Роль медико-социальных факторов в этиологии кариеса и некариозных заболеваниях у детей

CC BY f
46-51
85
17
Поделиться
Гаффоров, С., & Яриева, О. (2022). Роль медико-социальных факторов в этиологии кариеса и некариозных заболеваниях у детей. Журнал вестник врача, 1(3), 46–51. извлечено от https://inlibrary.uz/index.php/doctors_herald/article/view/2509
Crossref
Сrossref
Scopus
Scopus

Аннотация

В данной статье описываются научные исследования кариеса и некариозных заболеваний у детей и подростков в последние годы, анализируется социальный статус родителей и их других заболеваний в этиологии кариеса и некариозных поражений и их причины.

Похожие статьи


background image

Доктор ахборотномаси № 3—2019

45

УДК: 616.314-002- 02-053.2-082-058

БОЛАЛАР ОРАСИДА КАРИЕС ВА НОКАРИЕС КАСАЛЛИКЛАРНИНГ

ЭТИОЛОГИЯСИДА ТИББИЙ-ИЖТИМОИЙ ОМИЛЛАРНИНГ АҲАМИЯТИ

С. А. Гаффоров, О. О. Яриева

Тошкент врачлар малакасини ошириш институти, Тошкент,

Бухоро давлат тиббиѐт институти, Бухоро, Ўзбекистон

Таянч сўзлар:

кариес, нокариес касалликлар, профилактика, стоматологик текшириш усуллари, бола-

лар, эпидемиологик текшириш усуллари, сўровномалар.

Ключевые слова:

профилактика, кариес, некариозные заболевания, стоматологические методы иссле-

дования, дети, эпидемиологические исследования, анкеты.

Key words:

caries, noncarious diseases, prevention, dental methods of research, children, epidemiological

studies, questionnaire cards.

Мақолада охирги йилларда болаларда учрайдиган кариес ва нокариес касалликлар борасида олиб бори-

лаѐтган илмий изланишларнинг илмий таҳлиллари ѐритилган, болалар ва ўсмирлар орасида тиш қаттик
тўқимасининг кариес ва кариес бўлмаган жароҳатларининг этиологиясида ота-онанинг ижтимоий ҳолатлари,
уларнинг айрим касалликлари, мазкур касалликка сабабчи бўлаѐтганлиги таҳлил қилинган.

РОЛЬ МЕДИКО-СОЦИАЛЬНЫХ ФАКТОРОВ В ЭТИОЛОГИИ КАРИЕСА

И НЕКАРИОЗНЫХ ЗАБОЛЕВАНИЯХ У ДЕТЕЙ

С. А. Гафаров, О. О. Яриева

Ташкентский институт усовершенствования врачей, Ташкент

Бухарский государственный медицинский институт, Бухара, Узбекистан

В данной статье описываются научные исследования кариеса и некариозных заболеваний у детей и под-

ростков в последние годы, анализируется социальный статус родителей и их других заболеваний в этиологии
кариеса и некариозных поражений и их причины.

IMPORTANCE OF MEDICAL AND SOCIAL FACTORS IN ETIOLOGY OF CARIOUS AND NON-

CARIOUS DISEASES OF CHILDREN

S. A. Gaffarov, O. О. Yarieva

Tashkent Institute of postgraduate medical education, Tashkent,

Bukhara state medical institute, Bukhara, Uzbekistan

This article describes scientific research on caries and noncarious diseases in children in recent years, analyzes

the social status of parents in certain etiology of caries and non-caries injuries in children and adolescents and their
causes.

