ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2019
№
1
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
79
ступлений
//
Вестник
Академии
Генеральной
прокуратуры
Российской
Федерации
. – 2016. –
№
4(54). –
С
. 81-88.
2.
Жиянов
М
.
Х
.
Бир
қанча
жиноят
содир
этганлик
учун
жавобгарлик
муаммолари
:
Монография
. –
Т
.:
ТДЮИ
, 2011.
– 244
б
.
3.
Ўзбекистон
Республикаси
Жиноят
кодексига
шарҳ
.
[
Қайта
ишланган
ва
тўлдирилган
иккинчи
нашр
. 2016
йил
1
ноябргача
бўлган
ўзгартириш
ва
қўшимчалар
билан
]
Махсус
қисм
/
М
.
Рустамбаев
. –
Т
:
Адолат
, 2016. – 960
б
.
4.
Мухторов
Н
.
И
.
Жиноят
қонунида
айбнинг
эҳтиётсизлик
шакли
муаммолари
.
Юрид
.
фан
.
номзоди
...
дисс
. –
Тошкент
: 2009. – 171
б
.
5.
Закирова
О
.
Г
.
Фирибгарлик
учун
жиноий
жавобгарлик
:
Ўқув
қўлланма
/
Масъул
муҳаррир
:
ю
.
ф
.
д
.,
проф
.
М
.
Ҳ
.
Рустамбоев
. –
Т
.:
ТДЮИ
, 2007. – 114
бет
.
6.
Зацепин
А
.
М
.
Дополнительная
квалификация
приготовления
к
преступлению
//
Историческая
и
социаль
-
но
-
образовательная
мысль
.
Том
7. – 2015. –
№
1. – 145
с
.
7. Caroline M. Pelser. Preparations to commit a crime.
The Dutch approach to inchoate offences // Utrecht Law
Review University Volume 4, Issue 3 (December) 2008.-
pp.59-80.
8.
Усмоналиев
М
.
Босқинчлик
учун
жавобгарлик
:
Ўқув
қўлланма
.
Масъул
муҳаррир
:
ю
.
ф
.
н
.,
доц
.
Усмоналиев
.
М
. –
Тошкент
:
ТДЮИ
, 2006. – 90
б
.
9. www.supcourt.uz
10.
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
суди
Пленуми
қарорлари
тўплами
(1991 – 2006).
Расмий
нашр
. 1-
жилд
. –
Тошкент
:
Ўқитувчи
, 2007.
Н
.
Х
.
Рахмонкулова
,
ТДЮУ
“
Халқаро
тижорат
(
хусусий
)
ҳуқуқи
”
кафедраси
доценти
,
ю
.
ф
.
д
.
ЎЗБЕКИСТОН
РЕСПУБЛИКАСИ
ХАЛҚАРО
ХУСУСИЙ
ҲУҚУҚ
АВТОНОМ
КОДИФИКАЦИЯСИДА
КОМПЛЕКСЛИЛИК
ТАМОЙИЛИНИ
АМАЛГА
ОШИРИШ
МЕХАНИЗМИ
(
ЭНГ
УЗВИЙ
АЛОҚА
ТАМОЙИЛИ
)
Аннотация
:
мазкур
мақолада
халқаро
хусусий
ҳуқуқ
комплекс
автоном
кодификациясида
коллизион
боғловчилар
тизимини
энг
узвий
алоқа
тамойили
воситасида
шакллантириш
орқали
комплекслилик
тамойилини
амалга
ошириш
механизми
таҳлил
қилинган
.
Таянч
сўзлар
:
халқаро
хусусий
ҳуқуқ
кодификацияси
,
комплекслилик
тамойили
,
энг
узвий
алоқа
тамойили
,
коллизион
боғловчи
,
коллизион
тамойил
.
Аннотация
:
в
данной
статье
проанализирован
ме
-
ханизм
реализации
принципа
комплексности
в
ком
-
плексной
автономной
кодификации
международного
частного
права
посредством
формирования
системы
коллизионных
привязок
на
основании
принципа
наиболее
тесной
связи
.
Ключевые
слова
:
кодификация
международного
частного
права
,
принцип
комплексности
,
принцип
наиболее
тесной
связи
,
коллизионная
привязка
,
кол
-
лизионный
принцип
.
Annotation:
this article analyzed the mechanism of
implementing the principle of comprehensiveness in the
complex autonomous codification of private international
law by establishing a system of collision linkings based on
the principle of closest connection.
Key words:
codification of international private law,
the principle of comprehensiveness, the principle of the
closest connection, collision linking, the collision principle.
Ҳуқуқ
тамойиллари
,
абстракт
шаклда
халқаро
фуқаролик
муомаласи
доирасидаги
юриш
-
туриш
қоидаларини
акс
эттирса
,
халқаро
хусусий
ҳуқуқ
кодификацияси
тамойиллари
кодификацион
ишларни
амалга
ошириш
тартибини
белгилайди
[1, 350-
бет
].
Халқаро
хусусий
ҳуқуқ
доктринал
тамойилларини
амалга
оширишга
кодификациянинг
комплекслилик
тамойили
аҳамиятли
даражада
кўмак
беради
.
Комплекслилик
тамойили
–
кодификация
жараёни
муайян
ижтимоий
муносабатлар
ҳуқуқий
тартибга
солинишининг
максимал
ҳажмдаги
масалаларини
мувофиқлаштириши
лозимлигини
англатади
.
Халқаро
хусусий
ҳуқуқда
комплекслилик
тамойили
халқаро
фуқаролик
муомаласи
доирасидаги
муносабатларни
ўзаро
мувофиқлашган
ҳолда
тартибга
солишга
мўлжалланган
.
У
ҳар
қандай
кодификация
учун
умумий
бўлган
омилларга
риоя
қилинишини
таъминлайди
(
тизимлилик
,
тўлиқлилик
,
муайянлик
,
тафовутларнинг
йўқлиги
,
қўллашнинг
осонлиги
).
Бу
талабга
қонунлар
коллизиясини
бартараф
этиш
билан
бир
қаторда
,
трансчегаравий
хусусий
ҳуқуқий
муносабатларнинг
максимал
даражада
кенг
доирасидаги
юрисдикциялар
коллизиясини
ҳам
бартараф
этишга
қаратилган
комплекс
автоном
кодификация
юқори
даражада
жавоб
беради
.
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2019
№
1
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
80
Чет
эл
ҳуқуқини
кенг
,
тўлиқ
ва
аниқ
қўллаш
имкониятини
эрк
муҳторияти
тўғрисидаги
қоидалардан
ташқари
,
асосан
икки
томонлама
коллизион
нормаларни
шакллантириш
ҳамда
замонавий
коллизион
боғловчилар
тизимини
киритиш
каби
бошқа
механизмлар
билан
ҳам
амалга
оширилиши
тавсия
этилади
.
