baqsıshılıǵı jaǵınan shayırshılıǵı basım bolǵan.
Mısalıǵı Berdaqtı xalqımız óz dáwiriniń ataqlı shayırı sıpatında tanıydı hám tuwısqan
xalıqlarǵada shayır sıpatında atı shıǵıp tanılǵan, baqsıshılıǵı shayırshılıǵınan azıraq aytıladı.
Kúnxojanıń «Elmeken» qosıǵı «Kúnxoja» naması bolıp aytılıp júr.
«Qara jorǵa» naması
- Axımbet baqsıdan miyras bolıp kiyatırǵan namalardıń biri. Nama
duwtarda shertilse attıń jorǵası, júrisi shabısı, júrmelisi, hámmesin kóz aldıńda elesletedi.
Usınday atlar «Mıńnan tulpar, júzden júyrek», shıǵadı, degendey jekke siyrek ushrasadı.
At shaptırıw jorǵa júgirtiriw, úlken toylarda úrdis bolǵan.
-Bunda xalıq waqtı xoshlıǵınıń bir túri bolǵanlıqtan xalıq óziniń jaqsı kórgenlerin umıtpay
saqlap keledi.
«Qarajorǵa»
- duwtarǵa arnalıp shıǵarılǵan duwtar saz naması (duwtar sazı) bolıp
esaplanadı.
«Muwsa sen yarı» naması
. Muwsa baqsı dóretken namalarınıń biri. Muwsa baqsı bir
úlken toyda qızıp aytıp otırǵanda onıń sınbatlı jigit, xosh hawazlı, duwtarda shertken sazı
menen sózin alıstırıp aytqan jaǵımlı namaların tıńlap otırǵan kópshilik qızlardıń, ishinen bir qız
asa unatqan.
Sol qız ornınan turıp kelip bir qos oramalı menen ortada otırǵan baqsınıń terlep turǵan
mańlayın, betin súrtedi.
Baqsı nama sazı hám qosıǵı menen sol qızǵa tásir etip, oǵan qızdıń ıshqı ketip, jaqsı kórip
qalsa kerek.
108
Muwsa baqsıda qızdıń jaqsı kórip qalǵanın bilip, qıyalı sol qızǵa beriledi. «Nesip bolsa,
Sen meniń súyikli yarım bolarsań» dep usı namanıń shıǵarǵan. Sonnan baslap nama «Muwsa sen
yarı» bolıp atalıp kiyatır.
«Muxalles» naması
. Ol Burınları «Muxammes» dep aytılıp kelgen. Sońgı waqıtları
«Muxammes» sózi «Muxalles» dep aytılıp kiyatır. «Muxalles» namaları bul baqsılardıń tili menen
aytqanda-sazlardıń, namalardıń aǵlası, seydini degendi ańlatadı.
Ótkendegi ataqlı baqsılar ózleri toy-merekelerde qosıq aytqanda aldı menen, usı
«Muxalles» namasına baslamay turıp basqa namalardı aytpaǵan. Aldı menen «Muxalles»
namaların aytqan, sońınan basqa qosıqlardı ayqan, sońınan dástanlarǵa túsken.
Qaraqalpaq baqsılarınıń repertuarlarında muxalleslerdiń bir neshe túrleri bar, oǵada kóp.
Olardan «Háwij muxallesi», «Azizim muxallesi», «Kepter muxallesi», «Áy Álip
muxallesi», «Barmeken muxallesi», «Nigarım muxallesi», «Serper muxallesi», «Terme
muxallesi», «Ziuar muxallesi», «Sáwdigim muxallesi»-taǵı-taǵılar.
Házirde baqsılar qosıq aytarda usı muxalles namalarınan baslap óziniń qosıq aytıwın
baslaydı.
«Mıń túmen» naması
-Bul nama duwtarda saz bolıp shertiledi, oǵan qosıq aytılmaydı.
Bul Qońırat baqsılarınıń arasında kóp atqarılǵan, Orınbay, Jańabay, Juman, Genjebay
baqsılardıń repertuarlarınan orın alıp, olardıń burınǵı ustazlarınan miyras bolıp qalǵan nama.