Стоматологик касалликлар инсон танасида кузатилаѐтган бошқа патологияларга нис-

баттан кенг кўп тарқалган касалликлар сирасига киради ва улар орасида тиш қаттиқ тўқима-
сининг зарарланиши – кариес биринчи ўринни эгаллайди. Эпидемиологик текширишлар
натижаларига кўра кариеснинг тарқалиши 70% дан 90% гача ўзгариб туради [10] ва ҳозирда
камайиш тенденцияси кузатилмаяпти. Бундан ташқари айрим муаллифларнинг маълумотла-
рига кўра [12] сўнгги пайтларда олиб борилаѐтган профилактик ва даволаш муолажаларига
қарамасдан, касалланишнинг ўсиши кузатилмоқда. Кариеснинг тарқалиши ва интенсивлиги
бир қатор омилларга боғлиқ бўлиб булар: атроф-муҳитнинг экологик ва биогеохимик ху-
сусиятлари, аҳолининг ижтимоий-иқтисодий турмуш шароитлари, озиқланиш сифати, ота-
оналар саломатлик даражаси ва тиббий билими даражаси, регионда бирламчи профилакти-
кани ташкил этилганлиги кабилардир. [8,6,3,4,15] Стоматологик касалликларнинг – жумла-
дан тиш қаттиқ тўқимасининг кариес ва кариес бўлмаган жароҳатларининг, оғиз бўшлиғи
шиллиқ пардаси касалликлари ҳамда пародонт тўқимаси яллиғланишларининг юзага кели-
ши ва кечишига атроф-муҳит, ишлаб чиқаришдаги омиллар; иқлим ҳолати, тупроқ, сув, ҳа-
вонинг микроэлемент таркиби, озиқа таркиби, турмуш шароити сезиларли таъсир кўрсати-
ши қатор илмий изланишларда аксини топган. [2,4,11,7] Инсоният популяциясида стомато-
логик касалликлар ҳолати ва унинг сабаблари орасидаги фарқни ўрганиш жуда зарур чунки,

С. А. Гаффоров, О. О. Яриева


background image

Доктор ахборотномаси № 3—2019

46

ҳозирги ҳолат нима сабабдан популяцияда касалланиш кўп эканлигини назарда тутади. За-
монавий ижтимоий эпидемиология индивидуал хавф фокусидан мультидаражали истиқбол-
га томон ўзгармоқда. Оғиз бўшлиғи касалликларига мурожаат қилиш бу-кариеснинг биоло-
гик детерминантасини ижтимоий детерминанта сифатида қарашимизда юзага келувчи
тўсиқларни енгиш имконини берувчи ижтимоий эпидемиология парадигмалари бўлиб ҳисо-
бланади.

Стоматологик касалликларнинг тарқалиш даражаси, структураси, клиник белгилар-

нинг ўзига хос томонлари ҳақидаги объектив маълумотларнинг етарли эмаслиги махсус сто-
матологик ѐрдамга бўлган эҳтиѐжни илмий асосланган ҳолда шакллантириш, турли хил ѐш
гуруҳларида стоматологик касалликларни профилактика қилишни режалаштириш, касал-
ликларни башоратлашда турмуш тарзини, ота-онанинг саломатлик даражасини инобатга
олмаслик ҳолатлари профилактик асосларни ҳаѐтга жорий қилишда қийинчиликлар туғдир-
моқда.[1,9,13,16,17].

Кариеснинг ижтимоий детерминантаси маълумотларига асосланиб болаларда даволаш

ва профилактик тадбирларга бўлган талабни ва аҳолига зарурий бўлган врачлик ѐрдами
ҳажмини аниқлаш мумкин. Юқорида келтирилганларни инобатга олиб, ушбу маълумотлар-
ни ўрганиш муҳим муаммо бўлиб ҳисобланади.

Илмий изланишимизнинг мақсади:

Болалар ва ўсмирлар орасида тиш қаттиқ

тўқимасининг кариес ва кариес бўлмаган жароҳатларининг этиологиясида ота-онанинг
ижтимоий ҳолатлари, она ва боладаги соматик касаллик омилларнинг ўрнини аниқлашда
замонавий текшириш детерминатлардан фойдаланиш.

Текшириш объекти ва усуллари:

Бухоро шаҳридаги 16-умумтаълим мактаби ва

Шарқ-1 Кўксарой мавзусидаги ота-оналар ва болалар орасида 2016-2018 йиллар давомида
биз томондан мослаштирилган ва ЎзРССВ томонидан №0461 рақамли 01.02.2018 йилда тас-
диқланган [5] «Совершенствование методы ранней диагностики и профилактики кариеса
зубов у детей» номли «Ахборот хати» картаси асосида текширув ўтказилди. Ушбу ахборот
хати ѐш болаларда ўз саломатлиги учун аниқ жавоб бера олмаслигини инобатга олувчи; та-
надаги умумий, жумладан оғиз бўшлиғидаги патологияларни она-отаси орқали сўраб олиш-
га, онанинг ҳомиладорлик ва ундан кейинги муддатдаги тиббий-ижтимоий омилларини
аниқлашга, шунингдек уларнинг ижтимоий турмуш даражасини баҳоловчи қўшимча Oral
Health – Related Quality of Life (OHRQoL) варақа; ота-оналар учун 13 саволномадан иборат;
яъни 4 та асосий йўналишдаги: фаолиятидаги ноқулайлик ва фаолият бузилиши, эмоционал
ҳолат, ижтимоий ва оилавий муҳитда боланинг тарбиясидаги шароит тўғрисида маълумот
берувчи карта асосида текширилди.

