ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2017
№
2
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
66
М
.
Курбанов
ТДЮУ
ўқитувчиси
МАНСАБДОР
ШАХСЛАР
ЖИНОИЙ
ЖАВОБГАРЛИГИНИНГ
ЎЗИГА
ХОС
ЖИҲАТЛАРИ
Аннотация
:
мақолада
муаллиф
томонидан
жиноят
қонунчилигига
кўра
мансабдор
шахслар
томонидан
содир
этиладиган
жиноятлар
учун
жавобгарликнинг
ўзига
хос
хусусиятлари
таҳлил
қилинган
.
Шунингдек
,
мансабдор
шахслар
жиноий
жавобгарлигига
оид
жиноий
қонунчилик
таҳлили
юзасидан
айрим
таклифлар
келтирилган
.
Калит
сўзлар
:
жиноий
жавобгарлик
,
махсус
субъект
,
мансабдор
шахс
,
мансабдорлик
жиноятлари
.
Аннотация
:
в
данной
статье
автором
проводится
анализ
особенности
уголовной
ответственности
должностных
лиц
за
должностные
преступления
по
уголовному
законодательству
,
а
также
даны
некото
-
рые
предложения
привлечения
к
уголовной
ответственности
должностных
лиц
.
Ключевые
слова
:
уголовная
ответственность
,
специальный
субъект
,
должностное
лицо
,
должностные
преступления
.
Abstract:
in this article the author conducted an anal-
ysis some characteristics of criminal liability of officials for
official malfeasance in the Criminal Law. And as a result of
analyze there had been some suggestions for the criminal
liability of officials.
Key words:
criminal responsibility, special subject, of-
ficial, white-collar crimes.
Ўзбекистон
Республикасининг
амалдаги
Жиноят
кодекси
16-
моддаси
биринчи
қисмида
жиноят
учун
жавобгарликнинг
таърифи
берилган
бўлиб
,
жиноят
учун
жавобгарлик
жиноят
содир
этишда
айбдор
бўлган
шахсга
нисбатан
суд
томонидан
ҳукм
қилиш
,
жазо
ёки
бошқа
ҳуқуқий
таъсир
чораси
қўлланилишида
ифодаланадиган
жиноят
содир
этишнинг
ҳуқуқий
оқибатидир
.
Жиноий
жавобгарликнинг
вақт
бўйича
чегараси
хусусида
фикр
юритиб
,
А
.
А
.
Пионтковский
жиноий
жавобгарлик
жиноят
содир
қилинган
пайтдан
бошланади
,
деб
ёзади
[1, 9-
б
].
Я
.
М
.
Брайнин
эса
жиноят
содир
этилганлиги
аниқланган
пайтдан
жиноий
жавобгарлик
бошланади
,
деб
ҳисоблайди
[2, 27-
б
].
Жиноятнинг
махсус
субъекти
жиноят
субъекти
масаласида
алоҳида
аҳамиятга
эга
.
Шахсни
жиноятнинг
махсус
субъекти
деб
ҳисоблаш
учун
субъектнинг
зарурий
белгилари
билан
бирга
(
ёш
,
ақли
расолик
)
албатта
бошқа
белгилар
ҳам
бўлиши
керакки
,
бундай
белгисиз
шахснинг
тегишли
норма
билан
жиноий
жавобгарликка
тортилиши
мумкин
эмас
[3, 147-
б
].
Жиноятнинг
мансабдорлик
кўринишидаги
махсус
субъект
белгиси
жиноят
субъектининг
факультатив
белгиси
бўлиб
,
бу
белгилар
ЖК
Махсус
қисмининг
барча
моддаларида
назарда
тутилган
жиноятлар
учун
зарур
бўлмай
,
фақат
мансабдорлик
жиноятлари
учунгина
зарурий
саналади
.
Бунга
мисол
тариқасида
ЖКнинг
230-
моддасига
кўра
айбсиз
кишини
жавобгарликка
тортганлик
учун
фақат
суриштирувчи
,
терговчи
жиноят
субъекти
деб
топилишини
келтириш
мумкин
[4, 244-
б
].
