498
TA’LIM MUASSASALARNI BOSHQARISHDA RAHBAR XODIMLARINING
KOMMUNIKATIV KOMPETENTLIGINI RIVOJLANTIRISH
Ortiqov G'ulomjon Solijonovich
Oriental universiteti magistranti.
https://doi.org/10.5281/zenodo.10702148
Annotatsiya.
Mazkur maqolada ta’lim muassasasiga rahbarlik qilishning boshqaruv
madaniyati hamda pedagogik menejmentda kreativlik va kasbiy kompetensiyani, shuningdek
rahbar xodimlarning kommunikativ kompetentligini shakllantirish yuzasidan fikr yuritilgan.
Kalit so‘zlar:
ta’lim, muassasa, boshqaruv, madaniyat, menejment, kreativlik,
kommunikativ kompetensiya, rahbar, lider, ijtimoiy, iqtisodiy, uslub, ijodkorlik.
DEVELOPMENT OF COMMUNICATIVE COMPETENCE OF MANAGERS IN
THE MANAGEMENT OF EDUCATIONAL INSTITUTIONS
Abstract.
This article discusses the management culture of educational institution
leadership and the formation of creativity and professional competence in pedagogical
management, as well as communicative competence of managers.
Key words:
education, institution, management, culture, management, creativity,
communicative competence, manager, leader, social, economic, style, creativity.
РАЗВИТИЕ КОММУНИКАТИВНОЙ КОМПЕТЕНТНОСТИ МЕНЕДЖЕРОВ
В УПРАВЛЕНИИ ОБРАЗОВАТЕЛЬНЫМИ УЧРЕЖДЕНИЯМИ
Аннотация.
В данной статье рассматривается управленческая культура
управления образовательным учреждением и формирование креативности и
профессиональной компетентности в педагогическом управлении, а также
коммуникативной компетентности менеджеров.
Ключевые слова:
образование, учреждение, менеджмент, культура, менеджмент,
креативность, коммуникативная компетентность, менеджер, лидер, социальный,
экономический, стиль, креативность.
Hozirgi zamon fanida “rahbar”, “lider” yoki “liderlik uslubi” va “rahbarlik uslubi”
tushunchalarining nisbati yo‘nalishidagi muammolar eng dolzarb muammolardan biri hisoblanadi.
Bularning ichida ko‘proq ahamiyat kasb etuvchi B.D. Pargin fikriga ko‘ra lider ma’lum bir
guruhda shaxslararo munosabatlarni muvofiqlashtirib turadi, mikro muhitning elementi
hisoblanadi, kutilmaganda vujudga keladi va uning holatining barqarorligi kamroq bo‘lib,
harakatlanishi guruhning kayfiyatiga bog‘liq va u ko‘proq guruhning faoliyatiga aloqador bo‘lgan
499
qarorlar qabul qiladi. Rahbar esa ijtimoiy tashkilot hisoblangan guruhlarda rasmiy munosabatlarni
muvofiqlashtiradi va makro muhitning elementi hisoblanadi. Rahbar holatining barqarorligi
ko‘proq bo‘lib, u ma’lum bir tizimda bir necha marta ko‘proq vakolatlarga, qaror qabul qilish,
buyruq berish, topshiriqlar berish, talab qilish huquqlariga ega. Qaror qabul qilish jarayoni
birmuncha murakkabroq bo‘lib, ko‘pgina, turli xil vaziyatlarni qamrab oladi va bu vaziyatlar
faqatgina bitta guruhga tegishli bo‘lmaydi. Rahbar ma’lum bir kengroq ijtimoiy tizimning kichik
bir guruhida faoliyat ko‘rsatsada, uning harakat doirasi keng hisoblanadi. Ayrim mutaxassislarning
fikriga ko‘ra, liderlik jamoa faoliyatining samaradorligini oshirishda rahbarlik tushunchasini
to‘ldiradi. Tadqiqotchi A.Nosirov rahbarlik menejmentida kompetentsiyani muhimligini taʼkidlab
o‘z fikrlarini bildiring boshqarishda quyidagi qobiliyat kompetentsiyalari:
1. Standart kompetentsiya ushbu yaʼni faoliyatga oid innovatsion vazifalarni belgilab olishi
qobiliyatidir;
2. Asosiy kompetentsiya – ushbu faoliyatga oid innovatsion vazifalarni belgilash olish
qobiliyati;
3. Yetarli kompetentsiya kasb faoliyatining yangi turlarini yarata olish qobiliyati;
4. Kasbiy kompetentsiya – pedagogika va psixologiyaga oid bilimlarga ega bo‘lish, o‘z
ustida ishlash o‘quvchilarda motivatsiyani shakllantirishdan iborat, deb ta’kidlaydi. Tadqiqotchi
Temurov D - taʼlim muassasasi boshqaruviga oid bilimlarni o‘zlashtirishni amaliy faoliyatiga
qo‘llash bo‘yicha qo‘yidagi tamoyillarni tavsiya qiladi:
1. Ong va faoliyat birligi. Ushbu tamoyil rahbarning taʼlim muassasasi boshqaruviga oid
bilimlarni o‘zlashtirishni va amaliy faoliyatda qo‘llashi.