Текширишда иштирок этган 616 болалар: 2-6 ѐшдаги - 162, 7-11 ѐшдагилар 252 ва 12-

16 ѐшдагилар 202 та боладан иборат бўлиб улар орасида стоматологик касалликлар; тиш
қаттиқ тўқимасидаги кариес ва кариес бўлмаган жароҳатлар стоматологик тиббий кўрик
даврида умум қабул қилинган объектив ва субъектив текширишлар асосида ташҳисланди.

Олинган натижалар:

Текширилган болалар орасида камқонлик 22,07% (136 болада),

сувчечак 5,7% (35), қизилча 3,9% (24), тананинг турли шикастланишлари 5,5% (34), қулоқ-
бурун-томоқ касалликлари 19% (117), асаб тизими касалликлари 4,0 (24), ички секретор без
касалликлари 3,2% (20), дори воситалари ва озиқ-овқат маҳсулотларига аллергик ҳолатлар
15% (92), ўткир респиратор касалликлар 36,5% (225) ва бошқа турли касалликлар 3-5%
атрофида қайд этилишини кузатишимиз мумкин. Агар 7-11 ѐшли болалар орасида 25,8%
(35) камқонлик, сувчечак 6,7% (17), қулоқ-бурун-томоқ касалликлари 22,4% (56) дори воси-
талари ва озиқ-овқат маҳсулотларига аллергик ҳолатлар 13,9% (35), ўткир респиратор ка-
салликлар 36,9% (93) кузатилган бўлса 12-16 ѐшлилар орасида гепатит 8,9% (18); қизилча
7,9% (16), қулоқ-бурун-томоқ касалликлари 20,2% (41) дори воситалари ва озиқ-овқат
маҳсулотларига аллергик ҳолатлар 10% (20), ички секрет без касалликлари 14,7%(15), ўткир
респиратор касалликлар 24,2% (49) ва бошқа турли касалликлар 3-5% атрофида қайд этили-
шини кузатишимиз мумкин.

Оригинальная статья


background image

Доктор ахборотномаси № 3—2019

47

Оналар орасида сўров натижасида текширилаѐтган болаларга ҳомиладорлик даврида

камқонлик билан 12,3% (76), ўткир респиратор касалликлар 7,9% (49) ва турли касалликлар
билан 2,9% (18) она оғригани қайд этилди. Айни ўринда ўрганилган болаларнинг 2-6 ѐшли-
ларининг оналари ўртача 27,6 ѐшни, 7-11 ѐшли болаларнинг оналари 30,6 ѐшни ва 12-16
ѐшли болаларнинг оналари ўртача ѐши 33,6 ѐшга тенглиги аниқланди.

Кариес касаллигининг ўртача кўрсаткичлари; тарқалганлиги - 82,5%, кариес ўсиш ин-

тенсивлиги -1,2 та, КПО - 8,5 та тишга тўғри келмоқда. Бу кўрсаткичлар ўртача; 2-6 ѐшли
гуруҳда тарқалганлиги 78%, ўсиш интенсивлиги 1,0, КПО+кп – 1,8 га, 7-11 ѐшлиларда
тарқалганлиги 82%, ўсиш интенсивлиги 1,1, КПО+кп – 1,4 га, 12-16 ѐшлиларда тарқалган-
лиги 87%, ўсиш интенсивлиги 1,4, КПО – 1,3 га тенг бўлмоқда. Болалар орасида жинсий
фарқли кўрсаткичда солиштирилганда юқоридаги кўрсаткичлар, кетма-кетликда йигит бо-
лаларда – 84,5%, 1,3, 9,2 га; қиз болаларда мос равишда 80,1%, 1,1, 7,8 натижа қайд этилди.