Жиноятнинг
махсус
субъектлари
орасида
мансабдорлик
белгиси
энг
кўп
учрайдиган
махсус
субъект
белгиси
ҳисобланади
.
Мансабдорлик
жиноятида
айблаш
учун
шахс
,
албатта
,
қонунга
мувофиқ
мансабдор
бўлиши
керак
.
Ўзбекистон
Республикаси
ЖКнинг
деярли
учдан
бир
қисм
нормаларининг
диспозицияларида
махсус
субъектларнинг
жиноий
жавобгарлиги
назарда
тутилган
[5, 139-
б
].
Аксарият
юридик
адабиётларда
махсус
субъект
белгиларининг
мансаб
ваколати
юзасидан
жиноятнинг
субъекти
бўлиши
(167-
м
., 2-
қисм
,
«
г
»
банди
,
205-211-
м
.)
га
оид
белгиси
кенг
тарқалганлигини
қайд
этиш
мумкин
[6, 208–209-
б
].
Шунингдек
,
махсус
субъект
белгиси
норма
диспозициясида
тўғридан
-
тўғри
кўрсатилиши
ёки
шарҳлаш
орқали
баён
қилиниши
мумкин
.
ЖКнинг
192
1
-
моддаси
диспозициясида
хусусий
мулк
ҳуқуқини
бузиш
жиноятини
назорат
қилувчи
,
ҳуқуқни
муҳофаза
қилувчи
ҳамда
бошқа
давлат
органининг
ва
давлат
ташкилотининг
мансабдор
шахси
ёки
хизматчиси
томонидан
содир
этилганлиги
учун
жавобгарлик
назарда
тутилган
.
Худди
шунингдек
,
жиноят
қонунчилигида
махсус
субъект
белгилари
алоҳида
нормада
ҳам
кўрсатиб
ўтилиши
мумкин
.
Бу
ҳолат
РФ
ЖКнинг
331-
моддаси
диспозициясида
кўзга
ташланади
.
Унда
ҳарбий
хизмат
ўташ
билан
боғлиқ
жиноятларни
содир
этганлик
учун
жиноий
жавобгарликка
тортилиши
мумкин
бўлган
шахслар
рўйхати
келтирилган
.
Юридик
адабиётларда
мансабдор
шахс
тушунчасини
ёритишга
турли
мунозарали
фикрлар
билдирилган
.
Жумладан
,
И
.
Н
.
Пахомов
мансабдор
шахс
деганда
,
фақат
давлат
ҳокимияти
ваколатларига
эга
бўлган
давлат
хизматчилари
тушунилиши
кераклигини
қайд
этса
,
бошқа
бир
олим
,
Г
.
И
.
Петров
эса
,
мансабдор
шахс
деганда
,
давлат
ёки
жамоат
аппаратида
мансаб
ваколатига
эга
бўлган
,
ҳуқуқий
муносабатларнинг
вужудга
келишига
,
ўзгаришига
ва
бекор
бўлишига
сабаб
бўлувчи
юридик
ҳаракатларни
содир
қила
оладиган
шахслар
тушунилиши
керак
,
дейди
.
Ц
.
А
.
Ямпольская
«
мансабдор
шахс
»
деганда
,
ўзининг
хизмат
ваколатларига
биноан
турли
ҳуқуқ
субъектлари
ҳолатларига
таъсир
этувчи
,
маъмурий
бошқарувчилик
актларини
вужудга
келтириш
билан
ҳуқуқий
оқибатларга
сабаб
бўлувчи
давлат
хизматчилари
тушунилиши
кераклигини
таъкидлайди
.
Б
.
Ж
.
Ахраров
«
мансабдор
шахс
»
тушунчасини
биринчи
марта
Д
.
И
.
