167
MAKTABDA BOSHLANG‘ICH SINFLARDA QO‘LLANILADIGAN METODLAR
HAQIDA
Saparova Karligash Valixanovna
Toshkent viloyati Bo‘stonliq tumani 28 - maktabning boshlang‘ich sinf o‘qituvchisi
https://doi.org/10.5281/zenodo.10467200
Annotatsiya.
Ushbu maqolada boshlang‘ich sinflarda qo‘llaniladigan turli xil metodlar
borasida ma’lumotlar keltiriladi. Bolaning tafakkuri, metod, innovatsion faoliyat, innovatsion
muhit, pedagogik yangilik, texnologiya, axborot texnologiyalari, integratsiya, she’r, ertak, hikoya.
Kalit so‘zlar:
boshlang‘ich sinflar, metodlar, innovatsion faoliyat, axborot.
ABOUT METHODS USED IN PRIMARY CLASSES AT SCHOOL
Abstract.
This article provides information on various methods used in primary schools.
Child's thinking, method, innovative activity, innovative environment, pedagogical innovation,
technology, information technology, integration, poem, fairy tale, story.
Key words:
primary classes, methods, innovative activity, information.
О МЕТОДАХ, ИСПОЛЬЗУЕМЫХ НА НАЧАЛЬНЫХ КЛАССАХ В ШКОЛЕ
Аннотация.
В данной статье представлена информация о различных методах,
используемых в начальных классах. Мышление ребенка, метод, инновационная
деятельность,
инновационная
среда,
педагогическая
инновация,
технология,
информационная технология, интеграция, стихотворение, сказка, рассказ.
Ключевые слова:
начальные классы, методы, инновационная деятельность,
информация.
Pedagogik yangilik – pedagogik faoliyatda ilgari ta’lim jarayonida noma’lum bo‘lgan
o‘zgarishlarni kiritish orqali ta’lim va tarbiyaning nazariya va amaliyotini boyitish va uni
rivojlantiruvchi vositasidir. Darhaqiqat, zamonaviy pеdagogik tеxnologiyalar ta’lim jarayonining
unumdorligini oshiradi, o‘quvchilarning mustaqil fikrlash jarayonini shakllantiradi, o‘quvchilarda
bilimga ishtiyoq va qiziqishni oshiradi, bilimlarni mustahkam o‘zlashtirish, ulardan amaliyotda
erkin foydalanish ko‘nikma va malakalarini shakllantiradi. Bolaning tafakkuri endi shakllanib
kelayotgan boshlang‘ich sinflarda o‘qituvchining mahorati, uning pedagogik texnologiyalarni
ta’lim jarayoniga mohirona tadbiq qila olishi, ta’limning yangi-yangi usul va metodlarini izlashi,
pedagogik tajribalardan ijodiy foydalana olishi juda muhimdir. Shuning uchun ham o‘quv
jarayoniga pedagogik yangiliklarni kiritish, ta’limda pedagogik texnologiyalarni qo‘llash, turli
168
innovatsion usul va metodlaridan foydalanish, ta’lim samaradorligini oshirish uchun tinimsiz
izlanish bugungi kunning ehtiyojiga aylandi. Ma’lumki, bugungi kunda dars jarayonida “Aqliy
hujum”, “Krassvord”, “Sinkveyn”, “Muzyorar”, “Keys stady”, “Insert”, “Venn diagrammasi” va
“BBB” texnologiyalaridan o‘quv jarayonini tashkil qilishda foydalanilmoqda. Mazkur metodikada
dars jarayonining samarasi va sifatini ta’minlashga xizmat qiluvchi yana bir nechta innovatsion
metodlarni tavsiya qilamiz.
«Videotopishmoq» metodi
Hozirgi kunda pedagogik faoliyatda turli axborot vositalari (kompyuter, televideniye, radio, nusxa
ko‘chiruvchi qurilma, slayd, video va audio magnitofonlar) yordamida ta'lim jarayoni tashkil
etilishiga alohida e'tibor qaratilmoqda. O‘qituvchilar oldida ta'lim jarayonida turli axborot
vositalaridan o‘rinli va maqsadga muvofiq foydalanish vazifasi turibdi.