Namanıń tiykarǵı máni, mazmunı, muxaabbat tuwralı, sulıw-qız jananlardı, nazlı jiluaları,
ádep-ikramlılı jigitlerge qıya baǵıp, qas qaǵıwları, ashıqlıqtı táriypleydi. Máselen dástanlarda «Hár
keshede mıń túmenlik nazıń bar»- degen qosıq qatarları ushrasadı. Sonıńday ájayıp jananlardıń hár
bir nazınıń ózi mıń túmenge arzan dep súwretlenedi. Sonnan «Mıń túmen» naması bolıp atalıp
ketken.
Bul nama televidenieniń hám radionıń konstert programmalarında hár waqıt derlik hár
kúni beriledi. «Mıń túmen» dep ne ushın atalǵan degende baqsılar tili menen aytqanda bul teńew
mánisin ańlatadı. Bul qız-jáuanlarǵa berilgen baha. Bılayınsha aytqanda teńi tayı joq, bahası joq
biybaha gózzal, degendi ańlatadı. Sebebi -sulıw qızlardı jilua nazı, qılıǵı , xızmeti, ǵayratı, ádep
ikramlıǵı, mıń túmengede arzan dep keltiriledi. Mısalıǵa Abbaz shayırdıń «Bibisánem» qosıǵında
Aytıwǵa ardaqlı watannıń qızı
Partiyanıń naǵız ilgir oń kózi,
Júrekkke jaǵımlı hár awız sózi
Mıń túmenge arzan Bibisánemniń . . . dep táripleydi.
109
«Sıy-perde» naması.
Tariyxıy maǵlıwmatlarǵa qaraǵanda nama Arzı baqsı tárepinen
dóretilgen. Arzı baqsı Xiwada medreseni tamamlaǵanda qasındaǵı pitkeriwshiler oqıtqan
mollasına anaw-mınaw sıylıqlar, sawǵalar berip otırsa, Arzı baqsı mollanıń aldına soqqa júginip,
bir dizege qonıp, shananıń ishinen duwtarın alıp -«taqsır Sizge ákelgen meniń onday at-ton,
sarpayım joq, biraq Sizge deshen jaqsı sarpayım bar, sonı sawǵa etemen»- dep, «Sıy perde»-ni
úsh ret shertken eken.
«Sıy»-qádimgi sıylaw, «Perde» duwtardıń qw-perdesi, demek «Sıyǵa duwtar perdesi»
degendi ańlatadı.
«Sıy perde» namasın soqǵı waqıtları, «Si perde» dep atap, «Si perde» atalıp kiyatır.
«Qoshım palwan»-naması
. Ótken zamanda xalıq arasında Axımbet, Muwsadan burınıraq
jasaǵan Qasım degen palwan bolǵan, onı «Qos barmaqlı Qasım palwan» dep ataǵan. Ol palwan
bolıw menen ataqlı baqsıda bolǵan. Ol hár waqıt gúreske túser aldındaǵı shertetuǵın namasın
adamlar «Qoshım palwan» naması dep atap ketken. Házirgi bul namanı biziń baqsılarımız
qosıqshılarımız tárepinen sol atı menen atalıp aytılıp kiyatır.
Bul nama barlıq dástanlarda súyiwshilik haqqındaǵı qosıqları menen aytıladı. Sebebi
namanıń qurılısı ırǵaq mativleri muzıkalıq mazmunda beriledi. Sonıń menen onda úlken jiger
seziledi.
«Muwsa sen yarı»-
naması Muwsa baqsı dóretken namalarınıń biri. Muwsa baqsı bir
úlken toyda qızıp aytıp otırǵanda onıń sınbatlı jigit, xosh hawazlı, duwtarda shertken sazı
menen sózin alıstırıp aytqan jaǵımlı namaların tıńlap otırǵan kópshilik qızlardıń, ishinen bir
qız asa unatqan.
Sol qız ornınan turıp kelip bir qos oramalı menen ortada otırǵan baqsınıń terlep turǵan
mańlayın, betin súrtedi.
Baqsı nama sazı hám qosıǵı menen sol qızǵa tásir etip, oǵan qızdıń ıshqı ketip, jaqsı
kórip qalsa kerek.
Muwsa baqsıda qızdıń jaqsı kórip qalǵanın bilip, qıyalı sol qızǵa beriledi. «Nesip bolsa,
Sen meniń súyikli yarım bolarsań» dep usı namanıń shıǵarǵan. Sonnan baslap nama «Muwsa
sen yarı» bolıp atalıp kiyatır.
