ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2015
№
3
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
8
Б
.
Алимов
,
ТДЮУ
“
Давлат
ҳуқуқи
ва
бошқаруви
”
кафедраси
ўқитувчиси
ИШОНЧСИЗЛИК
ВОТУМИ
–
ПРЕЗИДЕНТ
,
ПАРЛАМЕНТ
ВА
ҲУКУМАТ
МУНОСАБАТЛАРИНИНГ
ПРЕДМЕТИ
СИФАТИДА
Аннотация
:
мазкур
мақолада
Ўзбекистон
Республикасида
ишончсизлик
вотуми
институтининг
моҳияти
,
ҳуқуқий
табиати
,
ўзига
хос
хусусиятлари
ва
амалга
оширилиш
механизмлари
хорижий
мамлакатлар
қонунчилиги
ва
амалиётини
қиёсий
-
ҳуқуқий
таҳлил
қилиш
асосида
ўрганилган
ва
уни
янада
такомиллаштириш
бўйича
таклиф
ва
тавсиялар
ишлаб
чиқилган
.
Калит
сўзлар
:
конституция
,
қонун
,
ишончсизлик
вотуми
,
президент
,
парламент
,
ҳукумат
,
бош
вазир
,
депутат
,
ҳокимиятлар
бўлиниши
,
истеъфо
,
жавобгарлик
.
Аннотация
:
в
данной
статье
изучена
сущность
,
правовая
природа
,
особенности
и
механизмы
реализации
института
вотума
недоверия
в
Республике
Узбекистан
на
основании
сравнительно
-
правового
анализа
законодательства
и
практики
зарубежных
стран
,
с
разработанными
предложениями
и
рекомендациями
по
её
совершенствованию
.
Ключевые
слова
:
конституция
,
закон
;
вотум
недо
-
верия
,
президент
,
правительство
,
премьер
-
министр
,
депутат
,
разделение
властей
,
отставка
,
ответственность
.
Annotation:
in the given article is researched the es-
sence, legal nature, features and mechanisms of realiza-
tion of the institute of the vote of no confidence in the Re-
public of Uzbekistan on the basis of the comparative legal
analysis of the legislation and practice of foreign countries
with the developed proposals and recommendations for its
improvement.
Key words:
constitution, law, vote of no confidence,
president, parliament, government, prime minister, separa-
tion of powers, resignation; amenability.
Бугунги
кунда
ишончсизлик
вотуми
жаҳон
тажрибасида
кенг
қўлланилаётган
конституциявий
-
ҳуқуқий
институтлардан
бири
бўлиб
,
деярли
барча
парламентар
ва
яримпрезидентлик
республикаларининг
ҳуқуқий
тизимларида
мустаҳкам
ўрин
олган
.
Жаҳон
давлатчилигида
парламентаризм
ривожланишининг
амалий
ифодаси
,
ҳукуматнинг
парламент
олдидаги
жавобгарлигининг
ёрқин
мисоли
сифатида
ушбу
институт
ҳокимиятлар
бўлиниши
тизимида
ўзаро
тийиб
туриш
ва
манфаатлар
мувозанатининг
муҳим
элементи
ҳисобланади
.
Ўзбекистон
Республикаси
ҳуқуқий
тизимида
Ишончсизлик
вотуми
институти
2011
йилда
Конституция
ва
қонунчиликда
ўз
аксини
топди
[3].
Унга
мувофиқ
, “
Ўзбекистон
Республикаси
Бош
вазири
ва
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлисининг
Қонунчилик
палатаси
ўртасида
зиддиятлар
доимий
тус
олган
ҳолда
Қонунчилик
палатаси
депутатлари
умумий
сонининг
камида
учдан
бир
қисми
томонидан
Ўзбекистон
Республикаси
Президенти
номига
расман
киритилган
таклиф
бўйича
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлиси
палаталарининг
қўшма
мажлиси
муҳокамасига
Бош
вазирга
нисбатан
ишончсизлик
вотуми
билдириш
ҳақидаги
масала
киритилади
” [1, 53-
бет
].
Ушбу
норманинг
мазмунига
эътибор
берадиган
бўлсак
:
Биринчидан
,
мамлакатимизда
ишончсизлик
вотуми
жараёни
қўзғатилиши
учун
маълум
сабаб
,
яъни
Бош
вазири
ва
Қонунчилик
палатаси
ўртасида
доимий
зиддиятлар
мавжуд
бўлиши
керак
.
