ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2014
№
1-2
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
10
И
.
Р
.
Рустамбеков
ТДЮУ
“
Халқаро
тижорат
(
хусусий
)
ҳуқуқи
”
кафедраси
мудири
,
юридик
фанлар
номзоди
ИННОВАЦИЯ
ФАОЛИЯТИНИ
ФУҚАРОЛИК
-
ҲУҚУҚИЙ
ТАРТИБГА
СОЛИНИШИНИНГ
АЙРИМ
МАСАЛАЛАРИ
Бугунги
кунда
,
жаҳон
амалиётида
инновациялар
иқтисодий
ўсишни
ҳаракатлантирувчи
асосий
куч
сифатида
эътироф
этилган
ҳамда
барқарор
ривожланиш
учун
шарт
-
шароитлар
яратадиган
,
турли
-
туман
муаммоларни
ҳал
қилишга
қодир
бўлган
муҳим
омил
ҳисобланади
.
Ўзбекистон
Республикаси
Президенти
И
.
А
.
Каримов
ўзининг
2010
йил
12
ноябрда
илгари
сурган
“
Мамлакатимизда
демократик
ислоҳотларни
янада
чуқурлаштириш
ва
фуқаролик
жамиятини
ривожлантириш
Концепцияси
”
да
демократик
бозор
ислоҳотларини
янада
чуқурлаштиришга
ва
иқтисодиётни
эркинлаштиришга
алоҳида
эътибор
қаратиб
,
эркин
бозор
иқтисодиёти
муносабатларини
янада
ривожлантиришга
хизмат
қиладиган
бир
қатор
қонунларни
қабул
қилишни
ҳаётнинг
ўзи
тақозо
этмоқдалигини
кўрсатиб
ўтганлар
1
.
Инновация
ҳозирги
замон
юриспруденцияси
учун
ҳам
долзарб
муаммо
ҳисобланади
.
Айни
пайтда
у
давлат
қурилиши
ва
бошқаруви
,
сиёсий
тизим
учун
ҳам
мақсадли
таъсир
кўрсатиш
предмети
бўлиб
келмоқда
2
.
Ҳуқуқий
тартибга
солиш
нуқтаи
назаридан
,
инновацион
фаолият
–
бу
янги
билимни
олиш
ва
уни
бозорнинг
бошқа
иштирокчиларига
реализация
қилиш
билан
боғлиқ
тижорат
фаолиятидир
3
.
Бундай
фаолиятни
ҳуқуқий
тартибга
солишда
инновацион
фаолият
жараёни
иштирокчилари
ҳуқуқларини
аниқ
белгилаб
қўйиш
муҳим
аҳамият
касб
этиб
,
бу
эса
ўз
навбатида
бу
соҳанинг
ривожланиши
учун
асос
бўлиб
хизмат
қилади
.
Ҳозирги
вақтда
инновацион
фаолиятни
норматив
-
ҳуқуқий
тартибга
солиш
тизими
норматив
-
ҳуқуқий
ҳужжатларнинг
бутун
бир
мажмуидан
иборат
.
Бир
қатор
олимлар
шакли
ва
мақсадига
қараб
объект
сифатида
интеллектуал
мулкни
,
илмий
-
техника
фаолиятини
,
саноат
мулки
объектларини
яратиш
,
ҳуқуқий
муҳофаза
қилиш
ва
улардан
фойдаланиш
муносабати
билан
юзага
келувчи
муносабатларни
тартибга
солувчи
қонун
ҳужжатларини
фарқлайдилар
4
.
Дарҳақиқат
,
ҳозирги
вақтда
Фуқаролик
кодексининг
қоидалари
,
шу
жумладан
интеллектуал
мулк
тўғрисидаги
ҳуқуқий
нормалар
инновацион
фаолиятнинг
ҳуқуқий
базаси
ҳисобланади
.
М
.
В
.
Волынкина
фикрига
кўра
,
инновация
соҳасида
юзага
келувчи
муносабатлар
–
бу
фуқаролик
қонун
ҳужжатларининг
тартибга
солиш
предмети
1
Каримов
И
.
А
.
Мамлакатимизда
демократик
ислоҳотларни
янада
чуқурлаштириш
ва
фуқаролик
жамиятини
ривожлантириш
концепцияси
. –
Т
., 2011.
2
Қаранг
:
Оқюлов
О
.
Инновациянинг
моҳияти
ва
ҳуқуқий
тартибга
солишнинг
умумий
тавсифи
//
Интеллектуал
мулк
ҳуқуқи
:
ривожлантириш
истиқболлари
. –
Т
.:
Адолат
, 2012. –
106-
б
.
3
Қаранг
:
Гулямов
С
.