Тиш қаттиқ тўқимасининг кариес бўлмаган жароҳатларидан: текширилганларда ўрта-

ча 22,4% ни ташкил этиб, шундан гипоплазия - 11,2%, флюороз – 9,2% миқдорда; 7-11 ва 12
-16 ѐшлилар орасида гипоплазия 14,7% гача, флюороз 12-16 ѐшлилар орасида 11,8% гача
қайд этилди.

7-11 ѐшли соматик касалликларда; анемияда – кариес тарқалганлиги 83,5%, гепатитда

– 84,2%, 12-16 ѐшлиларда қулоқ-бурун-томоқ касаллигида кариес - 84,8%, ички без касал-
ликларида – 89%, ўткир респиратор касалликларда 85% кузатилди. Болалар орасида тиш
қаттиқ тўқимасининг кариес бўлмаган жароҳатланишлари аллергик касалликларда – 28%,
ички секрет без касалликларида 29,4% гача кузатилиши ва асосан 12-16 ѐшдаги болалар гу-
руҳида юқори тарқалганлик кузатилди. Шунингдек камқонлик ва гепатит билан оғриган бо-
лалар орасида тиш қаттиқ тўқимаси кариес бўлмаган жароҳатлари орасида, тиш рангининг
тўқ кўк рангда ѐки жигарранг тус олиши 17,8% гача кузатилди.

Шунингдек 616 болалар ота-онаси орасида олиб борилган ижтимоий турмуш дара-

жасини баҳоловчи Oral Health – Related Quality of Life (OHRQoL) варақа асосидаги натижа-
ларга (1-жадвал), эътибор берадиган бўлсак; албатта соматик касалликлар, ота-онасидаги
касалликлар, ижтимоий турмуш тарзи ва стоматологик касалликлар орасида маълум
боғлиқликлар мавжудлигини кузатишимиз мумкин.

Сўровномада жалб этилган ота-оналарнинг алкоголь кўп истеъмол қиладиганлари – 23

та, чекадиганлар -62, яқин қариндошликда турмуш қурганлари – 19, ҳомила даврининг би-
ринчи ярмида токсикозни бошидан кечирганлар – 230, иккинчи ярмида – 64, ҳомиладорлик
даврида турли гуруҳ витаминларни доимий қабул қилганлар – 151; жумладан йодомарин -

1 жадвал.

Саволлар

баллар

Ёш

жами

2-6

7-11

12-16

1. Сизнинг фарзандингиз тишларида, оғиз
бўшлиғида ва жағларида дискомфортни
сезадими?

0-ҳеч қачон

59

46

32

137

1-жуда кам

35

61

47

143

2- кам холларда

47

38

30

115

3- тез-тез

7

13

9

29

4-жуда тез тез

6

0

0

6

2. Сизнинг фарзандингиз стоматологик
муаммолар ҳисобига иссиқ ѐки совуқ
ичимликларни

истеъмол

қилишда

қийинчиликлар сезадими?

0-ҳеч қачон

83

63

30

176

1-жуда кам

33

51

57

141

2- кам холларда

25

35

20

80

3- тез-тез

8

9

10

27

4-жуда тез тез

3

1

0

4

3. Сизнинг фарзандингиз стоматологик
муаммолар ҳисобига овқат қабул қилишда
қийинчиликлар сезадими?

0-ҳеч қачон

91

72

28

191

1-жуда кам

30

49

54

133

2- кам холларда

22

27

21

70

3- тез-тез

5

10

11

26

4-жуда тез тез

5

1

3

9

С. А. Гаффоров, О. О. Яриева


background image

Доктор ахборотномаси № 3—2019

48

4. Сизнинг фарзандизда стоматологик
муаммолар ҳисобига тунда ухлашида
муаммолар мавжудми?

0-ҳеч қачон

91

71

38

200

1-жуда кам

33

47

46

126

2- кам холларда

15

30

22

67

3- тез-тез

1

7

11

19

4-жуда тез тез

5

0

12

17

5. Сизнинг фарзандингизда стоматологик
муаммолар ҳисобига қайсидир сўзларни
талаффуз қилишда муаммолар мавжудми?

0-ҳеч қачон

120

106

34

260

1-жуда кам

16

32

51

99

2- кам холларда

14

16

13

43

3- тез-тез

2

6

7

15

4-жуда тез тез

1

0

1

2

6. Сизнинг фарзандингизда стоматологик
муаммолар ҳисобига инжиқликлар ѐки
безовталанишлар кузатилади?

