ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2017
№
1
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
51
доирада
эмас
,
балки
халқаро
миқёсда
ривожланмоқда
.
Соҳага
доир
талаблар
ва
таклифлар
айнан
халқаро
интеллектуал
мулк
бозорида
ривожланмоқда
.
Мамлакатимизда
дастурий
маҳсулотлар
ишлаб
чиқаришни
ҳар
томонлама
рағбатлантиришга
алоҳида
эътибор
қаратилаётган
бир
шароитда
ушбу
соҳада
бозор
механизмларини
самарали
жорий
этиш
,
рақобат
муҳитини
таъминлаш
,
дастурий
маҳсулотлар
ишлаб
чиқарувчиларни
рағбатлантириш
тизимини
янада
кенгайтиришга
алоҳида
эътибор
қаратиш
лозим
.
Айниқса
,
ахборот
-
коммуникация
технологиялари
ривожланган
мамлакатлар
ҳуқуқни
қўллаш
амалиётида
шаклланаётган
шартномавий
конструкцияларни
ўрганиш
,
уларнинг
ижобий
жиҳатларини
ўзлаштириш
мақсадга
мувофиқдир
.
Адабиётлар
рўйхати
:
1. www.bsa.org.
2. Indian Copyright Act, 1957. Govt. of India.
3. The information technology Act, 2000 (No. 21 OF
2000). // The Gazette of India. Registered No. DL-
33004/2000. www.wipo.int
4. Brahat
Charan.
Indian
Copyright
Software.
5. Computer Programs Protection Act (Act No. 3920
of December 31, 1986, as amended up to Act No. 5605 of
December 30, 1998). www.wipo.int
6.
Материалы
о
расцвете
экономики
.
Привлечение
иностранных
капиталовложений
. –
Вена
, 1994. –
С
.3-4.
Н
.
Ф
.
Имомов
ТДЮУ
“
Фуқаролик
ҳуқуқи
”
кафедраси
доценти
,
юридик
фанлар
доктори
,
Д
.
И
.
Бабажанова
“
Фуқаролик
ҳуқуқи
”
кафедраси
ўқитувчиси
ҲАРАКАТЛАР
СТРАТЕГИЯСИНИНГ
ТАДБИРКОРЛИК
СУБЪЕКТЛАРИНИНГ
ҲУҚУҚ
ВА
МАНФААТЛАРИНИ
КАФОЛАТЛАШДАГИ
АҲАМИЯТИ
Аннотация
:
ушбу
мақолада
2017-2021
йиллар
Ўзбекистон
Республикасини
ривожлантиришнинг
бешта
устувор
йўналиши
бўйича
Ҳаракатлар
стратегиясининг
тадбиркорлик
субъектларининг
ҳуқуқ
ва
манфаатларини
кафолатлашдаги
аҳамияти
ва
унда
белгиланган
вазифаларнинг
мазмуни
ёритилган
.
Муаллифлар
тадбиркорлик
субъектларининг
ҳуқуқларини
ҳимоя
қилишда
Ҳаракатлар
стратегияси
асосида
қонунчиликка
киритилиши
назарда
тутилган
ўзгартиришларнинг
мазмун
-
моҳияти
хусусида
фикр
юритишади
.
Калит
сўзлар
:
Ҳаракатлар
стратегияси
,
устувор
йўналиши
,
тадбиркорлик
субъектлари
,
ҳуқуқ
ва
манфаатларни
кафолатлаш
.
Аннотация
:
в
настоящей
статье
освещены
роль
и
значение
Стратегии
действий
по
пяти
приоритетным
направлениям
развития
Республики
Узбекистан
в
2017-2021
годах
в
гарантии
прав
и
законных
интересов
субъектов
предпринимательства
.
Авторы
раскрывают
содержание
и
значение
изменений
в
законодатель
-
ство
,
предусмотренных
в
Стратегии
действий
,
и
направленных
на
защиту
прав
субъектов
предприни
-
мательства
.
Ключевые
слова
:
Стратегия
действий
,
приоритет
-
ные
направления
,
субъектов
предпринимательства
,
гарантия
прав
и
законных
интересов
.
Annotation:
This article highlights the role and
importance of the Strategy of Action for the five priority
development directions of the Republic of Uzbekistan in
2017-2021 in guaranteeing the rights and legitimate
interests of business entities. The authors disclose the
content and significance of changes in the legislation
provided for in the Strategy of Actions and aimed at
protecting the rights of business entities.
Key words:
Strategy of Action, priority development
directions, business entities, guarantee of rights and
legitimate interests.