Videotopishmoq metodidan foydalanishda quyidagi harakatlar amalga oshiriladi:
o‘quvchilar e'tiboriga o‘rganilayotgan mavzu mohiyatini tasviriy yoritishga yordam beruvchi
izohlarsiz bir nechta videolavha namoyish etiladi;
o‘quvchilar har bir lavhada qanday jarayon aks ettirilganini izohlashadi;
jarayonlarning mohiyatini daftarlariga qayd etishadi;
o‘qituvchi tomonidan berilgan savollarga javob qaytarishadi.
Mazkur metod asosida mavzuga doir kompyuter orqali videolavha namoyish etiladi. O‘quvchilar
videolavha mavzusi, unda ifodalangan mavzu haqida o‘z fikr-mulohazalarini bildirishadi
“Reklama” metodi,
asosan, boshlang‘ich sinf o‘qish darslarida o‘z samarasini ko‘rsatadi.
Mazkur metodni dars jarayonining bosqichlari: o‘tilgan mavzuni so‘rash va yangi mavzuni
mustahkamlashda qo‘llash mumkin. Bu jarayonda o‘qituvchi o‘quvchilarga mavzu mohiyatiga
mos tartibda tarqatma materiallarni beradi, ularda “Reklama qiling!” birikmasi yozilganligi asosiy
qoidadir.
O‘quvchilar tarqatmalarda berilgan mavzuni, undagi shaxs yoki predmetga xos sifatlar,
xatti-harakatlar, asardan parchalar, rolli ko‘rsatmalar orqali reklama qilib berishlari kerak bo‘ladi.
Shuningdek, mazkur metoddan sinfdan tashqari o‘qish darslari uchun she’r, ertak, hikoya va
boshqa janrdagi kichik asarlarni tavsiya qilishda ham foydalanish mumkin. Bunda, o‘quvchi yoki
o‘quvchilar jamoasi, boshqa o‘quvchilarga o‘qish uchun she’r, ertak, hikoya va boshqa janrdagi
kichik asarlarni tavsiya qiladi, tavsiya qilish jarayonida reklamaning turli ko‘rinishlaridan
foydalaniladi. “Reklama” metodining afzalligini quyidagilarda ko‘rish mumkin:
- o‘quvchilarning nutqi ravonlashadi, jamoa oldida nutq so‘zlash, o‘z fikrini erkin bildira olish
ko‘nikmalari shakllanadi;
169
- dars jarayonining mazmunli tashkil qilinishiga erishiladi, o‘quvchilarning darsga qiziqishlari
oshadi, ularda kitobga bo‘lgan hurmat shakllanadi, badiiy asarlarni o‘qishga bo‘lgan ishtiyoqi
kuchayadi;
- o‘quvchilarning dunyoqarashi kengayadi, sog‘lom raqobat muhiti paydo bo‘ladi, o‘zgalar fikrini
hurmat qilish, ularni diqqat bilan tinglash, o‘z diqqatini jamlash va fikrlash qobiliyatlari
shakllanadi.
“Kamalak jilosi” metodini
boshlang‘ich sinflar uchun qo‘llash maqsadga muvofiqdir.
Mazkur metoddan ona tili, matematika va o‘qish darslarida ham foydalanish mumkin. Masalan:
ona tili darslarida so‘zlarni turkumlarga ajratishda qo‘g‘irchoq, mashina, kuldi, yig‘ladi, sariq,
katta, kichik, to‘qqiz kabi so‘zlarni turkumlarga ajratish va ot so‘z turkumiga doir so‘zlarni ko‘k
rangli chiziqqa joylashtirish, sifat so‘z turkumidagi so’zlarni havo rang chiziqqa joylashtirish
vazifasi beriladi. Matematika darsida sonlarni xona birliklariga ajratish davomida ushbu metodni
qo‘llash mumkin. Ya’ni, kamalakning birinchi rangini bir xonali son deb oladigan bo‘lsak,
ikkinchi qatordagi rangi ikki xonali songa misol bo‘la oladi.