Объектив
коллизион
нормаларни
шакллантиришнинг
асосий
тамойили
бўлиб
,
тегишли
халқаро
хусусий
муносабатларнинг
муайян
давлат
ҳуқуқи
билан
энг
узвий
алоқаси
ҳисобланади
.
Энг
узвий
алоқа
эгилувчан
қоидасининг
аниқ
коллизион
қоидалар
бирикмасида
қўлланилишини
доктрина
бугунги
кунда
замонавий
халқаро
хусусий
ҳуқуқ
ютуқлари
сирасига
киритади
[2, 125-
бет
].
“
Энг
узвий
алоқа
”
ва
“
шартномага
хос
ҳуқуқ
” (proper
law of the contract)
атамалари
XIX
асрнинг
иккинчи
ярмида
инглиз
олими
Дж
.
Уэстлейк
томонидан
киритилган
бўлиб
,
у
инглиз
суд
амалиётини
таҳлил
қилган
ҳолда
унинг
қонунлар
ўртасидаги
тўқнашувни
ҳал
қилиш
ёндашувларига
янгича
баҳо
берди
.
Бунга
қадар
шу
каби
ҳолатда
оқил
одам
танлаши
мумкин
бўлган
ҳуқуқ
ваколатли
деб
ҳисобланганда
,
низо
судьялар
томонидан
тарафларнинг
мақсади
назарияси
асосида
ҳал
қилинади
деб
ҳисобланар
эди
.
Дж
.
Уэстлейкнинг
назариясига
кўра
инглиз
судьялари
томонидан
аслида
чет
эл
элементи
билан
мураккаблашган
низоли
ҳуқуқий
муносабат
билан
энг
узвий
алоқада
бўлган
позитив
ҳуқуқ
қўлланади
.
Ваколатли
ҳуқуқ
тартиботни
белгилаш
бундан
буён
томонларнинг
таҳминий
мақсади
билан
боғланмаган
,
балки
шартнома
элементларининг
асосий
қисми
тўпланган
мамлакатни
қидиришга
олиб
борган
[3, 74-
75
бетлар
].
В
.
Ҳошимовнинг
фикрича
“... “
энг
узвий
алоқа
”
мезони
икки
хил
табиатга
эга
–
бир
тарафдан
у
икки
томонлама
коллизион
норма
боғловчиси
сифатида
қўлланиши
мумкин
,
бошқа
тарафдан
эса
коллизион
нормаларни
шакллантириш
тамойили
бўлиб
ҳисобланади
деган
фикр
қилиш
мумкин
” [4, 104-106
бетлар
].
Бошқа
сўз
билан
айтганда
,
шахсий
статутни
,
шартномавий
ва
шартномадан
ташқари
мажбуриятлар
статутини
белгилашда
назарда
тутилган
барча
боғловчи
формулалар
энг
узвий
алоқа
тамойилининг
ифодаси
ҳисобланади
.
Коллизион
ҳуқуқий
тартибга
солиш
ҳуқуқий
муносабатнинг
алоқаси
жуда
муҳим
бўлган
ҳуқуқ
тартиботнинг
моддий
-
ҳуқуқий
нормаларини
топишга
мўлжалланган
.
Қонун
чиқарувчи
эса
коллизион
нормани
яратаётиб
(
у
ёки
бу
турдаги
боғловчини
танлаётиб
),
ҳуқуқий
муносабатни
муайян
ҳуқуқ
тартибот
билан
боғлашга
интилган
ҳолда
,
ўзи
унда
“
узвий
алоқа
”
мезонини
белгилайди
.
Кўпчилик
олимлар
“
энг
узвий
алоқа
”
категориясига
халқаро
хусусий
ҳуқуқнинг
фақатгина
битта
бўлими
–
коллизион
ҳуқуқ
эмас
,
балки
унинг
умумий
асоси
сифатида
ёндашишади
.
Ушбу
ёндашувни
ёқловчиларнинг
фикрича
,
халқаро
хусусий
ҳуқуқда
коллизион
методнинг
ўрнини
суд
уларнинг
асосида
ваколатли
ҳуқуқ
тартиботни
топиши
мумкин
бўлган
айрим
таянч
тамойиллар
билан
алмаштириш
тенденцияси
вужудга
келмоқда
.
Бу
каби
таянч
тамойиллардан
бири
узвий
алоқа
тамойили
ҳисобланади
.
Типик
коллизион
нормалардан
фарқли
равишда
у
конкрет
ҳуқуқ
тизимига
ҳавола
қилмайди
,
балки
турли
ҳуқуқ
тизимларининг
моддий
-
ҳуқуқий
нормалари
таҳлили
асосида
қўлланувчи
ҳуқуқни
танлашни
кўзлайди
[5, 9-
бет
].
В
.
И
.
Кисильнинг
фикрича
,
“
энг
узвий
алоқа
”
тушунчаси
ҳолатида
сўз
“
коллизион
масалаларни
ҳал
қилиш
доирасида
бошқа
коллизион
боғловчиларни
топишни
назарда
тутувчи
ва
аслида
суд
ҳуқуқ
ижодкорлигининг
воситаси
бўлган
ҳаволаки
характердаги
моддий
норма
”
ҳақида
бормоқда
[6, 31-
бет
].
Миллий
ҳуқуқтартиботлар
ўртасидаги
коллизияларни
бартараф
этишнинг
мазкур
механизми
муаллиф
томонидан
аниқ
берилган
.
Ҳақиқатдан
ҳам
,
тамойилнинг
қўлланиши
амалиётда
иккита
босқичдан
иборат
.
Биринчи
босқичда
,
қонунни
қўлловчи
битимнинг
моҳияти
қонунига
мурожаат
этади
(lex
causae),
иккинчи
босқичда
эса
мазкур
коллизион
формула
воситасида
муайян
ҳуқуқий
муносабатнинг
жиҳатларини
инобатга
олган
ҳолда
қўлланувчи
моддий
ҳуқуқни
топади
.
Халқаро
хусусий
ҳуқуқ
тўғрисидаги
қонунчиликда
“
энг
узвий
алоқа
”
концепциясининг
интерлокал
[7]
ва
интерперсонал
[8]
коллизион
ҳуқуқда
қўллаш
тўғрисидаги
қоида
батамом
шаклланди
.
Умумий
қоидага
кўра
,
ҳуқуқий
тизимлари
кўп
бўлган
мамлакат
ваколатли
ҳуқуқ
тизимини
танлаш
тартибини
ўзи
белгилайди
.
