НАУЧНЫЕ ИССЛЕДОВАНИЯ И ОБЩЕСТВЕННЫЕ ПРОБЛЕМЫ
Volume 3, Issue 1,2024
96
MINNATDORCHILIK NUTQIY AKTINING IJTIMOIY-MADANIY XUSUSIYATLARI
Oripova Parvina Valisherovna
Buxoro davlat universiteti Filologiya fakulteti 2-bosqich talabasi
Toirova Guli Ibragimovna
BuxDU O‘zbеk tilshunosligi va jurnalistika kafеdrasi profеssori, filologiya fanlari doktori
Annotatsiya:
Ushbu maqolada nutqiy akt va uning o‘ziga xos xususiyatlari haqida ma’lumotlar
keltirilgan. Minnatdorchilik ma’nolari turli xil asarlar yordamida ochib berilgan. Bu borada
tilshunos olimlarning bir qator fikrlari ilmiy ishlari vositasida ochib berilgan. O‘zbek, rus va xitoy
tillarida minnatdorchilikni ifodalovchi lisoniy birliklar (so‘zlar) bilan birga qo‘llanidigan noverbal
vositalar sezilarli darajada farqlanishi keng yoritilgan. Nutqiy muloqot jarayonida minnatdorchilik
bir nechta pragmatik ma’no: suhbatni yakunlash, samimiy munosabat, shukronalik, rozilik kabilarni
ifodalab kelishi haqida fikr yuritilgan.
Kalit so’zlar:
nutqiy akt, implitsit, behabitiv akt, ekspozitiv akt, pragmatik parametr, nutqiy
vaziyat, hukm akti, majburiyat akti, ekspressiv akt, diklorativ akt .
Аннотация:
В данной статье представлена информация о речевом акте и его специфических
особенностях. Смыслы благодарности раскрываются с помощью различных произведений.
По этому поводу в их научных трудах выявлен ряд мнений лингвистов. Широко известно,
что невербальные средства, используемые вместе с языковыми единицами (словами),
выражающими благодарность, в узбекском, русском и китайском языках существенно
различаются. Считается, что благодарность выражает несколько прагматических значений в
процессе речевого общения: завершение разговора, искреннее отношение, благодарность,
согласие и т. д.
Ключевые слова:
речевой акт, имплицитный акт, поведенческий акт, разьяснительный акт,
прагматический параметр, речевая ситуатация, суждения акт, обязательства акт,
экспрессивный акт, декларативный акт.
Annotation:
This article provides information about the speech act and its specific features. The
meanings of gratitude are revealed with the help of various works. In this regard, a number of
opinions of linguists have been revealed through their scientific works. It has been widely reported
that the non-verbal means used together with the linguistic units (words) expressing gratitude in the
Uzbek, Russian and Chinese languages are significantly different. It is thought that gratitude
expresses several pragmatic meanings in the process of speech communication: ending the
conversation, sincere attitude, gratitude, agreement, etc.
Keywords:
speech act, implicit, behavioral act, expository act, pragmatic parameter, speech
situation, judgment act, obligation act ,expressive act ,declarative act.
Kirish.
Nutqiy muloqot jarayonida so‘zlovchi, tinglovchi va o‘rtadagi nutqiy vaziyat ta’sirida
nutqiy akt paydo bo‘ladi. Shunday ekan, nutqiy akt bu pragmatikaning predmeti. Nutqiy akt bir
tomondan qaraganda lug’aviy birliklarga xosdek ko‘rinadi.Ikkinchi tomondan qaraganda o‘ziga xos
mazmuniy strukturaga ega. Shu xususiyati bilan lug’aviy birlikdan farq qiladi. Nutqiy akt matnda
yoki nutqda, u implitsit ya’ni to‘g’ridan to‘g’ri aks etmagan shaklda namoyon bo‘ladi. Nutqiy akt
gap yoki nutq mazmuni asosida yuzaga keladi.Uning ma’nosi mana shu matnga nisbatan