“Kamalak jilosi” metodi
orqali bolalarda quyidagi bilim, ko‘nikma, malakalar va sifatlar
shakllanadi:
- o‘quvchi ranglar orqali so‘zlarning qaysi turkum doirasiga kirishini eslab qoladi;
- o‘quvchida tabiat hodisalari haqidagi tasavvurlar paydo bo‘ladi, ularda atrofmuhit va tabiatga
muhabbat, uni asrab-avaylash ko‘nikmalari shakllanadi;
- o‘quvchilarning dunyoqarashi va tasavvur doirasi kengayadi, diqqatni jamlash, fikrlash, zehnlilik
va topqirlik qobiliyatlari rivojlanadi.
«Beshinchisi (oltinchisi, yettinchisi ...) ortiqcha» metodi
O‘quvchilar mantiqiy tafakkur yuritish ko‘nikmalariga ega bo‘lishlarida ushbu metod alohida
ahamiyatga ega. Uni qo‘llashda quyidagi harakatlar amalga oshiriladi:
O‘rganilayotgan mavzu mohiyatini ochib berishga xizmat qiluvchi tushunchalar tizimini
shakllantirish;
hosil bo‘lgan tizimdan mavzuga taalluqli bo‘lgan to‘rtta (beshta, oltita, ...) va taalluqli bo‘lmagan
bitta tushunchaning o‘rin olishiga erishish;
o‘quvchilarga mavzuga taalluqli bo‘lmagan tushunchani aniqlash va uni tizimdan chiqarish
vazifasini topshirish;
o‘quvchilarni o‘z harakatlari mohiyatini sharhlashga undash (mavzuni mustahkamlash maqsadida
o‘quvchilardan tizimda saqlanib qolgan tushunchalarga ham izoh berib o‘tishlari hamda ular
o‘rtasidagi mantiqiy bog‘liqlikni asoslashlarini talab etish lozim).
170
Mazkur metod o‘quvchilardan o‘rganilayotgan mavzu (yoki bo‘lim, bob) yuzasidan tahliliy
mulohaza yuritish, shuningdek, eng muhim tayanch tushunchalarni ifodalay olishni talab etadi.
Xulosa qilib shuni aytishimiz mumkinki, axborot kommunikatsiya tizimining yuksak
darajada rivoj topib borayotgan bir jarayonda boshlang‘ich ta’lim o‘qituvchisi texnika va
tеxnologiyani chuqur bilishi, tahlil qila olishi va yangilik yaratilish darajasida bilimli va mahoratli
bo‘lishi juda muhim. Buning uchun darsni tashkil etish jarayonida barcha o‘quvchilarga
tushunarli, oson va qiziqarli bo‘lgan usullarni tanlashi va qo‘llay olishi, ko‘rgazmali qurollardan
foydalanishi, yangi ishlab chiqarilayotgan tеxnik vositalarni tadbiq qilishi, ta’lim oluvchilarni
ijodiy, mustaqil ishlashga undashi, pedagogik texnologiyalardan to‘g‘ri va unumli foydalanishi
maqsadga muvofiqdir.
REFERENCES
1.
Xodjaboev A. Xusanov L. Kasbiy ta’lim metodologiyasi. T.: Fan va texnologiyalar, 2007.
2.
Shadrikov, V.D. Qobiliyatlarning rivojlanishi // Boshlang'ich maktab. -№5, 2004 yil.
3.
Ruzmatovich, U. S. (2022). ANALYSIS OF THE RESULTS OF PHYSICAL TRAINING
OF FERGANA STATE UNIVERSITY STUDENTS. ASIA PACIFIC JOURNAL OF
MARKETING & MANAGEMENT REVIEW ISSN: 2319-2836 Impact Factor: 7.603,
11(09), 85-96.
4.
Ruzmatovich, U. S. (2022). Organization And Content Of Professional And Practical
Physical Training Of Students Of Pedagogical Higher Education Institutions.
INTERNATIONAL JOURNAL OF RESEARCH IN COMMERCE, IT, ENGINEERING
AND SOCIAL SCIENCES ISSN: 2349-7793 Impact Factor: 6.876, 16(06), 29-35.
