Тадқиқот объекты: ЎП турли формалари билан хасталанган 815 та бемор; ЎП гумон билан тушган 235 бемор.
Ишнинг мақсади: ЎП билан касалланган беморларни мавжуд диагностик ва даволаш усулларини такомиллаштириш ва янги услублар мажмуасини ишлаб чиқиш йўли билан даволаш натижаларини яхшилаш.
Тадқиқот усуллари: умумклиник, биохимик.
Олинган иатижалар ва уларнинг илмий янгилиги. ЎП турли клиник белгилари учраб туриши тахлили асосида мазкур касаллик диагностикаси тизимини таклиф этилди; ЎП чалинган беморларни холатини аниклаш микдорий шкаласи таклиф этилди; ЎП консерватив даво мажмуасини такомиллаштирилди; ЎП учраган беморларда узок муддатли артерия ичига катетер терапия (УМАИКТ) усули такомиллаштирилди; ўткир билиар панкреатитни даволашда ретроград ва тери-жигар оркали эндобилиар аралашувларни ўтказишга оптимал кўрсатувлар аниқланди; жаррохлик амалиетларини бажаришда чарви халтасини дренажлаш ва санация килиш усули таклиф этилди; ЎП даволашда турли усуллар самараси клиник бахоланди ва мазкур патологияда даво тадбирлар алгоритми таклиф этилди.
Ишлаб чикилган даволаш-ташхис кўйиш мажмуаси ташхислашда хатоликларни 28,4% дан 16,8% гача камайтириш имкониятини яратди, консерватив даво самарадорлигини 89,8% дан 95,3% гача, УМАИКТ - 72,0% дан 82,8% гача оширди, ўлим микдорини 7,4% дан 3,4% гача камайтирди.
Амалий ахамияти. Таклиф қилинган лаборатор диагностикани критериялари ва диагностикани клиник системаси ташхис кўйишни аниқлигини оширади, системалаштирилган ультратовуш критериялари ЎП формасини аниқлашга имкон яратади. ЎП оғирлигини аниқлаш учун таклиф килинган тизим беморларни холатини микдорий характерлашга, патологик жараённи динамикасини ва килинган даво муолажаларнинг эффективлигини бахолашга ёрдам беради. Такомиллаштирилган консерватив терапияси, УМАИКТ, ретроград ва тери ва жигар орқали бажариладиган амалиётларга кўрсатмаларни аниклаш, панкреонекрозда чарви халтасини дренажлаш ва санациясини такомиллаштирилган усули ушбу категориядаги беморларни даволаш натижасини яхшилашга олиб келади.
Тадбиқ этиш даражаси ва иктисодий самарадорлиги: Олинган иатижалар Тошкент тиббиет академиясини 2 шифохонасида клиник амалиетга тадбик этилди.
Қўлланилиш сохаси: шошилинч ва абдоминал жаррохлик.
Статья посвящена понятию «эффективность» и его критериям деятельности депутатов представительных органов государственной власти на местах в Республики Узбекистан. Определяются количественные и качественные критерии оценки эффективности.
Ushbu maqolada xalqaro tijorat arbitrajida dalillarning umumiy ta’rifi va dalillarni qabul qilish va baholash mezonlari ko‘rib chiqiladi. Shuningdek, dalillarni taqdim etish tartibi to‘g‘risidagi ma’lumotlar ham qisqacha bayon etilgan. Mavjud muammolar bo‘yicha taklif va tavsiyalar berildi.
