ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2011
№
1-2
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
34
сабаб
бўлган
айбдор
шахсга
нисбатан
давлат
мажбурлов
чораларининг
қўлланилиши
билан
кафолатланади
,
деган
фикрни
қўллаб
-
қуватлаш
мумкин
.
Бошқа
тур
жавобгарликлар
каби
фуқаролик
-
ҳуқуқий
жавобгарлик
давлат
мажбурловининг
мавжудлиги
билан
характерланади
.
Шундай
экан
ҳуқуқий
жавобгарликнинг
умумий
категорияси
фуқаролик
ҳуқуқига
ҳам
тенг
даражада
тегишли
хисобланади
.
Зарар
етказишдан
келиб
чиқадиган
мажбуриятлар
фуқаролик
-
ҳуқуқий
институтининг
асосий
хусусиятларини
тахлил
қилиш
натижасида
биз
қуйидаги
хулосаларга
келдик
:
Биринчи
ўринда
зарар
етказиш
учун
фуқаролик
-
ҳуқуқий
жавобгарликни
юридик
жавобгарликнинг
турларидан
бири
сифатида
хисоблаш
мумкин
.
Чунки
юридик
жавобгарликнинг
умумий
таснифига
тегишли
бўлган
хусусиятлар
жавобгарликнинг
мазкур
турида
ҳам
мавжуд
.
Лекин
,
фуқаролик
-
ҳуқуқий
жавобгарликнинг
ўзига
хос
хусусияти
бўлиб
,
биринчидан
,
ғайриқонуний
харакат
содир
этган
шахснинг
ўз
хоҳши
билан
жавобгарликни
ижро
этиши
ва
фуқаролик
-
ҳуқуқий
жавобгарликнинг
мулкий
характерга
эга
эканлигидадир
.
Зарар
етказишдан
келиб
чиқадиган
мажбуриятларинг
фкаролик
ҳуқуқи
тизимидаги
фарқловчи
хусусиятларидан
бири
муносабатлар
предмети
фуқаролик
муомиласи
иштирокчиларининг
мутлоқ
ҳуқуқларини
химоя
қилишга
қаратилган
бўлади
.
Шу
сабабли
ҳам
зарар
етказишдан
келиб
чиқадиган
мажбуриятлар
алоҳида
тоифа
мажбуриятлар
булмиш
шартномадан
ташқари
мажбуриятлар
сирасига
кириб
кетади
.
Д
.
С
.
Атажанова
ТДЮИ
тадқиқотчиси
ИШ
БЕРУВЧИНИНГ
ФУҚАРОЛИК
-
ҲУҚУҚИЙ
ЖАВОБГАРЛИГИНИ
МАЖБУРИЙ
СУҒУРТАЛАШ
ШАРТНОМАСИНИ
РАСМИЙЛАШТИРИШ
ТАРТИБИ
Шартномаларни
тузиш
ҳар
доим
қонун
ҳужжатларида
белгиланган
тартибда
амалга
оширилади
.
Амалдаги
қонунчиликда
шартномаларни
тузиш
тартибига
нисбатан
муайян
қоидалар
белгиланган
.
Масалан
,
Ўзбекистон
Республикаси
Фуқаролик
кодексининг
365-
моддасига
кўра
,
оферта
йўллаган
шахс
унинг
акцептини
олган
пайтда
шартнома
тузилган
ҳисобланади
.
Агар
қонунга
мувофиқ
шартнома
тузиш
учун
мол
-
мулкни
топшириш
ҳам
зарур
бўлса
,
шартнома
тегишли
мол
-
мулк
топширилган
пайтдан
бошлаб
тузилган
ҳисобланади
.
Бундан
ташқари
,
Ўзбекистон
Республикасининг
1998
йил
29
августдаги
“
Хўжалик
юритувчи
субъектлар
фаолиятининг
шартномавий
-
ҳуқуқий
базаси
тўғрисида
”
ги
Қонунининг
12-
моддасига
биноан
,
хўжалик
шартномаси
,
қоида
тариқасида
тарафлардан
бирининг
оферта
(
шартнома
тузиш
ҳақида
таклиф
)
йўллаши
ва
иккинчи
тараф
уни
акцептлаши
(
таклифни
қабул
қилиши
)
йўли
билан
тузилади
.