Агар
бу
ички
қонунчиликда
назарда
тутилган
бўлмаса
,
ҳуқуқий
муносабат
билан
энг
узвий
алоқада
бўлган
ҳуқуқ
тизими
қўлланади
(
Озарбайжон
Қонунининг
6-
м
.,
Лива
ФКнинг
1.10(6)-
м
.,
РФ
ФКнинг
1188-
м
.,
Жанубий
Корея
Қонунининг
3(3)-§,
Эстония
Қонунининг
3-
м
.,
Бельгия
кодексининг
17(2)-
м
.,
Болгария
кодексининг
41-
м
.,
Украина
Қонунининг
15-
м
.,
Македония
Қонунининг
14(2)-
м
.,
Туркия
кодексининг
2(5)-
м
.,
Тайван
Қонунининг
5-§,
Польша
Қонунининг
9-
м
.).
Хитой
Қонунида
узвий
алоқа
тамойили
интерлокал
коллизияни
бартараф
этишнинг
асосий
ва
ягона
усули
ҳисобланади
(
Хитой
Қонунининг
6-§).
Шартномага
хос
ҳуқуқ
(proper law of the contract)
тамойилини
халқаро
шартнома
ҳуқуқида
қўллашга
бўлган
ёндашув
анъанавий
бўлиб
,
бу
ҳолатда
эрк
муҳторияти
тамойили
бош
,
энг
узвий
алоқа
тамойили
эса
субсидиар
коллизион
норма
бўлиб
ҳисобланади
.
Бундай
алоқа
“
ҳал
қилувчи
аҳамиятга
эга
ижро
”
(characteristic
performance)
концепциясига
асосан
изоҳланади
.
Шартноманинг
мазмуни
учун
ҳал
қилувчи
аҳамиятга
эга
ижрони
амалга
ошираётган
тараф
яшаш
жойи
,
оддий
турар
жойи
,
бошқарув
органларининг
жойлашган
жойи
ёки
асосий
иқтисодий
фаолиятни
амалга
ошириш
жойига
эга
бўлган
мамлакатнниг
ҳуқуқи
билан
боғлиқлиги
таҳмин
қилинади
(
ЎзРес
ФКнинг
1190-
м
.,
РФ
ФКнинг
1211(2)-
м
.,
Литва
ФКнинг
1.37(4)-
м
.,
Эстония
Қонунининг
33(2)-
м
.,
Бельгия
кодексининг
94-
м
.,
Украина
Қонунининг
32(3)-
м
.,
Македония
Қонунининг
22(2)-
м
.,
Туркия
кодексининг
24(4)-
м
.,
Хитой
Қонунининг
6-§,
Тайван
Қонунининг
20-
§).
Замонавий
кодификацияларда
энг
узвий
алоқанинг
объектив
мезонлари
рўйхати
мавжуд
.
Украина
Қонунининг
44-
моддасида
мазкур
рўйхат
батафсилроқ
берилган
бўлиб
,
ҳал
қилувчи
аҳамиятга
эга
ижрони
амалга
ошираётган
тараф
шартноманинг
26
та
турида
белгиланган
.
Македония
қонунчилиги
,
аксинча
,
муайян
ҳуқуқ
тартибот
билан
узвий
алоқа
белгисини
фақатгина
ташиш
шартномаси
учун
(22(3)-
м
.),
Тайван
қонунчилиги
кўчмас
мулкка
нисбатан
шартнома
учун
(20-§)
алоҳида
изоҳлайди
. “
Рим
I”
Регламентининг
4-
моддасида
ушбу
рўйхат
олтита
пунктдан
иборат
.
Қуйидаги
битим
турлари
учун
махсус
презумпциялар
кенг
тус
олди
:
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2019
№
1
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
81
–
кўчмас
мулк
турган
мамлакат
–
ушбу
мулк
тўғрисидаги
шартномага
нисбатан
(
ЎзРес
ФКнинг
1190(2)-
м
.
Литва
ФКнинг
1.37(4)-
м
.,
РФ
ФКнинг
1213(1)-
м
.,
Эстония
Қонунининг
33(5)-
м
.,
Болгария
кодексининг
94-
м
.,
Украина
Қонунининг
44(2)-
м
.,
Тайван
Қонунининг
20-§, “
Рим
I”
Регламентининг
4-
м
. 1(
с
)-
п
.);
–
кимошди
савдоси
,
танлов
ўтказилаётган
ёки
биржа
жойлашган
мамлакат
–
кимошди
савдосида
,
танлов
бўйича
ёки
биржада
тузилган
шартномага
нисбатан
(
ЎзРес
ФКнинг
1190(2)-
м
.
Литва
ФКнинг
1.37(8)-
м
.,
РФ
ФКнинг
1211(4)-
м
.,
Украина
Қонунининг
44(2)-
м
., “
Рим
I”
Регламентининг
4-
м
. 1(g)-
п
.);
–
асосий
фаолият
жойи
–
тижорат
ёки
касб
фаолияти
доирасида
тузилган
шартномаларга
нисбатан
(
Эстония
Қонунининг
33(2)-
м
.,
Болгария
кодексининг
94-
м
.,
Туркия
кодексининг
24(4)-
м
.);
–
фаолият
амалга
оширилаётган
ёки
шартномада
назарда
тутилган
натижалар
яратилаётган
асосий
жой
–
биргаликдаги
фаолият
,
ишларни
бажариш
,
оддий
шерикчилик
,
қурилиш
пудрати
,
лойиҳавий
ва
қидирув
ишлари
бўйича
пудрат
тўғрисидаги
шартномага
нисбатан
(
ЎзРес
ФКнинг
1190(2)-
м
.,
РФ
ФКнинг
1211(4)-, (5)-
м
.,
Озарбайжон
Қонунининг
25(2)-
м
.,
Украина
Қонунининг
44(2)-
м
.);
–
ташувчининг
асосий
иқтисодий
фаолият
жойи
(
яшаш
жойи
ёки
турар
жойи
),
агар
жўнатиш
ва
белгиланган
жой
ҳам
шу
мамлакатда
жойлашган
бўлса
,
юк
ортиш
,
юк
тушириш
ёки
юк
жўнатувчининг
иқтисодий
фаолият
жойи
(
Литва
ФКнинг
1.37(4)-
м
.,
Эстония
Қонунининг
33(5)-
м
.,
Болгария
кодексининг
94-
м
.,
Македония
Қонунининг
22(3)-
м
.,
Туркия
кодексининг
29(2)-
м
.);
–
иқтисодий
фаолиятнинг
асосий
жойлашган
жойи
,
амалга
ошириш
жойи
ёки
суғурта
таваккалчилигининг
жойлашган
жойи
–
суғурта
шартномасига
нисбатан
(
Литва
ФКнинг
1.37(6)-
м
.,
Эстония
Қонуни
45(2)-
м
.);
–
мерос
қолдирувчининг
доимий
яшаш
жойи
–
васиятнома
ва
уни
бекор
қилишга
нисбатан
(
ЎзРес
ФКнинг
1197-
м
.,
Бельгия
кодексининг
84-
м
.).