Айрим
хорижий
мамлакатларда
ҳам
ушбу
институтнинг
амалга
оширилиш
сабаблари
қонунчиликда
назарда
тутилган
.
Жумладан
,
Қозоғистонда
давлат
бюджетининг
ижроси
юзасидан
ҳукумат
ҳисоботининг
парламент
томонидан
қабул
қилинмаслиги
унга
нисбатан
ишончсизлик
вотуми
билдирилганлигини
англатади
[9],
Португалияда
эса
ҳукумат
дастурининг
бажарилиши
ёки
миллий
манфаатларни
акс
эттирувчи
муҳим
масалалар
юзасидан
амалга
оширилиши
мумкин
[10].
Ишончсизлик
вотумининг
аниқ
сабаблари
Конституция
ва
қонунчиликда
мустаҳкамланиши
,
ҳукумат
фаолиятининг
барқарорлигини
ва
у
томонидан
амалга
оширилаётган
давлат
сиёсатининг
давомийлигини
таъминлашнинг
муҳим
воситаларидан
бири
ҳисобланади
.
Иккинчидан
,
ишончсизлик
вотумининг
ташаббускори
Қонунчилик
палатаси
депутатларининг
камида
1/3
қисми
(
Олий
Мажлис
умумий
таркибининг
1/5
қисми
)
бўлиши
мумкин
.
Ушбу
кўрсаткич
турли
мамлакатларда
турлича
белгиланган
.
Жумладан
,
Венгрия
,
Қозоғистон
,
Албания
ва
Эстонияда
вакиллик
органи
аъзоларининг
1/5
қисми
,
Франция
,
Италия
ва
Словенияда
1/10
қисми
,
Молдова
ва
Руминияда
(
парламентнинг
ҳар
икки
палатаси
аъзоларнинг
) 1\4
қисми
,
Македонияда
20
нафар
,
Польшада
46
нафар
,
Чехияда
50
нафар
депутат
,
Украинада
эса
депутатларнинг
1/3
қисми
ёки
Президент
таклифига
биноан
ишончсизлик
вотуми
билдирилиши
мумкин
.
Ишончсизлик
вотуми
ташаббускорлари
ва
уларнинг
сонини
белгиланиши
,
ушбу
институтнинг
тез
-
тез
қўлланилишини
олдини
олади
,
негаки
бу
жараённи
бошлашдан
аввал
унинг
муҳокама
қилиниши
ва
халқ
вакилларининг
бир
қисми
томонидан
қўллаб
-
қувватланиши
лозимлиги
нуқтаи
назаридан
ушбу
норма
киритилган
.
Учинчидан
,
Бош
вазирга
нисбатан
ишончсизлик
вотуми
билдириш
масаласи
юзасидан
Ўзбекистон
Республикаси
Президенти
номига
расман
таклиф
киритилади
.
Жаҳон
амалиётида
бу
ўзига
хос
тартиб
ҳисобланиб
,
мамлакатимиз
раҳбарининг
давлат
ҳокимияти
органларининг
келишилган
ҳолда
фаолият
юритишини
ҳамда
ҳамкорлигини
таъминлаш
вазифасидан
келиб
чиққан
холда
,
ўзаро
тийиб
туриш
ва
манфаатлар
мувозанати
тизимининг
барқарорлигини
таъминлашга
қаратилган
.
Тўртинчидан
,
ишончсизлик
вотуми
Бош
вазирга
билдирилади
.
Аксарият
мамлакатларда
(
Австрия
,
Франция
,
Арманистон
,
Белоруссия
,
Греция
,
Италия
,
Қозоғистон
,
Қирғизистон
,
Македония
,
Молдова
,
Польша
,
Португалия
,
Россия
,
Грузия
,
Руминия
,
Словения
,
Украина
,
Чехия
)
ишончсизлик
вотуми
ҳукуматга
нисбатан
,
бир
қатор
мамлакатларда
(
Германия
,
Албания
,
Венгрия
)
ҳукумат
раҳбарига
нисбатан
,
айрим
мамлакатларда
(
Хорватия
,
Эстония
)
эса
ҳам
ҳукумат
,
ҳам
унинг
раҳбарига
нисбатан
билдирилиши
мумкин
.
