№ 1 (2025) ILM FAN XABARNOMASI

Ушбу мақолада “Ўз даврининг Батлимуси” сифатига сазовор бўлган буюк олим Али Қушчи, унинг отаси ва уларнинг табақаси тўғрисидаги маълумот берилган. Қутчи уруғи туркийларни озодликка олиб чиққан буюк Қутлуқ (Қут+луғ, Гудулу), яъни Элтариш хоқоннинг болалари эканлиги айтилган. Шу аснода туркийларнинг бошқа аслзода уруқ (уруғ) лари ҳақида изоҳлар баён қилинган. Нужум илмининг билимдони  Алоуддин Абу-л-Ҳасан Али ибн Муҳаммад Самарқандий Қушчи (Қутчи)нинг ҳаёт йўли, илмий ишлари, унинг Самарқанд астрономия илмий мактабидаги фаолияти, илмий кашфиёт учун муҳим бўлган кенглик нуқтасини топиш ва “Зижи жадди Кўрагоний” юлдузлар жадвалини тузишдаги хизмати, илмий мактаб топшириқларини ҳамда давлат вазифасини сидқидилдан бажариши кабилар масалалар шарҳланган. Шунингдек Али Қушчи томонидан Самарқанд кутубхонасидаги ноёб китобларнинг яширилиши, унинг Туркиядаги илмий фаолияти, Самарқанд астрономия илмий мактабининг ютуқларидан Европа олимларини хабардор этиши сингари жаҳоншумул хизматини ёритиб беришга бағишланган.

Bо‘lаjаk chizmаchilik fаni о‘qituvchilаrini inklyuziv tа’limdа texnоlоgiyаlаr аsоsidа kаsbiy fаоliyаtgа tаyyоrlаsh metоdikаsi mаvzusi zаmоnаviy tа'lim tizimidа muhim аhаmiyаtgа egа. Ushbu metоdikа, chizmаchilik fаni о‘qituvchilаrini inklyuziv tа’lim prinsiplаrini hisоbgа оlgаn hоldа, turli texnоlоgik vоsitаlаr vа usullаr оrqаli tаyyоrlаshni nаzаrdа tutаdi. О‘qituvchilаrning turli qоbiliyаt vа ehtiyоjlаrgа egа tаlаbаlаrni bir xil tа’lim jаrаyоnidа qаndаy inklyuziv yоndаshuvlаr bilаn о‘qitishni о‘rgаnish. Tа’lim jаrаyоnidа fоydаlаnilаdigаn zаmоnаviy texnоlоgiyаlаr, mаsаlаn, interаktiv tа'lim plаtfоrmаlаri, rаqаmli resurslаr vа multimediа vоsitаlаri kаbi usullаrni qо‘llаsh. Ushbu metоdikа оrqаli bо‘lаjаk chizmаchilik fаni о‘qituvchilаri nаfаqаt о‘z bilim vа kо‘nikmаlаrini оshirаdilаr, bаlki inklyuziv tа'lim muhitidа sаmаrаli fаоliyаt yuritishni о‘rgаnаdilаr. Bu esа, о‘z nаvbаtidа, tа’lim jаrаyоnidа bаrchа tаlаbаlаr uchun teng imkоniyаtlаr yаrаtishgа yоrdаm beradi.

В данной статье рассматривается роль Центрального банка в регулировании финансовых рынков. Определяются основные функции Центрального банка, включая проведение денежно-кредитной политики, контроль за инфляцией и обеспечение стабильности банковской системы. Анализируются ключевые механизмы регулирования финансовых рынков, такие как установление процентных ставок, надзор за коммерческими банками и разработка нормативно-правовой базы. Особое внимание уделяется влиянию Центрального банка на финансовые рынки, его способности предотвращать финансовые кризисы и обеспечивать устойчивость банковского сектора. В статье также рассматривается международный опыт регулирования финансовых рынков и приводится анализ реформ, проводимых Центральным банком Узбекистана. В заключение предложены рекомендации по повышению эффективности регулирования финансовых рынков и перспективы их дальнейшего развития.

Ushbu maqolada ta’limda raqobatbardoshlik va boshqaruvning ahamiyati, ularning bir-biriga ta'siri, ta’lim sifatini oshirishdagi o‘rni ko‘rib chiqilgan. Maqola ta’lim tizimida raqobatbardoshlikni yaratish va uni boshqarish orqali o‘quvchilarning bilim va ko‘nikmalarini rivojlantirish, ta’lim jarayonini optimallashtirish, shuningdek, zamonaviy texnologiyalar va innovatsiyalarni joriy etish zarurligini ta’kidlaydi. Samarali boshqaruvning ta’lim sifatini oshirishdagi roli ham muhokama qilinadi. Ta’lim tizimining raqobatbardoshligini ta’minlash uchun strategik rejalashtirish, resurslarni to‘g‘ri taqsimlash va o‘qituvchilarni malakasini oshirish zaruriy jihatlar sifatida keltiriladi.

