SHARQSHUNOSLIK / ВОСТОКОВЕДЕНИЕ / ORIENTAL STUDIES 2015, № 4
118
тараққиёти
шунчалик
илгари
кетмоқдаки
,
тил
унинг
олдида
автомобил
ь
орқасидан
чопиб
кетаётган
пиёдага
ўхшаб
қолмоқда
.
Хулоса
қилиб
айтганда
,
ҳозирги
пайтда
Европа
тиллари
,
хусусан
,
инглиз
тилидан
турк
тилига
ўзлашган
унсурлар
тил
заҳирасининг
салмоқли
қис
-
мини
ташкил
этмоқда
.
ХХ
I
аср
илм
-
фан
,
технологиялари
тараққиёти
,
ахбо
-
рот
тизимлари
ва
матбуотнинг
гуркираб
ривожланиши
сўз
ўзлашиши
жараёнини
янада
кучайтирди
.
Шу
билан
бирга
турк
тилига
Европа
тиллари
,
хусусан
,
инглиз
тилидан
сўз
ва
атамалар
ўзлашиши
жараёни
глобаллашуви
туфайли
янада
кенг
тус
олмоқдаки
,
бу
ҳолат
тилнинг
соф
тутилиши
учун
кўрилаётган
тадбирларнинг
сўз
ўзлашиши
жараёнидан
анча
орқада
қолаёт
-
ганлигида
намоён
бўлмоқда
.
Бу
йўлда
қилиниши
мумкин
бўлган
ягона
иш
бу
жараённи
тил
доирасида
меъёрлаштиришдир
.
ХОДЖАЕВА
НИЛУФАР
Ўқитувчи
,
ТошДШИ
Ҳиндий
тилидаги
фразеологизмларни
эквивалент
ва
муқобил
иборалар
воситасида
таржима
қилиш
Аннотация
.
Мазкур
мақолада
ҳиндий
тилидаги
фразеологизмларни
экви
-
валент
ва
муқобил
иборалар
воситасида
таржима
қилиш
масаласи
тадқиқ
этилган
.
Асл
нусха
ва
таржима
тилларидаги
фразеологизмларнинг
ўзига
хос
хусусиятлари
қиёсий
ўрганилиб
,
улар
орасидаги
мазмуний
-
услубий
муво
-
фиқлик
ҳолатлари
аниқланган
.
Таянч
сўз
ва
иборалар
:
ибора
,
фразеологизм
,
таржима
,
эквивалент
,
муқобил
,
луғавий
маъно
,
ҳиндий
тили
,
ҳижжалаб
таржима
қилиш
.
Аннотация
.
Данная
статья
посвящена
вопросу
исследования
проблем
перевода
фразеологизмов
индийского
языка
на
узбекский
посредством
эквивалентов
и
альтернативных
вариантов
.
Проведён
сопоставительный
анализ
особенностей
фразеологизмов
языка
оригинала
и
языка
перевода
,
определено
их
смысловое
и
стилистическое
соответствие
.
Опорные
слова
и
выражения
:
идиома
,
фразеологизм
,
перевод
,
эквивалент
,
альтернативный
вариант
,
словарное
значение
,
язык
хинди
,
буквальный
перевод
.
Abstract.
This paper is devoted to study the translation problems of idioms from
Hindi into Uzbek through equivalents and
alternative version. It hass been leaded
comparative analysis of peculiarities of Hindi and Uzbek phraseology and determined
semantic and stylistic conformity.
Keywords and expressions:
idiom, phraseology, translation, equivalents, alternative
version, meaning by dictionary, Hindi, verbal translation.
Маълумки
,
бадиий
асарларни
бир
тилдан
иккинчи
тилга
ўгиришда
эркин
бирикмаларни
таржима
қилиш
қийинчилик
туғдирмайди
.
Аксинча
,
кўчма
SHARQSHUNOSLIK / ВОСТОКОВЕДЕНИЕ / ORIENTAL STUDIES 2015, № 4
119
маънода
қўлланилган
турғун
бирикмаларни
,
айниқса
,
фразеологизмларни
таржима
қилиш
қийин
кечади
.
Тилнинг
лексик
бирликларига
нисбатан
бирмунча
мураккаб
таркибли
лисоний
воситалари
бўлмиш
фразеологик
бирликларни
таржимада
адекват
талқин
этиш
таржима
амалиётининг
ўта
мураккаб
ва
,
шу
билан
бирга
,
жуда
масъулиятли
масалаларидан
ҳисобланади
.
