ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 12 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
910
ETNOGRAFIK TADQIQOTLARDA QORAQALPOQ XALQINING YORITILISHI
Sayfutdinov Feruz Ilniyoz o’g’li
Osiyo Xalqaro Universiteti “Taix va filologiya” kafedrasi tarix fani o’qituvchisi
E- mail:
Tel : +998936857755
https://doi.org/10.5281/zenodo.10408227
Annotatsiya.
Asrlar davomida qoraqalpoqlar yashash sharoiti, iqlimi va foydalanilgan
materiallarning xususiyatlarini maqola ustida ishlayotganda etnograf va arxeologlarning
birlamchi manba sifatida foydalanilayotgan asarlarini tahlil qilindi. Maqolada yurt bilan bog'liq
urf-odat va an'analar haqida so'z boradi. Unda uyning qoraqalpoq xalqi hayotidagi o‘rni va
ahamiyati, uning tarbiyaviy tarkibiy qismi ochib berilgan.
Kalit so'zlar:
Qoraqalpoqlar, oʻzbeklar, yurt, turkiy xalqlar, etnogenez, sanʼat, turar joy,
kiyim-kechak, urf-odatlar, Oʻrta Osiyo.
ILLUMINATION OF KARAKALPAK PEOPLE IN ETHNOGRAPHIC STUDIES
Abstract.
The works of ethnographers and archaeologists used as primary sources were
analyzed while working on the article about the living conditions of Karakalpaks, the climate and
the characteristics of the materials used. The article talks about customs and traditions related to
the country. It reveals the role and importance of the house in the life of the Karakalpak people,
as well as its educational component.
Key words:
Karakalpaks, Uzbeks, land, Turkic peoples, ethnogenesis, art, residence,
clothing, customs, Central Asia.
ОСВЕЩЕНИЕ КАРАКАЛПАКСКОГО НАРОДА В ЭТНОГРАФИЧЕСКИХ
ИССЛЕДОВАНИЯХ
Аннотация.
В ходе работы над статьей проанализированы труды этнографов и
археологов, использованные в качестве первоисточников, об условиях жизни, климате и
особенностях материалов, используемых каракалпаками на протяжении веков. В статье
рассказывается об обычаях и традициях, связанных со страной. Раскрывается роль и
значение дома в жизни каракалпакского народа, а также его воспитательная
составляющая.
Ключевые слова:
каракалпаки, узбеки, земля, тюркские народы, этногенез,
искусство, жилище, одежда, обычаи, Средняя Азия.
S.P.Tolstov “Qadimgi Oʻrta Osiyodagi soʻgʻdlar, baqtriyaliklar, xorazmliklar, massagetlar,
saklar, usunlar, eftalitlar, turklarning tarixi bevosita ajdodlar tarixidir. Sharqning gullab-yashnagan
respublikalari xalqlari, oʻz timsolida Oʻrta Osiyo antikligining munosib avlodlari borligini amalda
koʻrsatgan xalqlar hisoblangan ” [1].
T.A.Jdankoning qoraqalpoqlarning etnogenezi va etnik tarixiga oid ilmiy tadqiqotida bezak
va badiiy hunarmandchilik buyumlaridan biri sifatida foydalanilgan [2].
I.V.Savitskiy, A.Allamuratov, X.Esbergenovlarning qoraqalpoq xalq ijodiyotining ayrim
turlari yoki umumiy masalalari qoraqalpoq xalqining shakllanish va rivojlanish yo`llari xalqning
tarixiy taqdiri fonida san'at, shu jumladan, oʻzaro aloqalar oʻziga xos etnik xususiyatlarni va shu
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 12 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
911
bilan birga boshqa xalqlar sanʼati bilan oʻxshashliklarni oʻzida mujassamlashtirgan qoraqalpoqlar
va qoraqalpoq badiiy hunarmandchiligining etnik qiyofasini shakllantirgan.
Qoraqalpoqlar ajdodlari madaniyatining o‘g‘uz-pecheneg bosqichi (IX-X asrlar) ko‘plab
xalqlarga xos bezakli o‘tovning asosiy belgilarining shakllanishi bilan tavsiflanadi, ular ayniqsa
no‘g‘aylardan keyingi davrda yanada rivojlangan ( XVI-XVIII) qoraqalpoqlar orasida keng
tarqalgan.