Курский
томонидан
«
Янги
жиноят
ҳуқуқи
»
номли
тадқиқот
ишида
собиқ
совет
илмий
муомаласига
киритилганлигини
таъкидлаб
,
«
мансабдор
шахс
»
тушунчаси
давлат
органида
,
фуқароларнинг
ўзини
ўзи
бошқариш
органида
,
мулкчилик
шаклидан
қатъи
назар
корхона
,
муассаса
,
ташкилотда
тайинланадиган
,
сайланадиган
ёки
махсус
топшириқ
асосида
доимий
ёки
вақтинча
ташкилий
-
бошқарув
ёки
маъмурий
-
хўжалик
ваколатини
амалга
оширувчи
шахс
,
деб
тушунтиради
[7, 125–126-
б
].
1927
йилги
ЖКда
мансабдор
шахс
тушунчасига
деярли
тўлиқ
тушунча
берилган
бўлишига
қарамай
жиноят
ҳуқуқи
назариясида
кенг
талқин
қилиш
давом
этаверганлигини
кузатиш
мумкин
[8, 21-
б
].
Кейинчалик
1959
йил
21
майда
қабул
қилинган
ЎзССРнинг
ЖКнинг
148-
моддасида
мансабдорлик
жиноятлари
ва
мансабдор
шахс
тушунчаси
берилди
,
унга
кўра
мансабдор
шахс
деганда
,
давлат
ёки
жамоат
муассасаларида
,
корхоналарда
ёки
бошқа
ташкилотларда
доимий
ёки
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2017
№
2
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
67
вақтинча
,
пуллик
ёки
пулсиз
,
тайинланиб
,
сайланиб
ёхуд
айрим
топшириқлар
юзасидан
давлат
ҳокимият
актларини
амалга
ошириш
билан
боғлиқ
вазифаларни
ёхуд
маъмурий
-
бошқарувчилик
ва
ташкилий
-
хўжалик
характеридаги
вазифаларни
бажарувчи
шахслар
тушунилиши
тўғрисидаги
қоида
ўрнатилган
.
Шу
сабабли
суд
амалиётида
мансабдор
шахс
тушунчаси
унинг
эгаллаб
турган
вазифаси
ва
ваколатлари
хусусиятидан
келиб
чиқиб
аниқланган
.
Шу
ўринда
,
Ўзбекистон
Республикасининг
2015
йил
20
августдаги
ЎРҚ
-391-
сонли
Қонуни
билан
«
мансабдор
шахс
»
атамаси
тушунчасининг
янги
таҳрирда
баён
этилганлиги
ҳамда
Жиноят
қонунидан
«
масъул
мансабдор
шахс
»
атамасининг
чиқариб
ташланганлиги
эътиборга
молик
[10].
Мансабдорлик
жиноятларини
жиноий
-
ҳуқуқий
тавсифини
ёритиш
,
бу
турдаги
жиноятларни
квалификация
қилишда
мансабдор
шахс
,
хизматчи
,
ҳокимият
вакили
атамаларини
шарҳлаш
ва
тўғри
қўллаш
муҳим
аҳамиятга
эга
.
Мазкур
Қонун
билан
Ўзбекистон
Республикаси
ЖКда
мансабдорлик
жиноятлари
билан
боғлиқ
айрим
атамаларнинг
ҳуқуқий
маъносига
ўзгартиш
ва
қўшимчалар
киритилди
.
Шунга
кўра
, «
мансабдор
шахс
»
деганда
доимий
,
вақтинча
ёки
махсус
ваколат
бўйича
тайинланадиган
ёки
сайланадиган
,
ҳокимият
вакили
вазифаларини
бажарадиган
ёхуд
давлат
органларида
,
фуқароларнинг
ўзини
ўзи
бошқариш
органларида
,
мулк
шаклидан
қатъи
назар
,
корхоналарда
,
муассасаларда
,
ташкилотларда
ташкилий
-
бошқарув
,
маъмурий
-
хўжалик
вазифаларини
амалга
оширадиган
ва
юридик
аҳамиятга
эга
ҳаракатларни
содир
этишга
ваколат
берилган
шахс
,
худди
шунингдек
халқаро
ташкилотда
ёхуд
чет
давлатнинг
қонун
чиқарувчи
,
ижро
этувчи
,
маъмурий
ёки
суд
органида
мазкур
вазифаларни
амалга
оширувчи
шахс
тушунилади
.