Энг
узвий
алоқа
тамойили
эрк
муҳторияти
тамойили
каби
шартнома
статутининг
“
парчаланишини
”
йўл
қўяди
.
Агар
шартноманинг
ажратилган
қисмларидан
биронтаси
бошқа
мамлакат
билан
узвий
алоқада
бўлса
,
ушбу
қисмга
нисбатан
ушбу
мамлакат
ҳуқуқи
қўлланади
.
Мазкур
қоида
1980
йилги
Рим
конвенциясидан
иккита
кодификацион
акт
–
Эстония
ва
Болгария
кодификациялари
томонидан
ўзлаштирилган
(
Эстония
Қонунининг
33(1)-, 45(2)-, (3)-
м
.,
Болгария
кодексининг
94(1)-
м
.).
Замонавий
босқичда
мазкур
тамойилни
халқаро
шартнома
ҳуқуқига
кирмайдиган
ҳуқуқий
муносабатларга
нисбатан
қўллашнинг
махсус
шартларини
кўрсатиб
ўтиш
тенденцияси
кенг
тус
олди
.
Ушбу
коллизион
асосга
шартномавий
муносабатлардан
ташқари
шахсий
статутнинг
,
шартномадан
ташқари
мажбуриятлар
статутининг
,
оилавий
,
ашёвий
,
мерос
муносабатларининг
,
интеллектуал
мулк
билан
боғлиқ
муносабатларнинг
алоҳида
масалалари
бўйсундирилган
.
Хозирги
кунда
аксарият
қонунчилик
актлари
бипатриднинг
шахсий
қонунини
,
шу
қаторда
унинг
фуқаролиги
ва
фуқаролик
муомала
лаёқати
масалаларини
тартибга
солувчи
ҳуқуқни
белгилаш
учун
энг
узвий
алоқа
тамойилига
ҳавола
қилмоқда
.
Узвий
алоқа
мезони
сифатида
унинг
яшаш
жойи
,
оддий
турар
жойи
ёки
асосий
фаолият
юритиш
жойи
кўрсатилади
(
масалан
,
Бельгия
Кодексининг
3(2)-
м
.,
Литва
ФКнинг
1.16(3)-
м
.,
Болгария
кодексининг
48(3)-
м
.,
Украина
Қонунининг
16(2)-
м
.,
Хитой
Қонунининг
19-
§,
Тайван
Қонунининг
2-§,
Польша
Қонунининг
2(2)-
м
.).
Болгария
кодексининг
48(6)-
моддасида
, “
узвий
алоқа
”
мезони
ёрдамида
бирон
-
бир
давлатда
доимий
турар
жойига
эга
бўлмаган
фуқаролиги
бўлмаган
шахснинг
ва
қочоқнинг
шахсий
қонуни
белгиланади
.
Энг
узвий
алоқа
тамойилининг
қўлланилиши
шартномадан
ташқари
мажбуриятлар
доирасида
анча
батафсил
тартибга
солинади
.
Муайян
ҳуқуқ
тартибот
билан
узвий
алоқа
шартномадан
ташқари
мажбуриятларда
: 1)
шартномадан
ташқари
мажбурият
тарафлари
ўртасидаги
юридик
ва
фактик
алоқа
,
уларнинг
умумий
яшаш
жойи
,
турар
жойи
ёки
фаолият
юритиш
жойи
билан
; 2)
квази
-
контракт
мажбурият
оқибатларининг
вужудга
келиш
жой
билан
;
3)
шартноманинг
асоссиз
бойлик
орттириш
билан
,
топшириқсиз
бировнинг
манфаатини
кўзлаб
етказилган
зарар
ёки
харакат
билан
белгиланади
(
Эстония
Қонунининг
53(2)-
м
.,
Бельгия
кодексининг
104(1)-
м
.,
Болгария
кодексининг
105, 111, 112-
м
., “
Рим
II”
Регламентининг
4(3)-
м
.).
Оилавий
ҳуқуқий
муносабатлар
доирасида
мазкур
коллизион
тамойил
эр
-
хотинларнинг
шахсий
муносабатлари
,
никоҳнинг
умумий
ёки
фақат
мулкий
оқибатлари
,
унаштирув
,
никоҳни
бекор
қилиш
,
эр
-
хотинлар
томонидан
боланинг
фарзандликка
олиниши
,
қон
-
қариндошлик
,
ота
-
оналар
ва
фарзандлар
ўртасидаги
муносабатлар
каби
институтларни
тартибга
солади
.
Қонунларнинг
тегишли
қоидалари
узвий
алоқа
мезонларининг
субсидиар
қўлланилишини
назарда
тутади
(
Литва
ФКнинг
1.24(2), 1.27(2)-
м
.,
Жанубий
Корея
Қонунининг
38(1)-
м
.,
Эстония
Қонунининг
57(4)-, 58(3), 60(1), 63-
м
.,
Бельгия
кодексининг
62(2), 67-
м
.,
Болгария
кодексининг
79-
м
.,
Украина
Қонунининг
60(1), 61(3), 63, 66-
м
.,
Тайван
Қонунининг
45, 47, 48, 50-
м
.,
Польша
Қонунининг
51(2)-
м
.).
Бельгиянинг
халқаро
хусусий
ҳуқуқ
тўғрисидаги
Кодексида
ворислик
муносабатлари
ва
интеллектуал
мулк
ҳуқуқига
нисбатан
узвий
алоқа
тамойилини
қўллаш
тўғрисидаги
ўзига
хос
қоидалар
мавжуд
:
васиятномани
шарҳлаш
(84-
м
.);
махсус
тайинланган
мулкдан
иборат
бўлган
мероснинг
ҳуқуқий
режимини
тартибга
солиш
(87(2)-
м
.);
саноат
мулкининг
дастлабки
мулкдорини
белгилаш
(93-
м
.).
Охирги
пайтларда
узвий
алоқа
мезонини
халқаро
фуқаролик
процесси
масалаларини
ҳал
қилишда
қўллаш
мумкин
бўлган
ёндашувлардан
бири
сифатидаги
тенденцияси
кузатилмоқда
.
Озарбайжон
процессуал
қонунчилигида
мазкур
тамойилга
бипатриднинг
ҳуқуқий
ҳолатини
белгилаш
масаласи
бўйсундирилган
бўлиб
,
Фуқаролик
процессуал
кодексининг
441(2)-
моддасига
кўра
“
Бир
неча
фуқароликка
эга
бўлган
чет
эл
фуқаросининг
процессуал
ҳуқуқ
ва
муомала
лаёқати
у
энг
узвий
алоқада
бўлган
мамлакат
қонунчилиги
билан
белгиланади
”.