Yangilinayotgan O‘zbekiston yoshlarining ilmiy tafakkurini shakllantirish mezonlari sifatida ilmiy bilimlar, tushunchalar muhim ahamiyat kasb etadi. Tushunchalar – mavjud dunyoni idrok etish jarayonidagi aks etishi shakllaridan biri. Har qanday fan rivojlanishi jarayonida tushunchalar fan mezoniga birlashadi, kengayadi va qayta hosil qilinadi. Bu tushunchalardan mazkur fanda ishlatiladigan qolgan tushunchalar hosil bo‘ladi. Ko‘pgina yangi ilmiy sohalar yuzaga keldi. Har bir mamlakat oldida turgan muhim vazifalardan biri yoshlarga oid siyosatning milliy modelini ishlab chiqishdir. Ma’lumki, yoshlar jamiyatning eng faol qatlami hisoblanib, ular ijtimoiy hayotdagi o‘zgarishlarga sabab bo‘ladigan, bunyodkorlik g‘oyalarini hayotga tatbiq etuvchi asosiy omil va salohiyatli kuch hisoblanadi. Yoshlarni ijtimoiy, ma’naviy va moddiy jihatdan qo‘llab-quvvatlash, huquqlarini to‘laqonli ro‘yobga chiqarish, jamiyatda o‘z o‘rnini egallashlari uchun qulay sharoitlar yaratish orqali ularni vatan taqdirini hal etuvchi
Мақолада таллуқлиликни белгилаш мезонлари фуқаролик,иқтисодий процессуал ҳуқуқ назарияси ва қонунчилик нормалари асосида ўрганилган.Тарафлар ўртасида шартноманинг мавжудлигига кўра тааллуқлиликни белгилашнинг ўзига хос процессуал жиҳатлари хорижий давлатларнинг процессуал қонунчилиги асосида таҳлил қилинган. Натижада низоларни медиация орқали ҳал этишнинг процессуал механизмларини такомиллаштиришга оидфуқаролик ва иқтисодий процессуал қонунчиликка тегишлиўзгартиш ва
қўшимчалар киритиш бўйича таклифлар ишлаб чиқилган
Ушбу мақолада раҳбар кадрлар фаолиятини такомиллаштириш, раҳбар фаолиятининг натижаларини баҳолаш, уларнинг иш самарадорлигини ошириш ҳамда раҳбар кадрларнинг фаолият самарадорлигини баҳолашда кутилаётган натижаларга йўналтирилган баҳолаш мезонлар тўғрисида фикр юритилади.
Мақолада форс тилидаги феъл синонимиясини ўрганиш билан боғлиқ умумий масалалар муҳокама қилинади. Мақоланинг бошида синонимиянинг умумий масалалари кўриб чиқилади, турли хил олимлар - тилшуносларнинг ушбу ҳодиса ҳақидаги қарашлари очиб берилади, шунингдек форс тилида синонимия муаммоларини ёритишга бағишланган асарларнинг қисқача таҳлили берилган. Синонимиянинг умумий белгилари ва синонимиянинг мезонлари кўриб чиқилиб, мақола қайси мезонлар форс тилининг феъл луғатига тегишли эканлигини аниқлайди. Синонимларни синхрон ҳодиса сифатида кўриб чиқиш кераклиги таъкидланган, бу эса эскирган ёки ишлатиб бўлмайдиган сўзларни синоним сифатида кўриб чиқиш имкониятини истисно этмайди. Форс тилидаги синонимларни фарқлашнинг асосий мезонлари фонетик, морфологик ва семантик-стилистик мезонлардир. Сўзларнинг овозли тузилиши жиҳатидан фарқ қилиши кераклигига асосланиб, тилда мавжуд бўлган бир хил сўзнинг фонетик вариантлари синонимия учун алоҳида аҳамиятга эга эмас, гарчи улардан фойдаланиш бадиий ва стилистик восита бўлиб хизмат қилиши мумкин. Морфологик мезонга кўра синонимлар нутқнинг ўша қисмига тегишли бўлиши керак. Семантик-стилистик мезон ўзаро алмашиниш билан боғлиқ. Бундан ташқари, мақолада форс тилининг феъл луғатига нисбатан турли хил ҳиссий-експрессив рангларга, стилистик фарқларга эга ва тенг синтактик фойдаланишга эга бўлган сўзларнинг форс тилида мавжудлигини ҳисобга олган ҳолда бир-бирини алмаштириш мумкин, деган хулосага келиш мумкин. Натижада, сўзлар бир хил лексик муҳитга тегишли бўлса ва эквивалент контекстда ишлатилса, бир-бирини алмаштириш мезони "ишлайди" деган хулосага келиш мумкин.
Улучшение качества анестезии путём комбинированного применения малых доз опиоида фентанила при артропластике тазобедренного сустава у детей.В проспективное исследование включены 43пациента(3-12 лет, средний возраст5,7±0,63) с врожденным вывихом бедра, оперированные в клинике ТашПМИ.Объективный статус больных по ASA соответствовал II-III классу. Критерии включения в исследуемую группу:возраст пациентов от 3 до 12 лет; наличие информированного согласия на оперативное вмешательство; врождённый вывих бедра. Критерии исключения: патологический вывих бедра; пациенты, страдающие тяжелыми системными заболеваниями.