«
Мансабдор
шахс
»
жиноят
-
ҳуқуқий
атамасининг
янги
таҳрирдаги
ҳуқуқий
маъносини
таҳлил
қилиш
қуйидагича
хулоса
қилиш
имконини
беради
.
Яъни
,
мансабдор
шахснинг
ташкилий
бошқарув
вазифалари
жамоага
раҳбарлик
қилиш
,
кадрларни
танлаш
ва
жой
-
жойига
қўйиш
,
тобе
шахслар
меҳнати
хизматини
ташкил
этиш
,
интизомни
таъминлаш
,
рағбатлантириш
,
интизомий
жазо
чораларини
қўллаш
кабиларда
ифодаланади
.
Давлат
органида
,
тижорат
,
нотижорат
ташкилотида
меҳнат
шартномаси
ёки
фуқаролик
-
ҳуқуқий
шартнома
асосида
меҳнат
фаолиятини
амалга
оширувчи
,
мансабдор
шахс
аломатларига
эга
бўлмаган
шахс
хизматчи
саналади
.
Д
a
вл
a
т
в
a
ҳуқуқ
н
a
з
a
риясиг
a o
ид
a
д
a
биётл
a
рд
a
ҳ
o
кимият
в
a
к
o
л
a
тиг
a
эг
a
бўлг
a
н
,
ҳуқуқий
ҳужж
a
тл
a
р
чиқ
a
риб
,
ул
a
рни
муст
a
қил
р
a
вишд
a
ҳ
a
ётг
a
ж
o
рий
этувчи
м
a
нс
a
бд
o
р
ш
a
хсл
a
р
д
a
вл
a
т
хизм
a
тчил
a
ри
саналиши
лозимлиги
кўрсатиб
ўтилади
[11, 73-
б
].
Ҳокимият
вакили
эса
давлатнинг
бирон
-
бир
ҳокимият
органининг
номидан
иш
кўриб
,
муайян
вазифаларни
доимий
ёки
вақтинча
амалга
оширувчи
ва
ўз
ваколатлари
доирасида
кўпчилик
ёхуд
барча
фуқаро
ёки
мансабдор
шахслар
учун
мажбурий
бўлган
ҳаракатларни
содир
этиш
ёки
фармойишлар
бериш
ҳуқуқига
эга
бўлган
шахс
.
Бундай
шахслар
жумласига
,
масалан
,
Олий
Мажлис
Сенати
аъзолари
ва
Қонунчилик
палатаси
депутатлари
,
Ўзбекистон
Республикаси
Ҳукумати
аъзолари
,
Қорақалпоғистон
Республикаси
Юқори
Кенгеси
депутатлари
ва
Ҳукумати
аъзолари
,
вилоятлар
ва
Тошкент
шаҳар
ҳокимлари
,
Ўзбекистон
Республикаси
ва
Қорақалпоғистон
Республикаси
вазирликлари
ва
идоралари
раҳбарлари
,
судьялар
,
прокурорлар
,
терговчилар
,
божхона
,
солиқ
,
ички
ишлар
органлари
ва
Миллий
хавфсизлик
хизмати
ходимлари
,
суд
ижрочиларини
киритиш
мумкин
.
Ўзбекистон
Республикасининг
Жиноят
кодекси
17-
м
o
дд
a
сиг
a
асосан
ЖКнинг
205 — 210, 230 — 232, 234,
235, 279 — 302-
моддаларида
назарда
тутилган
жиноятлар
учун
жиноят
содир
этгунга
қадар
ўн
саккиз
ёшга
тўлган
шахслар
жавобгарликка
тортилади
[12].
Мансабдорлик
жин
o
ятл
a
ри
учун
жин
o
ий
ж
a
в
o
бг
a
рлик
ёшининг
бунд
a
й
б
e
лгил
a
ниши
бу
ёшг
a
e
тг
a
нд
a
ш
a
хс
м
a
нс
a
б
в
a
к
o
л
a
тл
a
ри
бил
a
н
б
o
ғлиқ
ҳ
a
р
a
к
a
тл
a
рини
тушун
a
диг
a
н
,
унинг
o
қиб
a
тини
a
нгл
a
й
o
лишини
ҳис
o
бг
a o
либ
б
e
лгил
a
нг
a
н
.