Ушбу
қоида
давлат
ҳокимияти
тизимида
ҳукумат
раҳбари
ўрнининг
юқори
эканлигидан
далолат
бериб
,
ҳукуматнинг
парламент
олдидаги
коллегиал
жавобгарлигининг
амалий
ифодаси
ҳисобланади
.
Зеро
А
.
Шеяннинг
фикрича
,
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2015
№
3
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
9
“
аксарият
ҳолларда
ҳукумат
истеъфосининг
сабаби
ҳукумат
раисининг
шахси
ва
фаолиятида
яширинган
”
[5, 66-
бет
].
Бундан
ташқари
ишончсизлик
вотуми
ҳукуматнинг
аъзосига
нисбатан
ҳам
қўлланилиши
мумкинлигига
оид
қоидалар
бир
қатор
давлатларнинг
(
Австрия
,
Греция
,
Польша
,
Латвия
,
Хорватия
,
Эстония
)
қонунчилигида
ўз
аксини
топган
бўлиб
,
бу
ҳукумат
аъзоларнинг
“
парламент
олдидаги
индивидуал
жавобгарлигининг
самарали
воситаси
ҳисобланади
” [6,
85-
бет
].
Бешинчидан
,
Бош
вазирга
ишончсизлик
вотуми
билдириш
масаласи
Олий
Мажлис
палаталарининг
қўшма
мажлисида
овозга
қўйилади
.
Вакиллик
органи
икки
палатадан
иборат
бўлган
давлатларнинг
кўпчилигида
(
Германия
,
Франция
,
Австрия
,
Белоруссия
,
Россия
,
Хорватия
,
Чехия
,
Польша
)
ҳукуматга
нисбатан
ишончсизлик
вотуми
унинг
қуйи
палатаси
томонидан
билдирилади
,
айрим
мамлакатларда
(
Италия
,
Грузия
,
Қозоғистон
,
Руминия
ва
шу
жумладан
Ўзбекистонда
ҳам
)
эса
ҳукуматга
нисбатан
ишончсизлик
вотуми
масаласини
ҳал
этиш
парламентнинг
ҳар
икки
палатаси
ваколати
доирасига
киради
.
Бизнинг
назаримизда
ҳукуматга
нисбатан
жавобгарлик
масаласини
вакиллик
органининг
ҳар
икки
палатаси
томонидан
амалга
оширилиши
,
ҳукуматнинг
шу
жумладан
ҳудудий
вакиллик
органи
олдида
масъул
эканлигидан
далолат
бериб
,
ишончсизлик
вотумини
қўллаш
механизмини
бироз
мураккаблаштиради
ва
шу
билан
бирга
ушбу
воситанинг
қуйи
палата
томонидан
тез
-
тез
ва
асоссиз
равишда
қўлланилишини
олдини
олади
.
Давом
этадиган
бўлсак
,
ишончсизлик
вотуми
натижасида
Бош
вазир
лавозимидан
озод
этилганидан
сўнг
,
“
Янги
Бош
вазир
номзоди
Ўзбекистон
Республикаси
Президенти
томонидан
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлисининг
Қонунчилик
палатасидаги
барча
сиёсий
партиялар
фракциялари
билан
тегишли
маслаҳатлашувлар
ўтказилганидан
сўнг
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлисининг
палаталарига
кўриб
чиқиш
ва
тасдиқлашга
тақдим
қилиш
учун
таклиф
этилади
” [1, 54-
бет
].
Ушбу
норманинг
моҳиятига
эътибор
берадиган
бўлсак
,
қуйидаги
хулосага
келиш
мумкин
,
яъни
,
фақатгина
ишончсизлик
вотуми
натижасида
Бош
вазир
лавозимидан
озод
этиладиган
бўлса
,
янги
Бош
вазир
номзоди
давлат
бошлиғи
томонидан
қуйи
палатадаги
барча
сиёсий
партиялар
фракциялари
билан
маслаҳатлашувлар
ўтказилганидан
сўнг
парламент
палаталарига
кўриб
чиқиш
ва
тасдиқлашга
таклиф
этилади
,
бошқа
барча
ҳолатларда
эса
Бош
вазир
лавозимига
номзод
одатдагидек
,
яъни
Қонунчилик
палатасида
энг
кўп
депутатлик
ўринларни
эгаллаб
турган
сиёсий
партия
томонидан
давлат
бошлиғига
тақдим
этилади
.