Чунки
фразеологик
бирликлар
нутқнинг
бадиий
-
тасвирий
воситалари
сифатида
фикрнинг
оддий
,
бетараф
баёнидан
кўра
кўпроқ
турли
-
туман
услубий
вазифаларни
ифода
этишда
иштирок
этадики
,
уларнинг
ушбу
вазифаларини
ҳисобга
олган
ҳолда
,
уларни
таржимада
бежирим
талқин
этишга
интилиш
бадиий
асарнинг
образли
ҳамда
ҳиссий
-
тасвирий
қийматини
қайта
яратиш
йўлидаги
жонбозлик
билан
чамбарчас
боғлиқдир
.
Фразеологик
бирликларни
таржима
қилишнинг
ўта
мураккаб
амалий
жараён
эканлиги
асосан
мазкур
бирликлар
табиатига
–
уларнинг
лексик
,
семантик
ва
қурилиш
жиҳатларидан
мураккаблигига
вобастадир
.
Боз
устига
,
талай
фразеологизмлар
миллий
хусусиятга
эгадирки
,
бу
ҳол
ҳам
таржи
-
монлар
олдига
қатор
амалий
қийинчиликларни
кўндаланг
қилиб
қўяди
1
.
Ўзбек
тилшунослиги
ва
таржимашунослигида
фразеологизмлар
тад
-
қиқига
бағишланган
қатор
илмий
тадқиқотлар
амалга
оширилган
.
Бироқ
мазкур
тадқиқотларда
“
фразеологизм
”
тушунчасининг
турлича
талқин
этил
-
ганлигини
кузатиш
мумкин
.
Жумладан
,
ўзбек
тилшунослигида
“
фразеоло
-
гизм
”
тушунчаси
тор
маънода
фразеологик
бирлик
,
яъни
ибора
сифатида
талқин
этилса
,
ўзбек
таржимашунослигида
кенг
маънода
талқин
этилиб
,
ибора
билан
бир
қаторда
,
мақол
,
матал
ва
идиомалар
ҳам
тушунилади
.
Сабаби
,
таржимашуносликда
ибора
баробарида
мақол
,
матал
ва
идиомалар
таржимаси
ҳамда
улардаги
экспрессивлик
даражасини
етказиб
бериш
бирдек
мураккаб
ҳисобланади
.
“
Фразеологик
бирикмаларни
оддий
сўз
бирикмаларидан
ажратишнинг
тўрт
асосий
белгиси
:
-
фразеологик
бирикмаларнинг
маълум
бир
модел
ь
асосида
ясалмас
-
лиги
;
-
кўчма
маънода
ишлатилиши
;
-
турғунлиги
;
-
икки
ёки
кўп
мустақил
сўзлардан
ясалиши
”
2
.
Ўзбек
тилшунослиги
ва
таржимашунослигида
фразеологизмларни
тар
-
жима
қилиш
масаласи
кенг
ўрганилган
бўлиб
,
уларда
таржима
усулларининг
ўзига
хос
тизими
яратилган
.
Ҳинд
тилшунослигида
ҳам
фразеологизмлар
тадқиқига
бағишланган
қатор
илмий
ишлар
амалга
оширилган
.
Бу
ўринда
ҳинд
тадқиқотчиларидан
, “
Рамдахин
Мишра
हंद
मुहावरे
/hindi muhavre/
(1924),
Бахадур
Чанд
लोकितयाँ
और
मुहावरे
/lokoktiyan aor muhavre/
(1932),
1
Мусаев
Қ
.
Таржима
назарияси
асослари
. –
Т
.:
Фан
, 2005. 183–184-
б
.
2
Бадиий
таржиманинг
актуал
масалалари
. –
Т
.:
Фан
, 1977. 62-
б
.
SHARQSHUNOSLIK / ВОСТОКОВЕДЕНИЕ / ORIENTAL STUDIES 2015, № 4
120
Жамбунатхан
हंद
मुहावरकोश
/hindi muhavrakosh/
(1935),
Ар
.