19-asr Xorazm davri Qoraqalpoq badiiy hunarmandchiligining rivojlanishi ko‘chmanchi
qiyofasi an’analarining yanada takomillashgani, turkmanlar va xorazmliklar san’ati bilan
aloqalarning rivojlanishi bilan xarakterlangan.
Bu davrlarda turkmanlar, xorazm oʻzbeklari va qoraqalpoqlarda qurbaqaga sigʻinish bilan
bogʻliq qadimiy eʼtiqod izlari saqlanib qolgan bezak yoki buyumlarning mavjudligi qayd etilgan.
Oʻrta Osiyoning chorvador qabilalari orasida oʻz uyi shaxsiy koʻchish uchun oson koʻchma
yigʻiladigan uy-joyga ega boʻlish zarurati tufayli paydo boʻlgan. Vaqt o'tishi bilan u yog'och doira
shaklidagi shangarak shaklidagi tutun teshigini topdi va o'rtada shpal ko'rinishida yorug'lik yarim
sharining ko'rinishini berdi. Shunday qilib, dumaloq devorli va tepasi gumbazli uyning dizayni
barcha turk-mo'g'ul xalqlari orasida o'rnatildi, chunki ko'chmanchilarning ko'p avlodlarining
hayotiy tajribasi aerodinamik fazilatlarning eng maqbulligini, tashishning nisbatan qulayligini,
qismlar va qismlarning barqarorligi, yig'ish va demontaj qilish qulayligi yurt qoʻy junidan kigiz
bilan qoplangan.
Qoraqalpoqlar O’zbekistonning Fergana, Xorazm, Buxoro viloyatlarida, Turkmaniston va
Qozog’istonda hamda qisman Afg`oniston hududlarida yashaydilar.
O’zbekiston hududlari eng qadimgi davrlardan boshlab jahon sivilizatsiyasining
o’choqlaridan biri ekanligiga hech qanday shubha qolmadi. Nafaqat O’zbekiston, balki, butun
O’rta Osiyo hududlarida olib borilayotgan keng miqyosdagi tadqiqot ishlarining natijalari ham
vatanimizning jahon sivilizatsiyasida tutgan yuqori o’rnini yana bir bor tasdiqlaydi[3].
O’rta Osiyo sivilizatsiyasi turli hududlarda turli davrlarda paydo bo’ldi va rivojlandi. Ilk
poleolit davrining oxirlarida yashagan odamlarning manzilgohlari Qoraqalpog`istonning Ustyurt
tekisligidagi Borsakelmas degan yerdan ham topib o’rganilgan. Mezolit davri qabilalari asosan
ovchilik va termachilik xo’jaligi yuritganlar. Bu davrning oxirlariga kelib dastlabki uy
chorvachiligi yoki hayvonlarni xonakilashtirish boshlanadi.
Qoraqalpog`istonda mezolit davri makonlari Orol dengizi atrofidagi Ustyurt balandligida
va Qizilqum cho’lida bor.
Ustyurtdagi mezolit makonlari mil.avv. 2 ming yilliklarga Qizilqum cho’lidan topilgan
mezolit davri yodgorliklari mezolitning so’nggi bosqichlariga va o’rta tosh davridan yangi tosh
davriga (neolitga) o’tish davriga tegishli bo’lgan. Neolit davriga kelib qadimgi qabilalar hayotida
katta-katta o’zgarishlar sodir bo’ladi.
Bu davr odamlari baliqchilik va ovchilik yoki dehkonchilik va chorvachilik hamda qisman
hunarmandchilik bilan shug`ullanganlar. Eng katta yutuqlardan biri kulolchilikning paydo
bo’lishidir. Shuningdek, bu davrga kelib to’kimachilik va qayiqsozlik ham paydo bo’ladi.
Qozoqlarning jaloyir qabilasi o`z birlashmasiga 13 ta urug`ni birlashtiradi, ularning har biri
tarkibiga o`z o`rnida ko`plab urug`lar, bo`linmalar kiradi (ya`ni, ular ham o`z o`rnida mayda urug`
va bo`linmalarga bo`linadi). XIII asr davomida jaloyirlarning katta bir guruhi Ozarbayjon va
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 12 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
912
Iroqqa ko`chib, o`z davlatlarini barpo etadi. Bir qancha tarixiy manbalarning guvohlik berishicha
( misol uchun o`zbek urug`larining nomlari keltirilgan Axsikenti ro`yxatida ) jaloyir qabilasi
oqsoqollari ming, yuz, qirq qabilalari oqsoqollari bilan bir qatorda XVI - XVII asrlarda mamlakat
siyosiy hayotida juda katta o`rin tutgan. [4].