Узвий
алоқа
мезонининг
халқаро
юрисдикцияни
белгилашга
таъсири
сезиларлироқдир
.
Унинг
моҳияти
“
Брюссель
I”
Регламенти
преамбуласининг
12-
пунктида
баён
қилинган
: “
Жавобгарнинг
турар
жойи
мезонига
қўшимча
сифатида
кўриб
чиқилаётган
иш
ва
суднинг
узвий
алоқасига
асосланган
ёки
одил
судловни
лозим
даражада
амалга
ошириш
мақсадида
юрисдикциянинг
альтернатив
асослари
ҳам
назарда
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2019
№
1
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
82
тутилиши
лозим
”.
Юрисдикция
масаласида
узвий
алоқа
мезони
Россия
,
Бельгия
ва
Кореянинг
халқаро
хусусий
ҳуқуқ
тўғрисидаги
қонунчилигида
назарда
тутилган
.
Россия
Федерацияси
ХПКнинг
247-
моддасида
,
низони
Россия
арбитраж
судлари
ваколатига
киритиш
учун
очиқ
рўйхат
мавжуд
бўлиб
,
уларнинг
ичида
,
масалан
,
жавобгар
ёки
унинг
мулкининг
,
чет
эл
юридик
шахсининг
бошқарув
органининг
,
филиалининг
ёки
ваколатхонасининг
,
ишчанлик
обрўсини
ҳимоя
қилиш
тўғрисидаги
иш
бўйича
давогарнинг
жойлашган
жойи
ва
ҳ
.
к
РФ
худудида
жойлашган
бўлиши
кўрсатилган
.
Ушбу
рўйхатга
кирмаган
бошқа
ҳолатларда
Россия
арбитраж
судлари
низоли
ҳуқуқий
муносабатнинг
РФ
ҳудуди
билан
узвий
алоқаси
бўлган
тақдирда
ваколатга
эга
бўладилар
(
ХПКнинг
247-
м
. 1(11)-
қ
.).
Жанубий
Корея
Қонунида
“
аҳамиятли
алоқа
”
миллий
судлар
халқаро
юрисдикциясининг
асосий
мезони
ҳисобланади
(2(1)-
§) [9].
Узвий
алоқа
тамойилига
халқаро
хусусий
-
ҳуқуқий
муносабатлар
билан
бир
қаторда
,
процессуал
муносабатларни
ҳам
бўйсундириш
уларнинг
ўхшаш
ҳуқуқий
табиатини
кўрсатади
.
Бирлаштирувчи
белги
бўлиб
ушбу
муносабатларнинг
бир
неча
ҳуқуқ
тартибот
билан
алоқаси
ҳисобланади
.
Бельгиянинг
халқаро
фуқаролик
процессида
“
энг
узвий
алоқа
”
концепциясига
ўзига
хос
содиқлик
кузатилади
.
У
мутлақ
халқаро
судловлилик
тўғрисидаги
қоидаларнинг
асосини
ташкил
қилади
.
Миллий
судлар
чет
мамлакатда
кўриб
чиқилишининг
иложи
бўлмаган
ёки
чет
мамлакатда
даъво
қўзғатишни
талаб
қилиш
асоссиз
бўлганда
Бельгия
билан
узвий
алоқада
бўлган
ишлар
бўйича
юрисдикцияга
эгадирлар
(
Бельгия
кодексининг
11-
м
.).
Бундан
ташқари
,
агар
иш
ҳолатларининг
мажмуига
кўра
низонинг
Бельгия
билан
аҳамиятли
алоқаси
бўлмаса
,
тарафларнинг
келишуви
бўйича
танланган
Бельгия
суди
ўзини
ваколатли
эмас
деб
топиш
ҳуқуқига
эга
(6(2)-
м
.).
Ушбу
қоида
Гаага
конвенциясининг
судни
мутлақ
танлаш
тўғрисидаги
келишувлари
бўйича
мазмунига
мос
келади
(2005
й
.)
(19-, 20-
м
.) [10].
Шу
билан
бирга
,
узвий
алоқа
тамойили
оддий
коллизион
нормаларга
хос
бўлмаган
бир
қатор
бошқа
функцияларни
ҳам
бажаради
.
Бир
тарафдан
,
у
“
истисно
тўғрисидаги
клаузула
” (“
истисно
тўғрисидаги
шартлар
”)
ролини
бажаради
(
Македония
Қонунининг
3-
м
., “
Рим
I”
Регламенти
преамбуласининг
20-
п
., “
Рим
II”
Регламенти
преамбуласининг
14-, 18-
п
.).
Клаузула
қуйидаги
ёндашувда
акс
этади
,
яъни
агар
иш
ҳолатларидан
ҳуқуқий
муносабат
қонунчилик
қоидаларига
мувофиқ
танланган
ҳуқуққа
кўра
аҳамиятли
бўлмаган
алоқадалиги
маълум
бўлса
,
энг
узвий
алоқада
бўлган
бошқа
ҳуқуқ
қўлланади
(
Жанубий
Корея
Қонунининг
8-§,
Бельгия
кодексининг
19(1)-
м
.,
Болгария
кодексининг
2-
м
.,
Украина
Қонунининг
4(3)-
м
.).
Тамойилнинг
бу
каби
“
эгилувчан
”
тушунилиши
“
Рим
I”
ва
“
Рим
II”
Регламентининг
4(3)-
моддасида
тавсия
этилган
.
“
Истисно
тўғрисидаги
шарт
”
замонавий
кодификацион
актларнинг
умумий
қисмларида
ҳам
,
халқаро
шартнома
(
Литва
ФКнинг
1.37(5)-
м
.,
Эстония
Қонунининг
33(6)-
м
.,
Болгария
кодексининг
94(8)-
м
.,
Македония
Қонунининг
22(2)-
м
.,
Туркия
кодексининг
24(4)-, 28(2)-, 29(3)-
м
.,
Польша
Қонунининг
32(2)-
м
.),
деликт
(
Литва
ФКнинг
1.43(2)-
м
.
Эстония
Қонунининг
53(1)-
м
.,
Бельгия
кодексининг
104(1)-
м
.,
Македония
Қонунининг
33(3)-
м
.,
Туркия
кодексининг
34(3)-
м
.,
Тайван
Қонунининг
25-§, “
Рим
II”
Регламентининг
4(3)-,
10(4)-, 11(4)-, 12-
м
. 2(
с
)-
п
.)
ва
ашёвий
(
Польша
Қонунининг
43-
м
. (
йўлда
бўлган
ашёга
нисбатан
мулк
ҳуқуқининг
коллизион
ҳуқуқий
тартибга
солиниши
))
ҳуқуқлар
тўғрисидаги
бўлимларда
ҳам
учрайди
.