Мақолада “муқаддас жой” атамасини зиёрат туристик кластери пойдевори сифатида тадқиқ этиб, унинг зиёрат кластербоплик даражасини аниқлаш методологияси ва ўлчов мезонлари ишлаб чиқилган. Бу мезонлар асосида
мамлакатимиздаги бир қатор муқаддас жойларнинг реал зиёрат кластербоплигини муаллифлик усулида тўрта:”муқаддас маскан”; “диққатга сазовор муқаддас жой”;“жозибадор зиёрат ҳудуди”ва“кластербоп зиёратгоҳ” сифат даражалари аниқланаган.
Эрта ёшдаги болаларда бронхообструктив синдром диагностикаси мезонларини тасдиқлаш учун модифицирланган бронхография методини ишлаб чиқиш. 60 та соғлом ва 60 ўткир бронхиолит билан оғриган беморлар текширилди. Компьютер ва нафас шовқинларини қайд этувчи тизимдан ташкил топган модифицирланган бронхография методи ишлаб чиқилди. Респиратор шовқинлар таҳлилини таъминловчи дастур асосида ўрганилди. Эрта ёшдаги болаларда бронхообструктив синдром диагностикасида модифицирланган бронхография методи ўзининг объективлиги, соддалиги ва қуллайлиги туфайли педиатрия амалиётида муҳим ўрин тутади. Болаларда бронхообструктив синдром диагностикасининг янги информатив мезонлари ишлаб чиқилди: - E:I index, бу индекс E:I index≥1,20 бўлса бронхообструктив синдром мавжуд, E:I index≤1,19 бўлганда бронхообструктив синдром мавжуд эмас деб баҳоланади
Мақолада Ўзбекистон иқтисодий тараққиётининг ҳозирги босқичида ҳудудларни ижтимоий-иқтисодий ривожлантириш мақсад ва вазифалари таҳлил
қилинган. Шунингдек, қишлоқ ҳудудий тизимларини ривожланишини баҳолаш мезони, уларни бошқариш тамоиллари ҳамда асосий шартлари таклиф этилган.
Сохранение здоровья населения в условиях продолжающегося загрязнения окружающей среды является одной из главных задач органов здравоохранения Республики Узбекистан, тем более, что эколого гигиеническая обстановка в некоторых городах и районах республики нуждается в улучшении. Как известно, вода и почва относятся к факторам передачи инфекционный заболеваний, в том числе кишечных инфекций. При некоторых инфекциях, например, сапронозах вода и почва могут быть источниками инфекции. В данном сообщении мы приводим критерии степени оценки загрязнения питьевой воды и почвы.
Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти маълумотларига кўра, бугунги кунда семизлик аҳоли ўртасида кенг тарқалган ва кўпайиш тенденциясига эга. «…Семизлик эрта ўлим хавфини сезиларли даражада оширади, бирламчи ҳамда қорин бўшлиғи аъзоларида ўтказилган турли хилдаги аралашувлардан кейин қорин чурралари пайдо бўлишига олиб келади...»1. Беморларнинг бундай контингенти жиддий ҳамроҳ касалликлар, жарроҳлик пайтида юзага келиши мумкин бўлган техник қийинчиликлар, шунингдек операциядан кейинги даврда асоратлар ривожланиш хавфи юқори бўлганлиги сабабли жарроҳлар учун маълум бир қийинчилик туғдиради. Шошилинч кўрсатмалар асосида амалга оширилган жарроҳлик амалиёти ушбу беморларда бир неча баробар юқори операцион хавф билан кечади. Чурранинг қайталанишига олиб келувчи, етарли ҳажмда бажарилмаган операция беморларнинг ҳаёт сифатини янада ёмонлаштиради, тўлиқ тузалиш ва нормал ҳаётга қайтиш имкониятига бўлган ишончни пасайтиради. Шу сабабли морбид семизлик ва вентрал чурра билан касалланган одамларга тиббий ёрдамни ташкил қилишни яхшилаш учун ушбу маълумотлар асос бўлган.