0-ҳеч қачон

97

77

32

206

1-жуда кам

31

53

57

141

2- кам холларда

19

21

24

64

3- тез-тез

5

6

5

16

4-жуда тез тез

2

2

0

4

7. Сизнинг фарзандингиз стоматологик
муаммолар ҳисобига бошқа болалар билан
мулоқотда муаммолар мавжудми ѐки
бошқалар олдида кулишга уял ҳолатлари
мавжудми?

0-ҳеч қачон

108

99

40

247

1-жуда кам

28

43

51

122

2- кам холларда

14

14

20

48

3- тез-тез

0

4

7

11

4-жуда тез тез

4

2

0

6

8. Сизнинг фарзандингизда стоматологик
муаммо ҳисобига бошқа болалар билан
мулоқотдан қочиши кузатилади?

0-ҳеч қачон

121

98

35

254

1-жуда кам

19

46

59

124

2- кам холларда

10

13

18

41

3- тез-тез

3

1

4

8

4-жуда тез тез

1

0

0

1

9. Сизнинг фарзандингиз стоматологик
муаммо

ҳисобига

болалар

боғчаси,

тайѐрлов

гуруҳлари

ѐки

мактабга

бормаслиги кузатиладими?

0-ҳеч қачон

106

88

48

242

1-жуда кам

27

53

50

130

2- кам холларда

14

17

18

49

3- тез-тез

4

2

1

7

4-жуда тез тез

3

0

1

4

10.

Фарзандингиздаги

стоматологик

муаммолар

ѐки

стоматологик

касалликларни даволатиш учун Сиз
ўзингизнинг

ѐки

қайсидир

оила

аъзоингизнинг қайғуриши кузатиладими?

0-ҳеч қачон

89

75

37

201

1-жуда кам

36

57

58

151

2- кам холларда

18

21

20

59

3- тез-тез

8

6

2

16

4-жуда тез тез

1

0

1

2

11.

Фарзандингиздаги

стоматологик

муаммолар ѐки уни даволаш зарурияти
мавжудлиги учун шахсан ўзингизда ѐки
оила аъзоларингизда айбдорлик ҳисси
мавжудми?

0-ҳеч қачон

108

95

34

237

1-жуда кам

32

45

58

135

2- кам холларда

5

16

21

42

3- тез-тез

2

3

3

8

4-жуда тез тез

5

2

1

8

12.

Фарзандингиздаги

стоматологик

муаммолар

сабабли

ўзингиз

ѐки

оилалангизнинг бирор бир аъзоси иш
жойидан таътил олишга тўғри келадими?

0-ҳеч қачон

92

89

41

222

1-жуда кам

42

52

64

158

2- кам холларда

14

17

12

43

3- тез-тез

4

1

1

6

4-жуда тез тез

3

1

0

4

13.

Фарзандингиздаги

стоматологик

муаммоларни

даволатишга

оила

бюджетидан катта маблағ сарф этилиши
кузатиладими?

0-ҳеч қачон

96

93

64

253

1-жуда кам

34

53

46

133

2- кам холларда

17

10

10

37

3- тез-тез

3

2

0

5

4-жуда тез тез

3

2

2

7

28, магний В6 таблетка – 15, антибиотиклар қабул қилиш – 9, текширилаѐтган даврида она-
нинг биринчи – ҳомиладорлиги – 152, иккинчи ҳомиладорлиги – 241, учунчи ҳомиладорли-
ги – 169 ва туртинчи ҳомиладорлиги – 40, текширилаѐтган болалар – 269 таси биринчи, 215
- таси иккинчи, қолганлари 3-4 оиладаги фарзанд эканлиги, туғиш даврида - 316 ҳолатда

Оригинальная статья


background image

Доктор ахборотномаси № 3—2019

49

туғурик тез кечгани, 125 – ҳолатда муддатидан эрта туғилгани, 79 – ҳолатда муддати кечи-
киши, 401 – ҳолатда вақтида туғилгани, туғирикнинг 45 –ҳолати патологик, 67 – ҳолати
жарроҳлик амалиѐти ѐрдамида, бола туғилгандан кейин она сути билан озиқланиши олти
ойгача 54 болада, 12 ойгача - 43 болада ва 12 ойдан кўп муддатда 499 болада давом этгани,
62 та бола туғилиши билан сунъий озиқага ўтгани, 252 та бола 12 ойдан кейин ўтгани, шу-
нингдек 67 болада доимий ѐшига нисбатан оғирлигида етишмовчилик билан улғайгани
аниқланди.