Ma`lumki, XIV asrda ko`chmanchi turk - mug`ul qabilalari Movarounnahrning o`ziga
ko`chib kela boshladi, ya`ni uning madaniylashgan (shaharlashgan) vohalariga ko`chib kela
boshlaydi. V.V. Bartoldning ta`kidlashicha aynan XIV asrda bu yerda oldingilaridan farq qiluvchi
ulus tizimi vujudga keladi. Uluslar endi xon avlodi vakillariga emas, balkim davlatning harbiy
kuchini tashkil etuvchi asosiy turk - mug`ul qabilalariga tarqatilgan. Chingizxon tomonidan o`g`li
Chig`atoyga ulus ajratilganda to`rt ming kishidan iborat to`b (asl) mo`g`ul qo`shinini berganligi
va ularning uluslari joylashgan joylar ma`lum. Ibn Arabshohga binoan, Chig`atoy ulusidagi asosiy
urug`lar to`rtta bo`lgan: Orlot, Jaloyir, Qavchin, Barlos. Shunday qilib, jaloyirlar ulusi Sirdaryo
havzasida joylashgan bo`lib, asosiy shahri Xo`jand bo`lgan. Barloslar ulusi Qashqadaryo vohasida
joylashgan bo`lib, asosiy shahri Shahrisabz bo`lgan.
Qavchinlar ulusi – Saroykamar hududida (tumanida) Panjning o`ng qirg`og`ida, orlotlar
ulusi bo`lsa Amudaryoning chap qirg`og`i Balx hududlarida hamda Termiz hududlarida bo`lgan.
Rashididdin va Abulg`ozi Bahodirxonning yozishlaricha, jaloyirlarning ilk ajdodlar
Mo`g`ulistonning Onon daryosi havzalarida yashaganlar. XIII asrning birinchi choragida ularning
bir qismi Ili daryosi havzasiga kelib o`rnashadi. Shu asrning 60-yillarida esa ulardan ming oila
Movarounnahrga kirib kelgan. Rashididdin jaloyirlarni turkiylashgan mo`g`ul deydi.
A. Yu. Yakubovskiy esa “O`zbekiston xalqlari tarixi” kitobining birinchi nashriga yozgan
so`z boshida xuddi shu fikrni takrorlaydi. Tahririyatning izohida esa “Barloslar va jaloyirlarning
kelib chiqishi hali fanda o`z isbotini topgani yo`q” deyiladi.
A. Yu. Yakubovskiy bunda balkim Rashididdinning “Barloslar mo`g`ullarga borib
taqaladi” degan satrlariga tayanib shunday fikr bildirgan bo`lsa ajabmas. Hozirgi kunda Yu. A.
Zuyevning izlanishlari sharofati bilan jaloyirlar kelib chiqishlariga ko`ra haqiqatdan ham
mo`g`ullarga emas, balkim turkiylarga borib taqalishi isbotlangan. Jaloyirlar, agar ko’pgina
tarixchi olimlarning tadqiqotlari natijalariga murojaat qiladigan bo’lsak, ularning tarkibida quriqin
( bo`ri ) , tulangit, turi ( bo`ri ) etnonimlarini tilga olinadi. Yuqorida nomi zikr qilingan qabila
nomarining barchasi kelib chiqishiga ko’ra qadimgi turkiy xalq – qabilalarga borib taqaladi. Ushbu
qabilalar ilk o’rta asrlarda vujudga kelgan Buyuk Turk hoqonligi, Turgesh hoqonligi, keyinchalik
esa “Hoqon o’lkasi” nomini olgan Qarluqlar davlati yoki Qoraxoniylar davlatining siyosiy
hayotida faol ishtirok etgan. Va ayniqsa, bo’ri totemi ko’proq qadimgi turkiy xalqlarga borib
taqalishi fanda isbotlangan. Bundan kelib chiqadiki, jaloyirlar ham etnik kelib chiqishiga ko’ra
qadimgi turkiy xalqlardan biridir.