Жаҳон амалиётида ҳозирги вақтда семизлик билан боғлиқ касалликлар, шу жумладан вентрал чурра билан оғриганлар сони купаймоқда. Ушбу беморларда чурраларни жарроҳлик даволаш хусусиятлари, операциядан кейинги даврда юзага келиши мумкин бўлган асоратларни аниқлаш, уларни олдини олиш, операция муваффақиятини таъминлаш, шу билан бирга беморнинг даволанишга ва ҳаёт сифати яхшиланишига ишончини мустаҳкамлаш учун мақбул, рецидивсиз жарроҳлик усулини ишлаб чиқиши устида ишлар олиб борилмоқда. Бугунги кунда мавжуд жарроҳлик мактаблари ва герниопластика усулларининг хилма-хиллиги, баъзида турли хил жарроҳларнинг бир хил муаммо бўйича қарама-қарши қарашлари, ушбу муаммо бўйича мавжуд билимларни тизимлаштириш ва тўғри баҳолаш зарурлигини белгиланган.
Мамлакатимизда аҳолини ижтимоий муҳофаза қилиш ва соғлиқни сақлаш тизимини такомиллаштириш борасида кенг кўламли ишлар амалга оширилмоқда. Ушбу йўналишда, хусусан, морбид семизлиги бўлган беморларда вентрал чурраларни жарроҳлик йўли билан даволашни яхшилашда ижобий натижаларга эришилмоқда. Бу борада 2022-2026 йилларга мўлжалланган Янги Ўзбекистон тараққиёт стратегиясининг еттита устувор йўналишига мувофиқ аҳолига тиббий хизмат куратиш даражасини янги босқичга кўтаришда «...бирламчи тиббий-санитария хизматда аҳолига малакали химзмат кўрсатиш сифатини яхшилаш...»2 каби вазифалар белгиланган. Ушбу вазифаларни амалга ошириш, жумладан, диагностика ва жарроҳлик тактикасини мақбуллаштириш орқали семизлиги бўлган беморларда вентрал чурраларни жарроҳлик йўли билан даволаш натижаларини яхшилаш, жарроҳлик даволаш усулларини такомиллаштириш устувор йўналишлардан биридир.
Мазкур диссертация тадқиқоти Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 12 ноябрдаги ПФ-6110-сон «Бирламчи тиббий- санитария ёрдами муассасалари фаолиятига мутлақо янги механизмларни жорий қилиш ва соғлиқни сақлаш тизимида олиб борилаётган ислоҳотлар самарадорлигини янада ошириш чора-тадбирлари тўғрисида» ги ва 2022 йил
28 январдаги ПФ-60-сон «2022-2026 йилларда Янги Ўзбекистонни ривожлантириш стратегияси тўғрисида» ги Фармонлари, 2020 йил 10 ноябрдаги ПҚ-4887-сон «Аҳолининг соғлом овқатланишини таьминлаш бўйича қўшимча чора тадбирлар тўғрисида» ва 2020 йил 12 ноябрдаги ПҚ- 4891-сон «Тиббий профилактика ишлари самарадорлигини янада ошириш орқали жамоат саломатлигини таъминлашга оид қўшимча чора-тадбирлари тўғрисида»ги Қарорлари ҳамда мазкур фаолиятга тегишли бошқа меъёрий-ҳуқуқий ҳужжатларда белгиланган вазифаларни амалга оширишга муайян даражада хизмат қилган.
Тадқиқотнинг республика фан ва технологиялари ривожланишининг устувор йўналишларига мослиги. Мазкур тадқиқот республика фан ва технологиялар ривожланишининг VI. «Тиббиёт ва фармакология» устувор йўналишига мувофиқ бажарилган.
Муаммонинг ўрганилганлик даражаси. Қорин бўшлиғи аъзоларидаги жарроҳлик аралашувлари ва жарроҳлик агрессиялари, симултан, кенгайтирилган, қўшма операциялар сонининг ортиши ва операция қилинган беморлар орасида III-IV даражали семизлик билан бўлган беморлар сонининг устунлиги ОКВЧ ҳолатларининг сезиларли ўсишига олиб келди (Berrevoet F. 2017). Куликов Н.А. (2018) фикрича операциядан кейинги жароҳатнинг битиши яхши кечганда ҳам тўқималарнинг прогрессив морфофункционал етишмовчилигига олиб келувчи морбид семизлиги бўлган беморларда ОКВЧ юзага келади, бу эса рецидив чурралари бўлган беморларга хос бўлиб, кейинчалик уларда чурра касаллиги ривожланади.