С
.
Вопросы
гражданско
-
правового
регу
-
лирования
инновационной
деятельности
//
Обзор
законода
-
тельства
Узбекистана
. –
Т
., 2011. –
№
1-2. –
С
. 5.
4
Қаранг
:
Предпринимательское
(
хозяйственное
)
право
:
Учеб
-
ник
/
Под
ред
.
Академика
РАН
Лаптева
B.
В
.
и
доктора
юр
.
наук
Занковского
С
.
С
. –
М
., 2006.
ҳисобланадиган
мулкий
муносабатларнинг
тур
хилидир
.
Тадқиқ
этилаётган
муносабатларнинг
фуқаролик
-
ҳуқуқий
тартибга
солиш
предметига
мансублиги
шартлари
сифатида
уларни
белгилашнинг
юридик
мақсади
,
иштирокчиларнинг
тенглиги
,
эркинлик
ва
диспозитивлик
амал
қилади
.
Фуқаролик
қонун
ҳужжатларининг
нормалари
нуқтаи
назаридан
инновацион
фаолиятнинг
моддий
кўринишда
олинган
натижалари
уларнинг
фуқаролик
-
ҳуқуқий
тартибга
солиш
соҳасига
мансублигини
истисно
этувчи
бирон
-
бир
алоҳида
хусусиятга
эга
эмас
.
Инновацион
фаолиятнинг
фуқаролик
ҳуқуқидан
фарқ
қиладиган
бирон
-
бир
мустақил
субъектлари
ҳам
йўқ
5
.
Н
.
Имомовнинг
фикрича
,
инновацияларнинг
фуқаролик
ҳуқуқи
объекти
сифатидаги
мақоми
ва
улар
билан
боғлиқ
муносабатларни
фуқаролик
ҳуқуқий
тартибга
солишга
бағишланган
илмий
тадқиқот
ишларида
инновациялар
тўлақонли
фуқаролик
ҳуқуқининг
объекти
сифатида
эътироф
этилгани
ҳолда
,
интеллектуал
мулк
сифатида
ҳимоя
қилинадиган
ёки
ҳимоя
қилинмайдиган
объектлар
жумласига
киритилмоқда
6
.
О
.
Оқюловнинг
нуқтаи
назарига
кўра
,
инновация
жараёнини
тартибга
солишда
фуқаролик
ҳуқуқининг
шартномавий
мажбуриятлар
,
мулк
ҳуқуқи
,
шахсий
номулкий
ҳуқуқлар
ва
бевосита
интеллектуал
мулк
ҳуқуқи
гуруҳлари
нормалари
қўлланилади
.
Бунда
фуқаролик
ҳуқуқининг
таркибий
қисми
ҳисобланган
интеллектуал
мулк
ҳуқуқи
инновация
жараёнини
ҳуқуқий
тартибга
солиш
механизмида
етакчи
ўрин
эгаллайди
7
.
Таъкидлаш
жоизки
,
инновацион
фаолиятнинг
асосини
янги
билимлар
олиш
жараёнида
юзага
келувчи
муносабатлар
ташкил
этади
.
Бу
ерда
ҳар
қандай
билимлар
эмас
,
балки
фақат
у
ёки
бу
даражадаги
илмий
негизга
эга
бўлган
,
яъни
«
юксак
даражадаги
»
билимлар
назарда
тутилади
.
Бундай
билимлар
генератори
сифатида
фан
ва
таълим
амал
қилади
,
билимларнинг
ўзи
эса
,
олимларнинг
табиий
ижодий
ва
интеллектуал
фаолияти
натижасидир
.
Мазкур
муносабатларни
ҳуқуқий
тартибга
солиш
соҳасида
илмий
-
техника
маҳсулоти
(
хизматлари
)
ни
фуқаролик
муомаласига
киритиш
шартларини
тартибга
солувчи
,
хусусан
мавжуд
маҳсулот
маълумотлар
банкини
яратиш
,
уни
кодификация
ва
инвентаризация
қилиш
тартиби
,
кейинчалик
унинг
тижоратлашуви
шартларини
назарда
тутувчи
нормалар
йўқ
.
Айни
ҳол
инновацион
жараён
фаолиятини
,
унинг
бир
босқичдан
бошқа
босқичга
ўтишини
сезиларли
даражада
қийинлаштиради
.
Фан
соҳасининг
иқтисодий
дунё
билан
ўзаро
алоқаси
кўпгина
мамлакатларда
қийинчиликларга
дуч
келади
.
Уларни
бартараф
этиш
учун
тадқиқотларнинг
натижаларидан
иқтисодий
фойдаланишни
рағбатлантирувчи
махсус
қонун
ҳужжатлари
қабул
қилинади
.