Агар
тарафлар
ўртасида
шартноманинг
барча
муҳим
шартлари
бўйича
келишувга
эришилган
бўлса
,
хўжалик
шартномаси
тузилган
деб
ҳисобланади
.
Албатта
шартнома
тузишга
нисбатан
офертани
йўллаш
ва
уни
акцептлаш
шартномавий
муносабатларнинг
ўрни
,
аҳамияти
ва
уларнинг
мураккаблик
даражасидан
келиб
чиқиб
турлича
ифодаланиши
мумкин
.
Масалан
,
маҳсулот
етказиб
бериш
шартномаси
,
давлат
эҳтиёжлари
учун
товар
етказиб
бериш
тўғрисидаги
шартнома
,
контрактация
шартномаси
бир
тарафнинг
иккинчи
тарафга
оферта
йўллаши
ва
муайян
муддатдан
сўнг
уни
акцептлаш
йўли
билан
тузилса
,
бошқа
шартномалар
бундай
тартиб
тарафларнинг
ўзаро
келишуви
ва
бевосита
келишув
натижаси
сифатида
шартномани
имзолаш
йўли
билан
ҳам
тузилиши
мумкин
.
Мажбурий
тартибда
тузиладиган
ва
оммавий
тусдаги
шартномаларда
эса
,
шартномани
тузиш
ва
расмийлаштиришнинг
ўзига
хос
тартиби
мавжуд
.
Иш
берувчининг
фуқаролик
жавобгарлигини
мажбурий
суғурталаш
шартномаси
ҳам
мажбурий
тартибда
тузиладиган
шартнома
ҳисобланади
.
Ҳ
.
Р
.
Раҳмонқуловнинг
мажбурий
тартибда
тузиладиган
шартномалар
жумласига
суғурта
муносабатларини
ҳам
киритади
.
Унинг
фикрича
,
мажбурий
суғурта
бундай
суғурта
қилиш
мажбурияти
юкланган
шахс
(
суғурта
қилдирувчи
)
суғурталовчи
билан
суғурта
шартномаси
тузиш
орқали
амалга
оширилади
1
.
Суғурта
муносабатларида
мажбурий
тартибнинг
амал
қилиш
ва
муайян
шахснинг
у
ёки
бу
манфаатни
бошқалар
фойдасига
суғурталаши
лозимлиги
асосий
қоида
сифатида
амалдаги
ФКда
белгиланган
.
ФКнинг
914-
моддаси
3-4-
қисмларига
биноан
,
қонунда
кўрсатилган
шахсларга
суғурта
қилувчилар
сифатида
бошқа
шахсларнинг
ҳаёти
,
соғлиғи
ёки
мол
-
мулкини
ёхуд
ўзининг
бошқа
шахслар
олдидаги
фуқаролик
жавобгарлигини
ўз
ҳисобидан
ёхуд
манфаатдор
шахслар
ҳисобидан
суғурта
қилиш
(
мажбурий
суғурта
)
1
Раҳмонқулов
Ҳ
.
Р
.
Мажбурият
ҳуқуқи
. –
Т
.:
ТДЮИ
, 2005. –
Б
.257.
PDF created with pdfFactory Pro trial version
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2011
№
1-2
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
35
мажбурияти
қонун
билан
юкланган
ҳолларда
суғурта
ушбу
бобнинг
қоидаларига
мувофиқ
шартномалар
тузиш
йўли
билан
амалга
оширилади
.
Мажбурий
суғуртада
суғурта
қилдирувчи
суғурталовчи
билан
суғуртанинг
ушбу
турини
тартибга
соладиган
қонун
ҳужжатларида
назарда
тутилган
шартларда
шартнома
тузиши
шарт
.
О
.
Оқюлов
ва
Н
.