belgilanadi va o‘zgaruvchan xarakterga ega bo‘ladi. Buning tarkibidida ifoda intonatsiyasi ham
mavjud bo‘ladi. Shuning uchun nutqiy aktning mazmunida yo so‘roq gap yo darak yo buyruq gap
tarzida mazmun anglashilib turadi.Gap yoki matn orqali namoyon bo‘ladigan nutqiy aktda
intonatsion birliklar ta’sirida o‘zgarayotganlarini kuzatishimiz mumkin [2,4]. Nutqiy aktning o‘ziga
xos namoyon bo‘ladigan xususiyatlari ya’ni yashirin tarzda bo‘ladi.U to‘g’ridan to‘g’ri, oshkora
НАУЧНЫЕ ИССЛЕДОВАНИЯ И ОБЩЕСТВЕННЫЕ ПРОБЛЕМЫ
Volume 3, Issue 1,2024
97
ifoda etilmaydi. Masalan, men seni yaxshi ko‘raman, men seni qo‘rqitaman tarzida ichki tuyg’uni
aytmaydi. Mazmunida bu narsa aks etib turadi.Nutqiy aktning bunday mazmuniy va lug’aviy
strukturasi faqat muloqot paytida, muloqot matnida namoyon bo‘ladi. Uni o‘zini alohida aytgan
paytda nima haqida gap ketyotganini tushunish qiyinroq.Shuning uchun bitta gap bilan nutqiy aktni
aks ettirib bo‘lmaydi. Nutqiy akt bir necha gaplar asosida hosil bo‘ladi. Nutq yoki matn ichida
sodir bo‘luvchi kommunikatsiya jarayoni mahsuli nutqiy akt hisoblanadi.Nutqiy aktning mazmuni
turli xil bo‘lishi mumkin.Masalan, minnatdorchilik, iltimos, so‘roq, buyruq, masxaralash,
mensimaslik, erkalash kabi bir necha xil mazmun -mohiyatga ega bo‘lishi mumkin.
Adabiyotlar sharhi.
Nutqiy akt haqida, uning nazariy ma’lumotlari haqida quyidagi lingvist
olimlarning ishlarida ko‘rinadi.Misol uchun, Vilyam Gumbolt, Yakubovskiy, Benvest, Baxtinning
ishlarida nutqiy akt haqida fikrlar mavjud. Umuman olganda, dastlabki nutqiy akt haqidagi nazariy
ma’lumot Vetgenshen asarlarida, uning g’oyalarida kuzatishimiz mumkin. Jon Osten va Jon
Richard nutqiy akt haqida dastlabki, ma’lumot bergan, uning ilmiy tadqiqot ishlarida ko‘zga
ko‘rinadigan ishlarni berishgan [1,5]. Ularning nazariyasiga ko‘ra “So‘zlovchi ma’lum bir harakatni
sodir etadi. Nutq ma’lum maqsad uchun yo‘naltirilgan, inson faoliyati ko‘rinishidan biri sifatida
namoyon bo‘ladi.Ana shu nutqiy akt“,-deya ifodalaydi. Mavjudlikdagi voqealar ma’lum bir
harakatlar yordamida sodir bo‘ladi.Ular nutq orqali namoyon bo‘ladi. Harakatlarning nutq
yordamida ifodalanishi natijasida esa nutqiy aktlar paydo bo‘ladi.Nutq mantiqshunosi Jon Lengsho
Osten nutqiy akt bilan bog’liq nazariyasiga to‘xtaladigan bo‘lsak, uning konsepsiyasida 3 ta jihat
mavjud: performativ ifodalar, nutqiy aktlar tasnifi, nutqiy aktlarning xususiy ma’nolarga ajratilishi
bilan bog’liq bo‘lgan muhim masalalar ko‘riladi. Tilshunoslikda nutqiy aktlar nazariyasining
asoschisi sifatida Ostenning konsepsiyasini tahlil qiladigan bo‘lsak,u tasnifda elokativ aktlar
tasnifini kengroq ifodalaydi. Misol uchun,hukm akti sifatida ya’ni verdiktiv akt sifatida uni
beradigan bo‘lsa agar, ikkinchi o‘rinda u undash aktlarini kiritadi, uchinchi o‘rinda esa u harbiy
sohalarga tegishli bo‘lgan, mazmunni ifodalaydigan aktlarni kiritadi va uning nomini komissiv
aktlar deydi. To‘rtinchisini behabitiv aktlar ya’ni ingliz tilidagi “axloq” degan ma’noni ifodalaydi.
Nutqiy vaziyat bilan bog’liq holda so‘zlovchi o‘zining munosabatlarini aks ettiradi.Uning tarkibida
tabrik, uzr, maqtov, biz ko‘rayotgan minnatdorchilik ham mana shu aktning ma’lum bir ma’nosini
ifodalaydi.Minnatdorchilik Ostenning konsepsiyasiga ko‘ra, behabitiv akt sifatida ta’riflanadi.