V. V. Bartold va I. P. Petrushevskiylar jaloyirlar mo`g`ul tilli xalq bo`lgan, deydilar.
Tilshunos olim S. A. Omonjonov esa Rashididdinga suyanib, jaloyir qabilasi tarkibida tarkibida
quriqin (bo`ri) , tulangit urug`lari bo`lganligini qayd qiladi. K. Shoniyozov: quriqin, yoqut va
yenisey – qirg`izlarning (xakaslar) ilk ajdodlari, turkiy xalqlar edilar, deydi. Jaloyirlar XIII asrning
60 – yillarida Angren vohasiga kelib o`rnashganlarida turkiyda so`zlashar edilar. Amir Temurning
nabirasi Jahongir qo`shini tarkibida jaloyirlar boshlig`i Bahromning o`g`li Odilshoh mulozim
sifatida ( harbiy qo`shin boshlig`i ) xizmat qilgan. Ammo u xiyonat yo`liga o`tib, Saribug`a
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 12 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
913
qipchoq bilan birga Amir Temurning Xorazm yurishlari chog`ida Samarqandga yurish qiladi.
Temuriyzoda Jahongir ularni Karmana yaqinida uchratib, qaqshatqich zarba bergach, jaloyirlar va
qipchoqlar Dasht i- Qipchoqqa qochib jon saqlaydilar. Amir Temur esa Movarounnahrdagi
jaloyirlar ulusini tarqatib yuboradi. Boshliqlari xiyonatidan norozi bo`lgan bir qism jaloyirlar
Angren vohasida qolib, Amir Temurga sidqidildan xizmat etishda davom etadilar.
Movarounnahr qo`shni hududlarga ayrim etnik guruhlar XIII asrning ikkinchi yarmidan
boshlab kela boshlaydilar. Bu davrda jaloyir, barlos, qavchin va arlat etnik guruhlari birinchilardan
bo`lib kelganlar ( V. V. Bartold “Istoriya Turkestanа” soch. T - II, ch. 1, M. 1963. S. 109 – 102 ).
Chingizxonning o`g`li Chig`atoy aka - ukalari qatori ( Tuludan tashqari ) otasidan 4 ming kishilik
harbiy qismni meros qilib olgan edi. Chig`atoyga berilgan qo`shin shu ( jaloyir, barlos, qavchin,
arlat) etnik guruhlaridan tashkil topgan. Tilga olingan har bir etnik guruhlarda mingtadan kishi
bo`lib, mingboshilari bilan birga Chig`atoy davrida oilalari va urug`doshlari bilan Ili daryosining
chap sohillarida, Yettisuv va Sharqiy Turkistonning g`arbiy hududlarida joylashgan edilar.
Jaloyirlar Angren havzasiga va Xo`jand atroflariga kelib o`rnashadilar ( XIV asrning o`rtalarida
jaloyir qabilasining bir guruhi Eronning shimoliy hududlariga borib o`rnashib, bu yerda Jaloyirlar
sulolasini ( 1356 - 1411 – y ) tashkil etganlar ). Abulg`oziy (“Shajarayi turk” Toshkent. 1992, 42
- 43 - betlar) ma`lumotlaridan aniqlanishicha jaloyirlarning ilk ajdodlari Onon daryosi havzalarida
yashaganlar.
XIII asrning birinchi choraklarida bularning bir qismi Ili daryosi havzasiga kelib
o`rnashadilar. Shu asrning 60 - yillari ularning ayrim guruhlari yuqorida aytilganidek, Angren
vohasiga kelib joylashgan. Rashididdin jaloyirlarni mo`ng`ul deb ataluvchi turk qabilalari qatorida
tilga olgan. Muarrixning aytganlariga asoslanadigan bo`lsak, jaloyirlar – qadimda turkiy
qabilalardan bo`lib, keyin mo`ng`ul tilini qabul qilganlar, degan fikrga kelishimiz mumkin. Ammo
yirik olimlar V. V. Bartold va I. P. Petrushevskiylar jaloyirlarni mo`ng`ul tilli xalq bo`lgan
deydilar. Tilshunos olim S. A. Amanjulov qator dalillar asosida jaloyirlarning asosiy negizi turklar
degan xulosaga kelgan. Darhaqiqat, muallifning aytganlarida jon bor. Rashididdin jaloyir
qabilasining tarkibida quriqin (bo`ri ) , tulangit, turi ( bo`ri ) etnonimlarini tilga oladi.