Масалан
,
Францияда
1999
йилда
«
Инновацион
фаолият
ва
инновациялар
тўғрисида
»
қонун
қабул
қилинган
бўлиб
,
унда
5
Қаранг
:
Волынкина
М
.
В
.
Правовое
регулирование
иннова
-
ционной
деятельности
. –
М
.:
Аспект
Пресс
, 2007. – 88–89-
б
.;
Волынкина
М
.
В
.
Гражданско
-
правовая
форма
инновационной
длительности
:
Дис
. …
докт
.
юрид
.
наук
. –
М
., 2007.
6
Қаранг
:
Имомов
Н
.
Ф
.
Интеллектуал
мулкнинг
янги
объектлари
. –
Т
., 2011. –152-
б
.
7
Қаранг
:
Оқюлов
О
.
Инновациянинг
моҳияти
ва
ҳуқуқий
тартибга
солишнинг
умумий
тавсифи
//
Интеллектуал
мулк
ҳуқуқи
:
ривожлантириш
истиқболлари
. –
Т
.:
Адолат
, 2012. –
111–119-
б
.
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2014
№
1-2
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
11
«
Тадқиқот
асоси
жамоатчилик
сектори
ва
компаниялар
ўртасида
ҳамкорлик
»
деб
номланган
алоҳида
бўлим
бор
.
Кўрсатиб
ўтишимиз
мумкинки
,
ҳуқуқий
жиҳатдан
инновацион
фаолият
–
бу
янги
билимни
яратиш
ва
уни
бозорнинг
бошқа
иштирокчиларига
реализация
қилиш
билан
боғлиқ
тижорат
фаолиятидир
1
.
Инновацион
фаолиятни
бундай
тушуниш
чет
эллик
тадбиркорларга
хос
бўлган
бизнес
ҳақидаги
одатдаги
тасаввурлар
билан
мос
келади
.
Чунончи
,
АҚШнинг
бизнес
амалиётида
инновация
янги
маҳсулот
(
хизмат
,
метод
)
яратилганидан
сўнг
ундан
бизнес
амалиётида
бевосита
фойдаланиш
сифатида
тавсифланади
.
Бошқача
қилиб
айтганда
,
инновация
–
бу
маҳсулотни
яратиш
,
ишлаб
чиқариш
ва
сотишга
нисбатан
рақиблардан
ўзиб
кетиш
имконини
берувчи
янгича
ёндашувдир
.
Айни
шу
сабабли
инновацион
фаолиятнинг
мақсади
интеллектуал
имкониятлардан
фойдаланишдан
ижтимоий
-
иқтисодий
самарага
эришишдангина
эмас
,
балки
даромад
олишдан
ҳам
иборат
.
Инновацион
фаолият
тушунчасига
берилган
ҳар
қандай
таърифдан
қуйидагилар
унинг
зарурий
таркибий
элементлари
ҳисобланиши
англашилади
:
а
)
янги
билимлар
олиш
;
б
)
уларни
ишлаб
чиқариш
(
таълим
,
маданият
,
санъат
)
соҳасига
топшириш
;
в
)
билимлардан
янги
технологияларни
яратиш
мақсадида
фойдаланиш
;
г
)
технологияларни
тижорат
муомаласига
киритиш
.
Кўрсатиб
ўтилган
таркибий
элементларнинг
ҳар
бири
иқтисодий
,
молиявий
,
техник
ва
ижтимоий
омиллар
билан
бир
қаторда
,
ҳуқуқий
омилларнинг
ҳам
мураккаб
мажмуини
ўзида
ифодалайди
.
Шуни
қайд
этиб
ўтиш
лозимки
,
Европа
Иттифоқи
мамлакатларига
татбиқан
инновацион
фаолиятнинг
у
ёки
бу
жиҳатларига
алоҳида
ёндашиш
ҳар
доим
анча
шартли
хусусият
касб
этади
.
Чет
элда
инновацион
жараённи
давлатнинг
илмий
-
техника
соҳасидаги
инновацион
йўналтирилган
сиёсати
сифатида
тушуниш
одат
тусини
олган
.
Бунда
мазкур
сиёсат
илмий
тадқиқотларни
ва
амалий
хусусиятга
эга
бўлган
ишланмаларни
бажаришни
ташкил
этишнинг
барча
ҳуқуқий
масалаларини
,
уларни
давлат
томонидан
қўллаб
-
қувватлаш
учун
инфратузилмани
норматив
тартибга
солишни
,
олий
касб
-
ҳунар
таълими
ва
кадрларни
махсус
тайёрлаш
тизими
ривожланишини
таъминлашни
,
аниқ
лойиҳаларни
молиялаштириш
тизимларини
яратишни
ва
ҳоказоларни
қамраб
олади
2
.