Мамлакатимизда
қабул
қилинган
қатор
қонунлар
ва
қонунчилик
ҳужжатлари
ҳуқуқни
муҳофаза
қилувчи
,
назорат
органлари
ва
маъмурий
тузилмаларнинг
тадбиркорлик
фаолиятига
ноқонуний
аралашувини
бартараф
этиш
учун
қатъий
тартиб
ўрнатиш
ва
ана
шу
идораларнинг
раҳбарлари
ҳамда
мансабдор
шахсларининг
жавобгарлигини
ошириш
бўйича
катта
аҳамиятга
эга
бўлди
.
Давлат
,
ҳуқуқни
муҳофаза
қилувчи
ва
назорат
органлари
билан
ўзаро
муносабатларда
тадбиркорлар
ҳуқуқларининг
устуворлиги
тамойили
жорий
этилди
.
Маълумки
,
тадбиркорлик
ҳуқуқларини
ҳимоя
қилиш
деганда
тадбиркорларнинг
бузилган
ёки
низолашилаётган
ҳуқуқ
ёки
манфаатларини
тиклаш
ёки
тан
олиш
бўйича
норматив
-
ҳуқуқий
ҳужжатларда
белгиланган
чора
(
механизм
)
лар
мажмуи
тушунилади
.
Бу
чоралар
муайян
шаклда
,
белгиланган
усулларда
,
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2017
№
1
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
52
қонунчиликда
белгиланган
доирада
ҳуқуқбузарга
нисбатан
юридик
жавобгарлик
чораларини
,
шунингдек
ушбу
чораларни
амалда
реализация
қилиш
(
ижро
этиш
)
бўйича
механизмларни
қўллаш
йўли
билан
амалга
оширилади
[1, 11-
стр
].
Бугунги
кунда
тадбиркорлик
ҳуқуқлари
ва
қонуний
манфаатларини
ҳимоя
қилишнинг
ҳуқуқий
асослари
сифатида
Ўзбекистон
Республикасининг
Фуқаролик
кодекси
(11-
модда
),
Ўзбекистон
Республикасининг
2012
йил
2
майдаги
ЎРҚ
-328-
сон
“
Тадбиркорлик
фаолияти
эркинлигининг
кафолатлари
тўғрисида
”
ги
(4-
боб
.
Тадбиркорлик
фаолияти
субъектларининг
ҳуқуқларини
ҳимоя
қилиш
, 35-42-
моддалар
), 2012
йил
20
декабрдаги
ЎРҚ
–341-
сон
“
Тадбиркорлик
фаолияти
соҳасидаги
рухсат
бериш
тартиб
-
таомиллари
тўғрисида
”
ги
(27-
модда
)
ва
2015
йил
20
августдаги
ЎРҚ
-391-
сон
“
Ўзбекистон
Республикасининг
айрим
қонун
ҳужжатларига
хусусий
мулкни
,
тадбиркорлик
субъектларини
ишончли
ҳимоя
қилишни
янада
кучайтиришга
,
уларни
жадал
ривожлантириш
йўлидаги
тўсиқларни
бартараф
этишга
қаратилган
ўзгартиш
ва
қўшимчалар
киритиш
тўғрисида
”
ги
Қонунлари
,
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
2005
йил
14
июндаги
ПФ
-3619-
сон
“
Тадбиркорлик
субъектларини
ҳуқуқий
ҳимоя
қилиш
тизимини
янада
такомиллаштириш
чора
-
тадбирлари
тўғрисида
”
ги
ва
2015
йил
15
майдаги
ПФ
-4725-
сон
“
Хусусий
мулк
,
кичик
бизнес
ва
хусусий
тадбиркорликни
ишончли
ҳимоя
қилишни
таъминлаш
,
уларни
жадал
ривожлантириш
йўлидаги
тўсиқларни
бартараф
этиш
чора
-
тадбирлари
тўғрисида
”
ги
Фармонлари
ва
бошқа
бир
қатор
норматив
-
ҳуқуқий
ҳужжатларни
келтириб
ўтиш
мумкин
.
Ушбу
норматив
-
ҳуқуқий
ҳужжатларда
белгиланган
нормалар
ўз
ифодасини
топган
янги
қоидалар
ва
давлат
ва
назорат
органларининг
тадбиркорлик
субъектлари
ҳуқуқ
ва
қонуний
манфаатларига
хилоф
равишда
чиқарилган
ҳужжатларини
ҳақиқий
эмас
деб
топиш
орқали
ҳам
мулкдорлар
синфининг
янада
ривожланишига
кўмаклашилмоқда
[2].