 Ushbu maqolada ta’lim boshqaruvida ijtimoiy medianing roli va ahamiyati tahlil qilinadi. Tezkor axborot almashinuvi, interaktiv kommunikatsiya va onlayn hamkorlik imkoniyatlari tufayli ijtimoiy media ta'lim muassasalarining boshqaruv jarayonlariga katta ta’sir ko‘rsatmoqda. Facebook, Telegram, Instagram kabi platformalar orqali ta’lim muassasalari o‘z xodimlari, talabalar va ota-onalar bilan aloqalarni mustahkamlaydi va jarayonlarni samarali boshqarish imkoniyatini yaratadi. Maqolada ijtimoiy media vositalarining ta'limni boshqarishda qanday foydalanilishi, ularning imkoniyatlari va xavf-xatarlaridan qanday samarali foydalanish mumkinligi ko'rib chiqiladi. Ushbu tadqiqot ta'lim boshqaruvini modernizatsiya qilish va raqamli transformatsiya jarayonlarini qo'llab-quvvatlashda ijtimoiy medianing ahamiyatini yoritadi.

x

 Yurak-qon tomir kasalliklari dunyo bo‘ylab eng keng tarqalgan va o‘limga olib keluvchi kasalliklardan biridir. Ushbu maqolada yurak-qon tomir kasalliklarining asosiy sabablari, xavf omillari, profilaktik choralari va zamonaviy davolash usullari haqida batafsil ma’lumot beriladi. Kasalliklarning oldini olish va erta aniqlash orqali ulardan kelib chiqadigan xavflarni kamaytirish mumkin.

Maqolada kompozitsiya qonun-qoidalari uning interyer dizaynidagi o‘rni haqida ma’lumotlar keltirib o‘tilgan. Interyer dizaynining nafaqat estetik, balki insonga hissiy va jismoniy tomonlama qulayligida kompozitsiyaning ahamiyati muhimligi ta’kidlanadi.

Ushbu maqolada Alisher Navoiyning “G‘aroyib us-sig‘ar” devoni tarkibidagi “Sen meni vasling bila shod etmasang o‘lgan emas”  g‘azalining poetik xususiyatlari tahlil etiladi. G‘azallarning badiiyati, ularning mazmun va shakl jihatidan o‘ziga xosligi, obrazlilik va tasviriy vositalarning qo‘llanishi yoritiladi. Shuningdek, Navoiy she’riyatida an’anaviy va innovatsion uslublarning uyg‘unligi ko‘rsatilib, uning lirikasidagi asosiy g‘oyaviy yo‘nalishlar tahlil qilinadi. Maqola g‘azallardagi lirik qahramon obrazi, ishq, komillik va ma’naviy poklik mavzularining ifodalanishiga ham alohida e’tibor qaratadi.

Ushbu maqolada malakali kadrlar tayyorlash, yoshlarning ilm olishi va mamlakat rivoji uchun hissa qo‘shishiga keng imkoniyatlarni yaratib berish maqsadida oily ta’lim tizimini takomillashtirish hamda ta’lim xizmatlarini rijovlantirish chora-tadbirlari yoritib berilgan. Shuningdek, qabul qilinayotgan qarorlar va qonunlar natijalari keltirilgan.

This article explores the use of anthropocentric proverbs as a tool to enhance students’ lexical competence. Anthropocentric proverbs, which reflect human experiences, emotions, and interactions with the world, can serve as valuable linguistic and cultural resources in language learning. This paper examines the connection between proverbs and lexical development, how these expressions embody cultural wisdom, and their potential to increase vocabulary range, contextual understanding, and communicative ability. The study underscores the importance of integrating proverbs into language instruction and offers practical recommendations for teachers on incorporating these proverbs into their teaching strategies. By leveraging the cultural richness and conceptual depth inherent in proverbs, educators can foster a more profound grasp of language that is both cognitively enriching and socially relevant.

