Ikki va uch o‘lchovli shakllarni chizishda amaliy dasturlardan
foydalanib talabalarning matematik savodxonligini rivojlantirish
Atenov Jandarbek Dayrabay o‘g‘li, Dustov Mansurjon Xurramovich
1.
Toshkent amaliy fanlar universiteti “Boshlang‘ich ta’lim nazariyasi va metodikasi” kafedrasi o‘qituvchisi.
2.
Toshkent amaliy fanlar universiteti “Boshlang‘ich ta’lim nazariyasi va metodikasi” kafedrasi katta
o‘qituvchisi.
https://doi.org/10.5281/zenodo.10442579
Annotatsiya:
Maqola matematikadan amaliy mashg’ulotlarda darslarning samaradorligini yanada oshirish
maqsadida zamonaviy axborot texnologiyalari vositalaridan maqsadli foydalanish, xususan, matematik paketlarni qo‘llashga
doir namunalarga bag‘ishlangan.
Kalit so‘zlar:
axborot texnologiyalari, amaliy dastur, Geogebra, grafik, funksiya.
Аннотация:
В статье рассматриваются примеры целенаправленного использования современных средств
информационных технологий, в частности, использование математических пакетов для дальнейшего повышения
эффективности уроков математики.
К
лючевые слова
:
информационные технологии, программное обеспечение, Geogebra, графика, функция.
Abstract:
The article focuses on examples of targeted use of modern information technology tools, in particular,
the use of mathematical packages to further increase the effectiveness of lessons in mathematics.
Keywords
: Information technology, program, Geogebra, graphics, function
.
KIRISH
Bugungi kunning asosiy talablaridan biri -
zamonaviy
axborot-kommunikatsiya
texnologiyalarini
qo‘llagan
holda
ta’limni
boshqarishni avtomatlashtirish va har tomonlama
tahlil qilib borish tizimini yaratish, elektron resurslar
va masofaviy ta’limni yanada rivojlantirishdir.
Doimiy ravishda ortib borayotgan axborotlar
ko‘lami
o‘quvchilarning
intellektual
axborot
madaniyati - qobiliyatini yanada tarbiyalashga
undaydi. Shuningdek, faqatgina o‘quvchilarnigina
emas, balki o‘qituvchilarning ham kompyuter
dasturlari va ularni ifoda etish vositalarini,
multimedia texnologiyalarini qo‘llash malakalarini
yanada faollashtirishni taqozo etadi. Bu bilan esa
darslarning amaliy samaradorligini yanada oshirish
imkoniyatlari ochiladi.
Ta’lim tizimiga yuqori samarali xalqaro
amaliyotni
joriy
etish,
Respublika
ta’lim
tashkilotlarini nufuzli xalqaro reytinglarga kiritish
bo‘yicha tizimli ishlar amalga oshirilmoqda.
Matematika fanlarini o‘qitishga yangi texnik
vositalar, shu jumladan, kompyuter va boshqa
axborot texnologiyalarining jadal kirib kelayotgan
hozirgi davrida fanlararo uzviylikni ta`minlash
maqsadida informatika fani yutuqlaridan foydalanish
dolzarb
masalalardan
biridir.
Kompyuter
texnikalarini ta`lim muassasalariga tatbiq etish,
o‘qitish jarayonini optimallashtirishga keng yo‘l
ochib beradi.
ADABIYOTLAR TAHLILI VA
METODOLOGIYA
Hozirda, ayniqsa matematik ta’limning zamon
talablariga javob berishining zaruriy shartlaridan biri
axborot texnologiyalarining ilg’or resurslaridan
samarali foydalanishdir.
Bu sohada bir qator ishlarda, masalan dars
jarayonida axborot texnologiyalari imkoniyatlaridan
foydalanishni to‘g’ri tashkil etish, uning g’oyalari
to‘g’risida, shuningdek ba’zi mavzularni o‘qitish
uslublari haqida ijobiy fikrlar bildirilgan.[1]-[5]
MUHOKAMA VA NATIJALAR
Ushbu maqolada matematikadan amaliy
mashg’ulotlar mazmunini yanada chuqurlashtirishga
xizmat
qiluvchi,
matematikaning
asosiy
tushunchalariga oid tipik masalalarni Geogebra
kompyuter dasturini qo‘llab yechishga na’munalar,
hisoblash
qoidalari
va
tegishli
yo‘llanmalari
keltiriladi.
1-
masala.
Koordinatalari
A(0,-3,0), B(-
3,0,0), C(0,3,0), D(3,0,0), H(0,0,6)
nuqtalarda bo‘lgan prizma chizing.