Жи
Ширахинди
हंद
मुहावरकोश
/hindi muhavrakosh/
(1936),
Браҳмасваруп
Диндар
Шарма
हंद
मुहावरे
/hindi muhavre/
(1938),
Амбикапрасад
В
ажпай
हंदसतानी
ु
मुहावरे
/hindustani muhavre/
(1940),
Балмуканд
Арш
Малсияни
मुहावरे
और
कहावत
/muhavre aor kahavaten/
(1957),
Пратибха
Агарвал
हंद
मुहावरे
/hindi muhavre/
(1969),
Боланатх
Тивари
हंद
मुहावरकोश
/hindi muhavrakosh/
(1984)”
1
каби
-
ларнинг
асарлари
жуда
муҳим
манба
ҳисобланади
.
Бироқ
ҳинд
таржимашунослигида
фразеологизмларни
таржима
қилиш
масаласи
тизимли
равишда
ишлаб
чиқилмаган
.
Ҳиндча
-
русча
ва
русча
-
ҳиндча
икки
тиллик
луғатларда
фразеологизмлар
таржимасига
оид
умумий
маълумотларгина
ўрин
олган
.
Ўзбек
ва
рус
таржимашунослигида
фразеологизмларни
эквивалент
,
му
-
қобил
,
тасвирий
ва
кал
ь
ка
усулларида
таржима
қилиш
мумкинлиги
зикр
этилган
.
Ҳиндий
тилидан
ўзбек
тилига
ўгирилган
таржималарни
тадқиқ
этиш
жараёнида
фразеологизмларнинг
эквивалент
ва
муқобил
иборалар
воситасида
берилиши
энг
кўп
тарқалган
усуллардан
бири
эканлиги
маълум
бўлди
.
Қ
уйида
ҳиндий
тилидан
эквивалентлик
ва
муқобиллик
усулида
таржима
қилинган
айрим
ибораларни
кўриб
чиқамиз
:
ोध
तो
तु हार
नाक
पर
रहता
है।
/krodh to tumhari nak par rehta hai/
2
.
Ушбу
жумланинг
таржимаси
:
Ж
аҳлинг
доим
бурнинг
учида
туради
3
.
Ҳиндий
тилидаги
ोध
नाक
पर
रहना
/krodh nak par rehna/
фразеологик
бир
-
лиги
ўзбек
тилидаги
жаҳл
бурун
учида
турмоқ
иборасига
эквивалент
ҳисоб
-
ланади
.
Иккала
тилда
ҳам
“
жаҳлнинг
тезлиги
”
ни
ифодаловчи
бир
хил
иборанинг
борлиги
ҳинд
ва
ўзбек
халқлари
турмуш
шароитлари
,
урф
-
одатлари
ва
мантиқий
мушоҳадаларида
муштараклик
,
боғлиқлик
мавжудлигини
кўрсатади
.
यह
प
देखता
ह
कमला
भीगी
ब ली
बन
गया
और
दबे
पाँव
बैठक
क
ओर
चला
गया।
/yeh part dekhta hi kamla bhigi billi ban gaya aor dabe panv beythak ki or
chala gaya/
4
.
Таржимаси
:
Бу
хатни
кўриши
билан
Камла
сувга
тушган
мушукдай
шумшайиб
қолди
ва
оёқ
учида
юриб
,
меҳмонхона
бўлмаси
томонга
кетди
5
.
Навбатдаги
भीगी
ब ली
/bhigi billi/
6
иборасининг
ўзбек
тилидаги
эквиваленти
сувга
тушган
мушукдай
ибораси
бўлиб
,
у
ўзбек
тилида
“
ҳафсаласи
пир
бўлмоқ
”, “
умидсизликка
тушмоқ
”
маъноларини
ифодалайди
,
таржимон
мазкур
фразеологизмни
ҳар
хил
вазиятларда
сувга
тушган
мушукдай
,
сувга
тушган
нондек
,
тарвузи
қўлтиғидан
тушиб
иборалари
билан
алмаштириб
қўллаган
.
तीसरे
दन
तपचं
क
पु तक
,
कपड़े
और
अ य
सामि याँ
आ
पहँचीं
ु
,
यह
घाव
पर
नमक
का
िछड़काव
था।
/tisre din Pratapchandar ki pustak, kapre aor anya
1
Шарқшунослар
анжумани
.
Илмий
тўплам
. –
Т
.:
ТошДШИ
, 2011. 12–13.
2
ेमचंद
,
वरदान
,
रजत
काशन
,
द ली
गेट
,
मेरठ
, 2006
।
पृ
24
.