Тадбиркорлик
фаолияти
ҳуқуқий
ривожланишининг
кейинги
босқичида
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
2016
йил
5
октябрдаги
ПФ
-4848-
сон
“
Тадбиркорлик
фаолиятининг
жадал
ривожланишини
таъминлашга
,
хусусий
мулкни
ҳар
томонлама
ҳимоя
қилишга
ва
ишбилармонлик
муҳитини
сифат
жиҳатидан
яхшилашга
доир
қўшимча
чора
-
тадбирлар
тўғрисида
”
ги
Фармонини
ва
ушбу
Фармон
билан
тасдиқланган
“
Ўзбекистон
Республикасида
тадбиркорлик
фаолиятининг
жадал
ривожланишини
таъминлаш
,
хусусий
мулкни
ҳар
томонлама
муҳофаза
қилиш
ва
ишбилармонлик
муҳитини
сифат
жиҳатидан
яхшилашга
доир
комплекс
чора
-
тадбирлар
дастури
”
ва
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
2017
йил
7
февралдаги
ПФ
-4947-
сон
Фармони
билан
“2017 —
2021
йилларда
Ўзбекистон
Республикасини
ривожлантиришнинг
бешта
устувор
йўналиши
бўйича
Ҳаракатлар
стратегияси
”
ҳамда
2017 — 2021
йилларда
Ўзбекистон
Республикасини
ривожлантиришнинг
бешта
устувор
йўналиши
бўйича
Ҳаракатлар
стратегиясини
“
Халқ
билан
мулоқот
ва
инсон
манфаатлари
йили
”
да
амалга
оширишга
оид
Давлат
дастури
алоҳида
аҳамият
касб
этади
.
Дарҳақиқат
,
2017-2021
йилларда
Ўзбекистон
Республикасини
ривожлантиришнинг
бешта
устувор
йўналиши
бўйича
Ҳаракатлар
стратегияси
юритимизнинг
ижтимоий
-
иқтисодий
ривожланишидаги
энг
муҳим
ва
устувор
йўналишлар
,
бу
борада
амалга
оширилиши
лозим
бўлган
вазифалар
ва
эришилиши
лозим
бўлган
мақсадларни
назарда
тутади
.
Мазкур
ҳужжат
лойиҳасининг
кенг
жамоатчилик
муҳокамасига
қўйилиши
эса
унинг
ҳар
томонлама
ва
чуқур
маънода
инсон
манфаатларини
таъминлашга
қаратилганлигидан
далолат
беради
.
2017-2021
йилларда
Ўзбекистон
Республикасини
ривожлантиришнинг
бешта
устувор
йўналиши
бўйича
Ҳаракатлар
стратегияси
лойиҳасининг
учинчи
“
Иқтисодиётни
ривожлантириш
ва
либераллаштиришнинг
устувор
йўналишлари
”
да
назарда
тутилган
хусусий
мулк
ва
тадбиркорликни
ҳамда
туризмни
ривожлантириш
бўйича
белгиланган
вазифалар
ҳам
Ўзбекистоннинг
иқтисодий
ривожланишида
алоҳида
ўрин
тутади
.
Таъкидлаш
лозимки
,
Ҳозирги
кунда
мамлакатимизда
иш
билан
банд
аҳолининг
қарийб
75
фоизи
кичик
бизнес
ва
тадбиркорлик
соҳасида
меҳнат
қилаётганини
ҳисобга
олсак
,
уларнинг
манфаатларини
ҳимоя
қилиш
долзарб
аҳамиятга
эга
[3].
Шу
боис
Ҳаракатлар
стратегиясининг
3.4-
бандига
кўра
,
иқтисодиётда
давлат
иштирокини
камайтириш
,
хусусий
мулкнинг
ҳуқуқларини
ҳимоя
қилиш
ва
унинг
истиқболли
ролини
янада
кучайтириш
,
кичик
бизнес
ва
хусусий
тадбиркорлик
ривожланишини
рағбатлантиришга
қаратилган
институционал
ва
таркибий
ислоҳотларни
давом
этиш
назарда
тутилган
.
Бунда
асосий
эътибор
хусусий
мулк
ва
хусусий
тадбиркорликни
иқтисодий
ривожланишдаги
ўрни
ва
аҳамиятини
янада
мустаҳкамлашга
қаратилади
ва
бу
борадаги
институционал
ва
таркибий
ислоҳотларни
давом
эттириш
асосий
мақсад
сифатида
белгиланади
.
Маълумки
,
институционал
ислоҳотлар
хусусий
мулк
ва
хусусий
тадбиркорлик
соҳасидаги
қонунчилик
тизими
ва
унинг
кафолатларини
амалда
таъминловчи
оммавий
ва
хусусий
тузилмаларнинг
фаолиятидан
ташкил
топади
.