Вентрал чурранинг сабабларидан бири бу семизликнинг мавжудлигидир. Турли даражадаги семизлиги бўлган беморлар вентрал чурра билан бўлган барча беморларнинг 50 дан 70% гача қисмини ташкил қилса, морбид семизлик 34% беморларда кузатилади. Семизлик, бир томондан, чурра шаклланишига олиб келади, бошқа томондан – унинг белгиларини авж олдиради, яъни семизлик вентрал чурралар ривожланишида ва қайталанишида этиологик омил эканлиги шубҳасиз тан олинади. Герниопластикадан кейин қайталаниш частотаси 3-13% ни ташкил қилади, морбид семизликда 28% га етади (Baylón K., 2017). Физиологик жиҳатдан энг мақбул усул, шубҳасиз, чурра нуқсонини ёпишнинг аутопластик усулидир. Ҳозирги вақтда полипропилен ва политетрафлороэтилендан тайёрланган тўрли эндопротезлар кенг қўлланилмоқда. Бироқ, уларни амалда қўллаш имкониятлари кўпинча турли хил омиллар, шу жумладан операциядан кейинги асоратларнинг ривожланиши туфайли чекланган. Калиш Ю.И. (2015) фикрича, вентрал чурраларни даволашда долзарб муаммо бу эрта асоратлардир, чунки бу операциядан кейинги даврнинг узоқ давом этиши, беморнинг қўшимча маънавий ва жисмоний азобланиши ва мумкин бўлган ўлимнинг асосий сабабидир. Катта ва улкан вентрал чурраларни даволашда техник жиҳатлардан ташқари муҳим муаммолардан бири, қорин бўшлиғи босимининг ошиши бўлиб, бу қорин ичи гипертензия синдроми, нафас олиш ва юрак етишмовчилигининг ривожланишига олиб келади, бу эса операциядан кейинги дастлабки жараён кечишини сезиларли даражада ёмонлаштириб, ўлим частотасини оширади. Бошқа томондан Мухтаров З.М. (2014) фикрига кўра "қорин олд деворининг заифлиги, герниогенез жараёни қорин бўшлиғи босими ва қорин деворларининг унга қарши туриш қобилияти ўртасидаги мувозанатнинг бузилиши фонида юзага келади. Бошқача қилиб айтганда, бугунги кунда вентрал чурранинг шаклланиш жараёни кўплаб омилларнинг йиғиндисидир, уларнинг асосий ишлаш механизмлари ҚББ ошиши фонида жароҳатни битиши пайтида қорин деворининг бириктирувчи тўқима тузилмаларининг ишдан чиқишидир".
Бугунги кунда қорин бўшлиғи пластик жарроҳликда жуда кенг тарқалган пластика бу абдоминопластика хисобланади. Тери ва тери ости ёғ қаватининг кенг мобилизация қилиш апоневроз нуқсони ва атрофидаги тўқималарнинг ҳолатини баҳолаш, қўшимча чурралар ва заиф жойларни аниқлаш имконини беради. Аммо чуррани кесиш пайтида бир вақтнинг ўзида симултан аралашувни амалга ошириш жарроҳлар орасида ноаниқлигича қолмоқда. Кўпчилик семизлик операциядан кейинги чурралар ривожланишида доминант омил эканлиги ҳақидаги фикирга қўшиладилар ва фақат айрималри вентрал чурра пайтида тери тери ости ёғ қаватини олиб ташлаш зарурлигини таъкидлашади. Баъзи жарроҳлар вентрал чурра ва семизлик билан оғриган беморларда абдоминопластикани қўллаш операциядан кейинги даврни яхшилайди, асоратлар сонини камайтиради ва тез ва узоқ муддатли натижаларни беради деган фикрга қўшилишади.