Beshinchisi bu ekspozitiv akt. Bu fransuzcha tildan olingan bo‘lib “bayon qilmoq“ degan ma’noni
bildiradi. Masalan, xabar bermoq, hikoya qilmoq, tasdiqlamoq, bilmoq, ishontirmoq, taxmin qilmoq
kabi lisoniy birliklar mana shu nutqiy aktning o‘ziga xos bo‘lgan lisoniy birliklari sanaladi.Syor
konsepsiyasini tahlil qiladigan bo‘lsak, u ham nutqiy aktlarni bir necha turlarga bo‘ladi. Birinchisi,
xabar nutqiy akti, ikkinchisi undash akti, uchinchisi majburiyat akti, to‘rtinchisi ekspressiv akt,
beshinchi diklorativ akt kabi turlarga bo‘linadi. Biz o‘rganayotgan minnatdorchilik akti ekspressiv
aktning tarkibiga kiradi. Ekspressiv nutqiy aktni tarkibida illokativ (ko‘rinmaydigan mazmun)
bo‘ladi. Shuning ichida tabrik, kechirim, his qilmoq, afsus salomlashish bilan bir qatorda
minnatdorchilik illokativ ma’nosi ham bo‘ladi[1,5 ].
Tahlil va natijalar muhokamasi
.
Minnatdorchilik, birinchi navbatda, minnatdorchilik bildirish orqali namoyon bo‘ladi, bu nutq yoki
nutqdan tashqari harakat bo‘lib, uning kommunikativ maqsadi suhbatdoshning o‘zi uchun qilgan
yaxshiligini qadrlashini ko‘rsatishdir.Shu bilan birga, minnatdorchilik muallifning hisssiy
holatining namoyon bo‘lishi va qabul qiluvchining his-tuyg’ulariga ta’sir qilish vositasidir.
Masalan: Mayli, ishonching uchun tashakkur, do‘stim! Adolatsizlik gardlarini kishi qalbidan yuvib
tashlamoq ulug’ baxt! [11]. Minnatdorchilikni quyidagi omillar aniqlaydi :vaziyatning tabiati, uning
ishtirokchilarining
ijtimoiy
xususiyatlari,
minnatdorchilik bildirishni rag’batlantiradigan
yaxshilikning “o‘lchamlari“, muloqotchilar o‘rtasidagi munosabatlarning tabiati kabi. Muallif va
qabul qiluvchi ushbu pragmatic parametrlar, yuqorida aytib o‘tilganidek, janrni shakllantiruvchi eng
НАУЧНЫЕ ИССЛЕДОВАНИЯ И ОБЩЕСТВЕННЫЕ ПРОБЛЕМЫ
Volume 3, Issue 1,2024
98
muhim xususiyatlardaan biridir.Rahmat muallifi bevosita ma’ruzachiga tegishli bo‘lgan shaklda
ifodalangan bo‘lishi mumkin (rahmat; rahmat maqsad; Qo‘llab-quvvatlaganingiz uchun sizga
minnatdorman.)
1.Qabul qiluvchi bog’liq shakllar bilan ko‘rsatilgan.Masalan:Xudoga shukr,bolaginam o’zidan
ko’paydi.Olti nevaraning duosini qilib o’tiribman[10].
2. Birovning qilgan yaxshiligidan, xizmatidan mamnun va qarzdor. Bug’doyni tayyor unga
almashtirdingiz, minnatdorman[12].
3. Ertami-kechmi har kimning ishi tushadigan mana shu qo’llaringiz uchun kattakon rahmat[10].
(minnatdor ekanlik, minnatdor, mamnun, holat.
4. Normuhammad qushbegi zolim dushmanni qo‘lga tushirishni bosh omili bo‘lgan Yusufbek
hojiga o‘z minnatdorchiligini tugata olmas edi[13]. (Shunday his tuyg’uga egalik, minnatdorlik
izhor qilmoq)
B. Nordberg buni "xayrlashishdan oldingi signal" deb atagan, bizning tarjimada "xayrlashishdan
oldingi signal" [7]. Rasmiy suhbatda minnatdorchilik nutqining misolini ko'rib chiqing.
Minnatdorchilikning bir qismi sifatida qabul qiluvchining nomini ko‘rsatadigan manzildan
foydalanish mumkin. Masalan,Hasanali qutidorga o’zining minnatdorchiligini aytib tugata
olmas,so’z oralarida uni duolar bilan g’arq etmakda edi[13].