Юқоридагилардан
фикр
ва
мулоҳазалардан
келиб
чиқиб
,
мамлакатимизда
ишончсизлик
вотуми
институтини
қуйидаги
чора
-
тадбирлар
асосида
такомиллаштириш
мақсадга
мувофиқ
бўлади
.
Жумладан
:
Биринчидан
,
Ўзбекистон
Республикаси
Конституциясининг
81-
моддаси
9-
қисмини
, “
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлисининг
Қонунчилик
палатаси
тўғрисида
”
ги
ва
“
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлисининг
Сенати
тўғрисида
”
ги
Конституциявий
Қонуннинг
11-
моддаси
1-
қисмини
“
Ўзбекистон
Республикаси
Бош
вазирига
нисбатан
ишончсизлик
вотуми
билдириш
ҳақидаги
масала
кўриб
чиқилаётганда
”
деган
жумла
билан
бойитиш
лозим
.
Чунки
,
Ўзбекистон
Республикаси
Конституциясининг
98-
моддаси
12-
қисмида
[1], “
Давлат
бошқарувини
янгилаш
ва
янада
демократлаштириш
ҳамда
мамлакатни
модернизация
қилишда
сиёсий
партияларнинг
ролини
кучайтириш
тўғрисида
”
ги
Конституциявий
Қонуннинг
4-
моддаси
6-
қисмида
[2]
ва
“
Ўзбекистон
Республикаси
Вазирлар
Маҳкамаси
тўғрисида
”
ги
Қонуннинг
4-
моддаси
8-
қисмида
[4]
Бош
вазирга
нисбатан
ишончсизлик
вотуми
билдириш
масаласи
Олий
Мажлис
палаталарининг
қўшма
мажлиси
муҳокамасига
киритилиши
белгилаб
қўйилган
.
Бу
қонунчилик
нормаларининг
унификацияланишига
хизмат
қилади
.
Иккинчидан
, “
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлиси
Қонунчилик
палатасининг
Регламенти
тўғрисида
”
ги
Қонуннинг
22-
моддаси
7-
қисмини
,
“
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлиси
Сенатининг
Регламенти
тўғрисида
”
ги
Қонуннинг
18-
моддаси
4-
қисмини
ва
“
Ўзбекистон
Республикаси
Вазирлар
Маҳкамаси
тўғрисида
”
ги
Қонуннинг
4-
моддаси
8-
қисмини
“
Бош
вазирга
нисбатан
ишончсизлик
вотуми
бундай
масала
киритилган
кундан
эътиборан
уч
кундан
кейин
кўриб
чиқилади
ва
овозга
қўйилади
”
деган
қоида
билан
тўлдириш
мақсадга
мувофиқ
бўлади
.
Бундай
муддатнинг
қонунчиликда
белгиланиши
хорижий
мамлакатларда
кенг
тарқалган
(
Венгрияда
3-8
кун
ичида
,
Албания
,
Италия
,
Эстония
,
Молдова
,
Руминияда
3
кун
,
Франция
,
Германия
,
Португалия
,
Словенияда
48
соат
,
Грецияда
2
кун
,
Польшада
7
кун
)
амалиёт
бўлиб
,
ҳукумат
ва
унинг
раҳбарига
ишончсизлик
вотуми
масаласи
муҳокама
қилинаётган
пайтда
муҳокамада
иштирок
этиш
,
ишончсизлик
вотуми
масаласини
киритилишига
сабаб
бўлган
аниқ
ҳуқуқий
муносабатлар
юзасидан
халқ
вакилларига
ўзининг
тушунтиришларини
беришга
тайёргарлик
кўриш
имкониятини
яратади
.
Учинчидан
,
“
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлиси
Қонунчилик
палатасининг
Регламенти
тўғрисида
”
ги
Қонуннинг
22-
моддаси
8-
қисмини
,
“
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлиси
Сенатининг
Регламенти
тўғрисида
”
ги
Қонуннинг
18-
моддаси
5-
қисмини
ва
“
Ўзбекистон
Республикаси
Вазирлар
Маҳкамаси
тўғрисида
”
ги
Қонуннинг
4-
моддаси
9-
қисмини
“
Агарда
Бош
вазирга
нисбатан
ишончсизлик
вотуми
қабул
қилинмаса
,
такроран
бундай
масала
олти
ойдан
сўнг
киритилиши
мумкин
”
деган
норма
билан
бойитиш
лозим
.