Эгамбердиевалар
“
Фуқароларнинг
ижтимоий
манфаатларини
ва
давлатнинг
манфаатларини
таъминлаш
мақсадида
қонунда
ҳаёт
,
соғлиқ
ва
мол
-
мулкнинг
мажбурий
суғуртаси
белгилаб
қўйилиши
мумкин
”
лигини
таъкидлашади
1
.
Ю
.
Б
.
Фогельсоннинг
фикрича
,
суғурта
муносабатларида
мажбурий
тартибда
шартнома
тузилиши
одатда
жабрланувчиларнинг
моддий
манфаатларини
таъминлашда
муҳим
ўрин
тутади
ва
асосан
ижтимоий
ҳимоя
мақсадларини
кўзлаб
амалга
оширилади
2
.
Фикримизча
,
суғурта
муносабатларида
,
хусусан
,
иш
берувчининг
фуқаролик
жавобгарлигини
суғурталашда
мажбурий
тартибда
шартнома
тузишнинг
жорий
этилиши
биринчи
навбатда
ходимларнинг
ҳаёти
ва
соғлиғига
етказилган
турли
шикастлар
ўрнини
қоплашда
ўзига
хос
моддий
кафолат
шакли
вазифасини
бажаради
.
Шартнома
тузишнинг
мажбурийлиги
эса
ушбу
моддий
кафолатнинг
асоси
бўлиб
,
шартноманинг
мавжудлиги
ходимнинг
ҳаёти
ва
соғлиғини
тиклаш
учун
қилинадиган
харажатларни
қоплаш
мажбуриятини
суғурта
ташкилотининг
зиммасига
юклайди
.
Иш
берувчининг
ўз
фуқаролик
жавобгарлигини
мажбурий
суғурталаш
мажбурияти
“
Иш
берувчининг
фуқаролик
жавобгарлигини
мажбурий
суғурта
қилиш
тўғрисида
”
ги
Қонуннинг
4-
моддасидан
келиб
чиқади
.
Ушбу
нормага
кўра
,
ходим
ўз
меҳнат
вазифаларини
бажариши
билан
боғлиқ
ҳолда
меҳнатда
майиб
бўлиши
,
касб
касаллигига
чалиниши
ёки
соғлиғининг
бошқача
тарзда
шикастланиши
муносабати
билан
унинг
ҳаёти
ёки
соғлиғига
етказилган
зарарнинг
ўрнини
қоплаш
бўйича
иш
берувчи
ўз
фуқаролик
жавобгарлигини
ушбу
Қонунда
белгиланган
шартлар
асосида
ва
тартибда
суғурталаши
шарт
.
Иш
берувчининг
мазкур
мажбуриятни
бажармаслиги
қонунда
белгиланган
жавобгарликни
вужудга
келтиради
ва
бунда
қонун
маъмурий
санкцияларни
белгилаш
орқали
иш
берувчини
фуқаролик
жавобгарликни
мажбурий
суғурта
қилиш
шартномасини
тузишга
ундайди
.
Ўзбекистон
Республикасининг
Маъмурий
жавобгарлик
тўғрисидаги
кодексида
мазкур
шартномани
тузмаган
иш
берувчи
–
мансабдор
шахслар
ва
фуқароларнинг
жавобгарлик
санкциялари
белгиланган
.
Иш
берувчининг
фуқаролик
жавобгарлигини
мажбурий
суғурта
қилиш
шартномасини
тузиш
тартиби
“
Иш
берувчининг
фуқаролик
жавобгарлигини
мажбурий
суғурта
қилиш
тўғрисида
”
ги
Қонунда
эмас
,
балки
Ўзбекистон
Республикаси
Вазирлар
Маҳкамасининг
2009
йил
24
июндаги
177-
сонли
Қарори
билан
тасдиқланган
“
Иш
берувчининг
фуқаролик
жавобгарлигини
мажбурий
суғурта
қилиш
Қоидалари
”
да
белгиланган
.
Қоидаларнинг
2-
қисмига
мувофиқ
,
мажбурий
суғурта
қилиш
шартномаси
оммавий
ҳисобланади
ва
1
Фуқаролик
ҳуқуқи
. II-
қисм
. –
Т
.:
Илм
-
Зиё
, 2008. –
Б
.559.