3
Премчанд
.
Севги
инъоми
//
Жаҳон
адабиёти
. 2009, 2-
сон
. 50-
б
.
4
ेमचंद
,
वरदान
,
रजत
काशन
,
द ली
गेट
,
मेरठ
, 2006
।
पृ
49
.
5
Премчанд
.
Севги
инъоми
//
Жаҳон
адабиёти
. 2009, 2-
сон
. 71-
б
.
6
बालमुक द
अश
मलिसयानी
,
मुहावरे
और
कहावत
,
द ली
-
१९५७।
पृ
292
.
SHARQSHUNOSLIK / ВОСТОКОВЕДЕНИЕ / ORIENTAL STUDIES 2015, № 4
121
samgriyan a pahunchi, yeh ghav par namak ka chhirkav tha/
1
жумласининг
таржимаси
:
Учинчи
куни
Пратапчандрнинг
китоблари
,
кийим
-
кечаклари
ва
бошқа
лаш
-
лушлари
ҳам
етиб
келди
,
бу
ўлганининг
устига
тепган
билан
баравар
эди
2
.
Ўзбек
тилида
घाव
पर
नमक
का
िछड़काव
/ghav par namak ka
chhirkav/
иборасининг
ярага
туз
сепмоқ
эквиваленти
мавжуд
,
бироқ
таржимон
қаҳрамоннинг
руҳий
ҳолатини
ҳисобга
олган
ва
ушбу
жумла
таржимасида
ўлганининг
устига
тепган
муқобил
иборани
қўллаган
.
Ҳиндий
тилида
नमक
िछड़काना
3
/namak chhirkana/ –
туз
сепмоқ
,
घाव
पर
नमक
का
िछड़काव
/ghav par namak ka chhirkav/ –
ярага
туз
сепмоқ
синоним
иборалар
ҳисобланади
.
राह
देखते
-
देखते
आँख
पथरा
गयीं।
/rah dekhte-dekhte ankhen pathra gayin/
4
Таржимаси
:
Й
ўлингизга
қарайвериб
кўзларим
тешилди
-
ку
5
.
Ҳиндий
тилида
आँख
पथराना
6
/ankhen pathrana/
сўз
бирикмаси
“
кўзнинг
қотиб
қолиши
”
ни
англатади
,
аслида
पथराना
/pathrana/
сўзи
“
тошдек
қотиб
қолиш
”
маъносини
беради
.
Ҳиндий
тилида
“
кутиш
”
ни
англатадиган
яна
бир
आँख
तरस
जाना
/ankhen taras jana/
–
интизор
бўлиб
кутмоқ
ибораси
мавжуд
.
Аслиятдаги
таъсирчанликни
сақлаб
қолиш
мақсадида
таржимон
эквивалент
қилиб
кўзларим
тешилди
-
ку
иборасини
қўллаган
.
Бу
ерда
кўзларим
тўрт
бўлди
муқобил
иборасини
қўллаш
ҳам
ўринли
бўларди
,
деган
фикрдамиз
.
Аслиятда
қўлланилган
фразеологик
бирликка
эквивалент
фразеологизм
топилмаган
тақдирда
,
кўп
ҳолларда
уни
муқобил
ибора
ёрдамида
таржима
қилинади
.
Маъно
ва
услубий
вазифа
жиҳатларидан
мос
икки
тил
фра
-
зеологик
бирликлари
қатор
ҳолларда
ўзаро
фарқ
қилади
ва
бундай
фра
-
зеологик
бирликлар
ўзаро
муқобиллик
муносабатида
бўлади
.
Маданий
жиҳатдан
фарқ
қиладиган
бундай
муқобил
вариантларнинг
пайдо
бўлиши
ҳар
бир
халқ
вакилининг
муайян
фикрни
образли
ёки
ҳиссий
-
таъсирчан
тарзда
ифода
этишда
ўз
турмуш
тушунчалари
,
урф
-
одатлари
,
миллий
-
фал
-
сафий
қарашлари
ва
ўзига
хос
руҳиятидан
келиб
чиқиши
билан
изоҳланади
.
Муқобил
вариантлар
таржимада
бир
-
бирини
бемалол
алмаштираверади
.