Бизнингч
a,
б
a
рч
a
м
a
нс
a
бд
o
рлик
жин
o
ятл
a
ри
к
a
би
«
Тадбиркорлик
фаолиятига
тўсқинлик
қилиш
,
қонунга
хилоф
равишда
аралашиш
билан
боғлиқ
жиноятлар
ҳамда
хўжалик
юритувчи
субъектларнинг
ҳуқуқлари
ва
қонуний
манфаатларига
тажовуз
қиладиган
бошқа
жиноятлар
»
номли
XIII
1
бобдаги
мансабдорлик
жиноятлари
учун
ҳам
субъ
e
кт
ёши
этиб
18 (
ўн
с
a
ккиз
)
ёш
б
e
лгил
a
ниши
л
o
зим
.
Чунки
,
мазкур
жиноятлар
ҳ
a
м
м
a
нс
a
бд
o
рлик
жин
o
ятл
a
ри
ҳис
o
бл
a
н
a
ди
.
Ш
a
хсни
жин
o
ий
ж
a
в
o
бг
a
рликк
a
т
o
ртиш
учун
унинг
a
қли
р
a
с
o
лиги
ҳ
a
м
a
ҳ
a
мият
к
a
сб
эт
a
ди
.
Ш
a
хс
с
o
дир
бўл
a
ётг
a
н
в
o
қ
e
ликни
a
нгл
a
й
o
лм
a
с
a,
унинг
ж
a
в
o
бг
a
рлиги
ҳ
a
қид
a
сўз
юритишнинг
ҳ
o
ж
a
ти
ҳ
a
м
бўлм
a
йди
.
Қолаверса
, 1989
йил
20
ноябрда
қабул
қилинган
Бола
ҳуқуқлари
тўғрисидаги
Конвенциянинг
1-
моддасига
кўра
шахс
ўн
саккиз
ёшга
тўлгунга
қадар
бола
ҳисобланади
.
Бола
ҳуқуқларини
ҳимоя
қилишга
қаратилган
бир
қатор
халқаро
ҳужжатларда
ҳам
вояга
етмаганларни
жиноий
жавобгарликка
тортишнинг
минимал
ёшига
риоя
қилиш
белгиланган
[13, 239-
б
].
A
мм
o,
юқоридаги
жин
o
ятл
a
р
учун
субъ
e
кт
ёши
ЖК
Умумий
қисм
17-
м
o
дд
a
сида
кўрсатиб
ўтилмаганлиги
учун
ҳам
умумий
асосларда
16 (
ўн
o
лти
)
ёш
этиб
б
e
лгил
a
нг
a
н
.
Шунинг
учун
юқ
o
рид
a
гил
a
рг
a a
с
o
с
a
н
,
ЖК
Умумий
қисм
17-
м
o
дд
a
сига
тегишли
ўзгартириш
киритг
a
н
ҳ
o
лд
a
XIII
1
бобдаги
мансабдорлик
жиноятлари
учун
ҳам
субъ
e
кт
ёши
18
ёш
қилиб
б
e
лгил
a
ниши
м
a
қс
a
дг
a
мув
o
фиқ
.
«
Тадбиркорлик
фаолиятининг
жадал
ривожланишини
таъминлашга
,
хусусий
мулкни
ҳар
томонлама
ҳимоя
қилишга
ва
ишбилармонлик
муҳитини
сифат
жиҳатидан
яхшилашга
доир
қўшимча
чора
-
тадбирлар
тўғрисида
»
ги
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
Фармонига
[14]
асосан
тадбиркорлик
фаолиятига
қонунга
хилоф
равишда
аралашганлик
ва
тўсқинлик
қилганлик
,
уларнинг
фаолиятини
асоссиз
тўхтатиб
қўйганлик
учун
мансабдор
шахсларнинг
жавобгарлиги
тўғрисидаги
қонун
ҳужжатлари
нормалари
талаблари
қатъий
бажарилишини
,
шунингдек
тадбиркорлик
субъектларига
етказилган
зарарнинг
бевосита
айбдорлардан
ундирилишини
таъминлаш
тўғрисидаги
норманинг
киритилиши
ҳам
мансабдор
шахсларнинг
жавобгарлигини
янада
оширишга
хизмат
қилади
.