Инновацион
фаолиятни
тартибга
солувчи
ҳуқуқий
нормалар
мажмуи
кенг
кўламли
тармоқлараро
ҳуқуқий
институт
бўлиб
,
унинг
тартибга
солиш
предметига
ижтимоий
муносабатларнинг
қуйидаги
икки
гуруҳини
киритиш
мумкин
:
–
инновацион
муносабатлар
,
яъни
хўжалик
юритувчи
субъектлар
(
инновацияларнинг
буюртмачилари
,
яратувчилари
ва
истеъмолчилари
)
инновацион
фаолиятни
амалга
оширишлари
жараёнида
юзага
келувчи
муносабатлар
;
1
Қаранг
:
Имомов
Н
.
Ф
.
Интеллектуал
мулкнинг
янги
обьъектлари
. –
Т
., 2011.
2
Қаранг
:
Мартынюк
Е
.
В
.
Финансирование
инновационной
деятельности
в
России
//
Предпринимательские
и
социально
-
экономические
проблемы
реформирования
России
/
Под
общ
.
ред
.
А
.
Н
.
Раппопорта
. –
М
., 2000.
–
инновацион
фаолиятни
давлат
томонидан
тартибга
солиш
ва
ташкил
этиш
жараёнида
юзага
келувчи
муносабатлар
.
Биринчи
гуруҳ
инновацион
фаолиятни
амалга
ошираётган
тенг
ҳуқуқли
хўжалик
юритувчи
субъектлар
ўртасидаги
даромад
олишга
қаратилган
тижорат
муносабатларини
ўзида
ифодалайди
.
Бошқача
қилиб
айтганда
,
булар
хусусий
ҳуқуқий
муносабатлардир
.
Иккинчи
гуруҳга
иштирокчилар
ҳуқуқий
мақомининг
тенг
эмаслиги
билан
тавсифланадиган
оммавий
-
ҳуқуқий
муносабатлар
киради
.
Инновацион
фаолиятни
давлат
томонидан
тартибга
солиш
жараёнида
юзага
келувчи
муносабатларнинг
субъектлари
тобелик
ҳолатида
бўладилар
,
муносабатларнинг
ўзи
эса
тижорат
фаолиятига
қараб
мўлжал
олмайди
3
.
Инновацион
фаолиятни
тартибга
солувчи
нормалар
турли
тармоқлар
мансуб
бўлган
норматив
ҳуқуқий
ҳужжатларда
жамланган
бўлиб
,
айни
ҳол
кўриб
чиқилаётган
институт
кенг
кўламли
ва
тармоқлараро
хусусиятга
эга
эканлигини
тасдиқлайди
.
Юридик
кучига
қараб
норматив
ҳуқуқий
ҳужжатлар
қонунлар
ва
қонун
ости
ҳужжатларига
бўлинади
.
Умуман
олганда
инновациялар
тўғрисидаги
қонун
ҳужжатларининг
алоҳида
базаси
ҳужжатларнинг
қуйидаги
турларини
ўз
ичига
олади
:
а
)
декларатив
хусусиятга
эга
бўлган
ҳужжатлар
(
фармонлар
,
концепциялар
,
қонунлар
,
қарорлар
,
битимлар
ва
бошқ
.).
Улар
келишувга
асосланган
қарорлар
маҳсули
ҳисобланади
,
бундан
ташқари
,
давлат
сиёсатининг
мақсад
ва
мўлжалларини
белгилайди
;
б
)
ижро
этувчи
ҳокимият
органлари
ва
девонининг
инновацион
фаолиятга
доир
функцияларини
белгиловчи
қарорлар
ва
фармойишлар
.
Ҳужжатларнинг
мазкур
гуруҳи
унча
катта
эмас
,
у
давлат
идораларининг
инновацион
муносабатларни
тартибга
солишда
иштирок
этиш
чоғидаги
умумий
функцияларини
белгилайди
;
в
)
дастурлар
,
шунингдек
инновацияларни
қўллаб
-
қувватлаш
инфратузилмасини
яратиш
тартиби
ҳамда
унинг
шакл
-
шамойилини
,
инновацияларни
тўғридан
-
тўғри
молиялаштириш
турлари
,
имтиёзлар
ва
рағбатлантиришнинг
бошқа
механизмларини
белгиловчи
ҳужжатлар
.