2. Taʼlim muassasasini boshqarishning ilmiy va g‘oyaviyligi. Mazkur tamoyil boshqaruvga
yuksak g‘oyaviylik hamda ilmiy asoslangan quyidagi muvofiq boshqariladi.
3. Taʼlim muassasalarida boshqaruvning izchil va uzviylik. Ushbu tamoyil rahbarlar
samaradorligining demokratik harakatda kasb kasb etishini anglatadi.
4. Taʼlim muassasasida rahbar boshqaruvning gumanitar xususiyatlarga ega ekanligi.
Mazkur tamoyil ijtimoiy faoliyat negizida umum-jamiyat manfaatlari bilan shaxsiy
manfaatlar ifodalaydi.
5. Taʼlim muassasalarini boshqarishga har tomonlama (kompleks) tizimli yondashuv.
Ushbu tamoyil o‘ziga taʼlim muassasa xodimlari bir ijtimoiy faoliyat birlashtiradi.
6. Taʼlim muassasalarini boshqarishning muayan aniq maqsadga yo‘naltirilganligi.
Mazkur tamoyil taʼlim muassasasining ijtimoiy harakatdagi faoliyati yo‘nalishlaridan kelib
chiqqan holda harakatlarning tashkil etishi bilan izohlanadi[8, 95-96]. Demak, “boshqarish” so‘zi
500
bugun modernizatsiya qilinib “menejmenti” so‘zi bilan boyitildi. Bugungi kunda prezidentimiz
Sh.M.Mirziyoyevning maktab taʼlimiga bergan e’tiborlari va yaʼni 2023-yilni “Inson qadri va
sifatli taʼlim yili deb, nomlaganlari barcha umumtaʼlim maktablari o‘qituvchilari va pedagogik
rahbarlarga katta ilhom berdi va taʼlim sifatini oshirish maqsadida fidoyilik bilan mehnat qilishiga
daʼvat etdi. “Menejment qoidalariga rioya qilib ishlayotgan maktab rahbarlari bugungi taʼlim
sohasidagi islohotlarni his etib, boshqarishni zamonaviy kompetentlik qoidalari asosida ishni
tashkil etib kuchli instruktiv yetakchilik, aniq belgilangan maqsad, o‘qituvchilardan kutilayotgan
ijodiy natijalar, o‘qib-o‘rganish, o‘rgatish uchun zaruriy muhit, o‘quvchilar va sinfni doimiy
kuzatish, oila, maktab, mahalla hamkorlik aloqalarini mustahkamlaydilar. Yangi ilmiy izlanishlar
obod mahalla, obod mahalla, obod uy va namunaviy oila tashabbusi asosida rahbarlik ishlarini
tashkil etishni talab qiladi. “Boshqaruv madaniyati – bu maʼmuriy ijtimoiy va rahbarning
psixologik jarayonni muvaffaqiyatli amalga oshirishdagi professional va ishchanlik sifatli
sintezidir.
O‘qituvchi mehnat faoliyati davomida ta’lim vazifalarini amalga oshirishda hayot
davomida ahamiyatga ega bo‘lgan kompetensiya zarur bo‘ladi.
Ularga quyidagilar kiradi:
- Kommunikativ kompetensiya;
- Innovatsion kompetensiya;
- Muammolarni hal eta olish;
- O‘z-o‘zini rivojlantiruvchi muhitni yaralish.
Kommunikativ kompetensiya - o‘qituvchidan to‘laqonli muloqotchanlikni talab etadi.
Har qanday vaziyatda ta’lim oluvchi va jamoa a’zolari bilan ijobiy munosabatda bo‘lishni
taqozo etadi. Informatsion kompetensiya - o‘qituvchi o‘z fani va unga bog‘liq holda bo‘lgan
barcha yangiliklardan boxabar bo‘lishi zarur. Shuning uchun ham pedagog axborot va kompyuter
texnologiyalaridan foydalana olish ko‘nikmalariga ega bo‘lishi kerak
REFERENCES
1.
Mirziyoyev Sh.M. Buyuk kelajagimizni mard va olijanob xalqimiz bilan birga quramiz. –
Toshkent: “O‘zbekiston”, 2017. – 488 b.
2.
Kenjaboyev A, Kenjaboyeva D. Pedagogik deontologiya va kompetentlik. Termiz 2022
yil. 100 bet.
3.
Kenjaboyev A.E. Pedagogik rahbarning kasbiy kompetentligi va pedagogik mahorati.
Zamonaviy taʼlim jur. 2020 № 10. 83 bet.
501
4.
Nosirov A. Rahbarning kasbiy kompetentligi va boshqaruv madaniyat taʼlim menejmenti
jurnali. 2013 yil №6, 2 bet.
5.
Мусурмонова, Ш. И. (2021). IN PRIMARY SCHOOL STUDENTS-INTEGRATIVE
CONTENT OF EDUCATION. Интернаука, (24-3), 84-85.