Markaziy Osiyoda yashovchi jaloyirlar keyinchalik o`zbek, qozoq, qoraqalpoq va qirg`iz
xalqlari tarkibiga kirganlar. XX asrning boshlarida Qozog`iston asosan Yettisuv viloyatining
Kapal va Verniy uyezdlarida, Sirdaryo viloyatining Avliyoota uyezdida yashagan. Qozoqlar
tarkibidagi jaloyirlar yirik urug`larga bo`lingan:
- sirmanak (sirmonoq)
- ariktinim (oriqtinim)
- baychigir (boychegir)
- qaychili - siirshi (sigirchi)
- balgali (bolg`ali)
- kuchuk, qorachapan, andas, qalps, mirza
- oraqti (o`roqli)
- oqbiyum (oqbo`yim)
Qirg`izlar tarkibida jaloyirlarning kuchuk, ming`itay, supatay urug`lari bo`lgan. 1920 va
1926 - yillarda aholi ro`yxatida O`zbekistonda yashovchi jaloyirlarning soni 25 ming kishiga yaqin
ekanligi aniqlangan. Ular Toshkent, Buxoro vohasida, Nurota tog` etaklarida, Jizax,
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 12 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
914
Kattaqo`rg`on, Karmana ( hozirgi Navoiy ), Qorako`l tumanlarida va Xorazm (Chimboy) da
yashaganlar. O`zbeklar tarkibida jaloyirlarning ikkita yirik qaychili va bolg`ali urug`lari hamda
bir qancha kichik urug` bo`linmalari bo`lgan ( qarg`ali, boshqird, qaroabdual, qorako`li,
qorachopon, chuvuldoq, jastaban va boshqalar ). XX asr boshlariga kelib O`zbekistonda yashovchi
jaloyirlar o`z urug` va qabila xususiyatlarini yo`qotgan edilar (o`zbeklarga aralashib ketganlar ).
Jaloyirlar o`tmishda chorvachilik bilan shug`ullangan. Ammo XIX asr oxiri va XX asrning
birinchi o`n yilligida ularning asosiy mashg`uloti dehqonchilik bo`lgan.
Xulosa o'rnida shuni ta'kidlashimiz mumkin - ki, jaloyir qabilasi alohida urug' bo'linmasi
sifatida qardosh o'zbek, qozoq, qirg'iz, turkman, uyg'ur, mo'ng'ul, tatar, boshqird va hokazo xalqlar
tarkibiga singib ketgan. Hattoki ularning etnik urug' nomlari ham bir xil. Misol uchun, sirmanak
(sirmonoq), ariktinim (oriqtinim), baychigir (boychegir), qaychili, siirshi (sigirchi), balgali
(bolg'ali), kuchuk, qorachapan, andas, qalps, mirza, oraqti (o'roqli), oqbiyum (oqbo'yim), va
boshqa urug' nomlari Markaziy osiyoning barcha qardosh xalqlari tarkibiga kiruvchi jaloyir
qabilasi urug' tarkibiy qismiga kiradi, va ularning etnik tarkibi o'zaro mos tushadi. Bundan xulosa
qilish mumkinki, Markaziy Osiyo xalqlari o'zaro qon-qarindosh, qardosh xalqlardir. Ularni yagona
tarix, turmush, hudud va umumiy ajdodlar birlashtiradi.
REFERENCES
1.
Асқаров А., Ўзбек халқининг этногенези ва этник тарихи - Т.: Университет, 2007. - Б.
254-255.
2.
Ахмедов Б.А. Государство кочевых узбеков -М.:Наука, 1965 - С.79.
3.
Исмоилов У.Қ. (2020). Подшо Россиясининг Туркистонда олиб борган кўчирувчилик
сиёсати. Буюк Ипак йўлида умуминсоний ва миллий қадриятлар: тил, таълим ва
маданият. 296-298
4.
Ulug'bek Quchqorovich Ismoilov.(2020). O'zbekistondagi demokratik islohotlar va
xalqimizning diniy bag'rikengligi. O'tmishga nazar.10(3). 11-18
5.
Тошев, Солежон Аҳматжонович. (2020). ТУРКИЯДА МАРКАЗИЙ ОСИЁ
ТАРИХИНИНГ ЎРГАНИЛИШИ. Science and Education, 1(7), 625-631
6.
Тошев, Солежон Аҳматжонович.(2020). Ўзбекистон совет мустамлакачилик даври
тарихининг Туркияда ўрганилиши. Ўтмишга назар.2(2-махсус сон). 347- 353
7.