Аналогик
қоидани
хорижий
мамлакатлар
қонунчилигида
ҳам
кузатишимиз
мумкин
.
Масалан
,
Грецияда
бу
муддат
олти
ой
деб
белгиланган
.
Фақатгина
бир
ҳолатда
,
агарда
ҳукуматга
нисбатан
ишончсизлик
вотуми
масаласи
парламент
депутатларининг
мутлақ
кўпчилиги
томонидан
қўллаб
-
қувватланса
олти
ойлик
муддат
тугамасдан
аввал
ҳам
киритилиши
мумкин
.
Қирғизистонда
ишончсизлик
вотуми
президент
сайловларига
6
ой
қолганда
кўриб
чиқилмайди
.
Португалия
,
Руминия
,
Украинада
(
шунингдек
,
ҳукумат
дастури
парламент
томонидан
маъқуллангандан
сўнг
бир
йил
давомида
)
ҳукуматга
нисбатан
ишончсизлик
вотуми
парламент
сессияси
давомида
бир
мартадан
ортиқ
киритилиши
мумкин
эмас
,
Македонияда
бундай
муддат
90
кун
,
Польшада
эса
3
ой
сифатида
мустаҳкамланган
.
Ўзбекистон
Республикаси
қонунчилигига
ушбу
муддатнинг
киритилиши
мамлакатимизда
ҳокимиятлар
бўлиниши
тизимининг
барқарорлигини
янада
мустаҳкамлашга
хизмат
қилади
,
негаки
бундай
чора
-
тадбир
Олий
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2015
№
3
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
10
Мажлис
қуйи
палатаси
депутатлари
томонидан
ҳукумат
ёки
унинг
раҳбарига
таъсир
этиш
имкониятини
бироз
чеклайди
,
яъни
халқ
вакиллари
томонидан
ишончсизлик
вотумини
суиистеъмол
қилинишини
олдини
олади
.
Тўртинчидан
, “
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлиси
Қонунчилик
палатасининг
Регламенти
тўғрисида
”
ги
Қонуннинг
22-
моддаси
,
“
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлиси
Сенатининг
Регламенти
тўғрисида
”
Қонуннинг
18-
моддаси
ва
“
Ўзбекистон
Республикаси
Вазирлар
Маҳкамаси
тўғрисида
”
ги
Қонуннинг
4-
моддасидаги
Ўзбекистон
Республикаси
ҳукумати
раҳбарига
нибатан
ишончсизлик
вотумига
оид
ҳуқуқий
муносабатларни
тартибга
солувчи
амалдаги
ва
биз
томонимиздан
таклиф
этилаётган
қоидаларни
“
Ўзбекистон
Республикаси
Бош
вазирига
нисбатан
ишончсизлик
вотуми
билдириш
масаласини
кўриб
чиқиш
”
деб
номланган
алоҳида
прим
-
моддаларда
мустаҳкамлаш
мақсадга
мувофиқдир
.
Бунинг
сабабини
қуйидагилар
билан
изоҳлаш
мумкин
:
биринчидан
,
булар
алоҳида
ҳуқуқий
муносабатни
тартибга
солувчи
нормалар
йиғиндисидир
;
иккинчидан
,
ушбу
нормалар
юқорида
санаб
ўтилган
қонунларнинг
ҳукумат
таркибини
шакллантириш
,
Бош
вазири
номзодини
кўриб
чиқиш
ва
тасдиқлашга
оид
нормаларни
ўз
ичига
олган
модданинг
таркибига
киритилган
;
учинчидан
,
ушбу
нормаларнинг
мазмун
жиҳатдан
ўзи
жойлашган
моддадаги
нормалардан
фарқ
қилади
.
Бешинчидан
, “
Ўзбекистон
Республикаси
Вазирлар
Маҳкамаси
тўғрисида
”
ги
Қонуннинг
8-
моддаси
3-
қисмида
ҳам
ҳукумат
аъзосига
нисбатан
Олий
Мажлис
палаталари
томонидан
жавобгарлик
қўлланилиши
мумкинлиги
белгилаб
қўйилган
.
Бу
қонунчиликда
“
ҳукумат
аъзосига
нисбатан
ишончсизлик
вотуми
”
номини
олмаган
бўлса
ҳам
,
унинг
барча
аломатларини
ўзида
мужассамлаштиради
.