Натижалар муҳокамаси.

Олинган натижаларни таҳлил қилар эканмиз болалар ораси-

да аниқланган камқонлик, сувчечак, қизилча, тананинг турли шикастланишлари, қулоқ-
бурун-томоқ касалликлари, асаб тизими касалликлари, ички секретор без касалликлари, до-
ри воситалари ва озиқ-овқат маҳсулотларига аллергик ҳолатлар, ўткир респиратор касал-
ликлар сўровномада келтирилган қатор бошқа турдаги патологияларга нисбатан юқори
кўрсаткичда учраши, шунингдек юқорида санаб ўтилган касалликларни болалар ѐш гуруҳи
бўйича солиштиргамизда, айнан 7-11 ва 12-16 ѐшли болалар орасида камқонлик, сувчечак,
қулоқ-бурун-томоқ касалликлари, дори воситалари ва озиқ-овқат маҳсулотларига аллергик
ҳолатлар, ўткир респиратор касалликлар, гепатит; қизилча, ички секрет без касалликлари ва
ўткир респиратор касалликлар кўп кузатилиши қайд этилди.

Шу ўринда оналар орасида сўров натижалари ҳам ҳомиладорлик даврида камқонлик,

ўткир респиратор касалликлар ва шу турдаги касалликлар билан оғригани қайд этилди.

Кариес касаллигининг тарқалганлиги, кариес ўсиш интенсивлиги, КПО элементлари

кўрсаткичлари, кариес бўлмаган жароҳатлар – гипоплазия ва флюороз ҳам 7-11 ва 12-16
ѐшли болаларда шунингдек йигит болаларда қиз болаларда нисбатан ўртача кўрсаткичлар-
дан юқорилигини тасдиқламоқда.

Соматик касалликлар – анемия, гепатит, қулоқ-бурун-томоқ касалликларида, ички сек-

рет безлари касалликларида, ўткир респиратор касалликларда кесимида стоматологик ка-
салликлар – кариес ва кариес бўлмаган тиш қаттиқ тўқимаси жароҳатлари кузатилиши
юқори қийматларда кузатилмоқда.

Шунингдек; Oral Health – Related Quality of Life (OHRQoL) варақа асосидаги натижа-

ларида тиббий-ижтимоий омилларни баҳоловчи кўрсаткичлар орасида текширилган бола-
лар орасидаги соматик касалликлар, онасининг касалликлари, стоматологик касалликлар-
нинг кузатилишидаги маълумотлар орасида боғлиқлик борлигини кузатишимиз мумкин.

Хулосалар:

Оиладаги тиббий-ижтимоий муҳит, онанинг саломатлиги, айниқса ҳомила

давридаги соғлом турмуш тарзи – вақтида тиббий назоратда бўлиши, турли соматик касал-
ликлар билан оғриши ва туғиш давридаги қатор омиллар бўлажак фарзанд саломатлигига,
жумладан тиш қаттиқ тўқимасининг соғлом чиқиши ва шаклланишида муҳим аҳамиятга эга
бўлади.

Онанинг ҳомила давридаги ва боланинг туғилганидан кейинги даврида анемия, гепа-

тит, қулоқ-бурун-томоқ касалликларида, ички секрет безлари касалликларида, ўткир респи-
ратор касалликлари кабилар билан касалланиши, албатта кариес ва кариес бўлмаган тиш
қаттиқ тўқимаси жароҳатларининг келтириб чиқаришида муҳим омил бўлишини тас-
диқлайди.

Болаларда тиш қаттиқ тўқимасининг кариес ва кариес бўлмаган жароҳатларининг

тарқалганлик даражасининг кўп миқдорда учраши, уларнинг 7-16 ѐшлик даври кузатилиши
ва турли соматик касалликларнинг учраши даражаси билан тўғридан-тўғри боғлиқлик бор-
лигини тасдиқламоқда.

Стоматологик сўровномалар ѐрдамида, жумладан тиббий-ижтимоий сўровнома карта-

лари (Oral Health – Related Quality of Life (OHRQoL)) ѐрдамида доимий тиббий кўриклар
ўтказилиб туриш нафақат соматик касалликларни олдини олишни, аниқлашни, балки стома-
тологик касалликларни олдини олишда, эрта ташҳислашда, этиологик омилларни олдиндан
бартараф этишда, касалликни келиб чиқиши, кечиши тўғрисида башоратлашга имкон бера-
ди.