Abdurakhmanova, J. N. (2020). The policy of tolerance in Uzbekistan (in the case of Greeks).
International Journal on Integrated Education, 2(5), 212.
8.
Жуммагул Номозовна Абдурахманова, Саодат Абдурашидовна Тоштемирова.(2020).
Инновацион технологиялар ва ахборот маданиятини шакллантириш педагогиканинг
долзарб масалаларидан бири. Science and Education.1(7). 436-442
9.
G'afforov, Y., Nafasov, A., & Nafasova, Z. (2020). From the History of the Beginning of the
"Great Game". Journal of Critical Reviews, 7(11), 2798-2802.
10.
Javlonbek Rayimnazarovich Begaliyev. (2020). XIVA XONLIGI TARIXSHUNOSLIGI.
Science and Education. 1 (6), 153-160.
11.
Ilniyoz o’g’li, S. F. (2023). XIX ASRDA XONLIKLARNING O ‘ZARO SAVDO
MUNOSABATLARI. JOURNAL OF SCIENCE, RESEARCH AND TEACHING, 2 (8),
111–114.
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 12 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
915
12.
Sayfutdinov Feruz Ilniyazovich. (2023). USING GIS SOFTWARE AND THE
IMPORTANCE OF DIGITAL HISTORY IN THE STUDY OF HISTORY .
International
Journal
Of
History
And
Political
Sciences
,
3
(10),
31–33.
https://doi.org/10.37547/ijhps/Volume03Issue10-06
13.
Sayfutdinov, F. (2023). THE IMPORTANCE OF DIGITAL TECHNOLOGY IN
TEACHING HISTORY.
Modern Science and Research
,
2
(10), 719–723. Retrieved from
https://inlibrary.uz/index.php/science-research/article/view/24678
14.
Sayfutdinov Feruz Ilniyoz o’g’li. (2023). XIX ASRDA XONLIKLARNING O‘ZARO
SAVDO
MUNOSABATLARI.
JOURNAL
OF
SCIENCE,
RESEARCH
AND
TEACHING
,
2
(8),
111–114.
Retrieved
from
https://jsrt.innovascience.uz/index.php/jsrt/article/view/284
15.
Sayfutdinov, F. (2023). ANALYSIS OF DATA ON LAND OWNERSHIP AND
LIVESTOCK FARMING OF KARAKALPAKS.
Modern Science and Research
,
2
(10), 650–
657. Retrieved from
https://inlibrary.uz/index.php/science-research/article/view/25727
16.
Sayfutdinov Feruz Ilniyozovich. (2023). LAND OWNERSHIP RELATIONS BASED ON
THE NATIONAL ECONOMY OF KARAKALPAK.
International Journal Of Literature
And Languages
,
3
(11), 20–27.
https://doi.org/10.37547/ijll/Volume03Issue11-04
17.
Muxamedovna,
G.
M.
(2023).
INNOVATSION
TALIM-BUYUK
KELAJAK
POYDEVORI.
World scientific research journal
,
17
(1), 74-76.
18.
Muxamedovna, G. M. (2023). UCHINCHI RENESANS DAVRIDA AJDODLARIMIZ
MEROSINI
ORGANISH
ORQALI
INTEGRATSION
TA’LIMNI
YANADA
TAKOMILLASHTIRISH
TAMOYILLARI.
ОБРАЗОВАНИЕ
НАУКА
И
ИННОВАЦИОННЫЕ ИДЕИ В МИРЕ
,
22
(1), 35-38.
19.
Muxamedovna, G. M. (2023). KREATIV YONDASHUV ASOSIDA DIDAKTIK
MATERIALLAR
YARATISH
MEXANIZMLARI.
ОБРАЗОВАНИЕ
НАУКА
И
ИННОВАЦИОННЫЕ ИДЕИ В МИРЕ
,
21
(3), 12-14.
20.
Gadayeva, . M. . (2023). THE UNIQUE SIGNIFICANCE OF MASTERING SOCIAL
SCIENCES DURING THE DEVELOPMENT OF THE NEW UZBEKISTAN.
Modern
Science and Research
,
2
(10), 459–464. Retrieved from
https://inlibrary.uz/index.php/science-
21.
Bobojonova, D. . (2023). ANALYSIS OF IDIOMS THAT PRESERVE BOTH FORM AND
CONTENT IN MAHMUD KASHGARI’S "DEVONU LUG`OTIT TURK".