Ушбу
гуруҳ
ҳужжатлари
ўз
мазмунига
кўра
инновацияларни
ривожлантириш
ва
қўллаб
-
қувватлаш
дастурларини
,
инновацион
фаолиятни
рағбатлантириш
инфратузилмасини
яратишни
тартибга
солиш
масалаларини
қамраб
олади
;
г
)
статистик
ҳисобот
тақдим
этиш
тўғрисидаги
йўриқномалар
ва
хусусий
ҳуқуқий
хусусиятга
эга
бўлган
бошқа
ҳужжатлар
.
О
.
Оқюлов
инновация
иқтисодий
ва
ижтимоий
турмушда
тараққиёт
манбаи
,
давлат
бошқаруви
ва
мақсадли
таъсир
кўрсатиш
объекти
,
инвестиция
шакли
,
тадбиркорлик
фаолиятининг
алоҳида
йўналиши
сифатидаги
кўринишларда
намоён
бўлишини
таъкидлаб
,
бунда
кўрсатилган
ҳолатларнинг
ҳар
бир
тури
ҳуқуқий
тартибга
солиш
объекти
ҳисобланишини
кўрсатиб
ўтади
.
Бунда
муаллиф
инновацияга
ҳуқуқий
категория
сифатида
қаралганда
,
ҳуқуқий
майдонга
3
Инновацион
фаолият
доирасида
хусусий
ва
оммавий
ҳуқуқий
муносабатлар
В
.
Ф
.
Попондопуло
томонидан
ҳам
фарқланган
.
Қаранг
:
Коммерческое
(
предпринимательское
)
право
:
Учебник
/
Попондопуло
В
.
Ф
. –
М
.:
Юристъ
, 2006. –
С
.
561.
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2014
№
1-2
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
12
киритилгандагина
фуқаролик
муомаласининг
тўлақонли
предмети
бўла
олиши
ва
муайян
ижтимоий
-
ҳуқуқий
муносабатлар
объекти
сифатида
намоён
бўлишини
белгилайди
1
.
Юридик
фанининг
мавжуд
ютуқларига
таянган
ҳолда
,
инновация
тўғрисидаги
қонун
ҳужжатларини
қонунчиликнинг
комплекс
тармоғи
сифатида
тавсифлаш
,
бизнингча
,
ўринли
бўлади
,
зеро
у
турли
тармоқларнинг
элементлари
мажмуи
ҳисобланади
,
инновациялар
тўғрисидаги
ҳуқуқий
нормаларнинг
аксарияти
ҳуқуқ
соҳасининг
базавий
,
фундаментал
тармоқлари
,
асосан
фуқаролик
ҳуқуқига
хос
бўлган
принципларини
ўзида
тўғридан
-
тўғри
акс
эттиради
.
Инновация
фаолиятини
норматив
-
ҳуқуқий
жиҳатдан
таъминлаш
бутун
дунёда
амалга
оширилмоқда
.
Ўзбекистоннинг
инновация
фаолиятини
ҳуқуқий
тартибга
солиш
бўйича
тажрибаси
шаклланиш
босқичида
.
Бугунги
кунда
инновациялар
билан
боғлиқ
муносабатларни
бевосита
тартибга
солишга
қаратилган
норматив
-
ҳуқуқий
ҳужжатлар
жумласига
,
Ўзбекистон
Республикаси
Фуқаролик
кодекси
,
Ўзбекистон
Республикасининг
“
Ихтиролар
,
фойдали
моделлар
ва
саноат
намуналари
тўғрисида
”
ги
,
“
Муаллифлик
ҳуқуқи
ва
турдош
ҳуқуқлар
тўғрисида
”
ги
,
“
Селекция
ютуқлари
тўғрисида
”
ги
ва
бошқа
бир
қатор
қонунлари
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
2006
йил
7
августдаги
“
Фан
ва
технологиялар
ривожланишининг
мувофиқлаштириш
ва
бошқаришни
такомиллаштириш
чора
тадбирлари
тўғрисида
”
ги
ва
2008
йил
15
июлдаги
“
Инновацион
лойиҳалар
ва
технологияларни
ишлаб
чиқаришга
тадбиқ
этишни
рағбатлантириш
борасидаги
қўшимча
чора
-
тадбирлар
тўғрисида
”
ги
қарорларини
ҳамда
“
Инновация
илмий
-
техника
дастурларини
шакллантириш
ва
амалга
ошириш
тартиби
тўғрисида
”
ги
Низомни
киритиш
мумкин
.