Чунки
,
мазкур
бирликлар
таркибида
уларнинг
ўзаро
алмашинувларига
халал
берадиган
миллий
хусусиятли
сўзлар
учрамайди
.
Аммо
таржимонлар
гоҳо
ўз
тилларида
мавжуд
имкониятдан
унумли
фойдалана
олмасдан
,
ифоданинг
ноадекват
талқинига
йўл
қўядилар
.
इतना
सु ना
था
क
कमला
क
नानी
मर
गयी
/itna sunna tha ki kamla ki nani mar
gayi/
7
Таржимаси
:
Буни
эшитиб
,
Камлачараннинг
тарвузи
қўлтиғидан
тушди
8
.
1
ेमचंद
,
वरदान
,
रजत
काशन
,
द ली
गेट
,
मेरठ
, 2006
।
पृ
93
.
2
Премчанд
.
Севги
инъоми
//
Жаҳон
адабиёти
. 2009, 3-
сон
. 21-
б
.
3
बालमुक द
अश
मलिसयानी
,
मुहावरे
और
कहावत
,
द ली
१९५७।
पृ
210
.
4
ेमचंद
,
वरदान
,
रजत
काशन
,
द ली
गेट
,
मेरठ
, 2006
।
पृ
65
.
5
Премчанд
.
Севги
инъоми
//
Жаҳон
адабиёти
. 2009, 2-
сон
. 85-
б
.
6
बालमुक द
अश
मलिसयानी
,
मुहावरे
और
कहावत
,
द ली
१९५७।
पृ
25.
7
ेमचंद
,
वरदान
,
रजत
काशन
,
द ली
गेट
,
मेरठ
, 2006
।
पृ
64.
8
Премчанд
.
Севги
инъоми
//
Жаҳон
адабиёти
. 2009, 2-
сон
. 84-
б
.
SHARQSHUNOSLIK / ВОСТОКОВЕДЕНИЕ / ORIENTAL STUDIES 2015, № 4
122
नानी
मर
गयी
/nani mar gayi/
иборасини
“
бувиси
ўлиб
қолди
”
деб
сўзма
-
сўз
таржима
қилинса
,
маъно
англашилмайди
. “
Жуда
кўп
фразеологизмлар
борки
,
улар
ҳижжалаб
таржима
қилинса
,
бемаъни
сўз
уюмлари
ҳосил
бўлади
,
холос
”
1
.
Аслида
,
юқорида
келтирилган
नानी
मर
गयी
/nani mar gayi/
–
тарвузи
қўлтиғидан
тушмоқ
ибораси
баробарида
ҳ
афсаласи
пир
бўлмоқ
муқобилини
ҳам
қўллаш
мумкин
эди
.
Ҳиндий
тилидаги
हाथ
से
तोते
उड़
गये
/hathon se tote ur gaye/
2
иборасининг
таржимаси
:
Капалаги
учиб
кетди
3
.
Ушбу
ибора
ўзбек
тилидаги
муқобили
билан
таржима
қилинган
.
Фақатгина
ҳиндий
тилида
ассоциация
“
тўти
”,
ўзбек
тилида
эса
“
капалак
”-
дир
. “
Бир
-
бирига
маъно
ва
услубий
жиҳатларидан
мос
қатор
фразеологик
эквивалентлар
лексик
таркиб
жиҳатдан
бир
,
гоҳо
икки
компонентга
фарқ
қилади
.
Бу
,
асосан
,
турли
халқлар
вакилларининг
ҳаёт
воқеа
-
ҳодисаларига
ўзига
хос
тарзда
ёндашишлари
,
ўз
тасаввурлари
доирасида
фикр
юритишлари
билан
боғлиқ
бўлиб
,
кўпгина
нарса
ва
ҳодисалар
улар
лафзида
турлича
мазмун
ва
рамзий
маъно
касб
этади
”
4
.
М
a
салан
:
पचस
पये
,
दधू
के
धोये
हए।
ु
/pachas rupye, dudh ke dhoye hue/
5
.
Таржимаси
:
Эллик
рупия
.
Бели
синмаганидан
6
.
Таржимон
икки
халқнинг
лисоний
муносабатидан
келиб
чиққан
ҳолда
ҳиндий
тилидаги
сутга
чайилган
иборасини
ўзбек
тилида
бели
синмаган
муқобилини
қўллаган
.
Бунда
“
букилмаган
”, “
текис
”, “
янги
”
деган
маънолар
тушунилади
.
