ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 11 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
368
FAVQULOTDA VAZIYATLARDA AHOLINI TO'G'RI HARAKAT QILISHGA
TAYYORLASH
Karimov Xamraqul Sattarovich
Jizzax viloyati Favqulotda vaziyatlar boshqarmasi
Hayot faoliyati xavfsizligini o'qitish markazi katta o'qituvchisi
Qobilov Baxtiyor Abdumannanovich
Jizzax viloyati Favqulotda vaziyatlar boshqarmasi
Hayot faoliyati xavfsizligini o'qitish markazi o'qituvchisi
https://doi.org/10.5281/zenodo.10091802
Annotatsiya.
Ushbu maqolada aholini favqulodda vaziyatlarda to’g’ri harakatlanishga
tayyorlash sohasida ta‘lim berishning amaldagi uslubiyoti, aholini toifalar doirasida tashkil
etiladigan guruhlar tarkibida tayyorlash tartibi, aholini favqulodda vaziyatlarda to’g’ri
harakatlanishga tayyorlash tadbirlarini muvaffaqiyatli hal etilishida qo’llaniladigan tayyorgarlik
shakllari, usullari va vositalari yoritilgan.
Kalit so’zlar:
favqulodda vaziyat, to’g’ri harakat qilishga tayyorlash, o’qitish usullari,
qutqaruv xizmati, innovatsion texnologiyalar, boshqaruv organlari, pedagogik texnika.
PREPARING THE POPULATION TO ACT CORRECTLY IN EMERGENCY
SITUATIONS
Abstract.
In this article, the practical methodology of education in the field of preparing
the population for proper movement in emergency situations, the procedure for training the
population in groups organized within the framework of categories, the forms of preparation used
in the successful solution of measures to prepare the population for proper movement in
emergency situations, methods and tools are highlighted.
Key words:
emergency situation, preparation for correct action, teaching methods, rescue
service, innovative technologies, management bodies, pedagogical technique.
ПОДГОТОВКА НАСЕЛЕНИЯ К ПРАВИЛЬНЫМ ДЕЙСТВИЯМ В
ЧРЕЗВЫЧАЙНЫХ СИТУАЦИЯХ
Аннотация.
В данной статье рассмотрена практическая методика обучения в
области подготовки населения к правильному передвижению в условиях чрезвычайных
ситуаций, порядок обучения населения в группах, организованных в рамках категорий,
формы подготовки, используемые при успешном решении мероприятий по ликвидации
чрезвычайных ситуаций. подготовить население к правильному передвижению в
чрезвычайных ситуациях, выделены методы и средства.
Ключевые слова:
чрезвычайная ситуация, подготовка к правильным действиям,
методика обучения, спасательная служба, инновационные технологии, органы управления,
педагогическая методика.
Insoniyat hozirgi vaqtda tabiat va inson faoliyati majmuasidan tashkil topgan olamshumul
favqulodda vaziyatlar jarayonida faoliyat ko’rsatayotganini tobora anglab bormoqdamiz.
Dunyoning turli mintaqalarida tez-tez sodir bo’layotgan kuchli zilzilalar shular jumlasidandir.
Shuning uchun ham umumiy ofatning oldini olish bo’yicha ko’pgina chora-tadbirlar ishlab chiqib
turmushda ba‘zi ijobiy o’zgarishlarga asos solinmoqda.
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 11 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
369
Bugungi kun tajribasi shuni ko’rsatmoqdaki, davlatlarning asosiy mablag’larini tabiiy
ofatlarning oqibatlarini bartaraf etish chora-tadbirlariga sarf qilish emas balki, tabiiy ofatlarning
tarixini, kelib chiqishini o’rganish, oldini olish usullarini ishlab chiqish, ularni bashoratlash,
Yana bir muhim tomoni, olingan ma‘lumotlar bilan aholini o’qitishni yaxshi yo’lga
qo’yishni jadallashtirish, ma‘lum darajada ularni sodir bo’lishi muqarrar bo’ladigan fojialarda
to’g’ri harakat qilishga tayyorlashdir. Bu esa har qanday fojiadan keladigan iqtisodiy samarani
tejashga, qolaversa insonlar o’rtasida shikastlanish darajasini, nobudgarchilikni kamaytirishga olib
keladi.
Kundalik turmushda insonning xavfli vaziyatlarga tushib qolish ehtimoli oshib bormoqda.
Bu turmushdagi jarohatlar, transport yoki sanoat avariyasi, yong’in, suv toshqini va boshqa tabiiy
hodisalar sodir bo’lishi bilan bog’lik. Ko’pincha bunday vaziyatlar insonning mas‘uliyatsizligidan
yoki uning xavfli vaziyatlarda to’g’ri harakat qilishni bilmasligidan kelib chiqadi. Ayrim hollarda
insonning yolg’iz o’zigina emas, balki uning atrofidagilar ham jabrlanmoqdalar.