Ҳозирда
мамлакатимизда
хусусий
мулк
ва
хусусий
тадбиркорликнинг
ҳуқуқий
асослари
яратилган
ҳамда
хусусий
тадбиркорликка
кенг
имтиёзлар
ва
эркинликлар
берилган
.
Ҳаракат
стратегиясининг
“
хусусий
мулк
ва
тадбиркорликни
ривожлантириш
”
га
қаратилган
бандларида
энг
муҳим
жиҳатлар
сифатида
қуйидагиларни
кўрсатиб
ўтиш
мумкин
:
1)
хусусий
мулкнинг
ҳуқуқ
ва
кафолатларини
ишончли
ҳимоя
қилишни
таъминлаш
;
барча
турдаги
тўсқинликлар
ва
чекланишларни
бартараф
этиш
назарда
тутилган
.
Ушбу
вазифанинг
амалга
оширилиши
натижасида
хусусий
мулкдорлар
ҳуқуқларининг
кафолатлар
тизими
янада
кучайтирилади
ҳамда
хусусий
мулк
ва
хусусий
тадбиркорлик
ривожи
учун
муҳим
институционал
ўзгаришлар
амалга
оширилади
;
2)
хусусий
тадбиркорлик
ва
кичик
бизнесни
ривожлантириш
йўлида
тўлиқ
эркинлик
бериш
;
3)
амалиётда
“
Агар
халқ
бой
бўлса
,
давлат
ҳам
бой
ва
кучли
бўлади
”
деган
принципни
амалга
ошириш
назарда
тутилган
.
Шунингдек
,
Ҳаракатлар
стратегиясининг
3-
бўлимида
“
кичик
бизнес
ва
хусусий
тадбиркорликни
кенг
ривожлантириш
учун
қулай
ишбилармонлик
муҳитини
яратиш
,
тадбиркорлик
тузилмаларининг
фаолиятига
давлат
,
назорат
ва
ҳуқуқни
муҳофаза
қилувчи
органларнинг
ноқонуний
аралашувини
қатъий
олдини
олиш
”
вазифаси
белгиланган
бўлиб
,
келгусида
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2017
№
1
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
53
назорат
қилувчи
органларнинг
кичик
тадбиркорлик
субъектлари
фаолиятига
аралашувини
ва
улар
фаолиятида
ўтказиладиган
режали
текширишлар
сонини
янада
қисқартириш
,
бунда
:
тадбиркорлик
субъектларининг
молиявий
-
хўжалик
фаолиятига
оид
маълумотлар
базасини
шакллантириш
,
уларни
автоматлашган
ахборот
тизими
орқали
таҳлил
қилиб
,
хавфларни
баҳолаш
асосида
тадбиркорлик
субъектларининг
молиявий
-
хўжалик
фаолиятини
текшириш
бўйича
режа
-
жадвални
ишлаб
чиқиш
назарда
тутилмоқда
.
Шунингдек
,
тадбиркорлик
субъектларининг
муҳандислик
тармоқларига
уланиш
тартиб
-
таомиллар
механизмларини
такомиллаштириш
ва
соддалаштиришда
муҳандислик
-
коммуникация
тармоқларига
уланиш
бўйича
шартномада
кўрсатилган
харажатларни
камайтириш
;
тадбиркорлик
субъектларини
электр
тармоқларига
улашни
тартибга
солувчи
норматив
-
ҳуқуқий
ҳужжатларни
унификациялаш
назарда
тутилади
.
Бинобарин
,
тадбиркорлик
субъектларининг
муҳандислик
тармоқларига
уланиш
тартиб
-
таомиллар
бугунги
кунда
мураккаб
тартиб
-
таомиллар
ва
рухсат
олишнинг
кўп
поғонали
тизими
амал
қиладики
,
Ҳаракатлар
стратегиясида
бу
йўналишнинг
киритилиши
келгусида
ишлаб
чиқариш
ва
саноат
тармоқларида
тадбиркорлик
фаолиятини
ташкил
этишда
қулайликларни
таъминлайди
.
Ҳаракатлар
стратегиясида
мамлакатни
ижтимоий
-
иқтисодий
ривожланишини
тартибга
солишда
давлат
иштирокини
камайтириш
,
давлат
бошқаруви
тизимини
децентрализация
қилиш
ва
демократлаштириш
,
давлат
-
хусусий
шерикликни
кенгайтириш
,
нодавлат
,
жамоат
ташкилотлари
ва
ўзини
ўзи
бошқариш
органларининг
ролини
ошириш
бўйича
келгусида
иккита
янги
қонун
“
Давлат
харидлари
тўғрисида
”
ги
ва
“
Давлат
-
хусусий
шериклиги
тўғрисида
”
ги
қонунларини
қабул
қилиш
белгиланган
.