«Nama bası»-
naması. Ataqlı baqsılardıń bergen maǵlıwmatlarına qaraǵanda bul nama
toy tamashalarda, úlken otırıspalarda, xalıq seyillerinde eń birinshi ret duwtarda saz retinde
atqarıladı. Baqsı shayırlar mektebinen sıy alıp ótken baqsılar ǵana bul tártipti qollanadı.
Bul namanı duwtarda atqarıp, sońınan terme-qosıqların aytadı, keyninen belgili dástan
atqaradı. «Nama bası» úsh bólimnen ibarat bolıp, lirikalıq mativte qurılǵan. Bul nama
110
atqarıwshıdan ólken sheberlikti, kúshli sázendelikti talap etedi. Sonlıqtan-da bul, «Namabası»
namasın kúshli sázendeler, sazǵa tolıq, namanı tolıq biletuǵın, duwtarda jaqsı shertetuǵın,
baqsılar, sazendeler ǵana sherte alatuǵın bolǵan.
«Tarlan»-
naması. Baqsılardan alınǵan maǵlıwmatlar boyınsha Muwsanıń ustazı
Axımbet baqsı dóretken. Axımbet baqsını Xiwa xanı shaqırtırıp bir nesh kún sarayında
ayttırǵan. Sonda xan sarayında tuǵırdıń ústine, qondırıp qoyǵan, qanatların altınnıń puwı
menen jalatıp qoyǵan qarshıǵa qustı kórip usı qusqa arnap shıǵarılǵan Axımbet baqsınıń
naması-deydi.
Ol zamanda xanlar óz biyleri menen shiykarǵa shıǵıp qus salıp ań awlaydı eken.-Júyrek
atlardı báygi-ge jiberip, otıradı eken. Attıń júyregin, qustıń alǵırın ol zamanlarda
«Tarlan»
-
dep aytatuǵın bolǵan. Sonnan berli usı nama «Tarlan» naması bolıp atalıp kelmekte.
«Torǵay»-naması.
Bul namanı Axımbet baqsı dóretken delinedi. Baqsınıń kóbirek
baqsıshılıǵı «Aq qala», «Torǵay teregi», degen jer átiraplarında bolǵan. Axımbet óz zamanında
aldına adam túsirmegen júdá ataqlı sázende, baqsı bolǵan. Ol torǵaydıń hawazın, attıń júrisin
duwtarda shertip súwretlegen.
Torǵaydıń hawazın hár qıylı háreketin duwtarda súwretlep dóretken naması «Torǵay»
naması bolıp atalıp ketken. «Torǵay» naması házir ǵırjekshi Qoylı Axmedovtıń atqarıwında
radiodan berilip turadı.
Ataqlı baqsılarımız tárepinen dóretilgen qosıq namaları, olardıń atqarǵan liro-epikalıq
dástanları, xalıq qosıqları, duwtar sazları, olardıń shákirtlerine, atadan balaǵa, izbe-iz ulasıp,
birinen-biri ótip, jańalanıp, jetilisip, uzaq jıllar dawamında bulardıń eń hasıl durdanaları
olardıń yadında saqlanıp ustazdan-shákirtke miyras bolǵanınday biziń dáwirimizge jetim
kelgeniniń búging kúni hámmemizge belgili hám guwasımız.
Xalqımızdıń kórkem-óneri, muzıka mádeniyatı, izi-úzilmey kem-kemnen jańalanıp,
tolısıp, hár tárepleme jetilisip, zaman talabına say rawajlanıp bara beredi, xalqımızǵa xızmet
qıladı, jańlay beredi, xalqımızǵa ruwxıy lázzet baǵıshlaydı.
Ataqlı qaraqalpaq baqsıları, Axımbet, Muwsa, Edenbay, Bayniyaz, Shernazar, Artıq,
Arzı, Berdaq baqsı, Húrliman qız baqsı, Qarajan, Qurbaniyaz, Esjan, Japaq, Ámet, Genjebay
hám taǵıda basqa da baqsılarımızdıń atları tarıyxtan jay aldı. Olardıń atqarıwındaǵı qosıq
namalar, duwtar sazları, dástanlar uzaq jıllar dawamında keleshek áwladlarǵa jemis bolıp,
xalqımızdıń yadında mángi saqlanadı.
111
Xalıq ishinen shıqqan talantlı kórkem-ónerge qızıǵıwshı jaslarǵa, qosıqshı, sázende-
góyendelerge, jas baqsılarımızǵa, sonday-aq, kóplegen talant iyeleriniń jetilisip shıǵıwına,
olardıń qatarınıń ósip, kóbeyiwine úlken tásirin tiygizetuǵınına gúmán joq.