2
Фогельсон
Ю
.
Б
.
Договор
страхования
в
российском
гражданском
праве
:
Дис
.....
докт
.
юрид
.
наук
. –
М
., 2005. –
С
.48.
иш
берувчи
ҳамда
суғурта
қилувчи
ўртасида
белгиланган
шакл
бўйича
бир
йил
муддатга
тузилади
.
Агар
иш
берувчи
ўз
фаолиятини
бир
йилдан
кам
муддатда
амалга
оширса
,
у
ҳолда
мажбурий
суғурта
қилиш
шартномаси
иш
берувчи
фаолиятни
амалга
ошириш
муддатига
тузилади
.
Мазкур
шартнома
мажбурий
тартибда
тузилиши
сабабли
иш
берувчи
–
суғурта
қилдирувчини
шартнома
тузиш
мажбурияти
мавжуд
бўлгани
каби
суғурта
қилдирувчининг
ҳам
мазкур
шартнома
тузиш
мажбурияти
қоидаларда
ўз
ифодасини
топган
бўлиб
,
унга
биноан
,
суғурталовчи
ўзига
ёзма
ариза
билан
мурожаат
қилган
ва
ушбу
Қоидаларга
мувофиқ
ҳужжатларни
тақдим
этган
иш
берувчига
мажбурий
суғурта
қилиш
шартномасини
тузишни
рад
этишга
ҳақли
эмас
.
Ушбу
қоида
иш
берувчининг
фуқаролик
жавобгарлигини
мажбурий
суғурта
қилиш
шартномаси
оммавий
шартнома
эканлигидан
келиб
чиқади
.
Чунки
,
ФКнинг
358-
моддаси
3-
қисмига
биноан
,
ташкилотнинг
истеъмолчига
тегишли
товарларни
бериш
,
хизматлар
кўрсатиш
,
унинг
учун
тегишли
ишларни
бажариш
имконияти
бўла
туриб
оммавий
шартнома
тузишдан
бош
тортишига
йўл
қўйилмайди
.
Агар
ташкилот
(
бу
ҳолатда
суғурта
ташкилоти
)
иш
берувчининг
фуқаролик
жавобгарлигини
тузишдан
бош
тортса
,
ФКнинг
377-
моддаси
6-7-
қисмларида
белгиланган
ҳолатлар
юзага
келади
.
Бинобарин
,
шартнома
тузиши
мажбурий
бўлган
тараф
уни
тузишдан
бош
тортса
,
иккинчи
тараф
уни
шартнома
тузишга
мажбур
қилиш
талаби
билан
судга
мурожаат
қилишга
ҳақли
.
Шартнома
тузишдан
асоссиз
бўйин
товлаётган
тараф
шу
туфайли
етказилган
зарарларни
бошқа
тарафга
тўлаши
керак
.
Иш
берувчининг
фуқаролик
жавобгарлигини
мажбурий
суғурта
қилиш
шартномасини
тузиш
фақат
тегишли
тарзда
мурожаат
қилиш
йўли
билан
эмас
,
балки
алоҳида
тартибда
амалга
оширилади
ва
тегишли
тартибда
расмийлаштирилади
.
Одатдаги
шартнома
тузиш
усулларидан
фарқли
равишда
ушбу
шартнома
ўзига
хос
маъмурий
усуллар
ва
талабларга
риоя
этиш
орқали
тузилади
.
Бундай
шартномалар
фуқаролик
ҳуқуқида
кўплаб
учрайди
.
Масалан
,
банк
ҳисобварағи
шартномаси
,
энергия
таъминоти
шартномаси
ва
шу
каби
шартномаларни
тузишда
ўзига
хос
маъмурий
тартиб
учрайди
.
Иш
берувчининг
фуқаролик
жавобгарлигини
мажбурий
суғурта
қилиш
шартномасини
тузиш
жараёни
белгиланган
шаклдаги
аризани
тўлдириш
ва
шу
орқали
суғурталовчига
мурожаат
қилиш
йўли
билан
бошланади
.