“
Давлат
харидлар
тўғрисида
”
ги
қонун
лойиҳасида
хусусий
тадбиркорликни
ривожлантириш
мақсадида
қуйидаги
қоидалар
киритилиши
назарда
тутилмоқда
:
давлат
харидларини
рақобат
асосида
амалга
оширишнинг
шаффоф
ва
очиқ
механизми
,
ушбу
соҳада
коррупциянинг
олдини
олиш
чоралари
;
давлат
харидларига
кичик
бизнес
ва
хусусий
тадбиркорлик
субъектларини
кенг
жалб
қилиш
.
“
Давлат
-
хусусий
шериклиги
тўғрисида
”
ги
қонун
лойиҳасида
эса
ДХШ
иштирокчиларининг
ҳуқуқ
ва
қонуний
манфаатларига
риоя
этилиши
,
тадбиркорлик
субъектлари
маблағларининг
сарфланиши
шаффофлиги
ва
самарадорлиги
кафолатлари
белгиланадики
,
бу
ҳолатлар
хусусий
тадбиркорлик
фаолияти
йўналишларини
кенгайтириш
билан
бирга
,
иқтисодиёт
тармоқлари
ривожланишига
муҳим
ҳисса
қўшади
.
Қолаверса
,
мазкур
қонунларнинг
қабул
қилиниши
иқтисодиётнинг
муайян
тармоқларини
ривожлантиришда
хусусий
капитални
жалб
этишга
имкон
яратади
.
Мисол
қилиб
оладиган
бўлсак
,
чиқиндиларни
қайта
ишлаш
ёки
спорт
-
соғломлаштириш
соҳаларида
давлат
-
хусусий
шерикликни
йўлга
қўйиш
ушбу
тармоқлар
ривожига
катта
ҳисса
қўшиши
мумкин
.
Ҳаракатлар
стратегиясида
назарда
тутилган
хусусий
мулк
ва
тадбиркорлик
ҳамда
туризмни
ривожлантириш
борасидаги
вазифалар
,
стратегик
йўналишларнинг
барчаси
муҳим
аҳамият
касб
этади
.
Шу
сабабли
Ҳаракатлар
стратегиясида
хусусий
мулк
ва
тадбиркорлик
ҳамда
туризмнинг
ривожига
оид
белгиланган
вазифалар
,
устувор
йўналишлар
ва
ғояларнинг
аҳамияти
юқори
бўлиб
,
уларнинг
реализацияси
эса
ушбу
соҳалар
ривожланиши
ва
мамлакатнинг
ижтимоий
-
иқтисодий
тараққиётига
катта
ҳисса
қўшади
.
Адабиётлар
рўйхати
:
1.
Бережной
Ю
.
С
.
Защита
прав
субъектов
предпринимательской
деятельности
при
осуществлении
государственного
контроля
(
надзора
):
автореф
.
дис
. …
канд
.
юрид
.
наук
. –
М
., 2011. –
С
. 11.
2.
Камилов
К
.
Хусусий
мулк
ва
тадбиркорликка
берилаётган
ҳуқуқий
кафолатлар
барқарор
иқтисодий
тараққиётнинг
муҳим
омилидир
// xs.uz
3.
Якубов
Ш
.
Хусусий
тадбиркорликни
ишончли
ҳимоя
қилишнинг
ҳуқуқий
асосларини
янада
мустаҳкамлаш
йўлида
// Sharh.uz. 2015
йил
10
ноябрь
.
4.
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
2017
йил
7
февралдаги
ПФ
-4947-
сон
Фармони
билан
“2017
—
2021
йилларда
Ўзбекистон
Республикасини
ривожлантиришнинг
бешта
устувор
йўналиши
бўйича
Ҳаракатлар
стратегияси
”.
5.
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
2016
йил
5
октябрдаги
ПФ
-4848-
сон
“
Тадбиркорлик
фаолиятининг
жадал
ривожланишини
таъминлашга
,
хусусий
мулкни
ҳар
томонлама
ҳимоя
қилишга
ва
ишбилармонлик
муҳитини
сифат
жиҳатидан
яхшилашга
доир
қўшимча
чора
-
тадбирлар
тўғрисида
”
ги
Фармони
6. www.lex.uz.
7. www.pravo.uz.