REFERENCES
1.
A.Allamuratov, O.Dospanov, G,Tilewmuratov «Qarqalpaqsha kórkem óner»
atamalarınıń sózligi 1991-j 22-bet
2.
Ayımbetov. Q. “Xalıq danalıǵı”, “Qaraqalpaqstan” baspası Nókis. 1988-jıl.
3.
Esemuratov B. DEVELOPMENT OF CHILDREN'S CREATIVITY ON THE BASIS OF
PEDAGOGICAL TECHNOLOGY AS AN EXAMPLE OF KARAKALPAK FOLK
SONGS //Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 835-840.
4.
Esemuratov B. EDUCATION OF YOUNG PEOPLE TO PATRIOTISM, COURAGE,
AND FREEDOM THROUGH SPOONS PERFORMED BY OTHERS //Modern Science
and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 197-202.
5.
Ospanova R. THE SITUATION OF USING THE CREATIONS OF COMPOSER
MUKHTOR ASHRAFIY AND DONI ZOKIROV IN MUSIC LESSONS //Modern
Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 190-196.
6.
Ospanova R. WAYS OF DEVELOPMENT AND IMPROVEMENT OF MUSIC
EDUCATION PEDAGOGY //Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. –
С. 822-828.
7.
Jiyenbaevich M. I. The evolution of music pedagogy of the karakalpak people: Historical
and theoretical aspects //Asian Journal of Research in Social Sciences and Humanities. –
2021. – Т. 11. – №. 10. – С. 27-32.
8.
Jiyenbaevich M. I. Competence-based approach in higher musical and professional
education //ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal. –
2022. – Т. 12. – №. 4. – С. 42-47.
9.
Moyanov I. TRAINING AND DEVELOPMENT OF ART PERSONNEL //Modern
Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 9. – С. 65-69.
10.
Jiyenbaevich M. I. COMPETENCE-BASED APPROACH IN HIGHER MUSICAL
AND PROFESSIONAL EDUCATION //PROMINENCE OF INFORMATION
BASES& MEDIA ASSESSMENTS IN THE POST CONFLICT MARKETING
ENVIORNMENT.
112
11.
Moyanov I. TRAINING AND DEVELOPMENT OF ART PERSONNEL //Modern
Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 9. – С. 65-69.
12.
Моянов Ы. Д. ҚОРАҚАЛПОҚ ХАЛҚИ МУСИҚИЙ ПЕДАГОГИКАСИНИНГ
ТАРИХИЙ-НАЗАРИЙ ЖИҲАТЛАРИ //Образование и инновационные
исследования международный научно-методический журнал. – 2021. – №. 5.
13.
Моянов Ы. Д. ҚОРАҚАЛПОҚ ХАЛҚИ МУСИҚИЙ ПЕДАГОГИКАСИНИНГ
ТАРИХИЙ-НАЗАРИЙ ЖИҲАТЛАРИ //Образование и инновационные
исследования международный научно-методический журнал. – 2021. – №. 5.
14.
Тажимуратова Ш. С. САНЪАТШУНОСЛИК ФАНЛАРИНИ ЎҚИТИШ ОРҚАЛИ
ТАЛАБАЛАРНИНГ
МУСТАҚИЛ
ИШЛАШ
КЎНИКМАЛАРИНИ
ШАКЛЛАНТИРИШ. – 2023.
15.
Saginbaevna T. S. FORMATION OF STUDENTS'SKILLS OF INDEPENDENT
PERFORMANCE THROUGH THE TEACHING OF ART HISTORY //Spectrum Journal
of Innovation, Reforms and Development. – 2022. – Т. 9. – С. 386-392.
16.
Tajimuraova S. S. INFORMATION AND COMMUNICATIONS IN MANAGEMENT
//Journal of Integrated Education and Research. – 2022. – Т. 1. – №. 5. – С. 509-511.
17.
Tajimuratova Shakhnoza Saginbaevna. (2022). MANAGEMENT AND STUDY OF
CULTURE AND ART. Web of Scientist: International Scientific Research Journal, 3(1),
758–762.
18.
Sag’inbaevna, T. S. (2023). Cultural Life in Uzbekistan during the Years of Independence.
Spanish Journal of Innovation and Integrity, 18, 39-41.