Жумладан
“
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлисининг
палаталари
Вазирлар
Маҳкамаси
муайян
аъзосининг
ўзи
раҳбарлик
қилаётган
давлат
ёки
хўжалик
бошқаруви
органи
фаолияти
масалалари
юзасидан
ахборотини
эшитишлари
ҳамда
зарур
бўлганда
уни
истеъфога
чиқариш
тўғрисида
Ўзбекистон
Республикаси
Президенти
кўриб
чиқиши
учун
таклиф
киритишлари
мумкин
” [4].
Бироқ
,
бизнинг
назаримизда
ушбу
норманинг
мазмуни
бир
қатор
саволлар
туғдирмоқда
:
биринчидан
,
Сенат
аъзолари
ҳам
Президентга
бундай
таклиф
киритиши
мумкинми
;
иккинчидан
,
Вазирлар
Маҳкамаси
муайян
аъзосининг
истеъфога
чиқариш
тўғрисида
таклиф
қанча
депутат
(
ёки
сенатор
)
томонидан
қўллаб
қувватланиши
керак
;
учинчидан
,
бундай
таклиф
Президентга
киритилишидан
аввал
овозга
қўйиладими
.
Шу
сабабли
ҳам
юқоридаги
сингари
саволларга
ойдинлик
киритиш
мақсадида
“
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлиси
Қонунчилик
палатасининг
Регламенти
тўғрисида
”
ги
ва
“
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлиси
Сенатининг
Регламенти
тўғрисида
”
ги
қонунларда
юқоридаги
норманинг
механизмини
белгилаш
тавсия
этилади
.
Олтинчидан
,
бизнинг
назаримизда
юқорида
батафсил
таҳлил
этилган
ҳуқуқий
муносабатларда
яна
бир
жузъий
ноаниқлик
мавжуд
,
яъни
Ўзбекистон
Республикаси
Бош
вазири
“
Ўзбекистон
Республикаси
Вазирлар
Маҳкамаси
тўғрисида
”
ги
Қонуннинг
4
1
-
моддасида
назарда
тутилган
ҳолларда
(
ушбу
модданинг
“
б
”
банди
бундан
мустасно
)
лавозимидан
озод
этилса
,
у
янги
Бош
вазир
тасдиқланиб
,
янги
Вазирлар
Маҳкамасининг
таркиби
шакллантирилгунга
қадар
Ўзбекистон
Республикаси
Конституциясининг
98-
моддаси
5-
қисми
қоидасига
амал
қилган
ҳолда
ўз
фаолиятини
мамлакат
Президентининг
қарорига
мувофиқ
давом
эттириб
турадими
ёки
Бош
вазир
ўринбосарларидан
бири
вақтинчалик
Бош
вазир
вазифасини
бажариб
турадими
?
Мазкур
масала
юзасидан
хорижий
мамлакатларнинг
амалиётига
назар
соладиган
бўлсак
,
аксарият
мамлакатларда
амалдаги
ҳукумат
ўз
ваколатини
зиммасидан
соқит
қилган
ҳолдагина
давлат
бошлиғининг
топшириғига
кўра
янги
ҳукумат
шакллантирилгунга
қадар
ўз
вазифасини
бажариб
туради
.
Бошқа
ҳолларда
ҳукумат
раҳбари
вазифасини
унинг
ўринбосарларидан
бири
ёки
ҳукумат
аъзоларидан
бири
бажариб
туради
(
Австрия
,
Греция
,
Литва
).
Шу
сабабли
ҳам
,
ушбу
ноаниқликни
бартараф
этиш
мақсадида
Ўзбекистон
Республикаси
Вазирлар
Маҳкамаси
тўғрисида
”
ги
Қонуннинг
4
1
-
моддасини
охирги
қисмини
қуйидаги
таҳрирдаги
қоида
билан
тўлдириш
мақсадга
мувофиқ
бўлади
:
“
Бош
вазир
лавозимидан
озод
этилган
тақдирда
Бош
вазир
ўринбосарларидан
бири
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
қарорига
мувофиқ
унинг
вазифасини
бажариб
туради
”.