Масалан
,
Эстония
Қонунининг
53(1)-
моддасига
кўра
“
Агар
шартномадан
ташқари
мажбурият
мазкур
боб
қоидаларига
мувофиқ
қўлланилиши
лозим
бўлган
мамлакат
ҳуқуқидан
фарқли
бирор
-
бир
бошқа
мамлакат
билан
узвий
алоқада
бўлса
,
бошқа
мамлакат
ҳуқуқи
қўлланилади
”.
Мазкур
изоҳ
фақатгина
Ўзбекистон
,
Озарбайжон
ва
Россиянинг
қонунчилигида
мавжуд
эмас
.
Аммо
,
Россия
Федерациясининг
ФКнинг
1211-
моддасида
мазкур
қоида
билвосита
акс
этган
бўлиб
,
унинг
мазмунига
кўра
,
агар
“
шартноманинг
ёки
иш
ҳолатларининг
мажмуи
шартларидан
ёки
моҳиятидан
”
бошқа
ҳолат
келиб
чиқмаса
ҳал
қилувчи
аҳамиятга
эга
бўлган
ижро
тамойили
қўлланади
.
Ҳал
қилувчи
аҳамиятга
эга
бўлган
ижро
шартномага
хос
ҳуқуқни
белгилашга
йўл
қўймаса
,
у
қонунни
қўлловчининг
ихтиёрига
кўра
узвий
алоқанинг
бошқа
кўрсатгичи
асосида
танланади
.
Бошқа
тарафдан
, “
энг
узвий
алоқа
”
концепцияси
анъанавий
коллизион
нормалар
асосида
ваколатли
ҳуқуқни
белгилашнинг
имкони
бўлмаганда
,
жуда
зарурий
бўлиб
ҳисоланади
(
ЎзРес
ФКнинг
1158-
м
. 3-
қ
.,
РФ
ФКнинг
1186(3)-
м
.,
Украина
Қонунининг
4(2)-
м
.,
Хитой
Қонунининг
2-§,
Польша
Қонунининг
10(1)-, 67-
м
.).
Бу
ҳолат
интерлокал
ва
интерперсонал
коллизияларни
бартараф
этиш
,
жисмоний
шахснинг
ҳуқуқий
мақоми
,
шартномавий
(
Озарбайжон
Қонунининг
25(3)-
м
.,
РФ
ФКнинг
1211(5)-
м
.,
Болгария
кодексининг
94(4)-
м
., “
Рим
I”
Регламентининг
4(4)-
м
.),
деликт
(
Бельгия
кодексининг
99(1)-
м
.,
Литва
ФКнинг
1.43(2)-
м
.)
ва
оилавий
ҳуқуқий
(
Жанубий
Корея
Қонунининг
38(1)-
м
.,
Болгария
кодексининг
79-
м
.,
Литва
ФКнинг
1.27 (2)-
м
.,
Эстония
Қонунининг
57(4),
58(3), 60(1), 63(1)-
м
.,
Бельгия
Кодексининг
62(2)-
м
.,
Украина
Қонунининг
60(1), 61(3), 63-
м
.,
Тайван
Қонунининг
45, 47, 48, 50-§,
Польша
Қонунининг
57(2)-
м
.)
муносабатларнинг
айрим
жиҳатлари
борасидаги
махсус
коллизион
нормаларнинг
йўқлигида
вужудга
келади
.
Бу
каби
қоидалардан
бири
Бельгия
кодексининг
62(2)-
моддасида
шакллантирилган
бўлиб
,
унга
кўра
, “
Қонун
бўйича
ҳуқуқнинг
таъсири
натижаси
бўлган
қон
-
қариндошликнинг
турли
муносабатлари
ўртасидаги
коллизия
ҳолатида
,
иш
барча
маълум
ҳуқуқий
режимлар
орасида
энг
узвий
алоқага
эга
бўлган
мамлакат
қонунчилиги
қўлланади
”.
“
Энг
узвий
алоқа
”
мезони
муқобил
коллизион
нормалардан
бирини
танлашда
ҳал
қилувчи
бўлиши
мумкин
.
Масалан
,
Литва
Фуқаролик
кодексининг
1.24-
моддасига
кўра
никоҳ
шартномаси
учун
бош
коллизион
боғловчи
бўлиб
,
шартнома
тарафларининг
умумий
яшаш
жойи
ҳисобланади
.
агар
эр
-
хотинлар
турли
мамлакатларда
яшасалар
,
ушбу
шартноманинг
ҳуқуқий
оқибатлари
энг
узвий
алоқада
бўлган
,
тавсия
этилган
учта
қонунчиликлардан
бири
воситасида
белгиланади
.
Бу
шартноманинг
тузилиш
жойи
,
тарафлардан
бирининг
асосий
яшаш
жойи
ёки
фуқаролиги
қонуни
бўлиши
мумкин
.
Шу
каби
ёндашув
Тайван
Қонунининг
28-§
да
,
ОАВ
қўллаш
орқали
қонунга
ҳилоф
ҳаракатдан
вужудга
келадиган
деликт
муносабатларига
нисбатан
қўлланиши
лозим
бўлган
ҳуқуқ
тартиботни
белгилаш
учун
мустаҳкамланган
.
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2019
№
1
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
83
Кўрсатилган
ҳолатлардан
ташқари
,
узвий
алоқа
тамойили
заиф
тараф
учун
энг
қулай
ҳуқуқий
режимни
танлашни
таъминлайди
.
Замонавий
миллий
қонунларда
мазкур
қоида
ота
-
она
ва
фарзандлар
ўртасидаги
муносабатлар
,
ҳамда
фарзандликка
олиш
масаласига
тааллуқлидир
.
Масалан
,
Украина
Қонунининг
66-
моддасида
,
“
Ота
-
оналар
ва
фарзандларнинг
ҳуқуқ
ва
мажбуриятлари
боланинг
шахсий
қонуни
ёки
тегишли
муносабатлар
билан
узвий
алоқада
бўлган
ҳуқуқ
ва
у
бола
учун
қулайроқ
бўлса
белгиланади
”.
Яна
бир
ҳолат
Бельгия
кодексининг
67-
моддасида
белгиланган
бўлиб
,
унга
кўра
, “
Бироқ
судья
,
чет
эл
ҳуқуқини
қўллаш
фарзандликка
олинувчининг
олий
манфаатларига
зиён
етказмоқда
ва
фарзандликка
олинувчи
ва
фарзандликка
олувчи
Бельгия
билан
яққол
узвий
алоқада
деб
ҳисобласа
,
Бельгия
ҳуқуқи
қўлланади
”.
Узвий
алоқа
категориясининг
яна
бир
вазифаси
халқаро
хусусий
ҳуқуқдаги
ҳимоявий
изоҳлар
(
қўшимча
шартлар
)
билан
боғлиқ
.