19.
Ануаровна O. Р. ҚОРАҚАЛПОҚ ХАЛҚ КУЙЛАРИ ВОСИТАСИДА БОЛАЛАР
ИЖОДКОРЛИГИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ. – 2023.
20.
Anuarovna U. E. IMPROVING THE MECHANISMS OF EDUCATING STUDENTS IN
THE SPIRIT OF INTER-ETHNIC HARMONY BASED ON NATIONAL MUSIC IN
THE CONDITIONS OF ETHNO-CULTURAL RELATIONS //International Journal of
Advance Scientific Research. – 2023. – Т. 3. – №. 09. – С. 329-333.
21.
БОЛАЛАР Қ. Х. К. В., РИВОЖЛАНТИРИШ И. MODERN SCIENCE АND
RESEARCH //MODERN SCIENCE. – 2023. – Т. 2181. – С. 3906.
22.
Ospanova R. DEVELOPMENT OF CHILDREN'S CREATIVITY THROUGH BLACK
FOLK SONGS //Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 9. – С. 70-73.
23.
Nawrizbaeva A. A. THE PERFORMANCE SKILLS OF KARAKALPAK BAKSHIS
//Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 906-910.
113
24.
Nawrızbaeva A. A. BAQSÍ, SÁZENDE GENJEBAY TILEWMURATOVTÍN
ACTQARÍWSHÍLÍQ METHODS //Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №.
10. – С. 218-223.
25.
Muxammetdinova L. THE DEVELOPMENT OF THE ART OF GIVING IN NORTHERN
PAKISTAN AS AN EXAMPLE OF THE YEARS OF INDEPENDENCE //Modern
Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 9. – С. 74-78.
26.
Maxamatdinovna M. L. FOLKLORE AS A SPECIAL FORM OF CREATIVITY
//International Journal of Advance Scientific Research. – 2023. – Т. 3. – №. 09. – С. 282-
284.
27.
Makhammatdinovna M. L. As a Means of Providing Aesthetic Education to the Students
of the Art of Embroidery //Vital Annex: International Journal of Novel Research in
Advanced Sciences. – 2023. – Т. 2. – №. 3. – С. 149-152.
28.
Askarova Z., Maxamatdinova L. Ceremonies Solemnly Held in Connection with Public
Holidays //Miasto Przyszłości. – 2022. – Т. 27. – С. 181-183.
29.
Махамматдинова Л. ЎЗБЕК ВА ҚОРАҚАПОҚ МУСИҚА МАДАНИЯТИНИНГ
РИВОЖЛАНИШИДА БАСТАКОРЛАРНИНГ ҚЎШГАН ҲИССАСИ //Oriental Art
and Culture. – 2022. – Т. 3. – №. 2. – С. 782-786.
30.
Saginbaevna T. S. FORMATION OF STUDENTS'SKILLS OF INDEPENDENT
PERFORMANCE THROUGH THE TEACHING OF ART HISTORY //Spectrum Journal
of Innovation, Reforms and Development. – 2022. – Т. 9. – С. 386-392.
31.
Tajimuraova S. S. INFORMATION AND COMMUNICATIONS IN MANAGEMENT
//Journal of Integrated Education and Research. – 2022. – Т. 1. – №. 5. – С. 509-511.
32.
Есанов М. ФОРМИРОВАНИЕ НРАВСТВЕННЫХ КАЧЕСТВ ЛИЧНОСТИ
СРЕДСТВАМИ МУЗЫКИ //Oriental Art and Culture. – 2023. – Т. 4. – №. 1. – С. 719-
725.
33.
Ayapova K., Yesanov M. Organization of Music Lessons by the Teacher in Various Ways
//Miasto Przyszłości. – 2022. – Т. 27. – С. 189-191.
34.
Esanov M., Ametov A. DOIRA SAN’ATINING RIVOJLANISHI VA TARIXI //Oriental
Art and Culture. – 2022. – Т. 3. – №. 2. – С. 729-733.
35.
Eсанов М. Знание особенностей воздействия музыкального искусства на человека
//Science and Education. – 2022. – Т. 3. – №. 12. – С. 767-771.
36.
Есанов М. О. ЎЗБЕК ХАЛҚ ЧОЛҒУЛАРИДА ИЖРОЧИЛИК ТАРИХИ //Oriental Art
and Culture. – 2022. – Т. 3. – №. 1. – С. 578-58