Muhokama va natijalar: Favqulodda vaziyatlarda to’g’ri harakat qilishni o’rganish ko’p
jihatdan insonning o’ziga ham bog’liq.
Aholini favqulodda vaziyatlarda harakat qilishga tayyorlashni tashkil etish bir qancha
me‘yoriy-huquqiy hujjatlar asosida tartibga solingan bo’lib, O’zbekiston Respublikasi Vazirlar
Mahkamasining 2019 yil 9 sentyabrdagi ―Aholini favqulodda vaziyatlarda harakat qilishga va
fuqaro muhofazasi sohasida tayyorlash tartibini takomillashtirish to’g’risida‖gi 754-sonli qarori bu
borada muhim ahamiyat kasb etadi.
Mazkur qarorga asosan aholini tayyorlash, toifalar doirasida tashkil etiladigan guruhlar
tarkibida, quyidagi tartibda amalga oshiriladi:
Ishlab chiqarish va xizmat ko’rsatish sohalarida band bo’lgan aholi, shuningdek, davlat
boshqaruvi organlari, mahalliy ijroiya hokimiyati organlari, boshqa tashkilotlar rahbarlari,
xodimlari, ishchi va xizmatchilari hamda harbiy xizmatchilar:
Davlat boshqaruvi organlari rahbarlari, Qoraqalpog’iston Respublikasi Vazirlar Kengashi
Raisi, viloyatlar va Toshkent shahar hokimlari - FVDTning aholi va hududlarni tabiiy hamda
texnogen xususiyatli favqulodda vaziyatlardan muhofaza qilish bo’yicha yillik asosiy tadbirlar
rejasiga muvofiq O’zbekiston Respublikasi Fuqaro muhofazasi boshlig’i tomonidan
o’tkaziladigan yig’inlar va o’quv mashqlarida;
Respublika va viloyat miqyosidagi tashkilotlar rahbarlari va mas‘ul mutaxassislari,
shuningdek, tumanlar va shaharlar hokimlari hamda ularning o’rinbosarlari - 3 yilda bir marta
jamlash rejasiga muvofiq O’zbekiston Respublikasi Favqulodda vaziyatlar vazirligi akademiyasi
huzuridagi Fuqaro muhofazasi institutining malaka oshirish va qayta tayyorlash o’quv kurslarida;
Tumanlar va shaharlar miqyosidagi tashkilotlar rahbarlari va mas‘ul mutaxassislari,
qutqaruv xizmatlari, qutqaruv tuzilmalari va fuqaro muhofazasi tuzilmalari boshliqlari,
fuqarolarning o’zini o’zi boshqarish organlarining rahbarlari - 3 yilda bir marta jamlash rejasiga
muvofiq O’zbekiston Respublikasi Favqulodda vaziyatlar vazirligi akademiyasi huzuridagi
Boshlang’ich tayyorgarlik va malaka oshirish markazi, shuningdek, hududiy favqulodda vaziyatlar
boshqarmalari hayot faoliyati xavfsizligi o’quv markazlarining malaka oshirish va qayta
tayyorlash kurslarida;
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 11 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
370
Tashkilotlarning xodimlari, ishchi va xizmatchilari hamda harbiy xizmatchilar - doimiy
ravishda tayyorlash dasturlariga muvofiq, xizmat va ishdan ajralmagan holda, xizmat va ish
joylarida tashkil etiladigan ob‘yekt o’quv mashg’ulotlarida tayyorgarlikdan o’tkaziladi;
Aholi tayyorgarligini amalga oshirishda o’qitish usullaridan bahs munozara, o’quv
darsliklari bilan mustaqil ishlash, muammoli vaziyatlarni yuzaga keltirish, mantiqiy masalalarni
mustaqil yechish usullaridan foydalanish mumkin.
Bahs-munozara usuli - o’qituvchi yoki tinglovchilarning fikrlashni talab qiluvchi savollari
bo’yicha tinglovchi o’z fikrlarini bayon qiladilar va o’zgalar fikrini eshitadilar.
Muammoli vaziyatni yuzaga keltirish – vaziyat bir oz tor tarzda bayon qilinadi. Bunday
vaziyatlarni qo’llash ko’proq ma‘ruzalar davomida qo’llanib, o’quv jarayoniga muammoli o’qitish
elementlarini kiritish imkoniyatini beradi. Tinglovchilardan ko’proq diqqat-e‘tiborini shu
vaziyatga jalb qilishlarini va xulosa chiqarishlarini talab qiladi.