Ҳиндий
тилида
эса
сутга
чайилган
ибораси
“
тоза
”, “
янги
”
маъносини
билдиради
.
Юқорида
келтирилган
иборага
маънодош
दधू
पीते
पये
/dudh pite ruye/
7
,
яъни
сут
ичган
пуллар
фразеологизми
ҳам
мавжуд
.
वरजन
ल जा
से
संकुिचत
थी
और
सुवामा
ोध
से।
क तु
माधवी
के
ेमानल
से
प थर
भी
पघल
गया।
/Virjan lajja se sankuchit thi aor Suvama krodh se. Kintu
madhavi ke premanal se patthar bhi pighal gaya/
8
.
Таржимаси
:
В
иржаннинг
оғзи
хижолатдан
боғлиқ
бўлса
,
Сувома
ғазабдан
мум
тишлаб
олганди
.
Лекин
Мадҳавийнинг
дилкашлиги
тошни
ҳам
эритиб
юборди
9
.
Сўзма
-
сўз
тар
-
жимаси
:
В
иржан
уятдан
тортиниб
турар
эди
,
Сувама
эса
ғазабдан
.
Бироқ
Мадҳавийнинг
меҳрибонлиги
тошни
ҳам
эритиб
юборди
.
Аслиятда
фақат
-
гина
प थर
भी
पघल
गया
/
patthar bhi pighal gaya
/ –
тош
ҳам
эриб
кетди
иборасининг
эквиваленти
мавжуд
.
1
Саломов
Ғ
.
Тил
ва
таржима
. –
Т
.:
Фан
, 1966. 262-
б
.
2
ेमचंद
,
वरदान
,
रजत
काशन
,
द ली
गेट
,
मेरठ
, 2006
।
पृ
63.
3
Премчанд
.
Севги
инъоми
//
Жаҳон
адабиёти
. 2009, 2-
сон
. 78-
б
.
4
Мусаев
Қ
.
Таржима
назарияси
асослари
. –
Т
.:
Фан
, 2005. 190-
б
.
5
ेमचंद
,
वरदान
,
रजत
काशन
,
द ली
गेट
,
मेरठ
, 2006
।
पृ
19.
6
Премчанд
.
Севги
инъоми
//
Жаҳон
адабиёти
. 2009, 2-
сон
. 46-
б
.
7
बालमुक द
अश
मलिसयानी
,
मुहावरे
और
कहावत
,
द ली
१९५७।
पृ
198.
8
ेमचंद
,
वरदान
,
रजत
काशन
,
द ली
गेट
,
मेरठ
, 2006
।
पृ
98.
9
Премчанд
.
Севги
инъоми
//
Жаҳон
адабиёти
. 2009, 3-
сон
. 22-
б
.
SHARQSHUNOSLIK / ВОСТОКОВЕДЕНИЕ / ORIENTAL STUDIES 2015, № 4
123
Қ
олган
ўринларда
берилган
оғзи
хижолатдан
боғлиқ
,
ғазабдан
мум
тишлаб
иборалари
аслиятда
оддий
сўз
билан
ифодаланган
.
Таржимон
экспрессивликни
ошириш
мақсадида
,
юқоридаги
сўзларни
иборалар
билан
таржима
қилган
.
Она
тили
билан
қуролланган
таржимон
,
одатда
,
луғавий
эквива
-
лентликдан
кўра
,
уйғунликка
кўпроқ
эътибор
бергани
ҳолда
,
бадиий
матннинг
эстетик
хусусиятини
қайта
яратади
.
Аслиятда
мантиқий
-
эркин
маънодаги
сўзлар
ёрдамида
баён
этилган
фикр
таржима
тилида
ҳар
хил
луғавий
маънога
эга
тил
воситалари
–
аслиятдаги
воситага
моддий
жиҳатдан
яқин
ҳамда
ундан
лексик
таркиби
фарқ
қиладиган
тил
бирликлари
ёрдамида
ифода
этилади
.
Масалан
:
तुमने
बुझा
भी
?
सव था
म
म
पड़
गयीं।
/Tumne bujha bhi? Sarvatha
bhram me par gayin
/
1
.
Таржимаси
:
Ҳали
топдим
демоқчимисан
?
Чучварани
хом
санабсан
2
.
Сўзма
-
сўз
таржимаси
:
Топдим
дейсанми
?