Хулоса
қиладиган
бўлсак
,
ишончсизлик
вотуми
ижро
ҳокимияти
олий
органига
(
ёки
унинг
раҳбари
ёхуд
аъзоси
)
нисбатан
парламент
қўлидаги
таъсир
этиш
воситаси
ҳисобланиб
,
ушбу
институт
ўзида
ҳукумат
жавобгарлигини
акс
эттиради
.
Негаки
,
вакиллик
органи
томонидан
ушбу
восита
одатда
парламент
ва
ҳукумат
ўртасида
доимий
низо
келиб
чиққанда
,
ҳукуматнинг
парламент
томонидан
олиб
борилаётган
давлат
сиёсати
йўналишларидан
мустақил
равишда
ўз
фаолиятини
олиб
борганда
ва
шу
сингари
бошқа
бир
қатор
ҳолатларда
ҳукуматга
таъсир
этиш
мақсадида
қўлланилади
.
Шу
сабабли
ҳам
,
биз
С
.
Авакьяннинг
“
ҳукуматга
нисбатан
ишончсизлик
вотуми
санкция
эмас
,
балки
тегишли
давлат
органлари
муносабатларнинг
сиёсий
масалаларидир
” [8, 191-
бет
]
деган
фикрига
қўшилмаган
ҳолда
,
ишончсизлик
вотуми
бир
органнинг
иккинчиси
томонидан
тийиб
турувчи
жавобгарлик
воситаси
ҳисобланиши
лозим
деган
хулосага
келдик
.
Адабиётлар
рўйхати
:
1.
Ўзбекистон
Республикаси
Конституцияси
.
–
Т
.: “
Ўзбекистон
” 2014.
2. “
Давлат
бошқарувини
янгилаш
ва
янада
демократлаштириш
ҳамда
мамлакатни
модернизация
қилишда
сиёсий
партияларнинг
ролини
кучайтириш
тўғрисида
”
ги
ЎРҚ
-88-
сонли
Конституциявий
Қонун
.
2007
йил
11
апрель
. //
Ўзбекистон
Республикаси
қонун
ҳужжатлари
тўплами
, 2007
й
., 15-
сон
, 151-
модда
.
3. “
Ўзбекистон
Республикаси
Конституциясининг
айрим
моддаларига
ўзгартиш
ва
қўшимчалар
киритиш
тўғрисида
(78, 80, 93, 96
ва
98-
моддаларига
)”
ги
ЎРҚ
-
284-
сонли
Қонун
. 2011
йил
18
апрель
. //
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлиси
палаталарининг
Ахборотномаси
, 2011
йил
, 4-
сон
, 100-
модда
.
4. “
Ўзбекистон
Республикаси
Вазирлар
Маҳкамаси
тўғрисида
”
ги
524-II-
сонли
Қонун
(
янги
таҳрир
). 2003
йил
29
август
. //
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлисининг
Ахборотномаси
, 2003
й
., 9-10-
сон
, 138-
модда
.
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2015
№
3
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
11
5.
Шеян
А
.
Н
.
Институт
правительственной
ответственности
в
России
.
Дисс
. ...
канд
.
юрид
.
наук
. -
К
.,
Институт
международного
права
,
экономики
,
гуманитарных
наук
и
управления
им
.
К
.
В
.
Россинского
.
2007. -
С
.66.
6.
Кильдина
Г
.
С
.
Институт
отставки
в
постсовет
-
ском
праве
:
Вопросы
теории
и
практики
.
Дисс
. ...
канд
.
юрид
.
наук
.
-
К
.,
Башкирский
государственный
университет
. 2003. –
С
.85.
7.
Конституции
государств
–
участников
СНГ
. –
М
.:
Изд
.
Норма
-
Инфра
М
, 1999. –
С
. 475.
8.
Авакьян
С
.
А
.
Конституция
России
:
природа
,
эволюция
,
современность
: 2-
е
изд
: –
М
., 2000.
–
С
. 191.
9.
Конституция
Республики
Казахстан
[
Электронный
ресурс
].
Статья
53.
//
http://www.kazakhstan.orexca.com.
10.
Конституция
Республики
Португалия
[
Электронный
ресурс
].
Статья
194.
//
11.
Конституционный
Закон
от
18
июня
2012
года
№
85
«
О
Правительстве
Кыргызской
Республики
»
[
Электронный
ресурс
].
Статья
12.
//
12.
Конституционный
Закон
от
18
декабря
1995
года
№
2688 «
О
Правительстве
Республики
Казахстан
»
[
Электронный
ресурс
].