1)
Prizma
ni
Geogebra
dasturidan
foydalanib online tarzda chizamiz;
2)
Geogebra bosh menyusida “Vid\Polotno
3D” ni tanlaymiz;
3)
Инструменты
bo‘limidan
Prizma
ni
tanlaymiz;
4)
Komandalar
kiritish
paneliga
koordinatalarini kiritamiz;
5)
“полотно 3D”da koordinatalari
A(0,-
3,0), B(-3,0,0), C(0,3,0), D(3,0,0),
H(0,0,6)
nuqtalarda bo‘lgan prizma
hosil bo‘ladi.
Bunday
dasturlardan
foydalanish
orqali
talabalarda fanga bo‘lgan qiziqishini yanada
oshirishimiz mumkin. Bundan tashqari tasavvur
qilish, ko‘z oldiga keltirishlariga ham yordam beradi.
2-masala.
Asosining koordinatalari
A(0,-4,0)
,
B(4,0,0)
,
C(0,4,0),
D(-4,0,0)
va
uchining
koordinatasi
E(0,0,6)
bo‘lgan piramidanini chizing.
1)
Piramidani
Geogebra
dasturidan
foydalanib online tarzda chizamiz;
2)
Geogebra bosh menyusida “Vid\Polotno
3D” ni tanlaymiz;
3)
Инструменты
bo‘limidan piramidani
tanlaymiz;
4)
Komandalar
kiritish
paneliga
koordinatalarini kiritamiz;
5)
“полотно
3D”da
asosining
koordinatalari
A(-3,0,0),
B(0,-3,0),
C(3,0,0),
D(0,3,0)
va
uchining
koordinatasi E(0,0,3) bo‘lgan piramida
hosil bo‘ladi.
Bunday dasturlardan foydalanib biz funksiya
grafiklarini yoki geometrik shakllarni tezda chizib
olishimiz
mumkin.
Bu
esa
bizga
vaqtdan
yutishimizga yordam beradi.
3-masala. y=
𝟒
𝟑𝒙
funksiya grafigini chizing.
1)
Bu
masalani
grafigini
Geogebra
dasturidan foydalanib chizamiz;
2)
Geogebra bosh menyusida “Vid\Polotno
3D” ni tanlaymiz;
3)
Komandalar kiritish paneliga y=4/3x ni
kiritamiz;
4)
“полотно
3D”da
funksiya
grafigi
(giperbola) hosil bo‘ladi.
Hozirgi kunda axborot texnalogiyalari,
zamonaviy dasturlar nafaqat talabalar uchun balki,
o‘qituvchilar uchun ham juda foydali. Chunki
axborot texnalogiyalari zamon talabiga aylanib
ulgurgan.
XULOSA
Xulosa qilib aytganda bugungi o‘quvchilar
masalalarini tez va sifatli yechishni hohlaydi. Oliy
o‘quv yurtlarida, maktablarda matematika fanini
o‘qitishda axborot texnologiyalarini qo‘llab o‘qitish
yaxshi samara beradi. Dunyoga e’tibor
beradigan bo‘lsak nazariy ta’limdan amaliy ta’limga
o‘tish shiddat bilan rivojlanayotganiga guvoh
bo‘lamiz. Shunday ekan, qishloq xo‘jaligiga
ixtisoslashgan oliy o‘quv yurtlarida, maktablarda
matematika
fanlarini
o‘rgatishda
amaliy
mashg’ulotlar samaradorligini oshirishda axborot
texnologiyalaridan foydalanishga katta e’tibor
qaratish kerak bo‘ladi. Bunda bizga maple, geogebra,
desmos dasturlari yordam beradi. Matematika barcha
mutahassisliklarni mukammal o‘rganishning asosi
ekanligiga talabalarda qiziqish uyg’otishda juda ham
qo‘l keladi.
Foydalangan adabiyotlar:
1.
U.J.Begimqulov.
Pedagogik
ta’limda
zamonaviy axborot texnologiyarini joriy etishning samarali
ilmiy-amaliy asoslari. T.: ”Fan”, 2007.
2. D.X.Turdiboyev “Geometriyada o‘quv
mashg’ulotlarini
axborot
kommunikatsiya
texnologiyalaridan foydalanib loyihalash” //Informatika va
energetika muammolari jurnali. Toshkent, 2011.
4. Jo‘raqulov, R., Toshpo‘latov, D. S. (2021).
Matematika fanini o‘qitishda ajdodlar merosi. Academic
research in educational sciences.
5. ST Iskandarov, DS Toshpolatov Assessment of
Economic Efficiency of Vegetable Production in
Greenhouses. International Journal of Progressive Sciences
and Technologies, 2020.