Nutq odobi talablari bilan ushbu muloqot vositasidan foydalanish xususiyatlari milliy xususiyatga
ega.Ularning tahlili tegishli madaniyatdagi maqom munosabatlarining tabiati to‘g’risidagi
ma’lumotlarni aniqlashga imkon beradi.Muallif va qabul qiluvchi har qanday maqomga ega bo‘lishi
mumkin: shu asosda ham tenglik, ham farq bo‘lishi mumkin. Minnatdorchilikni bildirish ehtimoli
ma’lum darajada xushmuomalalikqoidalarini e’tiborsiz qoldira olmaydigan yoki e’tiborsiz qoldira
olmaydigan kommunikatorlarga, shuningdek,jinsi, vaziyat ishtirokchilarining yoshi, ularning
yaqinlik darajasi va individualligi kabi pragmatik parametrlarga bog’liq. Xususiyatlari :
minnatdorchilik odob-axloqi muallif va qabul qiluvchi o‘rtasidagi munosabatlarni tenglashtiradi.
Mallifning nutqiy xulq -atvori ma’ruzachining odob-axloq qoidalarini yaxshi bilishini, qabul
qiluvchining harakatlarini to‘g’ri baholay olishini va kerakli odob stereotipini, kerakli ohang va
muloqot uslubini tanlashini ko‘rsatadi. Ma’ruzachi va yaxshilik qilgan shaxsning maqomi teng
bo‘lgan taqdirda, ma’lum bir vaziyatda so‘zlovchining qabul qiluvchiga minnatdorchilik bildirishi
ehtimoli ko‘proq uning individual fazilatlariga bog’liq. Respondentlarimizning aksariyati, masalan,
biror narsa sotib olayotganda, sotuvchidan ularga minnatdorchilik bildirishini kutishlarini
ta’kidladilar. Agar ularga rahmat aytilmagan bo‘lsa, bu yomon; agar ular do‘stlaridan tabrik
maktubi olsalar, ular unga javob berishadi. Muayyan sharoitda ko‘p odamlarga minnatdorchilik
bildirish mumkin, ya’ni minnatdorchilikni oluvchi jamoaviy (yoki ko‘p) bo‘lgan holatlar mavjud.
Masalan, Ota qadrdonlari bilan tanishdirg’aningiz uchun rahmat,amak,-dedi va Akram hoji bilan
Mirzakarim akaga tavozu’landi[13 ].
Minnatdorchilikni bir tomondan, nutqiy harakat va ikkinchi tomondan -bunday harakatning sababi
haqidagi xabari (E’tiboringiz uchun rahmat /kelganingiz uchun rahmat )bildiradi. Bu nutq
komponentiga nima undaydi? Biroq, ikkinchi komponent ko‘pincha yo‘qoladi, chunki tegishli
ma’lumotlar aniq. Muallif nafaqat qabul qiluvchi xizmatining ahamiyatini aniqlashi,balki o‘zinikini
ham berishi mumkin. Minnatdorchilikning o‘zini namoyon qilish darajasini va umuman vaziyatni
baholash, ko‘pincha hissiy. Masalan, Men uchun muhim bo‘lgan qo‘llab-quvvatlaganingiz uchun
tashakkur: Katta rahmat. Umuman olganda, minnatdorchilik so‘zlovchi tomonidan qabul
qiluvchining xizmatlarining qiymatini aniq tan olishini ifodalovchi belgidir. Shuningdek,
minnatdorchilik minnatdorchilik bildirgan kishiga qanchalik foyda keltirganiga qarab turlicha
ifodalanadi (kimdir sumka ko‘tarishda yordam berdi, kimgadir sovg’a berildi, kimdir teatrga taklif
qilindi va hokazo). Belgini tanlashda ma’lum rolni aloqaning kontaktli yoki uzoq tabiati,jinsi, yoshi,
НАУЧНЫЕ ИССЛЕДОВАНИЯ И ОБЩЕСТВЕННЫЕ ПРОБЛЕМЫ
Volume 3, Issue 1,2024
99
holati xususiyatlari va muloqot qiluvchilarning tanishlik darajasi o‘ynaydi.Masalan, tabrik xatini
olgandan so‘ng o‘sha odam turli yo‘llar bilan minnatdorchilik bildiradi (yoki umuman yo‘q)va bu
uning bolasidan, hamkasbidan, yaqin do‘stidan, xo‘jayinidan tabrik olganiga bog’liq bo‘ladi yoki
kompaniyaning reklama bo‘limi, mijozlar doirasini kengaytirishdan manfaatdor.