Аризада
шартнома
тузиш
бўйича
мурожаат
назарда
тутилади
.
Қоидаларга
мувофиқ
,
мажбурий
суғурта
қилиш
шартномасини
тузиш
учун
иш
берувчи
суғурталовчига
қуйидаги
ҳужжатларни
тақдим
этади
:
а
)
ушбу
Қоидаларга
мувофиқ
шакл
бўйича
мажбурий
суғурта
қилиш
шартномасини
тузиш
тўғрисидаги
ариза
;
б
)
иш
берувчи
—
жисмоний
шахс
паспортининг
ёки
унинг
шахсини
тасдиқлайдиган
бошқа
ҳужжатининг
нусхаси
(
фотосурати
ва
рўйхатдан
ўтганлик
тўғрисидаги
охирги
ёзув
мавжуд
бўлган
бетлари
);
в
)
иш
берувчининг
(
юридик
шахслар
учун
)
давлат
рўйхатидан
ўтказилганлиги
тўғрисидаги
гувоҳноманинг
нотариал
тасдиқланган
нусхаси
.
Иш
берувчи
суғурталовчига
тақдим
этиладиган
маълумотлар
ва
ҳужжатларнинг
тўлиқлиги
ва
ҳаққонийлиги
учун
жавобгар
ҳисобланади
.
PDF created with pdfFactory Pro trial version
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2011
№
1-2
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
36
Мажбурий
суғурта
қилиш
полиси
иш
берувчига
суғурталовчининг
ҳисоб
рақамларига
мажбурий
суғурта
қилиш
шартномаси
бўйича
суғурта
мукофоти
келиб
тушган
кундан
кейинги
уч
иш
кунидан
кечикмай
берилади
.
Суғурта
полиси
бланкаси
қатъий
ҳисобда
турадиган
ҳужжат
ҳисобланади
,
ҳисобга
олиш
сериясига
,
тартиб
рақамига
ва
ҳимояланганликнинг
белгиланган
даражасига
эга
бўлиши
керак
.
Суғурта
полиси
бланкаси
суғурталовчининг
(
аннуитетлар
шартномаси
бўйича
суғурталовчининг
)
буюртмаси
бўйича
,
босмахона
усулида
«
Давлат
белгиси
»
давлат
ишлаб
чиқариш
бирлашмасида
Қоидаларга
биноан
намуналарга
мувофиқ
тайёрланади
.
Суғурта
полиси
йўқолган
тақдирда
иш
берувчи
унинг
дубликатини
олиш
ҳуқуқига
эга
.
Дубликат
суғурталовчи
томонидан
иш
берувчи
мурожаат
қилган
ва
у
дубликатни
тайёрлаш
харажатларини
иш
берувчи
мурожаат
қилган
санада
қонун
ҳужжатларида
белгиланган
энг
кам
ойлик
иш
ҳақи
миқдорининг
кўпи
билан
10
фоизи
миқдорида
тўлаган
кундан
бошлаб
икки
кун
муддатда
берилади
.
Мажбурий
суғурта
қилиш
шартномаси
амал
қиладиган
даврда
иш
берувчи
ёзма
шаклда
ва
ушбу
Қоидаларда
назарда
тутилган
муддатларда
суғурталовчига
мажбурий
суғурта
қилиш
шартномасини
тузиш
тўғрисидаги
аризада
кўрсатилган
маълумотлардаги
ўзгаришлар
ҳақида
хабар
қилиш
шарт
.
Иш
берувчидан
мажбурий
суғурта
қилиш
шартномасини
тақдим
этилган
маълумотлардаги
ўзгаришлар
тўғрисида
ариза
олинганда
суғурталовчи
,
зарурат
бўлганда
,
мажбурий
суғурта
қилиш
шартномасига
қўшимча
битимни
тузади
ва
суғурта
полисини
қайтадан
расмийлаштиради
.
Мажбурий
суғурта
қилиш
шартномаси
шартлари
у
амал
қилган
даврда
ўзгарган
тақдирда
суғурта
мукофоти
миқдорига
ўзгарган
шартларга
мувофиқ
ҳолда
ўзгартириш
киритилади
.