Статья
5. // http://online.zakon.kz.
Д
.
Ю
.
Хабибуллаев
,
ТДЮУ
“
Фуқаролик
-
процессуал
ва
хўжалик
-
процессуал
ҳуқуқи
”
кафедраси
мудири
,
ю
.
ф
.
н
.,
доцент
ФУҚАРОЛИК
ИШИНИ
ҚЎЗҒАТИШ
БОСҚИЧИДА
ЮРИТИЛАДИГАН
ПРОЦЕССУАЛ
ҲУЖЖАТЛАР
Аннотация
:
мазкур
мақолада
муаллиф
фуқаролик
ишини
қўзғатиш
босқичида
юритиладиган
процессуал
ҳужжатлар
,
уларнинг
турлари
,
мазмуни
ва
расмийлаштириш
тартибини
таҳлил
қилинган
.
Муаллиф
томонидан
ўтказилган
таҳлиллар
асосида
амалдаги
Ўзбекистон
Республикаси
қонун
ҳужжатларига
ўзгартиш
ва
қўшимчалар
киритиш
ҳақидаги
таклифлар
илгари
сурилган
.
Калит
сўзлар
:
ариза
,
даъво
ариза
,
шикоят
,
илтимоснома
,
аризани
қабул
қилишни
рад
этиш
тўғрисида
ажрим
,
аризани
ҳаракатсиз
қолдириш
тўғрисида
ажрим
.
Аннотация
:
в
данной
статье
автор
анализирует
виды
,
сущность
и
порядок
оформления
процессуальных
актов
на
стадии
возбуждения
гражданских
дел
.
На
основе
анализа
,
проведенного
автором
,
выдвинуто
предложе
-
ние
о
внесении
изменений
и
дополнений
в
действую
-
щее
законодательство
Республики
Узбекистан
.
Ключевые
слова
:
заявление
,
исковое
заявление
,
жалоба
,
ходатайство
,
определение
об
отказе
в
принятии
заявления
,
определения
об
оставлении
заявле
-
ния
без
движения
.
Annotation:
In this article author analyzed types, na-
ture and order processing of procedural acts on the stage
of excitation civil proceedings. Based on the analyses
conducted by the author, proposed on amendments and
additions to the current legislation of the Republic of Uz-
bekistan.
Key words:
statement, writ, complaint, petition, deci-
sion about the refusal to accept the application, decision
about the leaving application without consideration, deci-
sion about the refusal to accept claim.
Мамлакатимизда
амалга
оширилаётган
суд
-
ҳуқуқ
ислоҳотларининг
муҳим
бир
йўналиши
,
ўз
навбатида
юқори
малакали
,
рақобатбардош
,
замонавий
халқаро
стандартларга
жавоб
бера
оладиган
юридик
кадрларни
тайёрлаш
,
талабаларнинг
назарий
билимларини
амалий
жиҳатдан
мустаҳкамлаш
,
талабаларнинг
амалий
кўникмаларини
ривожлантириш
,
процессуал
ҳужжатларни
тўғри
ва
сифатли
расмийлаштиришни
ўргатишдан
иборатдир
.
Шу
маънода
,
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
2013
йил
28
июндаги
“
Юридик
кадрлар
тайёрлаш
тизимини
янада
такомиллаштириш
чора
-
тадбирлари
тўғрисидаги
”
ПҚ
–1990-
сон
қарорида
белгиланган
устувор
вазифалардан
келиб
чиқиб
,
мазкур
мақолада
фуқаролик
ишини
қўзғатиш
босқичида
расмийлаштириладиган
процессуал
ҳужжатларнинг
айрим
жиҳатларига
тўхталиб
ўтилади
.
Юридик
адабиётларда
ҳам
процессуал
ҳужжатлар
ҳақида
бир
қатор
фикрлар
илгари
сурилган
.
Масалан
,
ҳуқуқшунос
олим
Ш
.
Ш
.
Шорахметов
фикрича
,
фуқаролик
ишлари
бўйича
одил
судловни
амалга
оширишда
суд
бир
-
бири
билан
мантиқан
боғлиқ
бўлган
қатор
процессуал
ҳаракатларни
амалга
оширади
.
Бундай
ҳаракатлар
қонунда
белгиланган
талаблар
асосида
,
яъни
ариза
,
даъво
аризаси
,
шикоят
,
эътироз