Minnatdorchilik iborasini "suhbatni yakunlash" signali sifatida ham izohlash mumkin. Boshqa
tadqiqotchilarda so‘ng biz shaxsiy, rasmiy, ijtimoiy vaziyatlarni (ko‘chada, jamoat transportida,
do‘konlarda va boshqalarda sodir bo‘ladigan, ularda aloqachilar shaxsiy shaxs sifatida ishtirok
etadigan )va muloqot ishtirokchilari boshqa shaxslar tomonidan baholanishi mumkin bo‘lgan
ommaviy vaziyatlarni ajratamiz.
Minnatdorchilik ifodalari kommunikativ vaziyatdan kelib chiqib pragmatik tahlil qilinadi.
1.
Kim yaxshilik urug`ini sepsa, u rahmat hosilini oladi (shukrona- minnatdorchilik ma’nosi )
2.
Rahmat,otangga rahmat (minnatdorchilik – rozilik)
3.
Rahmat! – dedi-da tezda chiqib ketdi (suhbatni yakunlash) so‘zlovchining niyatining
samimiyligini ta’kidlasa, ikkinchi tomondan, aloqani tugatishga ishora bo‘lib xizmat qiladi.
O‘zbek, rus va xitoy tillarida minnatdorchilikni ifodalovchi lisoniy birliklar (so‘zlar) bilan birga
qo‘llanidigan noverbal vositalar sezilarli darajada farqlanadi. Baʼzi nutqiy vaziyatlarda ruscha
muloqot cheklangan miqdordagi imo-ishoralar bilan tavsiflanadi. Turli madaniyatlarda, jumladan,
o‘zbek, rus va xitoy tillarida keng tarqalgan imo-ishoralar qo‘llanish doirasi va ishtirokchilar turi
bilan farqlanadi. O‘zbek va Xitoy madaniyatidagi taʼzimlarning har xil turlari (ko‘rinishlari: chuqur
taʼzim, yarim taʼzim) turlicha kommunikativ maʼnolari bor. Minnatdorchilik ifodasi sifatida ikki
xalda uygʼunlik kuzatiladi. Rus va o‘zbek xalqi suhbatni yakunlash signali sifatida «Rahmat”
so‘zlaridan boydalanadi. Аmmo xitoyliklar bevosita minnatdorchilikni ifolashda bunday vazifani
bajaradigan «Rahmat” so‘zidan foydalanmaydilar.
O‘zbek, rus va xitoy tillarida minnatdorchilik bildirishda yaqinlashuvning turli strategiyalari
qo‘llaniladi (adresga eʼtibor ko‘rsatish, uning xizmatlarini bo‘rttirib ko‘rsatish, harakatlarini
maʼqullash va hokazo). Ushbu janrning o‘ziga xos xususiyati, boshqalar kabi, yaqinlik
ko‘rsatkichlari bo‘lgan murojaatlarga tayanishdir. Biroq, asosan xitoyliklarning kommunikativ
makonida keng tarqalgan yaqinlashish strategiyasining bir turi ham mavjud - bu vaʼda strategiyasi.
O‘zbek va ruslar xitoyliklarga qaraganda tez-tez “rahmat” so‘zini qo‘llaydilar. Xitoy madaniyatida
tegishli muloqotning ikkala ishtirokchisini (adresant va adresat) o‘z ichiga olgan ijtimoiy guruh
aʼzolariga minnatdorchilik bildirish odatiy hol emas. Xitoyliklar xizmat uchun minnatdorchilik
bildirmaydilar, bu xizmat ko‘rsatuvchi shaxs uchun uning kasbiy burchini bajarishdir deb qaraydilar.
Xitoyliklar iltifot uchun sizga “Rahmat” aytishmaydi, chunki bunday minnatdorchilik Xitoyning
kamtarlik haqidagi maksimini unutishni anglatadi (shuning uchun iltifotga munosabat
so‘zlovchining qadr-qimmatini kamaytiradigan eslatmadir). Rus va o‘zbeklar nutqida aksincha
iltifot maʼnosida minnatdorchilik so‘zi tez- tez qo‘llaniladi.
Minnatdorchilikni semantik jihatdan murakkab nutq janri sifatida tasniflash mumkin. U maqtov,
iltifot, tashakkur maʼnosidagi nutqiy janrlarining kombinatsiyasi bo‘lishi mumkin
Xulosa va takliflar
.