Адабиётлар
рўйхати
:
1.
Пионтковский
А
.
А
.
Курс
уголовного
права
в
6
томах
.
Общая
часть
. –
М
., 2007. –
Б
.9.
2.
Брайнин
Я
.
М
.
Уголовная
ответственность
и
ее
основание
в
уголовном
праве
, –
М
., 2003. –
С
. 27.
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2017
№
2
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
68
3.
Рустамбоев
М
.
Ҳ
.
Жиноят
ҳуқуқи
(
Умумий
қисм
).
Олий
ўқув
юртлари
учун
дарслик
. –
Т
.: “ILM ZIYO”,
2005. –
Б
. 147.
4.
Усмоналиев
М
.,
Бакунов
П
.
Жиноят
ҳуқуқи
.
Умумий
қисм
:
Олий
ўқув
юртлари
учун
дарслик
. –
Тошкент
: “
Насаф
”
нашриёти
, 2010. –
Б
. 243-244.
5. Jinoyat huquqi.Umumiy qism: Darslik/A.S.Yakubov,
R.Kabulov va boshq. – T.:O’zbekiston Respublikasi IIV
Akademiyasi, 2009. –
В
. 139.
6.
Уголовное
право
Российской
Федерации
.
Общая
часть
.
М
. “
Юристь
”, 2001. –
С
.208-209.
7.
Ахраров
Б
.
Ж
.
Бошқарув
тартибига
қарши
мансабдорлик
жиноятлари
учун
жавобгарлик
муаммолари
:
Юрид
.
фан
.
докт
. ...
диссертация
. –
Т
.,
2008. –
Б
.125–126.
8.
Зуфаров
Р
.
А
.
Порахўрликка
қарши
курашнинг
жиноят
ҳуқуқий
ва
криминологик
жиҳатлари
:
назария
ва
амалиёт
.
Юрид
.
фан
.
докт
. ...
дис
.
автореф
. –
Т
.,
2005. –
Б
. 21.
9.
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Кенгашининг
Ахборотномаси
, 1995
йил
, 1-
сон
, 1-
модда
.
10.
Ўзбекистон
Республикасининг
“
Ўзбекистон
Республикасининг
айрим
қонун
ҳужжатларига
хусусий
мулкни
,
тадбиркорлик
субъектларини
ишончли
ҳимоя
қилишни
янада
кучайтиришга
,
уларни
жадал
ривожлантириш
йўлидаги
тўсиқларни
бартараф
этишга
қаратилган
ўзгартиш
ва
қўшимчалар
киритиш
тўғрисида
”
ги
ЎРҚ
-391-
сонли
Қонуни
.
Ўзбекистон
Республикаси
Қонун
ҳужжатлари
тўплами
, 2015
й
., 33-
сон
, 439-
модда
.
11.
Б
o
б
o
ев
Ҳ
.
Б
.,
Исл
o
м
o
в
З
.
М
.
в
a
б
o
шқ
.
Д
a
вл
a
т
в
a
ҳуқуқ
н
a
з
a
рияси
.–
Т
.:
Иқтис
o
диёт
в
a
ҳуқуқ
дунёси
, 2000.
–
Б
.73.
12.
Ўзбекистон
Республикасининг
Жиноят
кодекси
.
Ўзбекистон
Республикаси
қонун
ҳужжатлари
тўплами
,
2015
й
., 23-
сон
, 301-
модда
.
13.
Сборник
международных
документов
Комитета
ООН
по
правам
ребенка
/
Отв
.
ред
.
А
.
Х
.
Саидов
–
Т
.:
Национальный
центр
Республики
Узбекистан
по
пра
-
вам
человека
, 2014. –
С
. 239.
14.
Ўзбекистон
Республикаси
қонун
ҳужжатлари
тўплами
, 2016
й
., 40-
сон
, 467-
модда
.
Ғ
.
А
.
