33
TA'LIM MUASSASASIDA FAOLIYAT OLIB BORAYOTGAN PEDAGOGIK JAMOA
EMOTSIONAL MUNOSABATLARINI O'RGANISHNING NAZARIY ASOSLARI
Botirova Yorqinoy Dilshod qizi
Guliston davlat pedagogika instituti stajyor-o'qituvchisi.
https://doi.org/10.5281/zenodo.10812631
Annotatsiya.
Ushbu tezisda, ta’lim muassasasida faoliyat olib borayotgan pedagogik
jamoa emotsional munosabatlarini o’rganishning nazariy asoslari haqida fikr va mulohazalar
yuritiladi. Pedagogik hamjamiyat ichidagi hissiy munosabatlar har qanday muassasaning ta'lim
manzarasini shakllantirishda hal qiluvchi rol o'ynaydi. O'qituvchilar, ma'murlar va yordamchi
xodimlar o'rganishni osonlashtirish uchun birlashganda, ularning shaxslararo aloqalari sifati
ta'lim tajribasining umumiy samaradorligiga sezilarli ta'sir qiladi. Pedagogik hamjamiyatdagi
hissiy munosabatlarni tushunishimizga yordam beradigan asosiy nazariyalardan biri bu ijtimoiy
konstruktivizmdir.
Kalit so’zlar:
ta’lim, pedagog, pedagogik jamoa, emotsional munosabat, nazariy asoslar,
shaxslararo munosabat, ijtimoiy munosabat.
THEORETICAL PRINCIPLES OF STUDYING THE EMOTIONAL RELATIONS
OF THE PEDAGOGICAL TEAM OPERATING IN AN EDUCATIONAL INSTITUTION
Abstract.
In this thesis, there are thoughts and opinions about the theoretical basis of
studying the emotional relations of the pedagogical team operating in the educational institution.
Emotional relations within the pedagogical community play a decisive role in shaping the
educational landscape of any institution. When teachers, administrators, and support staff come
together to facilitate learning, the quality of their interpersonal relationships has a significant
impact on the overall effectiveness of the educational experience. One of the main theories that
help us understand emotional relationships in the educational community is social constructivism.
Key words:
education, pedagogue, pedagogical team, emotional relationship, theoretical
foundations, interpersonal relationship, social relationship.
ПРИНЦИПЫ ИЗУЧЕНИЯ ЭМОЦИОНАЛЬНЫХ ОТНОШЕНИЙ
ПЕДАГОГИЧЕСКОГО КОЛЛЕКТИВА, РАБОТАЮЩЕГО В
ОБРАЗОВАТЕЛЬНОМ УЧРЕЖДЕНИИ
Аннотация.
В данной дипломной работе изложены мысли и мнения по поводу
теоретической основы изучения эмоциональных отношений педагогического коллектива,
действующего в образовательном учреждении. Эмоциональные отношения внутри
педагогического сообщества играют решающую роль в формировании образовательного
34
ландшафта любого учреждения. Когда учителя, администраторы и вспомогательный
персонал собираются вместе, чтобы облегчить обучение, качество их межличностных
отношений оказывает существенное влияние на общую эффективность образовательного
процесса. Одной из основных теорий, помогающих понять эмоциональные
взаимоотношения в образовательном сообществе, является социальный конструктивизм.
Ключевые слова:
образование, педагог, педагогический коллектив, эмоциональные
отношения, теоретические основы, межличностные отношения, социальные отношения.
Kirish.
L. Vigotskiy kabi nazariyotchilar tomonidan ishlab chiqilgan ijtimoiy
konstruktivizm bilimlar ijtimoiy o'zaro ta'sir va hamkorlik orqali faol ravishda quriladi, deb
ta'kidlaydi. Ta'lim sharoitida ushbu nazariya o'qituvchilar, shuningdek o'qituvchilar va talabalar
o'rtasidagi hissiy aloqalarning ahamiyatini ta'kidlaydi. Konstruktivistik doirada hissiy
munosabatlar kognitiv rivojlanishning katalizatori sifatida qaraladi. O'qituvchilar bir-biri bilan
mustahkam aloqalarni o'rnatganda, bu g'oyalar erkin oqadigan va kasbiy o'sishni ta'minlaydigan
hamkorlik muhitini yaratadi. Bundan tashqari, o'qituvchilar va talabalar o'rtasidagi ijobiy hissiy
aloqalar qulay o'quv muhitini osonlashtiradi, bu yerda talabalar o'zlarining ta'lim safarlarida
o'zlarini xavfsiz va qo'llab-quvvatlaydilar.