Minnatdorchilik so`zlari nutq odobida muhim rol o'ynaydi, chunki ular ijtimoiy muvozanatni
tinglovchi o`rtasidagi munosabatlarni saqlashga xizmat qiladi. Minnatdorchilikni aslida chin dildan
bildiriladi. Shuning uchun u doim har qanday holatda ham samarali bo`ladi.
Rasmiylik/norasmiylik munosabatga ko'ra (muloqot vaziyatlari), minnatdorchilik harakati nutqidagi
ifoda vositalari o'rtasidagi farqlar mavjud. “Cheksiz va chuqur minnatdorchilik bildiramiz”, “Аlloh
Sizdan u dunyo-yu bu dunyo rozi bo‘lsin!”, “Sizga tashakurlar bo‘lsin!”, “Behad mamnunman”
Nutqiy muloqot jarayonida minnatdorchilik bir nechta pragmatik ma’no: suhbatni yakunlash,
samimiy munosabat, shukronalik, rozilik kabilarni ifodalab keladi.
НАУЧНЫЕ ИССЛЕДОВАНИЯ И ОБЩЕСТВЕННЫЕ ПРОБЛЕМЫ
Volume 3, Issue 1,2024
100
Foydalanilgan adabiyоtlar ro`yxati:
1.
Бакалейников Г.Я. Речевой акт благодарности в современном русском языке // P
Бакалейников 1otsdamer Forschungen der Paed. Hochsch. «Karl Liebknecht». R.A.
Gesellschaftswiss. R. H. 106. Potsdam, 1990. - C. 85-101.
2.
Бободжонова Б.Ш. Категория вежливости в таджикском языке. Дисс. на соискание
учёной степени канд. фил.наук / Б.Ш. Бободжонова - Душанбе, 2001. - 150с.
3.
Бердникова А.Г. Речевой жанр благодарности: когнитивный и семантико-
прагматический аспекты. Дисс. канд. филол. наук. Новосибирск, 2005. - 23 с.
4.
Григорьева, Н. В. Стратегии вежливости в речевой коммуникации представителей
британской, американской и австралийской лингвокультур: канд
дисс... филол.... наук. -
Санкт Петербург: 2009.- 233 с.
5.
Линевич Н. Ю. Прагматика благодарности (на материале шведского языка). / Н. Ю.
Линевич // Вестник Балтийского федерального университета им. И. Канта. –. 2008
6.
Nordberg B. On closing in alarm calls // Språk och stil. 1999. №8. S. 65—103.
7.
Tоirоvа G.,Yuldаshеvа M., Еlibаеvа l. Impоrtаnсе оf Intеrfасе in Сrеаting Соrpus. //
Intеrnаtiоnаl Jоurnаl оf Rесеnt Tесhnоlоgy аnd Еnginееring (IJRTЕ) ISSN: 2277-3878, Vоlumе-8
Issuе-2S10, Sеptеmbеr 2019. –P.352-355. (sсоpus)
8.
Tоirоvа G., Jurаyеvа О., Аbulоvа Z., Nоrоvа M., Nоrоvа F. Аppliсаtiоn оf Innоvаtivе
Tесhnоlоgiеs in Tеасhing Prосеss. // Intеrnаtiоnаl Jоurnаl оf Psyсhоsосiаl Rеhаbilitаtiоn, Vоl. 24,
Spесiаl Issuе 1, 2020. ISSN: 1475-7192.–Р.386-390. (sсоpus)
9.
Tоirоvа G, Аbdurаhmоnоvа N., Ismоilоv А., Аpplying Wеb Сrаwlеr Tесhnоlоgiеs fоr
Соmpiling Pаrаllеl Соrpоrа аs оnе Stаgе оf Nаturаl Lаnguаgе Prосеssing. 2022 7th Intеrnаtiоnаl
Соnfеrеnсе оn Соmputеr Sсiеnсе аnd Еnginееring (UBMK) Sеp. 14 - 16, 2022, Diyаrbаkir /Turkеy
pp. 73–75. (sсоpus)
10.
Hoshimov O‘ . Dunyoning ishlari. –Toshkent: “Global Books “, 2021. –B.174.
11.
Shuhrat. Jannat qidirganlar. –Toshkent: “Zukko kitobxon”, 2021. –B. 220 .
12.
Qodiriy Abdulla. Obid ketmon.- Toshkent:Info Capital Group, 2017. –B.56.
13.
Qodiriy Abdulla.O’tkan kunlar . –Toshken: “Sharq “nashriyoti, 2018 . –B. 60.