Янгиев
,
ТДЮУ
докторанти
ДАЛИЛ
–
ИСБОТ
ҚИЛИШ
ИНСТИТУТИНИНГ
ЭНГ
МУҲИМ
МАНБАИ
СИФАТИДА
Аннотация
:
исбот
қилиш
институти
жиноят
процессининг
асосий
бўғини
саналади
.
Мақолада
ушбу
институтнинг
энг
муҳим
манбаи
саналган
далиллар
ҳақида
фикр
юритилади
.
Шунингдек
,
далил
хусусиятлари
,
далилларга
қўйиладиган
талаблар
,
етакчи
олимларнинг
тадқиқотлари
ҳамда
далилларнинг
жиноятларни
очишдаги
роли
ёритилади
.
Калит
сўзлар
:
далил
,
ҳақиқий
маълумотлар
,
замонавий
фалсафа
,
гипноз
,
полиграф
,
ёлғон
детекторидан
фойдаланиш
,
экстрасенсорика
,
биоритмология
.
Аннотация
:
институт
доказывания
является
основным
звеном
уголовного
процесса
.
В
статье
обсуждаются
доказательства
как
важнейший
источник
данного
института
.
Кроме
того
,
освещаются
такие
вопросы
,
как
свойства
доказательства
,
требования
,
предъявляемые
к
доказательствам
,
исследования
ведущих
ученых
и
роль
доказательств
в
раскрытии
преступлений
.
Ключевые
слова
:
доказательство
,
истинные
сведения
,
современная
философия
,
гипноз
,
полиграф
,
использование
детектора
лжи
,
экстрасенсорика
,
биоритмология
.
Abstract:
: institute of proof is a main element of the
criminal proceeding. The article discusses the evidence as
a mostimportant source of this institute. In addition, it
reveals such issues as the properties of the evidence,
requirements for evidence, the research of leading
scientists and the role of evidence in disclosure of crimes.
Keywords:
evidence, true information, modern
philosophy, hypnos, the polygraph, the use of lie detector,
ekstrasensorics, biorhythmology.
Жиноят
ишларини
юритишда
исбот
қилишда
далил
тушунчаси
муҳим
ўрин
тутади
.
ЖПКнинг
81-
моддасига
биноан
ижтимоий
хавфли
қилмишнинг
юз
берган
ёки
бермаганлиги
,
шу
қилмишни
содир
этган
шахснинг
айбдор
,
айбсиз
эканлиги
ва
ишни
тўғри
ҳал
қилиш
учун
аҳамиятли
бўлган
бошқа
ҳолатларни
суриштирувчи
,
терговчи
,
прокурор
ва
суд
қонунда
белгиланган
тартибда
аниқлашларига
асос
бўладиган
ҳар
қандай
ҳақиқий
маълумотлар
жиноят
иши
бўйича
далил
ҳисобланади
.
Жиноят
процессига
оид
адабиётларда
далиллар
тушунчасига
турлича
таърифлар
бериб
келинади
.
Баъзи
процессуалистлар
далиллар
тушунчаси
деганда
иш
ҳолатларини
тадқиқ
қилиш
учун
қўлланадиган
аниқ
фактик
ҳолатларни
назарда
тутадилар
[1, 142-
б
]
В
.
Я
.
Дороховнинг
фикрича
,
«
далиллар
фактлар
тўғрисидаги
маълумотлардир
,
исботлаш
предметига
кирувчи
фактлар
эса
далил
ҳисобланмайди
.
Инсон
онгида
предметлар
,
нарсалар
эмас
,
балки
уларнинг
образлари
,
тушунчалари
ва
улар
тўғрисидаги
маълумотлар
мавжуд
бўлади
.
Ҳақиқий
маълумотлар
–
бу
қонуний
манбалардан
олинган
фактлар
тўғрисидаги
маълумотлардир
» [2, 224-
б
]
Демак
,
россиялик
олимлар
ўртасида
далиллар
–
бу
ҳақиқий
маълумотлар
ёки
фактик
ҳолатларми
ёхуд
фактлар
тўғрисидаги
маълумотларми
,
деган