Daniel Golemanning hissiy intellekt tushunchasi yana bir nazariy ob'ektiv bo'lib, u orqali
pedagogik hamjamiyatdagi hissiy munosabatlarni o'rganish mumkin. Hissiy aql o'z va
boshqalarning his-tuyg'ularini tan olish, tushunish, boshqarish va samarali foydalanishni o'z ichiga
oladi. Yuqori hissiy intellektga ega bo'lgan o'qituvchilar pedagogik hamjamiyat ichidagi
shaxslararo munosabatlarning murakkabliklarini boshqarish uchun yaxshiroq jihozlangan.
Pedagogik hamjamiyat sharoitida hissiy aql nizolarni hal qilish, empatiyani rivojlantirish
va turli xil istiqbollarni qadrlaydigan muhitni yaratish uchun juda muhimdir. Hissiy jihatdan aqlli
o'qituvchilar o'z o'quvchilari bilan yaxshiroq bog'lanishlari, ularning ehtiyojlarini tushunishlari va
o'qitish uslublarini mos ravishda moslashtirishlari mumkin. Bundan tashqari, o'qituvchilar
o'rtasidagi hissiy aql ijobiy tashkiliy madaniyatga hissa qo'shadi, bu yerda o'zaro hurmat va qo'llab-
quvvatlash markaziy qoidalardir.
Jon Boulbi tomonidan kashshof bo'lgan qo'shilish nazariyasi, ularning hissiy farovonligiga
doimiy ta'sir ko'rsatadigan shaxslar o'rtasida hosil bo'lgan hissiy aloqalar haqida tushuncha beradi.
Pedagogik jamoada bog'lanish nazariyasi o'qituvchilar va talabalar, shuningdek
o'qituvchilarning o'zlari o'rtasidagi dinamikani tushunishga yordam beradi. Pedagogik hamjamiyat
35
ichidagi xavfsiz qo'shimchalar tegishli bo'lish va ishonch tuyg'usiga hissa qo'shadi, qo'llab-
quvvatlovchi ta'lim muhitini yaratadi.
O'z o'quvchilari bilan xavfsiz qo'shimchalarni shakllantiradigan o'qituvchilar samarali
o'rganish uchun asos yaratadilar. Talabalar o'z o'qituvchilari bilan hissiy aloqani his qilganlarida,
o'quv jarayoniga ko'proq jalb qilinadi. Bundan tashqari, ilova nazariyasi o'qituvchilar orasida
qo'llab-quvvatlovchi professional hamjamiyat muhimligini ta'kidlaydi. O'qituvchilar o'z
hamkasblari va ma'murlari tomonidan qo'llab-quvvatlanayotganini his qilsalar, bu ularning ishidan
qoniqish, chidamlilik va umumiy farovonlikka ijobiy ta'sir qiladi.
Erik Bern tomonidan ishlab chiqilgan tranzaktsion tahlil pedagogik hamjamiyat ichidagi
muloqotni tushunish va yaxshilash uchun asos yaratadi. Nazariya uchta ego holatini ta'kidlaydi—
ota-ona, kattalar va bola-har biri turli xil aloqa usullarini ifodalaydi. Pedagogik hamjamiyatdagi
muvaffaqiyatli o'zaro ta'sirlar samarali va konstruktiv muloqotni ta'minlab, ushbu ego holatlari
o'rtasidagi muvozanatni talab qiladi.
Hissiy munosabatlar sharoitida tranzaktsion tahlil o'qituvchilarga ularning muloqot
shakllarini tanib olishga va ularni ijobiy va hamkorlik muhitini yaratishga moslashtirishga yordam
beradi. Ochiq va hurmatli muloqotni rivojlantirish orqali o'qituvchilar muammolarni hal qilishlari,
fikr almashishlari va ta'lim muassasasini yaxshilash yo'lida birgalikda ishlashlari mumkin.
Pedagogik hamjamiyat ichidagi hissiy munosabatlarning nazariy asoslarini tushunish juda
muhim, ammo bu nazariyalarni amaliy strategiyalarga aylantirish bir xil darajada hal qiluvchi
ahamiyatga ega. Ta'lim muassasalari ijobiy hissiy munosabatlarni rivojlantirish uchun quyidagi
amaliyotlarni amalga oshirishi mumkin:
Malaka oshirish dasturlari: hissiy intellekt, nizolarni hal qilish va samarali muloqotga
qaratilgan seminarlar va treninglar tashkil etish. Ushbu dasturlar o'qituvchilarning shaxslararo
ko'nikmalarini oshirishi va qo'llab-quvvatlovchi jamiyatni rivojlantirishga hissa qo'shishi mumkin.