Ushbu maqola bolalarga ingiliz tilini o’rgatishda o’yinlar va interaktiv usullarning o’rnini tahlil qiladi. Unda bolalar tilni qanday tabiiy holda o’rganishi, qanaqa metodlardan foydalanish ularning e’tiborini jalb qilishi va o’rganish samaradorligini rivojlantirish tushuntiriladi. Ushbu maqolada bolalarning til ko’nikmalarini rivojlantirish(gapirish, tinglab tushunish, o’qish va yozish) grammatikasini rivojlantirish, so’z boyligini kengaytirish va ijodiy fikrlashni rivojlantirish yo’llari taqdim etilgan. Tadqiqot natijalari shuni ko'rsatadiki, o'yin asosida o'qitish strategiyalaridan foydalanish bolalarning faolligini oshiradi, o'rganishdagi stressni kamaytiradi va ta'lim jarayonini yanada qiziqarli qiladi.

Yashil iqtisodiyotning rivojlanishi bir qancha muhim ahamiyatga ega. Bu konsepsiya, atrof-muhitni muhofaza qilish va iqtisodiy o‘sishni birgalikda rivojlantirishga qaratilgan. Yashil iqtisodiyotning ahamiyatini quyidagicha ko‘rib chiqish mumkin. Atrof-muhitni muhofaza qilish ya`ni yashil iqtisodiyotning asosiy maqsadi – tabiiy resurslarni samarali va barqaror foydalanish, shu bilan birga atrof-muhitni himoya qilishdir. Bu jarayon, ifloslanish, iqlim o‘zgarishlari, biologik xilma-xillikning yo‘qolishi kabi ekologik muammolarni kamaytirishga yordam beradi. Yashil iqtisodiyot nafaqat atrof-muhitni, balki inson salomatligini ham himoya qilishga qaratilgan. Ifloslanish darajasining kamayishi va ekologik toza texnologiyalarni joriy etish, odamlarning sog‘lig‘iga ta'sirini yaxshilaydi. Yashil iqtisodiyotning asosiy maqsadi qisqa muddatda yuqori foyda olish emas, balki uzoq muddatda iqtisodiy barqarorlikni ta'minlashdir. Bu jarayon, resurslar cheklangan va tabiat ta'siri bilan bog‘liq muammolar mavjud bo‘lsa, iqtisodiyotni barqaror va muvozanatli rivojlantirishga yordam beradi.

Ishlab chiqarishni avtomatlashtirish, texnologik rivojlanish, samaradorlik, xarajatlarni kamaytirish, mahsulot sifati, raqobatbardoshlik, ekologik ta'sir, robototexnika, sun'iy intellekt, IoT, innovatsiyalar, malaka oshirish, ishlab chiqarish jarayonlari, samarali tizimlar, texnologiyalarni qo'llash, energiya samaradorligi, ishlab chiqarish optimallashtirish, investitsiyalar, iqtisodiy foyda, kelajak texnologiyalari. Ushbu maqolada ishlab chiqarishni avtomatlashtirishning iqtisodiy va texnologik ta'sirlari, samaradorlikni oshirish, xarajatlarni kamaytirish va mahsulot sifatini yaxshilash kabi afzalliklari muhokama qilinadi. Avtomatlashtirishning ishchi kuchi va ekologik ta'sirga bo'lgan ta'siri, yangi texnologiyalarning ishlab chiqarishda qo'llanilishi hamda ularning raqobatbardoshlikni oshirishdagi roli tahlil qilinadi. Maqola, shuningdek, avtomatlashtirishni amalga oshirishda yuzaga keladigan qiyinchiliklar, investitsiyalarni talab qilish va tizimlar o'rtasidagi muvozanatni topish zaruriyatini ko'rib chiqadi. Kelajak texnologiyalarining rivojlanishi, sun'iy intellekt va robototexnika kabi innovatsion yechimlarning ishlab chiqarish jarayonlariga integratsiyalashuvi haqida so'z yuritiladi.

x

Ushbu maqola XX asrning boshlarida yashab ijod etgan Amerikalik yozuvchi Sherwood Andersonning hayoti va ijodi, uning  o’zgacha uslubda yozilgan “Winesburg, Ohio” (1919) asrining mohiyati va unda tasvirlangan insonlar hayoti va qahramonlarning ichki kechinmalari to‘grisida ma’lumot beradi.

x

This paper examines the relationship between commercial banks' credit policy and national economic competitiveness, with a particular focus on enhancing economic efficiency through improved banking practices. The research analyzes existing literature on banking sector development, credit policy mechanisms, and their impact on economic competitiveness. Based on comprehensive analysis, the study provides recommendations for optimizing credit policy to boost national economic competitiveness.

The article highlights The Epic of Koroghlu as a celebrated oral tradition in Turkic-speaking regions and the Caucasus, portraying its central figure as both heroic and fantastical.Koroghlu is presented as a symbol of justice, resistance, and the aspirations of the oppressed, blending historical struggles with imaginative storytelling.This foundational narrative bridges the realistic and the fantastical, linking personal loss with larger themes of defiance and justice.