Бундай
алоқа
судья
учун
,
ҳам
миллий
,
ҳам
учинчи
мамлакатнинг
оммавий
тартиб
тўғрисидаги
қоидалари
ва
ўта
қатъий
нормаларини
қўллаш
масаласини
ҳал
қилишда
муҳим
омил
ҳисобланади
(
Озарбайжон
Қонунининг
5(2)-
м
,
Литва
ФКнинг
1.11(2)-
м
.,
РФ
ФКнинг
1210(5)-
м
.,
Эстония
Қонунининг
32(3)-
м
.,
Бельгия
кодексининг
20-
м
.,
Болгария
кодексининг
46-
м
.,
Украина
Қонунининг
14(2)-
м
.,
Туркия
кодексининг
31-
м
.,
Польша
Қонунининг
8(2)-
м
.,
Халқаро
савдода
дебиторлик
қарзидан
бошқа
шахснинг
фойдасига
воз
кечиш
тўғрисидаги
БМТ
Конвенциясининг
31(2)-
м
. (2001
й
.)).
Шуни
таъкидлаш
жоизки
,
узвий
алоқа
мезони
айрим
ҳолларда
коллизион
ҳуқуқий
тушунчаларга
баҳо
беришда
қўлланади
.
Ушбу
усулга
қонун
чиқарувчи
жисмоний
шахснинг
шахсий
қонунини
шарҳлашда
мурожаат
этади
.
Масалан
,
Тайван
Қонунининг
4-§
га
кўра
,
агар
тараф
бир
неча
яшаш
жойи
ёки
турар
жойига
эга
бўлса
,
унинг
шахсий
қонуни
бўлиб
,
энг
узвий
алоқада
бўлган
яшаш
жойи
ёки
турар
жойининг
ҳуқуқи
ҳисобланади
.
Бельгия
кодексининг
3(2)-
моддасида
эса
бипатриднинг
фуқаролиги
,
шахсда
энг
узвий
алоқа
бўлган
мамлакат
фуқаролиги
ҳисобланади
,
айниқса
,
унинг
оддий
турар
жойини
ҳисобга
олган
ҳолда
.
Таъкидлаш
мумкинки
,
замонавий
босқичда
энг
узвий
алоқа
тамойили
умумлаштиришнинг
юқори
даражасига
эга
бўлган
универсал
ҳуқуқий
конструкция
сифатида
қўлланади
.
У
коллизион
ҳуқуқ
масалалари
билан
бир
қаторда
(
қўлланувчи
ҳуқуқни
белгилаш
, “
ҳимоявий
изоҳлар
”
ёрдамида
“
эгилувчан
”
ҳуқуқий
тартибга
солишни
таъминлаш
,
ҳуқуқни
изоҳлаш
ва
ҳ
.
к
.),
халқаро
фуқаролик
процесси
масалаларини
(
халқаро
юрисдикцияни
белгилаш
,
чет
эл
фуқаросининг
ҳуқуқ
ва
муомала
лаёқати
)
ҳам
қамраб
олади
. “
Узвий
алоқа
”
категорияси
истисно
ҳолатлардагина
эрк
муҳториятини
ҳимоявий
изоҳлар
ёрдамида
чеклашга
ёрдам
бериши
мумкин
.
Замонавий
кодификацияларни
,
хусусан
,
Болгария
кодексини
ўрганиш
,
ушбу
тамойил
фақатгина
коллизион
ҳуқуқий
тартибга
солиш
доирасигагина
кирмаслиги
,
балки
ўзида
умуман
халқаро
хусусий
ҳуқуқнинг
умумий
асосини
акс
эттиришини
таъкидлашга
асос
бўлади
.
Мазкур
тамойил
ваколатли
ҳуқуқ
тартиботни
белгилашнинг
энг
эгилувчан
тамойилларидан
бири
бўлиб
,
у
қонунни
қўлловчига
: 1)
ҳуқуқ
тартиботнинг
алоқаси
ҳал
қилувчи
аҳамиятга
эга
бўладиган
ҳуқуқий
муносабатнинг
элементини
белгилаш
(
узвий
алоқа
мезони
), 2)
ишнинг
муайян
ҳолатларини
инобатга
олган
ҳолда
ваколатли
ҳуқуқ
тартиботни
белгилашга
йўл
қўядиган
коллизион
қоидани
шакллантириш
, 3)
қўлланувчи
моддий
-
ҳуқуқий
нормаларни
топиш
вазифасини
юклайди
.
Олиб
борилган
таҳлиллар
,
энг
узвий
алоқа
тамойили
,
аввало
,
халқаро
хусусий
ҳуқуқнинг
хусусий
ҳуқуқий
табиати
билан
боғлиқлигини
ва
хусусий
ҳуқуқнинг
ҳар
қандай
соҳаси
учун
умумий
асос
эканлигини
кўрсатди
.
Энг
узвий
алоқа
тамойили
,
тартибга
солинаётган
муносабатларнинг
бир
неча
ҳуқуқ
тартибот
билан
алоқаси
каби
белгисининг
аҳамиятли
даражада
юзага
чиқишини
белгилашга
мўлжалланган
.
Мазкур
ҳуқуқий
конструкция
ҳуқуқий
муайянлик
талаби
ва
халқаро
хусусий
-
ҳуқуқий
низоларни
адолатли
суд
қилишга
шахсий
ёндашувни
мослаштириш
имконини
беради
(“
Рим
II”
Регламенти
преамбуласининг
14-
п
.,
“
Рим
I”
Регламенти
преамбуласининг
16-
п
., “
Брюссель
I”
Регламенти
преамбуласининг
11-,
12-
п
.).
Шу
тариқа
,
эрк
муҳторияти
тамойили
қонунлар
ва
юрисдикциялар
коллизиясини
тарафларнинг
ўз
ҳуқуқларини
амалга
оширишдаги
ихтиёрининг
эркига
таянган
ҳолда
бартараф
қилса
,
энг
узвий
алоқа
тамойили
мазкур
функцияни
қонунни
қўлловчининг
ҳуқуқий
муайянлик
тамойили
билан
чекланган
ихтиёрининг
эркига
асосланган
ҳолда
бажаради
.
Адабиётлар
рўйхати
:
1.
Кашанина
Т
.
В
.
Юридическая
техника
. –
М
.,
2007. –
С
. 169;
Давыдова
М
.
Л
.,
Лучихина
И
.
Ф
.
Декларации
,
дефиниции
и
принципы
современных
российских
кодексов
:
регулятивная
роль
и
техника
закрепления
//
Кодификация
законодательства
:
теория
,
практика
,
техника
.
Материалы
Международной
научно
-
практической
конференции
(
Нижний
Новгород
,
25-26
сентября
2008
года
). –
Н
.
Новгород
, 2009. –
С
.
350.
2.
Звеков
В
.
П
.