Modern Science
and Research
,
2
(9),
64–67. Retrieved from
https://inlibrary.uz/index.php/science-
research/article/view/23909
22.
More Citation Formats
23.
Bobojonova, D. (2023). MAHMOUD QOSHGARI’S ”DEVONU LEXICOTIT TURK" AND
ITS PLACE IN LINGUISTICS.
Modern Science and Research
,
2
(10), 538–540. Retrieved
from
https://inlibrary.uz/index.php/science-research/article/view/24506
24.
Oxunjonovna,
B.
D.
(2022).
O'ZBEK
TILSHUNOSLIGIDA
LISSONIY
INTERFERENSIYANING KO'RINISHLARI.
PEDAGOGS jurnali
,
14
(1), 22-25.
25.
Okhunjonovna, B. D. (2023). Comparative Analysis of Proverbs in "Devonu Lug`Otit Turk"
and Currently Available.
European Journal of Higher Education and Academic
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 12 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
916
Advancement
,
1
(2),
194–198.
Retrieved
from
science.net/index.php/EJHEAA/article/view/139
26.
Bobojonova, D. (2023). THE ROLE OF MAHMUD KASHGARI’S WORK "DEVONU
LUG’OTIT TURK" IN THE DEVELOPMENT OF THE UZBEK LANGUAGE.
Modern
Science and Research
,
2
(4), 568–5672. Retrieved from
https://inlibrary.uz/index.php/science-
27.
Bobojonova, D. (2023). THE IMPORTANCE OF UZBEK FOLK PROVERBS.
Modern
Science and Research
,
2
(10), 670–675. Retrieved from
https://inlibrary.uz/index.php/science-
28.
Oxunjonovna, B. D. (2023). MAHMUD QOSHG'ARIYNING “DEVONU LUGOTIT
TURK” DAGI SHAKLINI HAM, MAZMUNINI HAM SAQLAGAN IDIOMALAR
TAHLILI.
29.
Bobohusenov,
A.
(2023).
BUXORO
VOHASINING
ANTIK
DAVRI
YODGORLIKLARI.
SCHOLAR
,
1
(28), 298-302.
30.
Akmal, B. (2023). QADIMGI BAQTRIYA MADANIYATI VA YODGORLIKLARI
TIPOLOGIYASI.
TA'LIM VA RIVOJLANISH TAHLILI ONLAYN ILMIY JURNALI
,
3
(7),
100-102.
31.
Akmal, B. (2023). BUXORO VOHASI QOYATOSH SURATLARINING DAVRIY
TASNIFI.
ОБРАЗОВАНИЕ НАУКА И ИННОВАЦИОННЫЕ ИДЕИ В МИРЕ
,
29
(1), 142-
146.
32.
Bobohusenov, A. (2023). QADIMGI VARAXSHA DEVORIY GANCH VA LOY
BEZAKLARI.
SCHOLAR
,
1
(28), 303-308.
33.
Akmal, B., & Ismat, N. (2023). BAQTRIYANING BRONZA DAVRI ARXEOLOGIYA
YODGORLIKLARINING JOYLASHUVI VA MODDIY MADANIYATI.
Innovations in
Technology and Science Education
,
2
(8), 73-80.
34.
Bobohusenov Akmal. (2023). BUXORO VOHSINING ANTIK DAVRI SHISHA
BUYUMLARI.
TADQIQOTLAR
,
25
(2),
208–211.
Retrieved
from
http://tadqiqotlar.uz/index.php/new/article/view/307
35.
Bobohusenov Akmal Ashurovich. (2023). THE MATERIAL CULTURE OF THE TOMBS
OF THE ANCIENT AND EARLY MEDIEVAL PERIOD.
International Journal Of History
And Political Sciences
,
3
(11), 24–29. https://doi.org/10.37547/ijhps/Volume03Issue11-06
36.
Toshpulatova Shakhnoza Shuhratovna. (2023). ETYMOLOGY OF TAJIK MARRIAGE
CEREMONY.
International Journal Of History And Political Sciences
,
3
(11), 17–23.
https://doi.org/10.37547/ijhps/Volume03Issue11-05
37.
Toshpo’latova, S. (2023). ETHNOLOGICAL ANALYSIS OF CALENDRICAL
CALCULATION AND LENGTH MEASUREMENTS OF KHUF VALLEY TAJIKS IN
THE RESEARCHES OF MS ANDREYEV.