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
“
Инновацион
лойиҳалар
ва
технологияларни
ишлаб
чиқаришга
тадбиқ
этишни
рағбатлантириш
борасидаги
қўшимча
чора
-
тадбирлар
тўғрисида
”
ги
Қарорида
илмий
-
амалий
тадқиқотлар
ва
инновацион
ишланмалар
ривожлантирилиши
ҳамда
ишлаб
чиқаришни
модернизация
қилиш
,
техник
ва
технологик
янгилаш
жараёнларига
татбиқ
этишни
рағбатлантириш
бўйича
амалий
механизмлар
яратиш
,
фан
ва
ишлаб
чиқаришнинг
янада
мустаҳкам
алоқасини
таъминлаш
мақсадида
,
шунингдек
,
илмий
-
тадқиқот
ташкилотлари
ҳамда
реал
иқтисодиёт
тармоқлари
корхоналари
ўртасида
узвий
ҳамкорлик
алоқаларини
ўрнатишда
инновацион
ғоялар
ва
лойиҳалар
Республика
ярмаркасини
ташкил
этишнинг
аҳамиятига
алоҳида
урғу
берилди
.
Шу
билан
бирга
,
Қарорда
хўжалик
юритувчи
субъектларда
инновация
бўлимларини
ташкил
этиш
ва
уларнинг
вазифаларини
белгилашга
алоҳида
эътибор
қаратилади
.
Унга
кўра
,
амалий
илмий
ишланмалар
ва
инновацион
технологиялар
ишлаб
чиқаришга
кенг
татбиқ
этилишини
таъминлаш
учун
вазирликлар
,
идоралар
,
уюшмалар
,
компаниялар
ва
бошқа
хўжалик
бирлашмалари
:
–
хўжалик
юритувчи
субъектларнинг
амортизацион
ажратмалари
ва
соф
фойдаси
,
шунингдек
буюртмачиларнинг
мақсадли
тушумлари
1
Қаранг
:
Оқюлов
О
.
Инновациянинг
моҳияти
ва
ҳуқуқий
тартибга
солишнинг
умумий
тавсифи
//
Интеллектуал
мулк
ҳуқуқи
:
ривожлантириш
истиқболлари
. –
Т
.:
Адолат
, 2012. –
110-
б
.
шакллантириш
манбаларидан
иборат
бўлган
модернизация
ва
янги
технологиялар
жамғармаларини
;
–
тармоқ
ва
корхонани
инновацион
ривожлантиришга
жавобгар
бўлган
таркибий
бўлинмалар
,
зарур
ҳолларда
эса
–
лойиҳа
-
конструкторлик
бюроларини
ташкил
этишда
хўжалик
бошқаруви
органлари
ҳамда
корхоналарга
кўмаклашсин
.
Қуйидагилар
ташкил
этилаётган
хўжалик
юритувчи
субъектларни
инновацион
ривожлантириш
таркибий
бўлинмаларининг
асосий
вазифалари
этиб
белгиланди
:
–
замонавий
ускуналар
ва
технологияларнинг
халқаро
ва
маҳаллий
ишланмаларини
ўрганиш
,
шу
асосда
замонавий
технологияларни
ишлаб
чиқаришга
татбиқ
этишнинг
ҳар
йилги
ва
ўрта
муддатли
дастурларини
шакллантириш
;
–
маҳаллий
амалий
илмий
тадқиқотлар
ва
ишланмаларга
буюртмалар
жамламасини
шакллантириш
,
шунингдек
уларни
жойлаштириш
;
–
амалий
илмий
тадқиқотлар
ва
ишланмалар
натижаларини
корхона
фаолияти
амалиётига
татбиқ
этиш
.
“
Инновация
илмий
-
техника
дастурларини
шакллантириш
ва
амалга
ошириш
тартиби
тўғрисида
”
ги
Низом
2
га
кўра
,
инновация
илмий
-
техник
фаолият
объектлари
қуйидагилардир
:
а
)
ихтиролар
,
ноу
-
хау
,
илмий
-
техник
ишланмалар
асосида
янги
,
илмий
ҳажмдор
маҳсулотларнинг
тажриба
-
саноат
намуналарини
яратиш
,
саноат
синовларидан
ўтказиш
,
янги
технологияларни
жорий
этиш
,
уларни
ишлаб
чиқариш
жараёнига
тайёрлаш
;
в
)
инсон
ва
ҳайвонлар
касалликларини
даволашнинг
замонавий
усулларини
ўзлаштириш
,
янги
турдаги
дори
-
дармонлар
,
уларнинг
субстанциялари
ва
тиббий
-
техника
маҳсулотларини
ишлаб
чиқаришда
замонавий
технологияларни
ўзлаштириш
;
д
)
саноат
чиқиндилари
ҳамда
иккиламчи
ресурсларни
қайта
ишлаш
технологияларини
ўзлаштириш
;
ж
)
ишлаб
чиқариш
самарадорлигини
ошириш
ва
экологик
хавфсизлик
билан
боғлиқ
ҳуқуқий
-
ташкилий
,
иқтисодий
ва
бошқарув
масалаларини
ҳал
қилиш
;
и
)
инновация
фаолиятини
кенгайтириш
,
интеллектуал
фаолият
объектларини
амалиётда
қўллашга
йўналтирилган
республика
ва
халқаро
миқёсдаги
семинар
,
конференция
ва
кўргазмалар
ташкил
этиш
.