Апоневрознинг яхлитлиги тикланганлиги сабабли, семизликнинг асосий сабабини бартараф қилмасдан нисбатан қулайлик яратилади. Лекин, шу билан бирга бошқача қарашлар ҳам мавжуд. Тери ости ёғ клетчаткаси барча шикастловчи таъсирларга ўта сезгир ҳисобланади, шу сабабли герниопластика билан симултан бажариладиган абдоминопластиканинг қарши тарафдорлари ўзларининг нуқтаи назарини гематома, инфекция ва некроз каби маҳаллий асоратлар частотасининг бир неча маротаба ошиши билан изоҳлайдилар. Барча усулларда абдоминопластика босқичи тери – ёғ тўқимасини етарлича ажратишни назарда тутади ва шу сабабли асоратлар юзага келади.
Юқоридагиларни инобатга олиб, вентрал чурраси ва морбид семизлиги билан беморларда оптимал хирургик даво чораларини ишлаб чиқиш ва амалиётга тадбиқ қилиш вазифаси устувор ҳисобланади.
Диссертация мавзусининг диссертация бажарилган олий таълим муассасасининг илмий-тадқиқот ишлари режалари билан боғлиқлиги. Диссертация тадқиқоти Самарқанд давлат тиббиёт университетининг 5436– 012000262 рақамли «Жарохатлар, хирургик касалликлар ва ўсмаларнинг профилактикаси, диагностикаси ва даволашнинг замонавий технологияларини яратиш ва жорий этиш» (2019–2023 йй.) мавзусидаги илмий–тадқиқот ишлари режасига мувофиқ бажарилган.
Тадқиқотнинг мақсади герниоалло- ва абдоминопластиканинг тактик асослаш, техник жиҳатларини мақбуллаштириш орқали вентрал чурра ва морбид семизлиги бўлган беморларнинг жарроҳлик даволаш натижаларини яхшилашдан иборат, бўлган.
Тадқиқот вазифалари: вентрал чурра ва морбид семизлиги бўлган беморларда компютертомографик герниоабдоминометрия маълумотларига кўра қорин олдинги деворининг таранглашган ва таранглашмаган пластика усулларини танлаш меъзонларини аниқлаштириш; тавсия этилган пневматик белбоғ – бандажни операциядан олдин қўллаш орқали беморларни қорин ички босими ошишига мослаштириш самарадорлигини баҳолаш; операция вақтида ва ундан кейинги асоратлар ривожланиш хавфини камайтириш мақсадида герниопластиканинг таранглашмаган усулларини бажариш техник жиҳатларини такомиллаштириш; вентрал чурра ва абдоминоптоз билан беморларда герниоалло- ва абдоминопластикаусулини танлаш, ҳамда операциядан олдинги тайёрлаш алгоритмини ишлаб чиқиш; вентрал чурра ва морбид семизлик билан беморларда қўшма герниоалло- ва абдоминопластика клиник самарадорлигини асослаш.
Тадқиқот объекти сифатида стационар даволанишда бўлган вентрал чурра ва морбид семизлиги бўлган 121 нафар бемор олинган.
Тадқиқот предметини гернио- ва абдоминопластикани танлашда дифференциал ёндашув орқали морбид семизлик билан қўшилиб келган вентрал чурраларни комплекс текшириш ва жарроҳлик даволаш натижаларини таҳлил қилиш ташкил қилган.
Тадқиқот усуллари. Тадқиқот мақсадига эришиш ва вазифаларни ҳал қилиш учун қуйидаги тадқиқот усуллари қўлланилган: умумий клиник, биокимёвий, инструментал ва статистик усуллар.
Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат: операциядан олдин қорин олд деворидаги нуқсонлар топографиясини ва чурра ҳажмини қорин бўшлиғи ҳажмига нисбатини аниқлаш, ҳамда пластиканинг энг мақбул усулини танлаш имконини берувчи компютер томографик герниоабдоминометриянинг юқори информативлиги исботланган; беморларни герниоаллопластикадан кейин кузатилиши мумкин бўлган қорин ички босимининг ошишига мослаштириш, ҳамда компартмент – синдром профилактикасининг тавсия этилган усулини қўллаш самарадорлиги асосланган; абдоминоптоз билан бўлган W3-W4 ўлчамдаги вентрал чурраларда герниоаллопластиканинг таранглашмаган усулларини абдоминопластика билан бирга бажаришнинг тактик ва техник жиҳатлари такомиллаштирилган; чурра ва абдоминоптоз ўлчамларидан келиб чиққан ҳолда беморларда қўшма герниоалло- ва абдоминопластика усулини танлаш, ҳамда адекват операциядан олдинги тайёрлаш алгоритми ишлаб чиқилган; операциядан кейинги эрта ва кечки даврдаги даволаш натижалари асосида вентрал чурра ва морбид семизлик билан беморларда қўшма герниоалло- ва абдоминопластика бажариш лозимлиги клиник жиҳатдан асосланган.