Modern Science and Research
,
2
(10), 291-299.
38.
Toshpo‘latova, S. S. (2023). TOJIKLAR MILLIY KIYIM-KECHAKLARI VA
“BESHMORAK” MAROSIMINING ETNOLOGIK TAHLILI.
SCHOLAR
,
1
(28), 395-401.
39.
Toshpo’latova, S. (2023). A STUDY OF THE WEDDING CEREMONY OF THE TAJIKS
OF AFGHANISTAN.
Modern Science and Research
,
2
(9), 84-89.
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 12 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
917
40.
Toshpo’latova, S., & Ashurova, G. (2023). THE HISTORY AND DESCRIPTION OF THE
WORK OF MS ANDREYEV-" ARK BUKHARI".
Modern Science and Research
,
2
(9), 404-
409.
41.
Toshpo‘latova, S. S., & Naimov, I. N. (2023). MS ANDREYEV–O’RTA OSIYO
XALQLARI ETNOGRAFIYASINING YIRIK OLIMI.
Innovations in Technology and
Science Education
,
2
(8), 1214-1222.
42.
Naimov, I., & Toshpo‘latova, S. (2023). MARRIAGE CEREMONY OF TAJIKS IN THE
WORK
OF
MIKHAIL
STEPANOVICH
ANDREYEV
“TADJIKI
DOLINI
KHUF”.
International Journal of Intellectual Cultural Heritage
,
3
(1), 12-16.
43.
Shokir o’g’li, S. U. (2023). MAHALLANING JAMIYAT IJTIMOIY TARAQQIYOTIDAGI
O’RNI.
Научный Фокус
,
1
(6), 369-371.
44.
O’gli, S. U. S. (2023). ELUCIDATION OF ISSUES OF THE HISTORY OF BUKHARA
GUZARS IN OA SUKHAREVA AND HER STUDIES.
International Journal Of History
And Political Sciences
,
3
(11), 30-35.
45.
Shokir o’gli, S. U. (2023). The Essence of State Policy on Youth in New
Uzbekistan.
American Journal of Language, Literacy and Learning in STEM Education
(2993-2769)
,
1
(9), 554-559.
46.
Shokir O’g’li, S. U. (2023). THE IMPORTANCE OF THE MAHALLA SYSTEM’S
REFORMATIONS IN NEW UZBEKISTAN.
International Journal Of History And Political
Sciences
,
3
(10), 25-30.
47.
Sadullayev, U. (2023). THE ROLE OF THE NEIGHBORHOOD IN RAISING A
SPIRITUALLY MATURE GENERATION.
Modern Science and Research
,
2
(10), 488-493.
48.
Sadullayev, U. (2023). O’zbekistonda xotin-qizlarga berilayotgan e’tibor: mahalla
boshqaruvida xotin-qizlarning roli. In
Oriental Conferences
(Vol. 1, No. 1, pp. 551-556).
ООО «SupportScience».
49.
Sadullayev, U. (2023). THE ROLE OF THE NEIGHBORHOOD IN THE SOCIAL
DEVELOPMENT OF SOCIETY.
Modern Science and Research
,
2
(10), 755-757.
50.
Shokir o'gli, U. S. (2023). MILLIY QADRIYATLARIMIZ ASROVCHISI.
Journal of new
century innovations
,
35
(1), 79-80.
51.
Sadullayev, U. (2023). THE ROLE OF WOMEN IN NEIGHBORHOOD MANAGEMENT
IN UZBEKISTAN.
Modern Science and Research
,
2
(9), 132-135.
52.
Rahmonova, S. (2023). DYNAMICS AND MAIN DIRECTIONS OF SPIRITUAL AND
CULTURAL REFORMS IMPLEMENTED IN UZBEKISTAN. Modern Science and
Research, 2(10), 850-854
53.
Shuhrat kizi, R. S. . (2023). The Development of Spiritual and Cultural Reforms in the
Development Strategy of New Uzbekistan. International Journal of Culture and Modernity,
32, 61–66.
54.
kizi, R. S. S. . (2023). METHODS OF USING THE NATIONAL IDEA AND SPIRITUAL
VALUES IN THE FIGHT AGAINST "POPULAR CULTURE". JOURNAL OF
EDUCATION,
ETHICS
AND
VALUE,
2(11),
108–112.
Retrieved
from
https://jeev.innovascience.uz/index.php/jeev/article/view/252