Ushbu maqolada Xorazm xalq dostonlarida uchraydigan real shaxslar haqida izchil tadqiqotlar va tahlil keltirilgan. Xorazm dostonlaridagi real va afsonaviy shaxslar, ularning til va semantikasini o‘rganishga qaratilgan leksik-semantik tahlillar ko‘rib chiqilgan. Mualliflar, masalan, Quvondiq Olloyorov va Davlatnazar Davlatnazarovning "Xorazm dostonlari tilida uchraydigan real va noreal shaxs nomlari" maqolasida real va to‘qima shaxs nomlarini tahlil qilgan bo‘lsalar, Madamin Eshmurodovning "Xorazm manbalarida davlatchilik tarixi" monografiyasi esa Xorazm tarixiga oid ma'lumotlarni taqdim etadi. Dildora Xudayberganovaning "Dostonlar tilidagi nofaol qatlamga oid leksik birliklarning lisoniy tahlili" asarida Xorazm dostonlaridagi leksik birliklar va shaxs nomlarining lisoniy tahlili amalga oshirilgan.Maqolada Xorazm xalq dostonlarida ko‘plab tarixiy va afsonaviy shaxslar, jumladan Go‘ro‘g‘li, Shohsanam, Shodibek, Sulton Ahmad, Xoshim, Oysuluv va Nodirshoh kabi qahramonlarning obrazlari keltirilgan. Ushbu shaxslar adolat, jasorat, mahorat va axloqiy qadriyatlar bilan tasvirlangan va ularning dostonlardagi roli Xorazmning madaniy qadriyatlari va tarixiy merosini aks ettiradi. Xorazm xalq dostonlaridagi bu qahramonlarning obrazlari nafaqat ularning jangovar fazilatlari, balki ularning axloqiy qarashlari va ijtimoiy roli haqida ham ko‘plab muhim ma'lumotlar beradi.Maqolada shuningdek, Xorazm xalq dostonlaridagi shaxs nomlarining semantik va leksik jihatlari, ularning til va madaniyatdagi ahamiyati tahlil qilinib, bu dostonlarning Xorazmning tarixiy va madaniy merosi sifatida qadrli ekanligi ta'kidlanadi. Bu tadqiqot Xorazm xalq dostonlari, ularning qahramonlari va ularning leksik-semantik xususiyatlarini o‘rganishga qiziquvchilar uchun muhim manba bo‘lib xizmat qiladi.

The article provides information on the description of industrial transport, the specific technical and economic characteristics of industrial transport, new types of transport, and the rapid growth of freight and passenger transportation.

Mazkur maqolada Buxoro amirligi hududida yashagan xalqlarning etnik tarkibi, ularning tarixiy shakllanish jarayonlari va madaniy hayoti tahlil qilingan. Amirlikdagi etnik guruhlar, jumladan, o‘zbeklar, tojiklar, qozoqlar, turkmanlar, arablar va boshqa millatlarning ijtimoiy-siyosiy va iqtisodiy hayotdagi o‘rni hamda o‘zaro munosabatlari ko‘rib chiqilgan. Maqolada tarixiy manbalar, arxiv hujjatlari va etnografik ma'lumotlar asosida mintaqaning ko‘p millatli tarkibining xususiyatlari yoritilgan.

x

Ushbu maqolada mushaklarning asosiy fiziologik xususiyatlari, ularning harakatdagi o‘rni va sog‘lom mushak faoliyatini ta’minlash usullari ko‘rib chiqiladi. Mushaklar tananing harakatlanishi, muvozanatini ushlab turishi va ichki organlarning ishlashi uchun muhim ahamiyatga ega. Shuningdek, maqolada mushak kasalliklari, ularning oldini olish va davolash usullari haqida batafsil ma’lumot beriladi.

Ushbu maqolada axborot texnologiyalarining rivojlanishi, ularning jamiyatdagi o‘rni va roli tahlil qilinadi. Maqola axborot texnologiyalarining iqtisodiyot, ta’lim, sog‘liqni saqlash, va kundalik hayotdagi ta’sirini o‘rganadi. Shuningdek, axborot texnologiyalarining tarixi, asosiy vositalari va ularning zamonaviy jamiyatdagi o‘zgarishlarga qanday moslashayotganligi haqida ma’lumotlar taqdim etiladi. Maqolada, axborot texnologiyalari orqali yasalgan yangi imkoniyatlar va ular bilan bog‘liq xavf-xatarlar hamda xavfsizlik masalalariga alohida e’tibor qaratiladi.