Тадқиқотнинг амалий натижалари қуйидагилардан иборат: чурра қайталанишининг асосий сабаби герниоаллопластикадан кейин қорин ички босимининг ошиши ва оғирлик кучи таъсири остида имплантни пастга силжитиб, протез юқори соҳаларидаги қорин олд деворининг зайиф жойларини очилишига олиб келувчи тери – ёғ фартугини катта миқдорда қолдириш эканлиги аниқланган, шунингдек, III-IV даражали яққол абдоминоптоз билан беморларда жароҳатнинг йиринглаши ва имплантнинг кўчиб тушиши ҳам чурра қайталаниш сабаби бўлганлиги аниқланган;
эндопротезни комбинациялашган «onlay+sublay» имплантацияси орқали герниоаллопластиканинг таранглашмаган усулини абдоминопластика билан биргаликда қўллаш техник жиҳатларининг такомиллаштирилиши касаллик рецидивини олдини олиш имконини бериши асосланган;
қорин чурралари ва абдоминоптоз билан беморларда қўшма герниоалло- ва абдоминопластика бажариш клиник самарадорлиги қорин бўшлиғидан ташқари ва жароҳатга оид асоратларнинг қисқариши, семизлик даражасининг пасайиши, ташқи нафас кўрсаткичларининг яхшиланиши, артериал қон босим ва қандли диабет юқори даражаларининг пасайиши орқали асосланган; Тадқиқот натижаларининг ишончлилиги тадқиқот ишида назарий ёндашув ва усулларнинг тўғри қўлланиши, беморларни текширишда замонавий, амалиётда кенг қўллланиладиган клиник, лаборатор ва
инструментал текшириш усуллари, биокимёвий ва статистик маълумотларга асосланиб бир-бирини тўлдириши, олинган маълумотларнинг хорижий ва ватандош тадқиқотчилар олган маълумотлар билан таққосланиши, олинган натижалар ва хулосаларнинг ваколатли тузилмалар томонидан тасдиқланишига асосланган.
Тадқиқот натижаларининг илмий ва амалий аҳамияти. Тадқиқот натижаларининг илмий аҳамияти вентрал чурра ва семизлик бўлган беморларни ташхислаш ва жарроҳлик даволаш хусусиятларини ўрганишга катта ҳисса қўшилганлиги, вентрал чурра ва морбид семизлиги бўлган беморларни герниопластикадан кейин юрак-қон томир ва нафас олиш тизимларини интраабдоминал гипертензияга мослаштириш учун операциядан олдин тайёрлашнинг модификацияланган пневматик камар-бандаждан фойдаланиш усули ишлаб чиқилганлиги, морбид семизлиги бўлган беморларда қорин олд деворини тиклашнинг техник жиҳатлари такомиллаштирилганлиги, йўлдош касаллик сифатида семизлик ва абдоминоптоз бор беморларда протез фиксациясининг қорин олд деворини тикиш босқичини техник жиҳатларини мақбуллаштириш учун "жароҳат кенгайтиргич" асбоби такомиллаштирилганлиги. вентрал чурралар ва морбид семизлик сабабли гернио- ва абдоминопластикадан сўнг жисмоний, руҳий ва ижтимоий кундалик фаолият аҳамиятларини фарқлашда беморларнинг ҳаёт сифатини баҳолаш кўламини специфик унификацияси учун клиник ва инструментал мезонлар аниқланганлиги билилан асосланган.