Албатта
,
мазкур
норматив
ҳужжатларда
инновацияларни
ҳуқуқий
тартибга
солиш
ва
мазкур
соҳанинг
ҳуқуқий
асосларини
яратишга
оид
дастлабки
қадамлар
қўйилди
.
Бу
ўринда
Ўзбекистон
Республикаси
Президенти
И
.
А
.
Каримовнинг
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлиси
Қонунчилик
Палатаси
ва
Сенатининг
2010
йил
12
ноябрдаги
қўшма
мажлисидаги
“
Мамлакатимизда
демократик
ислоҳотларни
янада
чуқурлаштириш
ва
фуқаролик
2
Мазкур
Низом
Ўзбекистон
Республикаси
Адлия
вазирлигида
2007
йил
28
августда
1706-
сон
билан
рўйхатга
олинган
Вазирлар
Маҳкамаси
ҳузуридаги
Фан
ва
технологияларни
ривожлантиришни
мувофиқлаштириш
қўмитаси
,
Молия
вазирлиги
,
Олий
ва
ўрта
махсус
таълим
вазирлиги
,
Иқтисодиёт
вазирлиги
ва
Фанлар
академиясининг
2007
йил
25
апрелдаги
3, 43, 80, 5-3-6/3, 2/3-
сон
қарори
билан
тасдиқланган
.
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2014
№
1-2
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
13
жамиятини
ривожлантириш
концепцияси
”
номли
маърузасида
ҳам
таъкидлаб
ўтилди
ва
бу
борада
“
Инновациялар
ва
иқтисодиётни
модернизация
қилиш
тўғрисида
”
ги
Қонунни
ишлаб
чиқиш
ва
қабул
қилиш
лозимлиги
эътироф
этилди
1
.
Дарҳақиқат
,
мазкур
қонуннинг
зарурияти
интеллектуал
фаолият
натижаларини
ишлаб
чиқаришга
киритиш
ва
уларнинг
иқтисодий
самарадорлигини
таъминлашнинг
ҳуқуқий
усуллари
ва
воситаларини
белгилайди
.
Шу
билан
бирга
,
мазкур
соҳадаги
давлат
органларининг
вазифалари
ва
функцияларини
белгилаш
орқали
,
давлат
маблағлари
ҳисобидан
яратилган
интеллектуал
мулк
объектларини
амалиётга
жорий
этиш
билан
боғлиқ
муносабатларни
ҳуқуқий
тартибга
солишга
хизмат
қилади
.
Бизнинг
фикримизча
,
ушбу
қонунда
«
инновация
»,
«
инновацион
фаолият
»
тушунчаларига
таъриф
берилиши
,
инновацион
фаолият
субъектлари
доираси
белгиланиши
,
шунингдек
уларни
мазкур
субъектлар
инновацион
жараёнда
амалга
оширувчи
фаолият
турига
қараб
таснифлаш
амалга
оширилиши
,
инновация
ишлаб
чиқарувчилар
ва
уларни
тадбиқ
қилувчиларга
аниқ
имтиёзлар
белагилаб
қўйилиши
ва
инновациянинг
иқтисодий
ва
амалий
фойда
келтириши
асослантирилган
тақдирда
уни
амалга
киритишнинг
мажбурий
механизмини
белгилаб
олиш
лозим
.
Умуман
олганда
,
мазкур
қонуннинг
қабул
қилиниши
миллий
иқтисодиётимизни
модернизация
қилишга
,
саноатнинг
юқори
технологияли
тармоқларини
қўллаб
-
қувватлашга
,
кичик
тадбиркорлик
субъектларига
инновацион
фаолиятда
кенг
қатнашиш
учун
замин
яратилишига
,
илмий
-
тадқиқот
,
тажриба
-
конструкторлик
,
лойиҳалаштириш
билан
шуғулланувчи
субъектларнинг
янада
фаоллашишига
олиб
келади
.
Яна
шуни
ҳам
таъкидлаб
ўтиш
зарурки
,
инновацион
жараённи
ривожлантиришнинг
биринчи
босқичида
бўлган
мамлакат
мазкур
фаолиятни
ҳуқуқий
тартибга
солиш
идеал
тизимини
дарҳол
яратишга
қодир
эмас
.