Жуда
адашасан
.
Инсон
ҳаётида
ҳар
хил
вазият
бўлиши
, “
адашдинг
”
деган
фикрни
ҳамма
ҳар
хил
ифодалаши
мумкин
.
Фикрни
англолмаган
кишига
нисбатан
ўзбек
тилида
жўнгина
қилиб
“
адашдинг
”
ёхуд
“
топа
олмадинг
”
дейиш
мумкин
.
Ифода
ҳеч
қандай
эътирозга
сабаб
бўлмайди
.
Аммо
она
тилининг
маъно
қирраларини
ҳис
қилган
таржимон
бундай
нутқий
вазиятда
чучварани
хом
санабсан
иборасидан
фойдаланишни
афзал
кўради
.
सुवामा
ने
िनराशपूण
श द
से
कहा
/Suvama ne nirashpuran shabdon se kaha/
3
.
Таржимаси
:
Сувома
тарвузи
қўлтиғидан
тушиб
,
жавоб
берди
4
.
Сўзма
-
сўз
таржимаси
:
Сувома
умидсиз
сўзлар
билан
жавоб
берди
.
Аслиятда
ўзбек
тилига
маъно
жиҳатдан
аниқ
сўзма
-
сўз
“
Сувома
умидсиз
сўзлар
билан
жавоб
берди
”
деб
ўгириш
ҳам
табиий
жаранглаган
бўлар
эди
.
Аммо
санъаткорнинг
матнга
ижодий
ёндашиб
,
мазкур
фикрнинг
соф
ўзбекча
баёни
ҳақида
ўйлаши
жумланинг
оғзаки
нутққа
хос
“
тарвузи
қўлтиғидан
тушиб
,
жавоб
берди
”
шаклидаги
халқона
талқинни
вужудга
келтирган
.
Баъзи
ўринларда
таржимон
ўзбек
тили
имкониятларини
маҳорат
билан
кўрсата
билган
.
Аслиятда
оддий
сўз
билан
ифодаланган
“
умидсиз
” –
тарвузи
қўлтиғидан
тушиб
; “
жуда
адашасан
” –
чучварани
хом
санабсан
;
“
уятдан
тортиниб
” –
оғзи
хижолатдан
боғлиқ
; “
ғазабдан
” –
ғазабдан
мум
тишлаб
каби
иборалар
воситасида
таржима
қилган
.
Хуллас
,
мураккаб
табиатли
фразеологизмларни
таржимада
адекват
талқин
этиш
таржима
амалиётининг
ўта
мураккаб
ва
жуда
масъулиятли
масалаларидан
биридир
.
Фразеологизмларни
таржима
қилишнинг
ўта
мураккаб
амалий
жараён
эканлиги
,
асосан
,
мазкур
бирликлар
табиатига
–
уларнинг
лексик
,
семантик
ва
қурилиш
жиҳатларидаги
номутаносиблик
билан
боғлиқдир
.
1
ेमचंद
,
वरदान
,
रजत
काशन
,
द ली
गेट
,
मेरठ
, 2006
।
पृ
20.
2
Премчанд
.
Севги
инъоми
//
Жаҳон
адабиёти
. 2009, 2-
сон
. 46-
б
.
3
ेमचंद
,
वरदान
,
रजत
काशन
,
द ली
गेट
,
मेरठ
, 2006
।
पृ
11.
4
Премчанд
.
Севги
инъоми
//
Жаҳон
адабиёти
. 2009, 2-
сон
. 38-
б
.
SHARQSHUNOSLIK / ВОСТОКОВЕДЕНИЕ / ORIENTAL STUDIES 2015, № 4
124
Фразеологизмлар
миллатнинг
руҳи
,
менталитети
,
турмуш
тарзини
намоён
қилади
.
Шунга
мувофиқ
,
асл
нусха
ва
таржима
тилларидаги
фразеологизм
-
ларнинг
ўзига
хос
хусусиятларини
қиёсий
ўрганиш
,
улар
орасидаги
мазмуний
-
услубий
мувофиқлик
ҳолатларини
аниқлаш
ва
таржима
жараёнида
уларнинг
бирини
иккинчиси
воситасида
талқин
этиш
йўллари
ва
имкониятларини
белгилаш
тўлақонли
таржима
яратиш
учун
замин
ҳозирлайди
.