Международное
частное
право
. –
М
., 1999. –
С
.119 – 125.
3.
Чешир
Дж
.,
Норт
П
.
Указ
.
соч
.
С
. 245 -247;
Ходыкин
Р
.
М
.
История
и
развитие
концепции
наиболее
тесной
связи
в
международном
частном
праве
//
Право
и
международные
экономические
отношения
.
Сборник
статей
/
под
ред
.
Н
.
Г
.
Дорониной
. –
М
., 2005. –
С
. 74-
75.
4.
Ҳошимов
В
.
Н
.
Теоретический
аспект
понятия
“
наиболее
тесной
связи
”
в
международном
частном
праве
/
“
Халқаро
хусусий
ҳуқуқнинг
долзарб
муаммолари
”
мавзусидаги
илмий
-
амалий
конференция
материаллари
тўплами
. –
Тошкент
:
ТДЮИ
, 2010. –
Б
. 104 – 116.
5.
Кабатова
Е
.
В
.
Изменение
роли
коллизионного
метода
в
международном
частном
праве
//
Междуна
-
родное
частное
право
.
Современная
практика
.
Сбор
-
ник
статей
/
под
ред
.
М
.
М
.
Богуславского
и
А
.
Г
.
Свет
-
ланова
. –
М
., 2000. –
С
. 9, 14.
6.
Кис
і
ль
В
.
І
.
Механ
і
зм
кол
і
з
і
йного
регулювання
в
сучасному
МПрП
.
С
. 31.
7.
Интерлокал
коллизиялар
битта
давлат
ҳуқуқининг
алоҳида
тизимлари
тўқнашганда
вужудга
келади
.
Бундай
коллизиялар
ҳуқуқий
тизимлари
кўп
бўлган
давлатларда
юзага
келади
.
Ҳуқуқий
тизимларнинг
интерлокат
кўплиги
муаммоси
биринчи
галда
федератив
республикаларга
хос
.
Қаранг
:
И
.
В
.
Гетьман
-
Павлова
.
Международное
частное
право
.
2005. info@textbook.news.
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2019
№
1
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
84
8.
Қонуннинг
шахслар
доираси
бўйича
амал
қилиши
интерперсонал
коллизияларни
вужудга
келтиради
.
Бундай
коллизиялар
халқаро
эмас
,
балки
ички
ҳисобланади
,
яъни
тегишли
давлат
ҳуқуқининг
ички
структурасини
акс
эттиради
.
Бундай
коллизиялар
асосан
шахсларнинг
муайян
доираси
учун
ажратилган
ҳуқуқ
тизимлари
амалда
бўлган
давлатларнинг
никоҳ
-
оила
ва
мерос
қонунчилигида
мавжуд
бўлади
.
Қаранг
:
И
.
В
.
Гетьман
-
Павлова
.
Международное
частное
право
.
2005. info@textbook.news.
9.
О
применении
данного
положения
см
.:
Supreme Court of the Republic of Korea Decision,
26.05.2006,
№
2005Meu884.
URL:
http://library.scourt.go.kr/jsp/html/decision/2_69.2005Meu8
84.htm (
дата
обращения
: 01.08.11).
10. URL:
http://www.hcch.net/index_en.php?act=conventions.text&c
id=98 (
дата
обращения
: 07.08.10).
И
.
Рустамбеков
,
Доктор
юридических
наук
,
доцент
СУЩНОСТЬ
И
ОСОБЕННОСТИ
МЕДИАЦИИ
Аннотация
:
в
статье
автором
рассматривается
ба
-
зовая
информация
о
медиации
,
как
способа
альтерна
-
тивного
разрешения
споров
,
а
также
автором
раскры
-
вается
понятие
и
сущность
медиации
,
ее
особенности
,
преимущества
и
некоторые
недостатки
.
Ключевые
слова
:
медиация
,
спор
,
конфликт
,
ме
-
диатор
.
Аннотация
:
мақолада
муаллиф
медиация
туғрисидаги
асосий
маълумотларни
баён
қилиб
,
уни
низоларни
ҳал
этишнинг
муқобил
усули
сифатида
изоҳлаган
,
шунингдек
муаллиф
медиация
тушунчаси
,
ўзига
хос
хусусиятлари
,
афзалликлари
ва
камчиликларини
таҳлил
қилган
.
Калит
сўзлар
:
медиация
,
низо
,
медиатор
.
Annotation:
The author considers basic information
about mediation as an alternative dispute resolution meth-
od, as well as the author reveals the concept and essence
of mediation, its features, advantages and some disad-
vantages.
Key words:
mediation, dispute, conflict, mediator
Одним
из
приоритетных
направлений
правовой
реформы
Узбекистана
на
современном
этапе
развития
является
совершенствование
системы
применения
альтернативных
средств
разрешения
споров
,
призван
-
ной
эффективно
и
оперативно
обеспечивать
разреше
-
ние
споров
,
возникающих
в
гражданско
-
правовой
и
смежных
сферах
жизнедеятельности
общества
в
про
-
цессе
построения
демократического
правового
госу
-
дарства
.
Альтернативные
методы
разрешения
споров
явля
-
ются
менее
формальной
процедурой
по
сравнению
с
процедурой
рассмотрения
дел
в
судах
,
позволяют
в
значительной
степени
разгрузить
судебную
систему
,
урегулировав
при
этом
возникший
конфликт
.
В
Республике
Узбекистан
система
альтернативного
разрешения
споров
начала
развиваться
относительно
поздно
.
В
частности
,
первым
этапом
явилось
принятие
Закона
Республики
Узбекистан
«
О
третейских
судах
»
16
октября
2006
г
.
При
этом
,
Закон
«
О
третейских
су
-
дах
»
не
отвечает
требованиям
и
условиях
междуна
-
родного
арбитража
.
В
связи
с
этим
,
в
соответствии
с
Указом
Президента
Республики
Узбекистан
от
19
июня
2017
г
.
№
УП
-5087 «
О
мерах
по
коренному
совершен
-
ствованию
системы
государственной
защиты
законных
интересов
бизнеса
и
дальнейшего
развития
предпри
-
нимательской
деятельности
»
предусмотрено
осу
-
ществление
комплекса
мер
по
созданию
в
структуре
Торгово
-
промышленной
палаты
Республики
Узбеки
-
стан
международного
коммерческого
арбитражного
суда
.
В
целях
реализации
указанного
было
принято
По
-
становление
Президента
Республики
Узбекистан
«
О
создании
Ташкентского
международного
арбитражного
центра
(TIAC)
при
Торгово
-
промышленной
палате
Республики
Узбекистан
»
от
5
ноября
2018
года
№
ПП
–
4001.
В
соответствии
с
данным
постановлением
был
создан
Ташкентский
международный
арбитражный
центр
при
Торгово
-
промышленной
палате
Республики