Шу
муносабат
билан
чет
эл
мамлакатларининг
мазкур
соҳани
ривожлантириш
ва
тартибга
солиш
борасидаги
ижобий
тажрибасини
ўрганиш
ва
ўзлаштириш
муҳим
аҳамиятлидир
.
Хулоса
сифатида
кўрсатишимиз
мумкинки
,
миллий
ҳуқуқ
тизимимимизда
дастлабки
қонунни
қабул
қилиб
,
унинг
асосида
мазкур
соҳага
тааллуқли
қонун
-
ҳужжатларни
такомиллаштириб
бориш
зарур
.
Бу
ўз
навбатида
,
Ўзбекистонда
инновацион
фаолиятни
ҳуқуқий
тартибга
солувчи
мукаммал
тизим
яратиш
имконини
беради
.
Аннотация
:
мақолада
инновацион
фаолият
,
унинг
моҳияти
ва
ҳуқуқий
тартибга
солиниши
таҳлили
амалга
оширишга
ҳаракат
қилинган
.
Муаллиф
инновацион
фаолият
тушунчаси
ёритади
ва
мазкур
фаолиятни
ҳуқуқий
тартибга
солиш
асосларини
изоҳлайди
.
Муаллиф
инновацион
фаолият
комплекс
тушунча
эканлиги
ва
тегишли
ҳуқуқий
базага
эга
бўлиши
ҳамда
ҳуқуқий
тартибга
солишнинг
аниқ
механзими
ва
тизими
яратилиши
кераклиги
тўғрисида
хулосага
келади
.
Калит
сўзлар
:
инновация
,
инновацион
фаолият
,
инновацион
фаолиятни
ҳуқуқий
тартибга
солиш
,
ихтиро
,
фан
,
ишлаб
-
чиқариш
.
1
Каримов
И
.
А
.
Мамлакатимизда
демократик
ислоҳотларни
янада
чуқурлаштириш
ва
фуқаролик
жамиятини
ривожлантириш
Концепцияси
. –
Т
., 2011. –53-
б
.
Аннотация
:
в
статье
осуществлена
попытка
ана
-
лиза
инновационной
деятельности
,
ее
сущности
и
правового
регулирования
.
Автор
раскрывает
понятие
инновационной
деятельности
и
характеризует
право
-
вые
основы
регулирования
данной
деятельности
.
Ав
-
тор
приходит
к
выводу
,
что
инновационная
деятель
-
ность
является
комплексным
понятием
и
требует
со
-
здания
соответствующей
правовой
базы
,
а
также
чет
-
кого
механизма
и
системы
ее
регулирования
.
Ключевые
слова
:
инновация
,
инновационная
дея
-
тельность
,
регулирование
инновационной
деятельно
-
сти
,
изобретение
,
наука
,
производство
.
Annotation:
In the article the author attempted to
analyse of innovative activity, its essence and legal
regulation. The author reveals the concept of innovative
activity and characterizes legal bases of regulation of this
activity. The author comes to a conclusion that innovative
activity is a complex concept and it demands creation of
the corresponding legal base and also the needs accurate
mechanism and system of its regulation.
Key words:
innovation, innovative activity, regulation
of innovative activity, invention, science, production.
Фойдаланилган
адабиётлар
рўйхати
:
1.
Каримов
И
.
А
.
Мамлакатимизда
демократик
ислоҳотларни
янада
чуқурлаштириш
ва
фуқаролик
жамиятини
ривожлантириш
Концепцияси
. –
Т
., 2011.
2.
Интеллектуал
мулк
ҳуқуқи
:
ривожлантириш
истиқболлари
. –
Т
.:
Адолат
, 2012.
3.
Гулямов
С
.
С
.
Вопросы
гражданско
-
правового
регули
-
рования
инновационной
деятельности
//
Обзор
законода
-
тельства
Узбекистана
. –
Т
., 2011. –
№
1–2.
4.
Предпринимательское
(
хозяйственное
)
право
:
Учеб
-
ник
/
Под
ред
.
Академика
РАН
Лаптева
B.
В
.
и
доктора
юр
.
наук
Занковского
С
.
С
. –
М
., 2006.
5.
Волынкина
М
.
В
.
Правовое
регулирование
инноваци
-
онной
деятельности
. –
М
.:
Аспект
Пресс
, 2007.
6.
Волынкина
М
.
В
.
Гражданско
-
правовая
форма
иннова
-
ционной
длительности
:
Дис
. …
докт
.
юрид
.
наук
. –
М
., 2007.
7.
Имомов
Н
.
Ф
.
Интеллектуал
мулкнинг
янги
объектлари
. –
Т
., 2011.
8.
Коммерческое
(
предпринимательское
)
право
:
Учебник
/
Попондопуло
В
.
Ф
. –
М
.:
Юристъ
, 2006.