Aholini to'g'ri harakat qilishga tayyorlash uchun quyidagi qadamlarni amalga oshiring:
Ma'lumot to'plamini amalga oshiring: aholi haqida eng yaxshi va to'liq ma'lumotlarni oling.
Bu ma'lumotlar demografik ma'lumotlar (yoshi, jinsi, ta'lim darajasi), iste'mol etilayotgan
vositalar, muassasalardagi tadbirlar, turar joy, aholining aktivlik darajasi va boshqa asosiy
ma'lumotlarni o'z ichiga oladi.
Aholi bilan muloqot qiling: aholining o'z fikrini va talablarini tushunish uchun aholining
o'zini keng ko'rib chiqishga harakat qiling. Mahalla ko'chalarida, yoshlik klublarida, yo'l-
g'oyalarida yoki ijtimoiy tadbirlarda aholi bilan o'zaro muloqot qiling.
Aholini qo'llab-quvvatlash: Aholiga aloqador muammolarni aniqlang. O'zbekistonda ko'p
aholi yaqin muhit bilan nahoyat sezib qo'yiladi. Aholi ahamiyatli vazifalarni bajarmasdan yoki o'z
vaqtlarini mazmunli o'zgartirishlarni qo'llamaydi - masalan, ijtimoiy-iqtisodiy kamchiliklarni
bartaraf qilish, o'simliklash va boshqa yangiliklar. Aholini qo'llab-quvvatlash uchun, u ularga
qonuniy bo'lishni bilish va uzoq muddatli yechim topishda yordam berishingiz mumkin.
E'tiqodlarni kengaytiring: aholiyatni to'g'ri harakat qilishga tayyorlashning muhim qismi,
aholini o'z-o'zini kengaytirishga intilishga olib kelishi. Maqolalar, ko'rsatmalar, kurslar yoki
boshqa o'quv materiallari orqali aholining bilim va qobul qilishini oshiring.
Mustaqil va samarali ishlash: O'z mehnat va imkoniyatlaringiz bilan aholning istaklarini
harakatga keltiring. Aholi bilan izlagan tadbirlar, xabarlar va vositalarni amalda qo'llang. Eng
muhim narsa, o'tgan yillarda yagona kompaniyalar o'z aholini qidirayotgan va undan foydalanish
uchun yaratilgan bloklardan farqli o'laroq, siz aholi bilan real hayotda uchrashish, ularga yordam
berish, o'zbekiston safargohlarining o'zbekiston o'rnakining muvaffaqiyatini ta'minlash uchun
imkoniyat yaratish uchun sizning ko'rsatmalar va ilovalarning tomonidan ta'minlangan.
Baholanish va boshqa o'zgarishlarni nazorat qilish: Aholining reagirovini va mustaqil
fikrini qabul qiling. Baholanganlardan tashqari, aholi fikrini, takroriy ado etuvchiligi va boshqa
o'zgarishlarni muntazam nazorat qilish juda maqsadli bo'lishi kashf etildi.
Aholini to'g'ri harakat qilishga tayyorlashning asosiy ko'rsatmalari, kengaytirilgan
o'rganish, qisqa ishlar etkazish, muloqotlar va muloqotlar va o'zgarishlarni nazorat qilishdan
iborat. Bu qadamlar sizga aholini yaxshilash uchun strategiyani belgilashda yordam berishi
mumkin.
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 11 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
371
Xulosa o’rnida aytish mumkinki, aholini favqulodda vaziyatlarda to’g’ri harakatlanishga
tayyorlash tadbirlarini muvaffaqiyatli hal etilishi ko’p jihatdan o’quv-moddiy bazasining
mavjudligiga, uning yaratilishiga, yaroqli holda turishiga, doimiy takomillashtirib borilishiga shu
bilan bir qatorda soha yo’nalishida faoliyat olib borayotgan o’qituvchining pedagogik texnika va
texnologiyani qay darajada bilishi, uni amaliyotda qo’llay olishi hamda pedagogik mahoratiga
bog’liq bo’ladi.
REFERENCES
1.
A.Q.Nurxo‗jayev, M.Yu.Yunusov, I.X.Xabibullayev ―Favqulodda vaziyatlar va
muhofazasi tadbirlari‖ o‗quv qo‗llanma. Toshkent, 2001 yil.
2.
G‗.Yo.Yormatov, O.R.Yuldashev, A.I.Hamrayeva. ―Hayot faoliyati xavfsizligi‖
darsligi. Toshkent, 2009 yil.
3.
M.S.Sapayev, F.M.Qodirov. ―Favqulodda vaziyatlarda hayot faoliyati xavfsizligi‖
ma‘ruzalar to‗plami. Toshkent 2013 yil.