С. А. Гаффоров, О. О. Яриева


background image

Доктор ахборотномаси № 3—2019

50

Фойдаланилган адабиѐтлар:

1. Боровский Е.В. Завьялова Т.Г. Лечение кариеса в стадии белого пятна у детей методом глубокого фто-

рирования.//Клиническая стоматология, 2002. №2. с.10-14.

2. Гаффоров С.А. Заболеваемость кариесом зубов у работников Муборакского газоперерабатывающего

завода «Стомотология» Ўрта осиѐ илмий-амалий журнали. №3. 18-20 б. Тошкент, 2001.

3. Гаффоров С.А. Республика нефт-кимѐ саноати корхоналари цехларидаги меҳнат шароити ва ишчилар

саломатлигининг санитар-гигиеник, структур-функционал, клиник-экспериментал тахлили Узбекистон
тиббиѐт журнали. №3. 86-92 б. Тошкент, 2005. 6 бет.

4. Гаффоров С.А., Олимов.С. Ш., Идиев Г. Э.Муборак газ конденсатини қайта ишлаш заводи ишчилари

орасида кузатиладиган оғиз бушлиғи шиллиқ қавати касалликларининг клиник тавсифи «Назарий ва
клиник тиббиѐт журнали» №1. С.123-125. Тошкент, 2007.

5. Гаффаров С.А, Яриева.О.О. Информационное письмо «Совершенствование методы ранней диагностики

и профилактики кариеса зубов у детей» //подтверждено в УзРССВ №0461. 01.02.2018.

6. Дедов. И.И., Мельниченко. Г.А .Эндокринология. //учебник, год выпуска 2007. С. 24.
7. Ибрагимова Ф.И. Поражения слизистой оболочки полости рта у работающих в производстве синтетиче-

ских моющих и чистящих средств. «Стоматологиянинг долзарб муаммолари». // Тошкент, 2015. С.121-
123.

8. Кушнер А.Н. Клинико-эпидемиологическая оценка стоматологического статуса детей в условиях воз-

действия радиоэкологического фактора: автореф. дис. . канд. мед. наук. // Минск, 1999. 18 с.

9. Максимова О.П., Морозова H.В., Ёлкин И.М. Организационные аспекты составления программ профи-

лактики кариеса у школьников на основе эпидемиологических данных // Труды ЦНИИС. М., 2011. С.
116-119.

10. Персин Л.С., Елизарова В.М., Дьякова С.В. Стоматология детского возраста. Изд. М.; Медицина, 2003.

с.640.

11. Саидов А.А., Гаффаров С.А. Стоматологический статус и условия труда рабочих красильно-

отбеливающей фабрики. Врач-аспирант. Воронеж, 2012. №11(50). С. 273-278.

12. Сунцов В.Г., Зырянов В.Н. Торопов Результаты эпидемиологических исследований кариеса зубов у

детей Сибирского региона // Стоматология. 1997. № 2. С. 43-46.

13. Al-Malik M.I., Rehbini Y.А., 2006, Prevalence of dental caries, severity, and pattern in age 6 to 7-year-old

children in a selected community in Saudi Arabia. J Contemp Dent Pract 2006; 7(2):46-54.

14. Beiruti W. Views on oral health care strategies // East. Mediterr. Health. 2005. Vol. 11, №12. P. 209-216.
15. Hoist D. Causes and prevention of dental caries: a perspective on cases and incidence // Oral health Prev. Dent.

2005. Vol. 3. P. 914.

16. Nunn J.H. The burden of oral ill health for children //Arch. Dis. Child. 2006. Vol. 91, №3. P. 201-203.
17. Peret B., Cluck G., 2006. Early childhood caries (ECC): a preventive-conservative treatment mode during a 12-

month period

Оригинальная статья

Библиографические ссылки

Боровский Е.В. Завьялова Т.Г. Лечение кариеса в стадии белого пятна у детей методом глубокого фто-рирования.//Клиническая стоматология, 2002. №2. с. 10-14.

Гаффоров С.А. Заболеваемость кариесом зубов у работников Муборакского газоперерабатывающего завода «Стомотология» У рта осиё илмий-амалий журнали. №3. 18-20 б. Тошкеит, 2001.