Mentorlik dasturlari: tajribali o'qituvchilarni yangi kelganlar bilan birlashtiradigan
mentorlik tashabbuslarini o'rnatish. Bu bilimlarni uzatishni osonlashtiradi, hissiy qo'llab-
quvvatlaydi va o'qituvchilar orasida tegishlilik hissini uyg'otadi.
Birgalikda rejalashtirish va qaror qabul qilish: birgalikda rejalashtirish va qaror qabul qilish
jarayonlarini rag'batlantirish. O'qituvchilar muassasaning ta'lim strategiyasi va siyosatini
shakllantirishda ishtirok etganda, bu ularning egalik va majburiyat hissini kuchaytiradi. Ijobiy
tashkiliy madaniyatni targ'ib qilish: xilma-xillikni qadrlaydigan, o'zaro hurmatni targ'ib qiluvchi
va pedagogik hamjamiyat farovonligini birinchi o'ringa qo'yadigan ijobiy tashkiliy madaniyatni
36
yaratish. Bunga muntazam muloqot, tan olish dasturlari va ish va hayot muvozanatini targ'ib
qiluvchi tashabbuslar orqali erishish mumkin.
Xulosa:
Pedagogik hamjamiyat ichidagi hissiy munosabatlarning nazariy asoslari ta'lim
muhitini shakllantiruvchi dinamika haqida qimmatli tushunchalarni beradi. Ijtimoiy
konstruktivizm, hissiy aql, bog'lanish nazariyasi va tranzaktsion tahlil tamoyillarini o'z ichiga
olgan holda, ta'lim muassasalari o'qituvchilar va talabalar uchun umumiy o'quv tajribasini
oshiradigan qo'llab-quvvatlovchi jamoalarni rivojlantirishi mumkin. Ushbu nazariyalarni amalda
qo'llash hissiy aloqalar rivojlanib, hamkorlik, aloqa va oxir-oqibat ta'lim muassasasining
muvaffaqiyatini yaxshilashga olib keladigan muhitni yaratish uchun juda muhimdir.
REFERENCES
1.
O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019-yil 8-oktabrdagi PF-5847-son Farmoni
bilan tasdiqlangan "O'zbekiston Respublikasi Oliy ta'lim tizimini 2030-yilgacha
rivojlantirish Konsepsiyasi".
2.
J.Hasanboyev,
H.Sariboyev,
G.Niyozov,
O.Hasanboyeva,
M.Usmonboyeva.
Pedagogika.O’quv qo’llanma.T.: «FAN»-2006.281.
3.
Chuprikova N.I. Aqliy rivojlanish va o'rganish (tizim-strukturaviy yondashuvni asoslash
tomon). - M.: MSSI nashriyoti. Voronej: "MODEK" NPO nashriyoti, 2003. - 320 p.
4.
Sagdullaev, P. (2022). Modern approaches and innovations in teaching foreign languages.
Андрияновские педагогические чтения, 1(1), 210-212.
5.
Sagdullaev, P. (2023). THE INNOVATIONS AND VARIETY OF APPROACHES IN
TEACHING FOREIGN LANGUAGES. Science and innovation, 2(B4), 142-148.
6.
Sagdullayev, P. K. (2020). Raqamli texnologiyalar vositasida bo‘lajak o‘qituvchilarning
til kompetensiyalarini rivojlantirish. PEDAGOGIKA, 5(1), 19-21.
7.
Maxsudova, S. (2023). THEORETICAL AND METHODOLOGICAL BASIS OF
DEVELOPING
THE
CREATIVITY
OF
FUTURE
PRIMARY
CLASS
TEACHERS. Science and innovation, 2(B11), 540-543.
8.
Taniberdiyev, A., & Maxsudova, S. (2023). CONCEPTUAL FOUNDATIONS OF THE
FORMATION
OF
CREATIVITY
IN
FUTURE
PRIMARY
SCHOOL
TEACHERS. Modern Science and Research, 2(12), 466-472.
9.
Maxsudova, S. (2023). Boshlang’ich sinf darslarida xorijiy tajribalardan foydalanishning
ahamiyati va samaradorligi (Darsliklar misolida). In
INTERNATIONAL SCIENTIFIC
FORUM. Scienceweb-National database of scientific research of Uzbekistan
.