Тадқиқотнинг амалий аҳамияти пневматик камар-бандажнинг мослаштириладиган модели ишлаб чиқилган бўлиб, бу морбид семизлиги бўлган беморларда вентрал чурра жойлашган жойи ва ўлчамидан қатъи назар, қорин бўшлиғи босими ошишига операциядан олдин мослаштириш самарадорлигини оширганлиги, бу операциядан кейинги асоратларни ривожланиш хавфини камайтириш имконини берганлиги, морбид семизлиги бўлган беморларда операциянинг имплантни фиксация қилиш босқичларида жароҳат кенгайтиргичнинг қўлланилиши, ҳамда қорин бўшлиғи аъзоларини
зарарланишини олдини олиш учун пневматик қурилманинг қўлланилиши реконструктив пластик операия ўтказишни енгиллаштирганлиги, гернио- ва абдоминопластикани биргаликда қўлланилиши вентрал чурра ва морбид семизлиги бўлган беморларда эстетик ва функционал ҳолатини анча яхшилайди, беморлар ҳаёт сифатини яхшилайди, буни эса тавсия этилган дастур асосида аниқланган объектив ва субъектив белгилар исботланганлиги билан асосланган.
Тадқиқот натижаларини жорий қилиниши. Вентрал чурралар ва морбид семириш бўлган беморларни ташхислаш ва жарроҳлик даволашни яхшилаш бўйича илмий тадқиқотлар натижалари асосида:
“Морбид семизлиги бўлган беморларда вентрал чурралар юзасидан герниоаллопластиканинг техник жиҳатлари" (Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2021 йил 12 октябрдаги 8н-р/905-сонли маълумотномаси), "Вентрал чурралар ва семириш бўлган беморларни жарроҳлик даволашни танлаш мезонлари" (Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2021 йил 12 октябрдаги 8н-р/906-сонли маълумотномаси) услубий тавсияномаси ишлаб чиқилган. Тавсия этилган тавсияномалар вентрал чурра ва морбид семириш бўлган беморларни жарроҳлик даволаш тактикасини танлашни оптималлаштиришга имкон берган;
вентрал чурра ва семириш бўлган беморларга ташхис қўйиш ва жарроҳлик даволаш сифатини ошириш бўйича олинган илмий натижалар соғлиқни сақлашнинг амалий фаолиятига киритилган, хусусан, Самарқанд Давлат тиббиёт университети 1-клиникасининг жарроҳлик бўлимида, Жиззах вилоят кўп тармоқли тиббиёт маркази ва Жиззах вилояти Ш.Рашидов туман тиббиёт бирлашмасида жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2021 йил 22 октябрдаги 8н-р/368-сонли маълумотномаси). Вентрал чурра ва морбид семириш бўлган беморларни жарроҳлик даволашнинг тактик-техник жиҳатларини такомиллаштириш орқали тадқиқот натижаларини жорий қилиш операциядан кейинги асоратларнинг умумий частотасини 14,8% дан 8,9% гача, шу жумладан яра асоратларини 11,1% дан 4,5% гача ва қорин
бўшлиғидан ташқари асоратларни 7,4% дан 4,5% гача камайтиришга имкон берди, шунингдек, гернио- ва абдоминопластиканинг турли вариантларда кейин жарроҳлик даволаш ва реабилитация даврлари давомийлигини ишончли тарзда камайтиришга имкон берган.
Тадқиқот натижаларининг апробацияси. Тадқиқот натижалари 13 та илмий-амалий конференцияларда тақдим қилинган, жумладан 11 та халқаро ва 2 та маҳаллий илмий-амалий анжуманларда маъруза қилинган ҳамда муҳокамадан ўтказилган.
Тадқиқот натижаларининг эълон қилинганлиги. Диссертация мавзуси бўйича жами 24 та илмий иш чоп этилган бўлиб, шулардан Ўзбекистон Республикаси Олий аттестация комиссиясининг диссертацияларни асосий илмий натижаларини чоп этиш тавсия этилган илмий нашрларда 10 та мақола, жумладан 8 таси маҳаллий ва 2 таси хорижий журналларда нашр этилган.
Диссертациянинг тузилиши ва ҳажми. Диссертация кириш, тўрт боб, хулоса, амалий тавсиялардан ва фойдаланилган адабиётлар рўйхатидан ташкил топган. Диссертация ишининг ҳажми 107 бетни ташкил этган.