Бунда
томонларнинг
суғурта
мукофотининг
ўзаро
ҳисоб
-
китобларига
тааллуқли
бўлган
мажбуриятлари
мажбурий
суғурта
қилиш
шартномасига
қўшимча
битим
тузилган
санадан
бошлаб
3
иш
кунидан
кечикмай
бажарилиши
керак
.
Агар
иш
берувчи
мажбурий
суғурта
қилиш
шартномаси
шартлари
ёки
ушбу
Қоидаларда
назарда
тутилган
ҳолларда
мажбурий
суғурта
қилиш
шартномаси
бўйича
қўшимча
суғурта
мукофоти
тўлашга
қарши
бўлса
,
у
ҳолда
суғурталовчи
мажбурий
суғурта
қилиш
шартномасининг
бекор
қилинишини
талаб
қилишга
ҳақлидир
.
Бунда
мажбурий
суғурта
қилиш
шартномаси
бўйича
тўланган
суғурта
мукофоти
қайтариб
берилмайди
.
Мажбурий
суғурта
қилиш
шартномасининг
амал
қилиши
қуйидаги
ҳолларда
муддатидан
олдин
тўхтатилади
:
а
)
иш
берувчи
—
юридик
шахс
тугатилганда
ёки
қайта
ташкил
этилганда
;
б
)
иш
берувчи
—
жисмоний
шахс
вафот
этганда
;
в
)
мажбурий
суғурта
қилиш
шартномаси
суд
қарорига
кўра
ҳақиқий
эмас
деб
эътироф
этилганда
.
Мажбурий
суғурта
қилиш
шартномасининг
амал
қилиши
қонун
ҳужжатларида
назарда
тутилган
бошқа
ҳолатларда
ҳам
муддатидан
олдин
тўхтатилиши
мум
-
кин
.
Мажбурий
суғурта
қилиш
шартномасининг
амал
қилиши
муддатидан
олдин
тўхтатилгани
тақдирда
суғурта
мукофотининг
бир
қисми
тўланган
суғурта
товони
суммасига
ва
мазкур
шартнома
амал
қилишининг
кунлар
ҳисобидаги
қолган
муддатига
мутаносиб
равишда
қайтариб
берилади
.
Бунда
мажбурий
суғурта
қилиш
шартномасининг
амал
қилиши
ушбу
Қоидаларда
кўрсатилганлардан
бошқа
асосларга
кўра
муддатидан
олдин
тўхтатилган
тақдирда
суғурталовчи
суғурта
мукофотининг
қайтариб
берилаётган
қисмидан
ушбу
шартнома
бўйича
исботланадиган
харажатларнинг
суғурта
мукофотининг
25
фоизидан
кўп
бўлмаган
миқдордаги
суммасини
чегириб
қолиши
мумкин
.
Хулоса
қилиб
айтганда
,
иш
берувчининг
фуқаролик
жавобгарлигини
мажбурий
суғурта
қилиш
шартномасини
тузиш
ва
расмийлаштириш
тартибига
қатъий
риоя
қилиш
ҳамда
шартноманинг
кучга
кириш
муддатларини
аниқ
белгилаш
ходимнинг
ҳаёти
ва
соғлиғига
етказилган
зарарларни
қоплашда
ҳамда
иш
берувчиларнинг
жавобгарлиги
бўйича
харажатларини
камайтиришда
муҳим
ўрин
тутади
.
Шу
сабабли
ҳам
иш
берувчининг
фуқаролик
жавобгарлигини
мажбурий
суғурта
қилиш
шартномасини
расмийлаштиришда
суғурталовчи
ва
суғурта
қилдирувчининг
хатти
-
ҳаракатлари
,
суғурта
пули
,
суғурта
товони
ва
бадаллари
миқдорини
аниқлашда
қонун
ҳужжатларини
амалиётга
самарали
татбиқ
этиш
лозим
бўлади
.
PDF created with pdfFactory Pro trial version