Гаффоров С.А. Республика нефт-кимё саноати корхоналари цсхларидаги мехлат шароити ва ишчилар саломатлигининг санитар-гигиеник, структур-функционал, клиник-экспсрнментал тахлили Узбекистон тиббиёт журнали. №3. 86-92 б. Тошкент, 2005. 6 бет.

Гаффоров С.А., Олимов.С. III., Идиев Г. Э.Муборак газ конденсатини кайта ишлаш заводи ишчилари орасида кузатиладиган огиз бушлиги шиллик кавати касалликларининг клиник тавсифи «Назарий ва клиник тиббиёт журнали» №1. С. 123-125. Тошкеит, 2007.

Гаффаров С.А, Яриева.О.О. Информационное письмо «Совершенствование методы ранней диагностики и профилактики кариеса зубов у детей» //подтверждено в УзРССВ №0461. 01.02.2018.

Дедов. И.И., Мельниченко. Г.А .Эндокринология, //учебник, год выпуска 2007. С. 24.

Ибрагимова Ф.И. Поражения слизистой оболочки полости рта у работающих в производстве синтетических моющих и чистящих средств. «Стоматологиянинг долзарб муаммолари». //Тошкент, 2015. С. 121-123.

Кушнер А.Н. Клинико-эпидемиологическая оценка стоматологического статуса детей в условиях воздействия радиоэкологического фактора: автореф. дис.. канд. мед. наук. // Минск, 1999. 18 с.

Максимова О.П., Морозова Н.В., Ёлкин И.М. Организационные аспекты составления программ профилактики кариеса у школьников на основе эпидемиологических данных // Труды ЦНИИС. М., 2011. С. 116-119.

Персии Л.С., Елизарова В.М., Дьякова С.В. Стоматология детского возраста. Изд. М.; Медицина, 2003. с.640.

Саидов А.А., Гаффаров С.А. Стоматологический статус и условия труда рабочих красильноотбеливающей фабрики. Врач-аспирант. Воронеж, 2012. №11(50). С. 273-278.

Сунцов В.Г., Зырянов В.Н. Торопов Результаты эпидемиологических исследований кариеса зубов у детей Сибирского региона // Стоматология. 1997. № 2. С. 43-46.

Al-Malik M.I., Rchbini Y.A., 2006, Prevalence of dental caries, severity, and pattern in age 6 to 7-ycar-old children in a selected community in Saudi Arabia. J Contcmp Dent Pract 2006; 7(2):46-54.

Beiruti W. Views on oral health care strategies // East. Mediterr. Health. 2005. Vol. 11, №12. P. 209-216.

Hoist D. Causes and prevention of dental caries: a perspective on cases and incidence И Oral health Prev. Dent. 2005. Vol. 3. P. 914.

Nunn J.H. The burden of oral ill health for children //Arch. Dis. Child. 2006. Vol. 91, №3. P. 201-203.

Perct B., Cluck G., 2006. Early childhood caries (ECC): a preventive-conservative treatment mode during a 12-month period

inLibrary — это научная электронная библиотека inConference - научно-практические конференции inScience - Журнал Общество и инновации UACD - Антикоррупционный дайджест Узбекистана UZDA - Ассоциации стоматологов Узбекистана АСТ - Архитектура, строительство, транспорт Open Journal System - Престиж вашего журнала в международных базах данных inDesigner - Разработка сайта - создание сайтов под ключ в веб студии Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil - ilmiy elektron jurnali yuridik va jismoniy shaxslarning in-Academy - Innovative Academy RSC MENC LEGIS - Адвокатское бюро SPORT-SCIENCE - Актуальные проблемы спортивной науки GLOTEC - Внедрение цифровых технологий в организации MuviPoisk - Смотрите фильмы онлайн, большая коллекция, новинки кинопроката Megatorg - Доска объявлений Megatorg.net: сайт бесплатных частных объявлений Skinormil - Космецевтика активного действия Pils - Мультибрендовый онлайн шоп METAMED - Фармацевтическая компания с полным спектром услуг Dexaflu - от симптомов гриппа и простуды SMARTY - Увеличение продаж вашей компании ELECARS - Электромобили в Ташкенте, Узбекистане CHINA MOTORS - Купи автомобиль своей мечты! PROKAT24 - Прокат и аренда строительных инструментов